rf^
■^~- -..
■\ 0
HERBARZ
POLSKI
KASPRA NIESIECKIEGO S. J.
POWIĘKSZONY DODATKAMI Z PÓŹNIEJSZYCH AUTORÓW,
RĘKOPISMÓW, DOWODÓW URZĘDOWYCH
I WYDANY PRZEZ
T o ai VIII.
w LIPSKU
NAKŁADEM I DRUKIEM BREITKOPFA I H^RTELA.
18 4 1.
CS
t2
Za pozwoleniem Cenzury.
-^BRARy
FEB 2 1 1^37
lfe/rv OF ^
Drukiem Breitkopfa i H.ertf.i.a w Lipsku.
^K ^SO^^ScSM^M^SoM^H^SStt ^^. ^BBi^ ^jjj^y (^^^1^ ^^ ^^BBŁ^B^M ^5'*^5^BŁi^Ł'BSm
R.
Raba herbu Kos w Prusiech , to jest trzy rzeki na tar-
czy, czyli trzy pasy wszerz tarczy prosto idące, na hełmie Sle-
powron z pieriCcienicm ; tak g;o opisał , 3JS. o Famil. Pru-
skich: bo Paprocki i Okolski o nicli milczą. Jedni z tego
domu, jeszcze za Krzyżaków, osiedli byli w 3Ialborskiem, dru-
dzy w Pomorskiem województwach. Z tych był Macicy Raba
z Waplewa, kasztelanem Elbląskim, w roku 1489. według
Posseliusza Historyi; a MS. wspomniony, chce go mie(5 wo-
jewodą Pomorskim; w roku 1476. uspakajał niektóre kontro-
wersye między Jakóbem Kostką i Bazeńskim , co się pokazuje
z ksiąg Grodzkich Malborskich *). Kwitnął potem Anzelm
Raba, dziedzic na W aplewie, z zoną swoją Szynweską w roku
1582. pochowany w Stargardzie , czego świadkiem nagrobki
ich kamienne. Katarzyna Rabianka, najprzód Jana Plemic-
ckiego starosty Kowalewskiego , po nim 3Iacieja Nicmojcw-
skiego Rolicza, wojewody Pomorskiego , małżonka. MS. łio-
nopats. Druga Katarzyna, l)yła za Wojciechem Dulskim cho-
rążym Pomorskim. Trzecia N. najprzód za Rembowskim, a
drugim związkiem, za Janem Dulskim. Czwarta N. za Loka,
Barbara za 3Ielchiorem Grąbczewskim , ale sterilis. Rapowie
niegdy w Krakowskiem kwitnęli, tych herb był taki: tarcza na
dwie części przedzielona , na wyższej ptak nakształt jastrzębia
stoi na jednej nodze, drugą do góry podniósł, sam w prawą
*) Ten Maciej Raba wojewoda Malborski podpisał praw Gdańskich
potwierdzenie od Alexandra Króla w Malborgu. — Cod. Dipt.
Fol, IV. fol. 190. — Przypisek Krasickiego.
Tom viii. 1
2 Riiliaszo wskl — Racil>oro%v8kl.
tarczy obrócony; lui niższej pieiiiek leży o czterech sakach, z
którycJi dwu na górze , a dwa na spodzie ; widziałem ten herb
w Krakowie na nagrobku Katarzyny Rapowny zony J(^'drzeja
Fouelwcdra zuiarlej 1575.
11 al»asxOYVSki ^ w Podhisklem województwie. Slarii-
sław Ral)asz()« ski , pisarz grodzki Trenibowolski , w Ruskiem
podpisał elekeyu Jana III. Króhu
Kalliej Gno/nic/ii, w Trockiem województwie Jerzy
Uabiej (MH.jnieki 1032.
Etćfltiu^ki /terbu Łodzią. O lycli ani Paprocki , ani
Okolski nie pisał, w kazaniu jednak na pogrzebie Anny Modli-
bowskiej, pisze o nich llippolit Stri/jkowski.
RilhlciYSki herbu Rawicz ,, w Chełmskiej ziemi. I o
tych ani l*aj)rocki , ani Okolski nie pisał. Józef Rijblewski w
zakonie Soclet. Jesu , z ojca Jędrzeja urodzony, tenże Jędrzej
z Maryanny Zmijowskifj spłodził syna Ignacego, i córkę Zofią,
Antoniego Otlinowskicgo małżonkę.
Kaliroeki.) w Krakowskiem województwie. Bartłomiej
Ual)ro<»ki, dziedzic na Brzeźnic, Podrzeczu, Woli i Wosokiem
w roku 1581. ^-icla Caslren. Sandec.
Kabi^Ktyushi herbu /ilamri/, w Krakowskiem woje-
wcidzlM ie. I o tych ciz jtisarzc milcz;}. Alexander Rabsztyński
w KijoMskiem wojcwó<łzlwie 1674. N. była za Janem Balem
komornikiem Sanockim 1680. siostra jej za Drogonem.
KallSZlyński herbu Topor, jediicjze dzielnicy z Tc-
czvńskiemi , pod kióremi i o łych się mówić będzie.
Racado^rski herbu Trupiaglowa. Racadowski dzie-
dzic na Raccadowie, trzy mile od Kalisza, 1518. na liście ko-
ścioła Broniszewskiego.
Racliaiiski herbu Jastrzębiec, w Bełzkiem woje-
wództwie. Jeden z nich ehor.j/.ym był Bcłzkim , żona jego
Bejita Lasocianka chor.ązanka Lubelska.
Racliański herbu Junosza, w Bełzkiem województwie.
Rac*ibor herbu Jastrzębiec , w Lubelskiem wojewódz-
twie. Jakób Raciborowicz kasztelan Sendomierski w r. 1241.
przeciwko Tatarom mężnie wojując, krew z życiem dla ojczy-
zny wylał, o czem nasi hisloi'ycy pisz.-j.
Uacilloroivski herbu Jelita, w księztwie Oświecim-
skiem z Raciborowic. Marcin Raciborowski wojski Oświęcim-
ski 1648. miał za sobą Zofią Trzebińską, ale z nią sterilis.
Brat jego Alc.\ander, którego syn Szymon, z Barbary Pieniąi-
kowny wojewodzanki Sieradzkiej, spłodził córkę Maryannę,
najprzód Michałowi Szamowskienui , z tym sterilis, po nim,
Stanisławowi czy Józefowi Jezierskiemu, stolnikowi Łukow-
skiemu , zaślubioną. Są zda mi się inni , co się herbem Prus
Raciborski —Rączko.
1///0 picczytuji} , 7, których byt Stanisław kanonik Wolborski
1634. roku.
Wojciech Raciborowski w r. 1778. podstoli Czerwonogrodzki. —
W r. 1788. Ludwik starosta. — Krasec/i/.
Raciborski /lerbu Rawicz^ w ziemi Czerskiej. Ż tych
Anzelm Raciborski dziekan Kujawski, kanclerz Poznański, mąi
katedrze Kujawskiej wielce zasłużony 1642. r. Damalew. in
Episc. I"^ladislav. fol. 174. Jan dziekan Warszawski , kano-
nik Pułtuski, 1631. deslynowany do kompozycyi mi<^'dzy du-
chowieństwem i stanem rycerskim. Dobra Dawidy i z przyle-
głościami dziedziczne, darował 00. missyonarzom u Ś. Krzyża
w ^^'^arszawie *). Paweł chorąży Czerski, miał za sobą Gizicką
kasztelanki; Czerską, z tej był syn Henryk Stanisław, którego
z Jadwigi Lezeńskiej synowicy biskupa Łuckiego , były dwie
córki, Agnieszka Wojciecha Zaborowskiego, stolnika Inowro-
cławskiego, I Maryanna Jana Kłopockiego, miecznika Laty-
czowskiego, małżonki. Synów zaś trzecli , Jędrzej w obozie
umarł sterilis. Mikołaj stolnik Bracławski, z Konstancyi Sze-
ligowskiej, którą Slamirowska urodziła, spłodził syna Jana, i
córek dwie, Anni;, Samsona Bombek stolnika Latyczowskiego,
pułkownika arłylleryi koronnej, i Julianc, Jędrzeja Oborskie-
go, małżonki. Tomasz, trzeci syn Henryka, tego z Słucłiockiej
syn Antoni miecznik Liwski, którego z Konstancyi Leżeńskiej
miecznikowny , córki dwie , Zofia i Maryanna, synowie trzej,
Mikołaj , Lenard i Norbert.
Franciszek Raciborski w roku 1778. pisarz grodzki Halicki. —
Przypisy Itras/ckiego.
Raeieski. Jan w Inowrocławskiem, Bartłomiej, Ra-
ciescy, w Brzeskiem Kujawskiem 1674.
Racłaivski. Anna Racławska księni Staniątccka za-
konu S. Benedykta 1635.
Kaczeiiski herbu Lubicz^ w ziemi Drohiekicj, patrz
Rejezyiiski.
Rączko 3Iosalski herbu Ostoja , w Litwie i ziemi
Mielnickiej. Rączko mąż rycerski w wojsku Litewskiem, o któ-
rym Stryjkowski ^hze, lib. 22. y. 701. że w roku 1506. pod
Kłeckiem, Talarów przeprawy naszym broniących na rzece,
długą rusznicą, ognia z niej dając, odstraszał, a potem widząc
jak się jej bali, chód nienabitą , kilku ich gonił. Mikołaj w
Żmudzi i621. Rączko skarbnik Micinicki 1733. N. Kaspra
Jerzykowicza podkomorzego Mielnickiego małżonka. N. sc-
*) Dobra Dawidy pod Warszawą były tylko w administracyi Mis-
syonarzów, od/lanc zaś były na Seminarystów kleryków dyecezyi
Poznańskiej i z intrat onych Missyonarze przed kapitułą koliegialy
Warszawskiej corocznie się rachowali. — Przypisek Krasickiego.
V
4 Raczkowski — Raczyński.
dziaiika ziemska Brześciafiska , była za Piekarskim ]>i. była za
Grzegorzem Massalskim podkomorzym Grodzieńskim , i w ten
dom wniosła dobra Raczki nazwane.
Raczkonski herbu Poraj. O łych tak Paprocki jako
i Okolski milczy, piszą si«; z Raczkowic , jediicjze dzielnicy
z Garniszami , wcdiiiy Buranows/aego. Walentyn z Raczko-
wic Garnysz Zyjj;munta III. 1 Władysława IV. sekretarz, z
sejmu 1627. do łustracyi dóbr królcwskicłi w Mazowszu na-
znaczony, maź rycerski we wszystkicłi e\pcdycyach s«e<jo
czasu, zszedł z tego świata 1639. eialo jego u S. Trójcy
w Krakowie złożone, z nagrobkiem, który wypisał Starowo/.
tn Monum. miał za sob."} Mstowską, córkę Jędrzeja. Brat A\ a-
lentego Augustyn, bezdzietny umarł 1637. tanrze pocłiowany,
pod Cliocimcm rycersko stawał, co o nim nagrobek jego sławi.
Jerzy Raczkowski rotmistrz j)ancerny 1658. Iiomptit wojska^
a w roku 1662. Konutijłucya Sejmowa fol. 29. w krwawych
zasługach, wieś Picskary do zgonu życia jego puściła mu, a
po śmierci jego, sukcessorora na piętnaście lat, tez dobra trzy-
mać poz\\'oliła.
Raezkonski /ie7'bu Prus Imo. Paprocki położył ich
Kaczkowskie ale omylnie. N. Raczkowski rotmistrz pie-
szy, przy dobywaniu miasta Uły w r. 1568. pierwszy z swemi
ludźmi na mury wskoczył. Kojał. Biel. fol. 622. Adam Ra-
czkowski tegoż herbu w Sieradzkiem województwie 1696. z
Raczykowa j\iemsta podscdek Warszawski 1453. Statut Ma-
sov.Jol. 98.
Itaczulski. Wojciech Raczulski , miał za sobą Kata-
rzynę Leszczyńską w Rawskiem województwie.
Raczyński herbu Jastrzębiec , w ziemi Wieluńskiej.
Alexander Raczyński 1674. ^Yojciech miał za sobą Konstan-
cyą Kowalską, podkomorzankę Wieluńską. Zygmunt Raczyń-
ski, żyje w województwie Rawskiem, ten miał za sobą 3Ia-
ryannę Leszczyńską herbu Belina, z której córka jedna Kon-
stancya.
Raczyiiski /ie/-^M ^'^fj/f c; , w Wiclkiej-Polszcze. Jan
Raczyński, w zawód konia puściwszy, gdy z niego szwanko-
wał, szyję złamał, trzy godziny jak umarły leżał , ofiarowany
jednak od braci swoich do Częstochowy, przyszedł do siebie
i do zupełnego zdrowia, działo się to w r. 1623. Jtieszpoi'A.
Odrób. Stołu fol. 160. Bracia jego trzej, Walenty, Piotr i
Zygmunt: ten to zda mi się Zygmunt, był potem surrogatem
grodzkim Nakiełskim , starostą Jasienicckim , który klasztor
00. Bernardynom w Łobzvnie fundował, a w Bydgoszczy
ołtarz S. Antoniemu z marmuru czarnego i alabastru wystawił,
tamże sobie i swoim grób wystawił w r. 1652. o czem świad-
Raczyński. ^
czy napis nad nim położony, kędy wspomina córkę jeg-o , Ja-
nowi Wąglikowskiemu , miecznikowi ziem Pruskich , staroście
Osieckiemu , zaślubioui{. Syn zaś jeg"o Franciszek. Jan Karol
starosta 3Iieścicki, z województwa Pomorskiego posłował na
konwokacyą 1(596. Piotr niąz rycerski. 3IIcliat Kazimierz naj-
przód podsędek Poznański , potem Gnieźnieński , dalej Kaliski
kasztelan , polem wojewoda Kaliski , umarł wojewodą Poznań-
skim 1738. posłował na sejm 1683. zk;jd komissarzem nazna-
czony do dyflerencyi pogranicznych od Szląska, Const. J". 13.
i znowu w roku 1690. Constit. f. 17. i na konwokacyą 1696.
miał za sohą Krystynę Krassowską, z której córka Konkordya,
dostała się w małżeństwo Serafinowi Zrchlińskiemu staroście
Stawiszyńsklemu, druga Kazimira Bona, Józefowi Czapskiemu
kaszlelanicowi ElhUjskiemu, synowie zaś dwaj, Leon i ^Vi-
ktor. N. Raczyńska Krzyckiejio Stanisława , kasztelana Po-
znańskiego małżonka. Łukasz i Franciszek 1696. podobno ten
Franciszek miał za sobą Heindensteinownę kasztelankę Gdań-
ską, z której córka, wydana za Bleszyńskiego, kasztelanica
Międzyrzeckiego. iN'. kanonik Gnieźnieński, viceprezydent try-
bunału koronnego 1727. ^. miał za sobą Helenę Jarnowską
kasztelankę Kowalską, pozostałą wdowę po Franciszku Zego-
ckim. Stanisław w zakonie naszym życie zakończył w Sendo-
mierzu 1678. Michał zaś we Gdańsku 1716. Są i w Litwie
tegoż herbu Raczyńscy, z których jeden osiadł był w Inlłan-
ciecli , a gdy Szwedzi tę prowincyą posiedli , do Wileńskiego
się Avojewództwa przeniósł : syn jego Daniel , kapłan i kazno-
dzieja nauki wielkiej in Societ. Jesu , umarł na przclozeństwie
Kowieńskim 1662. Wojciech w Brześciańskicm 1648. Jędrzej
sędzia ziemski Wilkomierski , starosta Rumborski 1674. Ja-
dwiga, Jana Zaleskiego w województwie Trockiem, małżonka.
W roku 1655. gdy Smoleńsk opanowała Moskwa, a ziemla-
nów tamecznycli , do drugiego chrztu niewoliła, sami tylko
dwaj Raczyńscy, zadnemi się, ani perswazyami , ani postra-
chami , przywieść do tego nie dali. Kojatow. in MS.
Zygmunt Raczyński sędzia Nakielski i starosta Jasieniecki, o któ-
rym Nieskcki pisze, byl synem Piotra z Rudv i Ewv Ry-
chloicskiej a wnukiem Stanisława R. z Rudy dziedzica Ra-
czy na. Kopy d/owa i Okalewa, i Elżbiety Rychlowskiej. Zygmunt
miał trzech braci : Wiktora sterilem , Samuela, który się pisał
de Ruda, i Felixa; tego ostatniego potomstwo nie jest nam wia-
dome, Samuel zaś miał dwóch synów, Stanisława i Leona,
a L e o n miał syna Zygmunta. Mylnie więc Niesiecki supponuje,
iż Zygmunt starosta Jasieniecki miał braci Walentego i Piotra.
Ołtarz ozdobny i nagrobek, o którym Ntesipcki wspomina , i który
Zygmunt Raczyński starosta Jasieniecki u ojców Bernardynów
w Bydgoszczy w r. 1652. wystawił, zostały w r. 1840. po "znie-
sieniu klasztoru do kościoła katedralnego w Poznaniu przeniesione.
^ Raczyiiski.
U
Na wsponinionym ołtarzu widać herb Nalęcs raz z Panii^ mi^-dzjr
rogami ua hełmie, drugi raz z slrusiemi piórami; ohydwa jednak
razy otoczony literami które dowodzą , iż tak jedna jako i druga
tarcza zarówno Zygmuntowi Raczyńskiemu służą.
Pozostałym znacznym majątkiem po tymże Zygmuncie Raczyńskim
staroście Jasienieckim podzielili się, jak wskazuje dział r. 1677.
w Poznaniu spisany, czterej jego synowie z Katarzyny Jełowickifj
(własnego herbu) podkomorzanki Krzemienieckiej spłodzeni.
O tych czterech synach Zygmunta Raczyński i o ich potomstwie
do lego co JSiesiecki pisze , przydajemy następujące wiadomości :
I. Jan Karol starosta Miesciski, najstarszy syn Zygmunta Ra-
cz\ liskiego umarł bezpotomnie , podobno w Paryżu.
II. tranciszek Stefan, był drugi syn Zygmunta, tego z Annc^
Heidensteiii 1 kasztelanką Gdańską, było potomstwo Andrzej i
Zygmunt, który z Magdaleną Sędzicką spłodził Antoniego
i Józefa. Antoni z Katarzyną S5//'jg-oi<'*iC-^ starościanką Prawni-
cką miał synów dwóch: 1. Ignacego, księcia arcybiskupa Gnie-
źnieńskiego : ten przeznaczony był w młodości swojej do zakonn
Jezuitów, któremu do zgonu był przychylny i wiele bardzo świad-
czył. Po ukończeniu nauk pod najsławniejszemi nauczycielami Je-
zuickiemi w Włoszech, gdy już do kraju swego miał wracać;
bulla Klemensa XIV. w r. 1773. zakon Jezuicki rozwięzująca,
stanęła na przeszkodzie powołaniu jego. Stopniem jego pierwszym
w kolei pasterskiej był stopień plebana w Kostrzynie ; nie długo
potem został kanonikiem a następnie prałatem katedry Poznańskiej.
Po śmierci Okęckiego w roku 1792. jednomyślnie od kapituły na
biskupstwo Poznańskie został obranym. Własnym kosztem ukoń-
czył kościół katedralny w Poznaniu co do zewnętrznej struktury,
i pałac biskupi znacznie na ówczas zrujnowany wyreperowal i
powiększył. Nominowany został księciem arcybiskupem Gnieźnień-
skim patentem Króla Pruskiego z dnia 3. Maja 1805. r. W r.
1820. z zezwoleniem stolicy apostolskiej , złożył arcybiskupstwo,
po czem , rok jeden pomieszkawszy w Rzymie w kollegium Je-
zuitów, wrócił do kraju, i w Gallicyi życie ukończył d. 19. Lu-
tego 1823. przeżywszy 82. lat. 2. Wojciecha sterilem.
Józef, ten trzy razy wstępował związki małżeńskie, i z ostatniego z
Karoliną 5o«A:owA-^-c były córki i syn Wincenty Raczyński, ko-
mandor 3Ialtański , szambelan Cesarza Rossyjskiego , i jego z
Anną ffoljf Sudinghausen spłodzeni trzej synowie : Leopold
Wilhelm urodź, w r. 1808. Edward Alexander w roku
1813. i Edward Atanazy w roku 1824. wszyscy trzej w słu-
żbie wojskowej rossyjskiej , i córka zaślubiona kuzynowi swemu
Wolif Ludinghausen ; ci dziś jeszcze żyją w Kurlandyi.
III. Michał Kazimierz Raczyński wojewoda Poznański, trzeci
syn Zygmunta posłował od Jana Sobieskiego do Wiednia w r.
1689. wielokrotnie o działaniu jego na tem poselstwie mowa jest
w dziele Epistolae historico -familiarcs Załuskiego T. I. pars II.
O jego potomstwie dalej mowa będzie , życie jego byto czynne,
jak świadczą liczne po nim pozostałe rękopisuia tyczące się urzc-
dowau i usług jakich dla kraju się podejmował. Urodził się po-
dobno roku 1650. umarł 1738. pochowany w Woźnikach.
IV. Piotr, czwarty syn Zygmunta którego iV7e«ecA/ jako męża
rycerskiego wspomina , bvł wojskim Wschowskim , miał za sobą
MoszL-zijitską z Dombskipj , siostry biskupa Krakowskiego spło-
Itaczyiiski.
dzoną. — Tenże Piolr dożył 105 lat. Svn jego Franciszek
miał za sobq Maryannę Dtjhshą kasztelankę Konarską, która mu
spłodziła córkę zaślubion;) Moszczyiiskieniu kasztelanowi Santo-
ckieniu. Tveli zaś córka Teresa była za Kazimierzem Raczyń-
skim marszałkiem nadw. koron, o którym niżej. Potomstwa pici
męzkiej po tvmże Piotrze Raczyńskim nie zostało.
Mieli al Raczyński, wojewoda Poznański, miał z Krystyny Kra-
sowskiej, dwóch synów, Wiktora, której;o syn z Magdaleną
D z i al !/ ii ską &^\oAznn\\ Kazimierz, generał Wielkopolski, mar-
szałek nadworny koronny, starosta Czerwonogrodzki, umarł w
Warszawie w H5. roku żvcia swego w r. 1824. i Leona ka-
sztelana Santockiego, generała łeilnanla, szefa regimentu piesze-
go, gubernatora Elbl.-jgj , i starostę Belirenlioirskiego , jako leż
dwie córki , jedną za Zychlińskim , drugą za Czapskim kasztela-
nicem Elbląskim.
Leon miał z Wiridyanv Bniiiskiej kasztelanki Kowalskiej (która
Ido rolo połączona livla z Józefem Mielżyńskim , wojewodą Po-
znańskim) svna Filipa generała majora, szefa regimentu pie-
szego i starostę Mieściskiego, jako też dwie córki, Esterę Pannę
i Katarzynę za Rodolińskim podkomorzym Wscho\yskim.
Kazimierz marszałek miał dwie córki, Magdalenę za księciem
Michałem Lubomirskim i Michalinę za wyżej wzmiankowanym ge-
nerałem Filipem Raczyńskim. Z tego ostatniego małżeństwa uro-
dzili się Edward i Atanazy Raczyńscy, o których niżej.
Tytuł hrabiego otrzymał od Króla Pruskiego Fryderyka Wilhelma 111.
marszałek Raczyński w roku 1798. który tytuł rozciągnięty zo-
, stał później na braci Edwarda i Atanazego.
Zycie czynne Kazimierza marszałka poświecone było ważnym
usługom krajowym : w roku 1764. gdy nie miał więcej jak 24 lat,
był marszałkiem konfederacyi Wielkopolskiej , w roku 1768. był
już pisarzem koronnym , w roku 1788. marszałkiem nadw. kor.
w roku 1793. złożył łaskę. Ostatnia i jedna z najważniejszycli
jego czynności była prezydencya komissyi bankowej trilateralnej,
która wspólnie od Cesarzów Austryackiego i Rossyjskiego, jako
też od Króla Pruskiego została mu powierzona, a po której ukoń-
czeniu w r. 1800. ozdobionym został orderami Pruskiemi, orła czar-
nego i czerwonego , jako też orderem Rossyjskim ś. Alexandra
Newskiego.
Edward hrabia Raczyński urodź. 1786. Imie to, każdemu z dziś
żyjących, ko(;hających nauki i pamiątki narodowe pewno jest zna-
jome. 3Iąż ten urodzeniem , majątkiem i osobistcmi zdolnościami
do najpierwszych w kraju dostojeństw sposobny, odrzekł się wszel-
kich podobnego rodzaju zaszczytów — lecz inszym sposobem staje
się może więcej jeszcze krajowi użytecznym, i jako protektor uczo-
nych i wydobywca z zapomnienia pamiątek narodowych , zjednał
sobie sławę i wdzięczność u ziomków, która pewno potomność
jeszcze ogólniej wypłacać będzie. Przez ciąg lat 20. przeszło
Edward hr. Raczyński wydał kosztem swoim szereg dzieł hi-
storycznych , z dawnych rękopismów , które bez jego starania
pewnoby dotąd i dłużej, publiczności znane nie były. Wyliczać te
wszystkie trudnoby było. Lecz z liczby dzieł przez niego samego
napisanych i wydanych dosyć wspomnieć niedawno wyszły „Ga-
binet Medalów." Oprócz licznych podobnych dla kraju przysług,
w Poznaniu wystawił gmach wspaniały , umieścił w nim przez
8 Raczyński.
wiele lat zbierany księgozbiór z przeszło 17000 łomów złożony,
i takowy wraz z gmachem darował na wieczne czasy miastu Po-
znaniowi, na publiczny użytek; uposażywszy zakład ten w zna-
czne fundusze i obostrzywszy nienaruszoność warunków fundacyi.
Otworzenie biblioteki nastąpiło d. 5. 31aja 1829. r. — Edward
hr. Raczyński ma z Konstancyi hrabiny Potockiej syna jedynego
Rogi era urodzonego 1820. —
Atanazy hrabia Raczyński urodził się 1788. był posłem Króla
Pruskiego na dworze Duńskim od roku 1830. do r. 1834. Fun-
dował majorat ua dobrach Obrzi/ckich pod Poznaniem, któremu
majoratowi Król oddał dziedzicznie glos wirylny {^Firilstinune) w
stanach prowincyalnych Poznańskich. Dzieci jego z Anny Radzi-
wiłłówny spłodzone są Karol Edward, urodzony roku 1817.
Wanda r. 1819. i Teresa r. 1820. ta ostatnia za Janem hrabią
Erdódy, erbobergespanem Warasdinn.
W Wielkopolszcze a mianowicie w Poznaniu widać pamiątki, które
ta familia zostawiła po sobie , jako to klasztory w Łobżenicy i
w Woźnikach (ostatnie fundowany wspólnie z 3Iielżyńskiemi) i
publiczne budowle w Poznaniu. Między któremi wyżej wspo-
mniana biblioteka publiczna fundacyi Edwarda hr. Raczyńskiego.
Imienia także tego widzimy rozkrzewienia w innych okolicach
dawnej Polski, jako też w Rossyi w guberniach Smoleńskiej i
Charkowskiej , lecz połączenie ich z Raczyńskiemi , o których
mowa tu była, nie jest nam wiadome. Zył także ostatnich czasów
Raczyński opat Lędzki i biskup in partibiis, a w r. 1639. Albert
kanonik Poznański , których familijnych stosunków nie znamy.
Z dawniejszych dokumentów jakie familia posiada przytoczemy tu
jeszcze niektóre wiadomości.
Akta Wieluńskie świadczą, iż familia Raczyńskich w XV. wieku w
okolicy Wieluńskiej mieszkała i że posiadała wsie Raczyn, Ho-
łyszy n , Ruda (która w dawnej historyi Polskiej wielkie miała
znaczenie), hopydłuw , Okalew i inne wsie. W owych czasach
nosiła la familia na przemian nazwiska Raczyńskich i 3Iałyskich,
albo z Maiyszyna , 3Iałych , a w ostatnich wiekach ci Raczyń-
scy, o których szczególniej w artykule Niesieckiego mowa, nie
przestawali się pisać z Raczy/ia, i Maiyszyna, chociaż od dwóch
blizko wieków ani Raczyna ani Maiyszyna już nie posiadali. —
Wnosić by więc można, iż ci Raczyńscy są szczepem familji Sza-
motulskich należących również do rodu Nałęczów, historya albo-
\yiera uczy nas, iż niektórzy członkowie rodu Szamotulskich przy-
brali byli' imię małych, parvi/s , Malskich de Mała. Wojciech
Malski "wojewoda Łęczycki i generał Wielkopolski pisał się zwykle
Albertus de Małe jak świadczą akta urzcdo\ye z lat 1442 — 1447.
Lecz pomijajmy tu domniemania do których ugruntowania potrzebne
by były jaśniejsze dowody , i przytoczmy tu tylko facta i imiona
które bliższą mają styczność z imieniem Raczyńskich i Małyskich.
— W pisaniu nazwiska Raczyn widziemy wielką różność, albo-
wiem cz\ tamy %v najdawniejszych aktach częściej Raczen , Rad-
czin, Radschin, a nawet Radischcn , aniżeli Raczyn podług dzi-
siejszej stałej ortografji.
W roku 1352. podpisał w Poznaniu Roguslaus de Racseno kon-
federacyą z wielu innemi urzędnikami i szlachtą.
W roku 1511 — 1517. sprayyowal urząd stibjudids Vielunensis Ni-
colttiis Radcziński czyli Nicolam de Radczino. Tenże Mikołaj
Raczyński — Radawiecki. 9
był w roku 1503 — 1507. podwojewodzym Wieludskim. Tego
Mikołaja pohjczenie familijne z Raczyiiskiemi którzy od Zy-
gmunta starosty Jasienieckiego pochodzą nie jest wątpliwe.
W roku 1419. byt Wierzbicla Struś dc Radischen subjudex ter-
rae lyielunensis , a na tym samym dokumencie podpisany jest
S b i s I a u s de Ra ds chin.
W roku 1425. widzimy Ma thiam Struś de Radczyno któremu
Król Władysław nadal przywilej następującej osnowy. Ten cie-
kawy dokument oryginalny na pargaminie znajduje się wręku familji.
Otóż wyciąg z niego :
,, Słgnijicaimis tenore ■praesentium ąmbus ewpedit, unwersis , prae-
sentibus et ftituris, notitium praesentiam habituris ; quo modo
altentc meritis intuitu perpendeiites gratae fidelitatis studiosa ob-
seguia et multiplicium constautium meritorum, ci/ibus nobilis Ma-
thias Struś de Raczy no noster fidelis celsitudini nostrae hactenus
placere meruit et in futurum arito fidelitatis studio poterit yrae-
stantius complacere ; horum intuitu coleutes ipsum specialiurn gra-
tiurum nostrarum proseąui faiwribus et ad obseguia nostra red-
dere promptiorem , sibi in et super omnibus poenis judicialibus
theutonici juris Magdeburgensis , in Cicitate nostra Posnaniensi
tiosiram concerncntibus ynajestatem , centum marcas monetae et
numeri polonicalium , cidelicet ąuadraginta octo grossos in mar-
cain (fuamlibct computando, dedimus , donarimus , contulimus etc.'-''
W r. 1454. podpisani są na akcie Wieluńskim dwaj bracia, Ma-
thias i Thomas de Raczyno .
W roku 1480. genealogia tych Raczyńskich od których pochodził
Zygmunt Raczyński starosta Jasieniecki i jego descendencya
nieprzerwanie jest udowodniona dokumentami, które się tu omi-
jają , gdyż nie dowodzą takowe, tylko posiadanie dóbr, sukcessye,
i działy. — Z dokumentów familijnych.
Kaczyński herbu Slepowron^ w ksicztwIeLitewskieni.
O tych ani Paprocki , ani Okolski nie pisał.
]tit(laiusk.i herbu Pogonią kto. Zyn^munt I. Król Pol-
ski , na zjeździe z Władysławem Królem Węgierskim i Cze-
skim, na instancyą niektórych Panów Polskich, W^ładysława
Radamskieo;o , między rycerstwo Polskie policzył, i w herhie
nosić pozwolił ręki zhrojnej z obłoku wyciągnionej , trzymają-
cej goły miecz, w polu czerwonem. O czem czytałem list te-
goż Króla in MS. Petricov.
Radawieclli AerÓM^ońcsa, w Lubelskiem wojewódz-
twie. Jędrzej Radawiecki zakonu Kaznodziejskiego S. Teologji
doktor w roku 1632. Zofia była za Janem Stępkowskim. Acta
Castr. Lublin. Piotr w ziemi w Wołyńskiej 1528. Metryka
If^otyńska. Bonawentura, zakonu S. Franciszka obserwantów,
mąź wielkiej pokory , darem od Boga wjrzucaniem czartów z
ciał ludzkich wsławiony. Ten, gdy plaga Boska powietrzna na
Rzeszów miasto padła, służył chętnie zapo>vietrzonym , juz co
do ciała , nędznych żywnością opatrując , aż też sam zapowie-
trzony, umarł w roku 1647. życia swego 84. ciało jego po-
grzebiono w grobli stawowej nie daleko miasta: i lubo lat kil-
10 Radecki.
kanaście w ziemi zakopane było , za ogłoszeniem jednak od
opętanycli , ^^ykopane, nienaruszone wyjęte, i do pospoliteg-o
inuvm bi^acl gTobu jji-zeniesione.
Radecki herbu Doliiaa^ w Belzklem województwie.
Paweł Radecki scliolastyk Sendoniierski, polem wielkieg^o czło-
wiek. ^^lloqu. Osecen. lib.S. cap. 5. Jakób miał za sobą Pe-
tronellę Kleczkowską. Tomasz Annę Kołakowską , z której sy-
nowie: Jerzy, Franciszek, Cvryak, i córki: Zofia, Teresa,
Teofila. Cyryak sędzic Bełzki , dziedzic na 3Iianowicach , był
cborązym Bełzkini , miał za sobą Konstancyą z Tuczamp Ła-
szczownę , siostrę Alexandra Łaszczą , wojewody Belzkieg^o,
syn z niej chorąży Bełzki pojął Zaborowską. N. chorąży Beł-
zki, za którvm bvła Firlejowna Zofia, kasztelanka Sanocka.
Lukrecya , Jana Petrykowskieg-o małżonka. Stanisław sędzic
Bełzki 1676. Alexandra z Heleny Sulimowskiej synowie: Jan
i Mikołaj.
Radecki herbu Dryn, w Kaliskiem województwie. Je-
den z nich w legacyi wysłany do Iwoni hospodara Wołoskie-
g-o, przeciwko prawu narodów sekwestrowany , i do Konstan-
tynopola odesłany, wszakże potem, za Taranowskiego posła do
Porty naleganiem, wolno był puszczony. Stanisław, Poznań-
ski, Płocki i Pułtuski kanonik, deputat na trybunał koronny r.
1620. Mikołaj kanonik Płocki. SVojciecb skarbnik Łęczycki
w PoznajisłvIem województwie 1674.
Radecki herbu Godziemba, w Kujawwskiem i Bel-
zklem województAvaeh. Jednaz ich dzielnica z Lubrańskiemi,
tego zaś imienia nabvli z Radcza Łubrańskiego. Ordynacya
Jana Łubrańskiego biskupa Poznańskiego, i Mikołaja Gardziny
Łubrańskiego, wojewody Poznańskiego, braci rodzonych , u
Paprockiego o herbach fol. 280. położona, wspomina Skal-
nego Redzca Łubrańskiego, ze szedł od dziada jednegoz z nie-
mi, to jest, ze sobie byli bracia stryjeczni rodzeni, i dla tego
między Innemi ten Skalny , w ordynacyi do sukccssyi po Łu-
brańsklch , włożony. Z tych był Jan , pamiętny wojownik,
który z NIezabItowskIm i Pretficzem, koło Zbaraża pt) frz> kroć
Tatarów na róznvch miejscach zbił, plon odebrał i niewolnika.
Bielski takie fol. 44. sławi jednego z nich męztwo w Woło-
szech. Syn tego Jana do zgrzybiałego wieku żołnierz, bezdzie-
tny z tego świata schodząc , dobra swoje kolłeglo naszemu
Kamienieckiemu darował, wszakże Paprocki, i pod herbem
Doliwa tego Jana położył. Pisali się potem z Krukowa w Ku-
jawskiem w ojewództwie. Z tych N. Radecka , byta za Siemia-
nowskim Mikołajem. Kazanie., Brama Grzymała. Stanisław
spłodził córkę Barbarę, Jerzego Telefusa małżonkę. Krzysztof
t Chmielecklej, miał syna Mikołaja, chorążego Horodelskiego,
Radecki. H
pułkownika królewskiego , ten z paneerną i usarską chorągwie
we wszystkich expedycyach, jak rycersko stawał, z tego po-
znać, ze mu pi)(l Cliocimeui r(^'kc poderzniono, w Moskiew-
skiej okazvi w plecy ci(;to, pod Wiedniem na Janczarów na-
padłszy, wveijjł, działa icłi na niciize samyeli obrócił. Dwa
razv ślul)v małżeńskie ponawiał , pierwszy raz z Piotrowską,
z której svn Ale.vander , umarł steri7is: drugi raz, z Teresą
Lipską cłiorązanką Bełzką, z tą zostawił trzy córki: Barbarę
Kurdwanowską kasztelanową Halicką, Helenę Stadnicką pod-
stolinc Belzką, Zofią AVybranowską łowczyną Łukowską, sy-
nów zaś pięciu : 1. Krzysztofa podstolego Bełzkieg'o bezpoto-
mnego 2. Antoniego chorążego Horodelskiego , męża rycer-
skiego, to pod Podhajeami, to indziej na Ordzie szablę przy-
tępiwszy, Turków kilku pojmał i do Króla przyprowadził: de-
putatem był na trybunał ko^-onny 1723. traydzieści tysięcy za-
pisał 00. Trynitarzom do Tomaszowskiego konwentu , umarł
kasztelanem Lubaczowskim 1736. Złączył się był dożywotnie
z Eufrozyną Humiecką łowczanką Podolską, z tej zostały się
ti-zy córki, Katarzyna Sługocka^ podczaszyna Chełmska, 2do
Komorowska. Teresa zakonnica S. Benedykta we Lwowie, Ma-
ryanna Komorowska stolnikowa Bełzka: synowie zaś czterej,
Tomasz cliorązy Horodelski , zona jego Cetnerowna staro-
ścianka Szezurowieeka, pozostała wdowa po Łosiu chorążym.
Mikołaj Schołarum Piarum. Józef miecznik Bełzki , złączył
się dozpyotnie z Anną Koeowną sędzianką ziemską Bełzką , z
tej się został syn Mikołaj, 2</o voto z Iwanicką chorązanką No-
wogrodzką, 2 tej ma córkę. Jędrzej, czwarty syn kasztelana.
Po Eufrozynie zmarłej , pojął tenże Antoni, drugą jej siostrę
Joannę , za dyspensą papiezką , pozostałą wdowę po Czapskim
podczaszym Parnawskim, potomstwa nie było. Po tej przybrał
sobie w małżeństwo Kiełezewską, ehorązankę Lubelską, z tej
dwie córki. 3. Romualda, umarł w zakonie naszym we Lwo-
wie w roku 1715. zapisawszy kollegio Jarosławskiemu pewną
summę. 4. Waleryana , starostę Romanowskiego, pierwsza
zona jego Przerębska, druga Marchocka , wdowa po Tułkow-
skim, z niej jest trzech synów, i córek. 5. Józefa chorążego
Grabowieekiego, temi czasy kasztelana Lubaczowskiego, depu-
tatem bpyał na trybunał koronny , komissarzem do Radomia,
posłem na sejmy, sędzią grodzkim Grabowieckim, z Teodorą
Suchodolską wdową po Blinowskim , zył bezdzietni*.
W r. 1778. Jan Radecki łowczy Buski. — Micha! podsloli Bu-
ski. — Mikołaj podczaszy Gralwwiecki. — Michał podsloli
Grabowiecki. — Krasicki.
Kaflecbi herbu Rudnica^ w Brześclańskiem wojewódz-
twie, z tą jednak różnicą, ze strzała przez podkowę nie do
12 Itadgrowskl— Radllcki.
f,'-ói-y żeleźcem, ale nu dół idzie. Z lycli byli Jan i J\uvel Ra-
deccy, z matki Czeruiewskiej Lerbu Sreniawa urodzeni.
Radgonski, w ziemi Łomżyńskiej. Franciszek Ma-
teusz Radcowski wojski Łomżyński, i Jakób 1674. Adam miał
za sobą Zofią Olszyńską.
Radkie^Yicz , w Mińskiem województwie. Samuel
Radkiewicz 1632. N. była za 3Iicbatem Łyszkiewiczem stol-
nikiem Orszańskim.
Radlicki /lerbu Korab, w Wielkiej-Polszcze, od któ-
rych pulem Bobowscy swój początek wzif^li. 3Iichal z Radłicy,
niedaleko Kalisza, którego syn Jan biskup Krakowski , z matki
Krystyny urodzony, pomoj^ły mu do tej infuły nietylko poler
wielki w innych naukach , ale tez i biegłość w medycynie :
chęcią albowiem tej nauki uwiedziony , do Francvi się puścił,
kędy lat kilku nakładem , do tej o sobie opinji przyszedł, ze
g-dy Ludwik Król Węgierski i Polski , stargane niezwy ezaj-
nemi chorobami zdrowie swoje chcąc dźwignąć. Króla Fran-
cuzkiego upraszał, żeby mu doświadczonego w lekarskiej sztuce
człowieka przysłał, ten monarcha chcąc Ludwikowi, ile swemu
wnukowi, dogodzić, Jana do niego, z niemałem cnoty jego
zaleceniem, wyprawił: i nie omylił się na swojem zdaniu Król
Francuzki, wkrótce albowiem Ludwik, za staraniem Jana, do
pierwszej pory zdrowia przyszedł : co mu zawdzięczając Lu-
dwik , do kanonji Krakowskiej , pieczęć mu \yielką koronną
przydał; z tym tytułem czytałem go na liście tegoż Ludwika u
Nakiel. iv Miechov. fol. 318. w roku 1381. Skoro się zaś
dowiedział o śmierci Zawiszy biskupa Krakowskiego, jego na
tę katedrę, usilnem naleganiem u kapituły, zalecał: obrany
tedy zgodnie, i od Jana arcybiskupa Gnieźnieńskiego poświę-
cony w roku 1382. Suchą u Jangrola, Chrapkowice, Porębkę,
Abrabę u Bądzinia, i Szyszową , dobra kupiwszy, do biskup-
stwa przyłączył, kościół farny, w Bodzęcinie miasteczku, S.
Krzyża fundował. Książęcia Raciborskiego Janusza , o Lipo-
wiec i Sławków , gwałtownie od niego spustoszony , prawem
do tego przycisnął, że mu nadgradzając szkody, trzech wsi w
księztwie Raciborskiem ustąpić musiał, i darować kościołowi
Krakowskiemu, to jest Chełm, Koszutów i Gemielnice. Wika-
ryom Krakowskim, żeby ich był zachęcał do śpiewania godzin
kapłańskich, wszystkie offerty, które składano u grobu i ciała
S. Stanisława biskupa, przekazał, dziesięcinę także od stołu
swego w Nowej Górze, i dziesięć grzj^wien w żupach solnych,
tymże wiecznie darował. Długo siedział na tej katedrze? nie
zgadzają się autorowie. Paprocki o herbach fol. 463. Po-
wiada, że obrany w roku 1382. że umarł w roku 1393. pisze
jednak że tylko lat dziesięć na tej katedrze prezydowat , a prze-
Radllcz - Radliński. l.-^
ciel według" jeg-o komputu , byłoby lat jedenaście, Starowol-
ski in l^^itis Episcop. Cracov. twierdzi, ze wzięty w r. 1380.
a wszedł do grobu 1.392. r. dwanaście zaś lat rządów jego bi-
skupstwa naznacza, myli sic jednak w lym Starowolski ^ g^dy
wstęp jego na tę katedrę zrzuca na rok 1380. bo jakom wyżej
namienll, jeszcze w roku 1381. lylko był kanonikiem Krakow-
skim i kanclerzem , jako się podpisał u Aukielskiego , musiał
tedv dopiero zostać, według Paproć, biskupem 1382. ze tei
umarł w roku 1392. jawnie nagrobek świadczy, toc tylko lat
dziesięć, lą dyecezyą rzijdził. Okazy;} śmierci jego bvła truci-
zna , którą go poczęstowano na traktamencie u proboszcza S.
Floryana, i kanonika Krakowskiego, Kula nazwanego, z której
wszyscy inni, co przy tym stole siedzieli, wkrótce śmierć poł-
knęli, biskup jednak, z tej, który miał w medycynie experyen-
cyi tak wielkiej , ze wejrzawszy na człowieka , śmierd mu bli-
zką, albo życie przepowiadał: postrzegłszy niestraMny z zgubą
życia swego kąsek, którym go nakarmiono, kazał się u balki
nogami do góry, głową na dół powiesić, i tak długo cienszemi
prątkami po brzucbu smag^ac, póki śmiertelnej ze wszystkiemi
potrawami , które tam jadł , nie zbył poczesnej , czem sobie
przewlókł życia do trzech lat. Pochowany po śmierci w ka-
plicy Mansyonarzów , w której tcmi czasy Najśw. Sakrament
chowają, z nagrobkiem na pawimencie, z herbem Korab, ten
mu w roku 1518. Jan z Łaska arcybiskup Gnieźnieński, jako
swemu pradziadowi (mówi grobowiec) restaurował, i Staro-
wał, in Monum. pisze. Z czego poznać, ze dom Łaskich Kora-
bilów , wziął swoje początki od Iladlickich. Kwitnął potem
Piotr z Radlicy, kasztelan (nie pisze jednak /'a/^rocA/', jaki,)
w roku 1400. Jan Radlicki vice instygator koronny r. 1629.
Baranów. N. Kazimierza 3Iączyiiskiego, starosty Klonowskie-
go , druga Korzeniowskiego , pisarza ziemskiego Poznańskiego
1680. r. małżonki. Jędrzej sędzia ziemski Poznański, kaplicę
Matki Boskiej, przy kościele Poznańskim 00. Franciszkanów,
i modnie wystawił, i bogato wykształtował. Stojikowski ^ ka-
zanie^ fp^alecznik w bramie. Inszym także przybytkom Boskim
wiele uczynności świadczył, zszedł zaś z tego świata w rokn
1678. Do Radlickich , po zejściu familji Łaskich Korabitów,
jako do najpierwszych sukcessorów, przeniosło sięyM* Patro-
natus na probostwo Łaskie , plebanią Sadkowską , kantoryą
Gnieźnieńską, dziekanią Kaliską, mówi Okohki t. 2. Jhl. 181.
Radlicz patrz Haza.
Radliński /terbu Gryf., pod Tarnowem i na Woły-
niu , piszą się z Radlna. N. Radlińską, wspomina nagrobek w
Tarnowie, i Starował, in Monum. Adam Radliński rotmistrz
pancernej chorągwi, koni 76. Komput ivojska 1658. Wa-
14 RadliiiNkl — ICadoJeMskl.
wrzeiiiec jiocIsrJck Mieliiicki, i Jan w województwie Potlla-
skieiłi 1674. podpisali elekcją Jana 111. Króla Polskieg;o.
łtiidliuski herbu Tarnawa. Gołard Radliński slarosla
Kokeniiauski, jeden z niłjprzedniejszej kawaleiji Polskiej, któ-
rych Król Kazimierz , po sławnej pod Puckiem z Krzyżaków
wikloryi, w roku 1462. pańsko reg^alizowal. O czcm Histor.
Polon. Prut. Posselii. Bielski powiada fol. 437. ze gdy Ja-
sieńskie<j;o Kej;imentarza , Krzyżacy zdradą pod Starogardem
pojmali, i tryumfowali, jakby Polaków na glowc; porazili, tedy
wojsko osierocone po swoim rządzcy , icgoź Gotarda sobie za
głowt^ obrali, który wnetźe Starogard obiegł: umarł przed ro-
kiem 1487. jako u tegoż Posseliusza list pewny wspomina.
Croiner lib. 26.
Katlłowski. *) Tych wspominają różne tranzakcye.
Księgi Grodzkie Ostrzeszowskie w r. 1625. N. miał za sobą
Agnicszk<; Rostkowską s<;dziank<^ł Grabowiecką.
Kadogoscki herbu J elita ^^ w Łęczyckicm wojewódz-
twie, jednejże dzielnicy z Secygniewskiemi. Z tych 3Iikołaj z
Radogoszczy kwitnął w roku 1439. jako z jego pod|)isu dowo-
dzi Papr. Jan kanonik Łęczycki, sekretarz królewski, z sejmu
1569. naznaczony do łustraeyi dóbr królewskich w Prusiech.
Constit. fol. 40.
Ritdogoski herbu Ostoja, w ziemi Łonrżyńskiej.
RadoliOYYSki ^ w Wołyńskiem województwie.
Ra4lojewski herbu Ogoticzyk, w województwie Ino-
WTOcławskicm , jednejże dzielnicy z Zakrzewskiemi , ale od
dóbrRadojewicz, działem wziętych, tak nazwani. AdauktZbozy
z Zakrzewa na Radojewicach Radojewski, z Orzełskiej spłodził
trzech synów: Piotra Zbozy Radojewskiego, któreg"o z Jadwigi
Mycielskiej, córka Anna, była za Kazimierzem Karskim : Jana,
ten z Ewy Czarkowskiej tylko dwie córki zost.iwil , z tych je-
dna zakonnica w Bydgoszczy, druga Zofia, Panną umarła:
Swentosława, tego z Wilkostowskiej, syn Wojciech, chorąży
Inowrocławski, Katarzyna Ponętowska podscdkowna Inowro-
cławska, powiła mu syna Wojciecha, który z Barbarą Myciel-
ską, zi'oclzil trzech synów , Mikołaja chorążego Bydgoskiego,
Jana Chryzostoma chorążego Bydgoskiego surrog.ata grodzkie-
go Poznańskiego, Constit. 1717. fol. 20. temi czasy kaszte-
lana Inow rocławskiego i Rafała Stefana , podczaszego Brze-
skiego Kujawskiego , sędziego grodzkiego Kruświckiego. N.
miał za sobą Annę Osiecką, z tej była córka Teofila za Janem
Kolczyńskim podczaszym Inowrocławskim.
*) Trzy radia , późniejsi heraldycy familji tej za herb naznaczają.
Radolliiskl. i-^
Radoliiiski herbu Leszczy c, w Wielkiej - Polszczę.
Paprocki i Okolski o nich nie pisał. Maciej z Kadolina, woje-
woda Inowrocławski r. 1400. a bodaj nie pierwszy ten urz^d,
w tym województwie piastował , jako sii; mówiło w pier-
wszym tomie. Piotr Wisz z Uadolina, biskup Krakowski, z
ojca hrabi xMaeudy, z matki Małgorzaty, urodzony, jako ebce
Dłiii^osz^ ezvli z Anny, jako Paprocki ; jeździł w poselstwie
do lionifacYUsza Papieża od Królów y , i od tej;oz Papieża do
lirólowy, Literae Bonifucit\ u Długosza 1399. Po zejściu
Jana Iladlickieyo , kapituła Krakowska, Setej^^a z Cbmielika,
kantora Wiślickiego i kanonika Krakowskiego, herbu Róża,
już sobie była zgodnie obrała , któryby był tą dyecezyą rzi|-
dził, tym czasem Bonifacy usz IX. Papież, dowiedziawszy się
o śmierci Radlickiego, nie czekajcie elekcyi od kapituły, 3Iani-
liolowi synowcowi swemu , tę infułę konferował. Bolało to
Króla Jagiełłą i Królowa Jadwigę przetoż cudzociemca, żadn<i
miar;{, do possessyi biskupstwa tego przypuścić nieclieieli, ale
Jadwiga, znać urażona, że od kapituły, nie podług kondyeyi
swojej w dobrach Ja.\yce nazwanych pi-zyjęta była, jako pisze
Starowolski, I na elekcyą , Sieciecha mniej uważaj;jc , PIoli*a
Wisch nazwanego , proboszcza Kujawskiego , obojga prawa
doktora, a swego kanclerza, do tej infuły, stolicy apostolskiej
usilnie zaleciła : I stało się , że Papież widząc nieprzełaniane
Królestwo za Piotrem W^issem , swoje dyspozycyą za Manifio-
lem skassow awszy , tegoż Piotra na tej katedrze potwierdził w
r. 1392. Był na ubogich, klasztory, zakony, i kościoły, pra-
wie rozrzutny. Kościół S. Maryi Madaleny, na ulicy kanoni-
czej w Krakowie , wystawił , i do Collegium Juristarum , in-
korporował. Pruszcz in descript. Cracoiu Drugi w Bolecho-
wicach wymurował. Trzeci w Krakowie na Piasku na cześć
Maryi Panny, i 00. go Karmelitom oddał. Czwarty w Wi-
towskiej Woli, pod tytułem S. Krzyża, na instancyą Mancinny
z Konina starosty Lwowskiego z domu Rawicz , któremu nie-
które dziesięciny przyłączył , od stołu biskupiego oderwawszy
Ich ; tęż same łaskę wyśw iadczy t wielu innym kościołom , jako
w Slenieńskiej Woli , na prośbę Jadwigi Królowy , prebendzie
w Kamienieckim zamku, od Klemensa Moskorzewskiego , pod-
kanclerzego koronnego, kościołowi w Popkowicach , od Mi-
chała z Chmielowa sędziego Krakowskiego, kollegiacie Tar-
nowskiej , od Jana Tarnowskiego , kasztelana Krakowskiego,
prebendzie S. Trójcy na zamku Lubelskim, Psalterystom sledm-
nasŁu, od Jagiełłą Króla , przy kościele Krakowskim, fundo-
wanym, na których też podawanie /w* Patronatus, na siebie i
na swoich sukcessopów otrzymał od tegoż Pana. Canonicos
Regulares z Kłocka sprowadził do Krakowa, kościół im Bo-
16 Radoli/iski.
iego Ciahi oddal w roku 1405. który oni potem za pomocą
Króla Jagietia wymurowali, mówi Paproć. Do kościoła kate-
dralnego dal kielich zloty, ornat I dalmatyki złotoglowowe, ko-
cioiek do kropienia, miednicę, nalewkę i kryzmal, srebrne.
Jadwiga Królowa umierając, ostatniej woli swojej, jego sobie,
z Tęczyńskinj kasztelanem Krakowskim , exekutorami obrała ;
więc wysypawszy, to na uboj^ich , to na fundacy.-j akademji
Krakowskiej , zebrane od niej pieniądze, sam Piotr Wisch,
nrzv iiitrodukcyi akademji do Krakowa, pierwszą lekcyą ex
Jare Canonico dyktował, przy obecności wielu prałatów i se-
natorów , według^ Stui'owol. JVa Seneńskim koncilium , siła
pracy podjął, zcby był tylko kościołowi praM ow iernemu, który
schizma rozrywało, pokój pożądany zjednał, mówi Dtugotiz in
yitis Episc. Posn. iv historyt zaś swo/e/ pod rokiem 1408.
świadczy: ze na Pisańskie koncilium stawiwszy się w licznej i
do powagi przybranej komitywie , chwałę łam imienia Pol-
skiego utrzymywał przez wszystek czas. Zlamląd wraz z opa-
lem Tynieckim, wybrał się do Palestyny, gdzie miejsca święte
uczciwszy , grób Pański nawledzi\yszy , gdy się do ^Yenecyi
powrócił, za poradą doktorów, wziąwszy mocniejsze lekar-
stwo, wpadł w letarg, z którego az do śmierci niemógl zupeł-
nie hyc uleczony: przecież do ojczyzny, lubo z zwątlonem
zdrowiem, w roku 1410. zawitał. Ta jego niemoc, okazyą mu
była, do sciągnienia go na niższą katedrę: Wojciech albo-
wiem Jastrzębczyk , biskup Poznański , zażył jej na swoje
stronę. Piotra, jako mniej sposobnego do lunkcyi pasterskiej,
i falującego na głowę , udał , czego niektórych kanoników nie-
wdzięcznością płacącycli Wischowi , za bcneficia kościelne,
którcmi icli napcliał , świadectwem popierał , czem tak nabił
uszy Jagiełłą Króla, że u Jana XXIII. Papieża wymógł, żeby
go pozwolił z Krakowskiego biskupstwa, na Poznańską Infułę
przenieść, nawet gdy Piotr w komitywie kolligatów, krew nych,
i innych przy słuszności stojących, do Króla zajechał, suppll-
kując żeby mu resztę życia swego dopuścił spokojnie przy swej
katedrze zakończyć, nietylko nic nie otrzymał, ale też, gdy
Mroczko z Łopuchowa, żwawiej się za Piotrem umawiał. Król
własnemi rękami pochwyciwszy go, do więzienia wtrącić ka-
zał: czem wszyscy przerażeni, zamilkli: (tego Mroczka kre-
wnym Piotra czyni Długosz, Bielski go do herbu Leszczyc
pociąga fol. 302. gdzie powiada , że mu Preismark zamek w
Prusach, Król Jagiełło pod kommendę oddał , ale go tenże au-
tor «TZPJ znowu Nałęczem pisze) Piotr lubo się opierał, prze-
cież z płaczem ustąpić z Krakowskiej , na której 20. lat prezy-
dował, na Poznańską musiał : na tej dwie lecie tylko zabaw I-
ws?y, w roku 1414. na drogę wieczności przeniósł się, w ka-
Radoliuski. i~
ledrze Pozuańskiej pogrzebioiiy. Kiól Jagiełło dowiedziawszy
się o jeg'0 śmiertelnej cłioroLie, w błiziiości na ten czas będąc,
do Ciązvna gdzie leżał, przybył; tam poklęknąwszy przed Pio-
trem, prosił, zęby mu darował niesłuszne obejście swoje z nim.
iVa co pobożny biskup: ,, Daruję ci Królu: bo wiem ześ to nie-
tak z swojej chęci na to się odważył, jako raczej z podzogi cu-
dzej ambicvi, adwersarza jednak mego na sprawiedliwy sąd
Boski powołuję." Gdyby jednak Piotr dłużej był pożył, nic pe-
wniejszego, żeby był na swoje katedrę, przez koncylium Kon-
stancyeńskie, które się w następującym roku zaczęło, przywró-
cony. Sarkali albowiem wszyscy na to zjrromadzeni na ten sy-
nod ojcowie, a osobliwie ci, którzy na przeszłych koneyliach.
Pizańskiem i Seueńsklem, cnotę Piotra znali, tak dalece, ze tez
i pozwy koncylium ^Yojciechowi Jastrzębczykowi >łĄdac ka-
zało , wszakże to wszystko interpozycya królewska za Wojcie-
chem, rozchwiała, ze od tej sprawy sądzenia ojcowie na syno-
dzie ustąpili. Synowica jego rodzona Barbara, była za owym
sławnym wieku swego mężem, Zawiszą Czarnym herbu Suli-
ma, na wojnie Tureckiej zabitym, po którym, wziąwszy na się
raz żałobę, osierociała z potomstwem wdowa, nigdy póki żyła,
nie złożyła. Długosz pod rokiem 1428. gdzie ją zowie fae-
minain rarae rirtutis. Stanisław Badoliriski z Agnieszki Kory-
towskiej, spłodził córkę Maryannę , Jana Dobrogojskiego mał-
żonkę. Maryanna Radolińska, Maciejowi Poniatowskiemu cho-
rążemu a potem kasztelanowi Łęczycldemu, zaślubiona. Ję-
drzej (ojciec jego urodzony z Rolanki, miał za sobą Bieganow-
ską, która z Brozogajskiej spłodzona) kasztelan Krzj-wiński, a
przedtem najprzód pisarz grodzki Kaliski , pod który czas dwa
razy posłem był na sejm obrany, dwa razy na trybunał deputa-
tem, zostawszy surrog:atorem Poznańskim, tyleż razy te funkcye
z pocłiwałą na sobie piastował. Na kościół , w Pleszowie od
ognia zniszczony , siła z swojej sikatuły łożył, do restauracyi
także kościoła Jarocińskiego , i na połsrycie jego blachą , i na
kaplicę, którą z gruntu przy nim wymurował : na trzech kapła-
nów, przy tejże fundowanych kaplicy, fortuny swojej nie żało-
wał. \V każde święto Matki Boskiej do sakramentów śś. przy-
stępując, zjednał sobie tę łaskę, że w dzień Oczyścienia jej , z
tym się rozstał światem, zostawiwszy z Anny Mycielskiej czte-
rech synów: AYojciecha, Jędrzeja, Stanisława i Jana, jeden z
nich miał za sobą Łaszczownę, drugi Sarnowską, trzeci Łubień-
ską. N. była za Molendą. N. za Mikołajem Siedleckim. Pęski
kazanie na jego pogrzebie. Kazimierz umarł w zakonie naszjTii
1715. w Ostrogu, Antoni i Ludwik 1696. Józef podkomorzy
Wschowski żyje doży^yotnie z Świniarską córką 3Iikołaja, i z
niej zostawuje potomstwo , to jest synów kilku ; Mikołaja , Ję-
ToH VIII. ' 2
i» Radoliuski.
drzeja, Józefa, Wojciecha i Jana; córkę zaś Teresę. Bvwał
posłem na sejmy i deputatem na trybunat koronny. N. Radoliń-
ski dziedzic na Zelaskowie, ten żyje z Walewską, kasztelanką
Rozpierską rodzoną siostrzenicą swoją, za dispensą papiezką.
Z czterech synów Andrzeja kasztelana Krzywiiiskiego, z J/yr/cA
sA'iej (jak wyżej): — 1. Wojciech pierwszy imienia tego podko-
morzy Wschowski, które dygnitarstwo do potomslwa jego przeszło,
miat za zonę Annę z Łaszczą Łaszczoirnę herbu Prawdzie. —
2. Andrzej starosta Santocki, dwie poj.-jł żony, i z oludwóch zo-
stawi! potomstwo. Pierwsza jego żona była Katarzvna Borl,-owska
herbu iVo«7'«ff , córka Kazimierza Borkowskiego i Magdaleny Le-
*rcr//«.yAvV/wojewodzanki Poznańskiej herbu Wieniawa. Druga żona
jego była Maryanna 5fl/v/o«'«A'ff wojewodzanka Łęczycka herbu tior-
win. — 3. Stanisław Kajetan starosta Rogoziński także dwie
pojął żony. Z pierwszej Agnieszki Korijtowshiej jedne pozostawił
tylko córkę Maryannę, która poszła \mo roto za Jana Dobrogojskiego
wojewodę Bełzkiego herbu Grabie ; '2do roto za Macieja Poniato-
wskiego kasztelana Łęczyckiego i chorążego kor. Z drugiej żony zaś
z Izabelli Łi/bieńsA-/rj berba Pomian, kasztelana Sendomiersk. córki,
spłodził synów kilku z których jeden Ludwik, i córkę jedne Kod-
stancyą, która poszła za Franciszka Daleszyńskiego herbu Korczak.
Wojciech pierwszy podkomorzy Wschowski spłodził z Anny Łasze zo-
?/7?y synów trzech. Dwóch z nich Andrzej i Józef bezdzietnie
umarli : trzeci zaś J[ ó z e f Stefan, drugi podkomorzy Wschowski,
ożenił się z Teresą Świniarską. Bywał kilka razy posłem na sejm i prze-
siadywał w trybunale kor.; podpisał r. 1696. elekcyą Króla Augusta IŁ
Andrzej starosta Santocki zostawił z żony pierwszej Katarzyny 5or-
^•0M'*A7>/ synów pięciu: — 1. Franciszek kanonik Poznański. —
2. Jan żyt bezpotomnie z Teresą Chełmską. — 3. Adam kasztelan
Konarski, miał żonę Maryę Abdank Malezewską. — 4. S I e fa n dwo-
rzanin Króla Augusta II. generał w wojsku koron. Zginął w młodym
jeszcze wieku na wojnie Szwedzkiej. — 5. Seweryn, który jedne
tylko zostawił córkę Teresę, Michała Ostoi Starzeńskiego małżonkę.
Z drugiej swej żony Sarnowskiej, zostawił Andrzej starosta San-
tocki następujące potomstwo: 1. Andrzej, żył w małżeństwie
dożywotnera z 3Iaryą ff^alewską córką Michała Walewskiego naj-
przód kasztelana Spicimirskiego a później wojewody Sieradzkiego;
i siostrą. — 2. Katarzyna małżonka i\'. Zapolskiego kasztelana Wie-
luńskiego. — 3. Marya , Jana z Bogusławie Sierakowskiego ka-
sztelana Brzeskiego herbu Ogoiiczi/k małżonka. — 4. Zofia mał-
żonka N. Walewskiego kasztelana Spicimirskiego.
Z małżeństwa Józefa Stefana Radolińskiego , drugiego podkomo-
rzego Wsciiowskiego i Teresy Świniarskiej pięciu urodzjło się
synów i córka jedna. — 1. Mikołaj, komendarz orderu S. Jana
Jerozolimskiego, umarł w krajach cudzoziemskich, — 2.*) An-
■) Od tej epoki familia ta powiększej części w księztwie Poznańskiem
i Prusach pozostała, i tytuł hrabiów w Polszczę przez nią używany,
przyznany jej został i w monarchji Pruskiej, ze wszyslkiemi stanowi
temu należnemi prerogatywami. Dziś zaś panujący Król Pruski rry-
deryk Wilhelm IV"., w Królewcu d. 13. Września 1840. Juliusza
i Władysława hrabiów Radolińskich , (w końcu wspomnianych)
tytułem Szambelańskim zaszczycił. —
Radoliiiski. 19
drzej trzeci podkomorzy Wschowski, na Kretkowie, Skokach,
Hamrze , RadoUnie \ Biały Pan, nie chc.iawszy podpisać elekcvi
Króla Stanisława Poniatowskiego na tron Polski gdy mu się na-
dana i przymuszona wydawała , i popierając cal,-} swoją silą i po-
wagą w^'bór ksiąźccia Henryka Pruskiego na Królestwo Polskie,
wyniósł się zupełnie do Prus , gdzie udarowany został dygnitar-
stwem szambelaiiskiem. Później ulubiony przez Króla Fryderyka
Wilhelma II. juź Andrzej Prusy nieporzucit , jak tylko aby podróż
do Francyi i Włoch uczynić. Krótko po powrocie wpadł w cię-
żką chorobę i młodo jeszcze w zaniku swoim Bilskim umarł roku
1779. Miał Andrzej za żonę Annę z Błociszewa Ostoja Ga-
jewską , córkę Rafała Gajewskiego starosty , kasztelana Rogo-
zińskiego. Ta po śmierci Andrzeja, i za instancyą Króla Fryde-
ryka Wilhelma , drugi raz poszła za Fryderyka reich - grafa von
Flotow ,, szambelana królewskiego. — 3. Stanisław, kawaler
orderu S. Stanisława , i po bracie Andrzeju czwarty podkomorzy
Wschowski. Był on na dziedzicznych dobrach Łobżenicy, Ja-
rocinie, Siernik, i wielu innych dobrach Panem, i w Sier-
nikach wystawił pałac wspaniały któreu dzisiaj te dobra zdobi.
Miał za żonę Katarzynę Racsyiiską , kasztelana Sanlockiego
Leona córkę. Z tego malżeiistwa dwie spłodził córki, które są
następujące : a. Wiridyanna w pierwszem małżeństwie zaślubiona
z Józefem hrabią Kwiłeckim, starostą, kasztelanem Wieluńskim,
orderów Polskich i Orla czerwonego Pruskiego kawalerem, osta-
tnim posłem extraordynaryjnym Rzeczypospolitej przy dworze Ber-
lińskim. — b. Antonina, małżonka Stanisława Brezy z Goraja,
orderów Orła białego i S. Stanisława kawalera , ministra sekre-
tarza stanu Króla J. M. Fryderyka Augusta Saskiego i wielkiego
księcia Warszawskiego., — 4. Wojciech starosta Wieluński,
orderów Orła białego i Ś. Stanisława kawaler. 3Iiał za żonę N.
Bniiiską , córkę Wojciecha Bnińskiego starosty Nakielskiego i
kasztelana Kowalskiego. — 5. Jan, który pojął za żonę N. Ga-
łecką, córkę Gałeckiego wojewody Poznańskiego i Maryi Ciołek
Poniatowskiej małżonków. — 6. Córkę Katarzynę, żonę Edwarda
Garczyńskiego kasztelana Rozpirskiego.
Andrzej z małżeństwa swego z 31aryą ff^alewską zostawił na-
stępujące potomstwo: 1. Kajetana, wojskiego, najprzód a potem
kasztelana Poznańskiego, orderu Orła białego i S. Stanisława ka-
walera , klóren ożenił się z Małgorzatą Pomian Łubieiiską mi-
nistra byłego sekretarza stanu siostrą. — 2. Konstancyą, zaślu-
bioną \mo voto z Janem Walewskim, chorążym Sieradzkim, S.
Stanisława orderu kawalerem. 2(/o roto z Stanisławem Ponińskim
wojewodzicem Poznańskim. — 3. Salomee Piotra Abdank Kru-
szewskiego małżonką. — 4. Antoninę, której mężem był Piotr
Karśuicki z wielkiej Karśnicy, kasztelan Wieluński.
Andrzej trzeci podkomorzy Wschowski, kilkoro spłodził dzieci,
krórych imiona następują: 1. Teresa, zaślubiła się z Baronem
Fryderykiem von Domhardt , ordynacyi Worina w Pruskiem łiró-
lewstwie Panem, radcą stanu itd. — 2. Jan Ignacy, orderu
Cesarskiego S. Anny liawaler, młodo bardzo w r. 1789. wszedł
do wojska jako chorąży gwardyi koronnej Pruskiej, pod osobliwą
protekcyą Króla Wilhelma II. Lecz w r. 1794. niechcąc przeciw
dawnej ojczyźnie w wojsku służyć, wziął demissyą i udał się na
dalekie podróże , i dopiero po upłynionych wielu latach znowu do
2-
20 Radomicki.
kraju powrócił. Gdy wielkie ksic^-ztwo Warszawskie ustanowione
zostało a czpść dólir jego w nim się znajdowała, przez współ oby-
wateli województwa za marszałka sejmu Wałeckiego ogłoszony
został; potem także na sejm główny od województwa swego za
posła wybrany. Po zakończonej missyi znów przestał polityką się
trudnić i aź w roku 1810. przyjął urząd prefekta generalnego
Prus zachodnich , lecz i ten wkrótce potem złożył. Ożenił się za
dyspensyą papiczką z własną swoją bratową, Maryą Nieborską
kasztelanką Płocką, zmarłą w Dreźnie r. 1834. Z tego małżeństwa
zostają następujące dzieci: Stanisław urodzony 8. Maja 1812. r.
i córki dwie, Józefa i Emilia. — 3. Józef, na Kretkowie i Borsen-
ciczkach Pan, i brat młodszy Jana Ignacego. Młodo bardzo umarł
zostawując z Maryi Nieborskiej syna jednego, Juliusza.
Jan Radoliński synów dwóch i córkę jedne zostawił: Franci-
szek starszy bezżennie umarł. Drugi zaś Ignacy, na Jaroci-
nie , Sicrniknch i Dobry Pan , zostawił z małżeństwa z Anną
hrabianką liwihcką siostrą stryjeczną, syna jednego Włady-
sława urodzonego roku 1806. I córek dwie, Gabryelę, która w
miesięcu Czerwcu 1837. roku umarła, i w Jarocińskich grobach
złożona. Drugą zaś Petronellę wydaną za generała Borona de Habć.
Z Kajetana kasztelana Poznańskiego pochodzi linia jedna pobo-
czna tej familji pod imieniem Radolińskich-Lanckorońskich znana.
Ta linia w dzisiejszem Królestwie Pojskieńi osiadła, posiada tam
dziedzictwa znaczne, jako to dobra Ze/askowskie i wiele innych.
Piotr Radoliiiski-Lanckoroński , orderu S. Stanisława kawaler, na
Zc/askowie Pan, marszałek sejmu województwa Kaliskiego, i po-
seł na sejm główny roku 1788. nareszcie podkomorzy nadworny
koronny , miał za żonę Teklę Poraj hrabiankę Latickoroiiską,
hrabi Poraj Lanckorońskiego wojewody Sendomierskiego i łow-
czego wielkiego koronnego córkę, od czasu małżeństwa tego przy-
jęła linia ta dla rozróżnienia zwyczaj noszenia dwóch nazwisk
Radolińskich-Lanckorońskich. — Dwie siostry Piotra bezżennie
umarły, trzecia zaś z Walewskim się zaślubiła. — Z małżeństwa
swego z \\vd\)\Aa\i^ Lanckorońską Piotr Radoliński-Lanckoroński
pięciu zostawił synów: Ludwika w Francyi osiadłego; Sta-
nisława któren ożenił się z hrabianką Rusocką z Gallicyi; Ro-
man; Włodzimierz, i Alexander. A córek cztery : 1. Iza-
bella, Józefowi Kolonna Walewskiemu zaślubiona. — 2. Ma-
rvanna, Karolowi Walewskiemu zaślubiona. — 3. Emeta z Ra-
dolina-Lanckorońska, bez mężna. — 4. Józefa dwóchmężna ; \mo
voto kasztelana Fundament z wielkiej Karśnicy Karśnickiego żona;
%do roto poszła za mąż roku 1835. w Wenecyi za hrabię Poito,
Włoskiego Pana , i Papieża Grzegorza XVI. Capełlari po siostrze
siostrzeńca. — Z dokumentów familijnych.
Kadoiuicki herbu Kotwicz , w Wielkiej - Polszczę.
Dom 1)0(1 toni iinieiileia starożytny: bo Dobrogost Radomicki
w roku 1382. podpisał konfederacyą Wielkopolską pod inter-
reo-num , u JauuszowsA. w Statut, fol. 74. Kwitną! potem
Hieronim wojewoda Inowrocławski, starosta W^schowski, z
sejmu 1638. Constil. fol. 19. i 1641. Constit. fol. 18. ko-
mlssarz naznaczony , do pogranicznycb dllFercncyi. Pan na
uboo-ich miłosierny, kiedy na snslentacyą ich w Koninie trzy-
Radoiiilcki. 21
dziestu, w Żerkowie jiiclnastu, uczynił. Na zakonne domy nie-
mniej szczodpobliwy, osobliwie na 00. Bernardynów, {jdy m
Wschowie kościół ich i klasztor od szcściudziesie'}t lat, od he-
retyków opanowany, zniszczony, Mindykowat, i znacznym na-
kładem restaurowawszy, temiz zakonnikami osadził. Przy Zer-
kowskim kościele, kurs Panny Maryi fundował: i bractwu S.
Anny pewną coroczną pensyą naznaczył. Tak wielkiej był
siły, ze wiatraki, porwawszy ze wszystkim impetem rozpc^-dzone
skrzydło, całe utrzymywał, podkowy żelazne kruszył. AYszakze
potem przez półszósta lala, róznemi chorobami od Boga nawie-
dzony, og;niem i innemi przygodami dotkniony, z sił spadłszy,
wspaniałem tylko sercem, wszystko mile przyjmował, az tez w
roku 1652. poszedł po cierpliwości swojej zapłatę: córka jego
starościna Pobiedziska, syn Marcin starosta AVschowski, w sa-
mej porze , gdy juz był rękę na Tureckich karkacli zaprawił,
świat i nadzieje o sobie prędką śmiercią pomieszał: diaigi Ka-
zimierz Władysław kasztelanem był Kaliskim , z tym tytułem
komissarzem naznaczony do granic z sejmu 1670. Constitut.
fol. 26. na klórem krześle i życie swoje skończy! , łubom
ci ja sam omylnie myślał, ze się na Poznańską kasztelanią
przeniósł. Złączył się był dożywotnie pierwszym związkiem z
Zofią Ossowską , drugim z Bukowiecką : córka jego Anna
była za Damianem Garczyńskim chorążym Poznańskim. Sy-
nów zaś pięciu : pierwszy Maciej z Ossowskiej urodzony,
najprzód kasztelan, dalej wojewoda Kaliski, potem wojewoda
Inowrocławski i generał Wielkopolski, nakoniec umarł woje-
wodą Poznańskim w roku 1728. Ludowika z Otoka Zaleska
herbu Dołęga , podkomorzanka Łęczycka , tylko mu córkę po-
wiła, Katarzynę, wydaną za Sapiehę Jerzego Wilkowskiego ;
drugi Jędrzej Ale.\ander z tejże urodzony, kasztelan Kaliski, a
dalej i Poznański, potem wojewoda Kaliski., aź tez i Poznań-
ski, marszałkował w trybunale koronnym 1709. ustąpił bratu
Maciejowi krzesła Poznańskiego w roku 1716. zona jego Fran-
ciszka Czarnkowska slarościanka Osiecka, z której synJan wo-
jewoda Inowrocławski i generał Wielkopolski, marszałek try-
bunału, koronnego, na której funkcyi umarł 1728. zostawi-
wszy z Broniszowny kasztelanki Kaliskiej syna, ale ten dzie-
ciną umarł; i córki, Annę Szoldrskę , starościnę Łęczycką i
Rogozińską ; drugą Działyńskę starościnę Naklelską ; trzeci
Stefan w Węgrzech i podczas Wiedeńskiej wojownik prze-
ciwko Turkom; czwarty Jan; piąty Władysław z Bukowieckiej
urodzony , kasztelan Poznański , wziął województwo Poznań-
skie po Macieju bracie , z którego wszedł do grobu w roku
1723. jest jego Oracya iv druku in Jol. 1688. Fortihido
Martis a eonjuncttone armorum Palladis provem'i'ns. Z (la-
22
Radoml/iskI— Radoiiiski.
jewskiej , córki Franciszka kasztelana Rogozińskiego , synowie
)e<^o dwaj : Maciej i Jędrzej starosta Odolanowski , obadwaj
pomarli, same tylko zostały córki. N. Radonilcka była za Ale-
xandreni Zaleskim kasztelanem Nakielskim.
Rafloiiiiiisk.i herbu Prus 2(lo, w Dobrzyńskiej ziemi.
Mikołaj z Radomina, łowczy Dobrzyński w roku 1415. na li-
ście Króla Jagiełłą danym Miastu Lubelskiemu. Bartłomiej
pisarz Bobrownicki za czasów Paprockiego , według którego,
jednejze s;j dzielnicy z Zglinnickiemi. N. Radomińska była za
Kitnowsklm.
Ra«loiiiski herbu Brodzie, w ziemi Warszawskiej.
N. Radomska, była za Prokopem Łuszczewskim.
Ua«loillsk.i herbu Pobog ^ w Krakowskiem wojewódz-
twie. Z tycli był Jan Radomski za czasów Paprockiego.
Ba(loinsli.i herbu Prus 3tio , ale z tą różnicą , ze na
wierzcbu podko\\'y barkiem do góry postawionej , kładą pół-
tora krzyża: Są zaś familiancl tego imienia w Brzeskiem Li-
tewskiem , województwie. Paprocki i Okolski o nich nie pisał.
Kadoiliyski ^ piszą się z Radomyśla, jakom widział
na nagrobku w Krakowie w kościele S. Franciszka. N. Rado-
myski, miał za sobą Maryannę Skubecką, drugi Jastkowską.
Tomasz Radomyski w r. 1788. pisarz ziemski Łukowski. — N.
Radomyski Jezuita był spowiednikiem Maryi Leszczyiiskiej Kró-
lowy Francuzkiej. — Krasicki.
RADONISKI
HERB.
Paproć, w Gniazdzie fol. 1193. O herb. fol. 680.
Okol. tom. 2. fol. 575. Klejnoty fol. 102. tak icli lierb opi-
sują. Tarcza na ukoś dwiema liniami przedzielona , od pra-
>\ego boku z dołu, w górę na lewy bok tejże tarczy, linije
obiedwie szeroko od siebie odległe, jednakową wszędzie miarą,
lóża jedna nad temi liniami, druga pod niemi. Koloru larezy,
linji, róży, ani bełmu, dopieroż począlkti tego lierbu, nikt nie
opisał. Radoniscy według Paprockiego nim się zaszczycają,
Radouski— Radoszewski. 23
których Okolski Radcjniskicmi zowie. Z tych hył Mateusz Ra-
doniski starosta Filipowski.
Radoushi herbu Jasieńczyk, w ziemi Warszawskiej.
Okolski ich pisze Radowski.
Ratloiislii herbu Łada^ w ziemi Warszawskiej. Ję-
drzej z Radonia Radoiiski, kasztelan Zarnowski 1674. Adam
starosta Inowłodzki marszałek tryhunalu koronnego 1703. r.
miał za sohą Maryanm,^ Tiiczyńską kasztelankę Gnieźnieński}.
Są i w Grodzieńskim powiecie. jX. Jacka Koszutskiego mał-
żonka.
Antoni Radoński w roku 1778. podscdek Radomski. — Mieli al
przełożony nad szkołą kadetów w Warszawie. — Anastazy
wojski Opoczyński. — Adam podstaros'ci Opoczyński. — Jan
podstoli Chęciński. — Bonawentura podwojewodzi Chęciński.
— W r. 1788. Jakub chor.-jży Gnieźnieński. — Krasicki.
Radoiiski herbu Radwan , w Mazowieckiem woje-
wództwie. Paprocki i Okolski o nich nie pisał.
Radostonski herbu Łabędź^ w Sendomierskiem m o-
jewództwie.
Radoszen'Sk.i herbu JSiezgoda, w Prusiecli. Marcin
RadoszcMski, za czasów Paprockiego mąi chwalebny. A. miał
za sobą Ewę Działyńską kasztelankę Brzeską Kujawską. Są i
w księztwie Litewskiem Radoszcwscy, z których jeden osiadł
w Nowogrodzkiem Mojewództwie.
Do tych zape\yne należą Radoszewscy w Litwie osiedleni , z któ-
rych Leo w roku 1778. sędzia grodzki Trocki i podczaszy. —
Przypisy Krasickiego.
Radoszewski herbu Oksza ^ w województwie Siera-
dzkiem. Dawna i można w Czechach kiedyś kwitnęła familia
Werszowców : bo jako Paprocki dowodzi z kroniki Czeskiej,
jeszcze za Mnata ksiąźęcia Czeskieao , koło roku Pańsldeao
800. Zył potem Gesko syn Tisty w roku 1103. który Swiato-
petka lvsiązęcia Czeskiego, sprzysięgłego z Cesarzem Henrykiem
na zgubę Polski, zabił: za co, pi-zyjechawszy do Bolesława
Krzywoustego monarchy Polskiego, hojnie był udarowany,
w^iął albowiem dobra Siemikow ice, Radoszewice, Lipnik,
Broszęcin, Bogumiłowice, Strozą, Ziełęein, Dylów, Wrocice,
i wiele innych, od którycli sukcessorowie jego różnych imion
nal)yli , jako Imbram , który się pisał z Siemikowie , ten jako
listy rozdzielne świadczą, w roku 1441. miał dwóch synów:
Stognicwa i Bogusława : z których Slogniewowi działem do-
stały się dobra Siemikowice z pi-zyleglościami , Bogusławowi
Radoszewice , tego syn Mikulasz Boksza , w Węgi-zech żołd
wojenny prowadząc, we dwudziestu potrzebach z pogany, tak
się dobrze zasłużył Królowi Ludwikowi, ze od niego miał zna-
czne (łpati*zenie na kilku zamkach , osobliwie ti-zymal od niego
24 Radoszewiskt.
Kamieniec i Terebesz , wszakże po śmierci tego Króla spuści-
wszy le zamki , wrócił się do Polski , gdzie w lat wieku swego
85. umarł w roku 1574. złączył sit; był dożywotnie z Konopni-
cką starościanką Wieluńską : synów trzech zostało : Marcin,
Jerzy i Jędrzej : to Papi'oc. Z łych Jerzy Boksza Radoszewski
bvł podkomorzym Wieluńskim, poseł z województwa Siera-
dzkic"o na zjazd Wiślicki, Constit. l5S7.J'oL 439. i na sejm
koronacyi Króla Zygmunta III. Co7istilut. fol. 442. i 1613.
fol. 24. z Mogilnicką herbu Korczak zostawił potomstwo. Ma-
rek najprzód podkomorzy Wieluński , poseł na sejm 1616. i
deputat do kwarty Rawskiej, Const.fol. 19. i 1627. i 1629.
komissarz do granic, Constit. fol. 16. potem kasztelan Wie-
luński, z tym tytułem podpisał elekcyą Władysława IV. 1633.
Constit. fol. 8. miał za sobą Annę Biskupską podkomorzankę
Łęczycką. Paweł Boksza Societatis Jesu pierwszy prowincyał
prowineyi Litewskiej 1608. N. Jędrzeja Lipskiego zona. N.
Lipskiego wojewodzica Rawskiego. Albrycht Radoszewski,
któremu, Konslytucya sejmowa l621. na expedycyą generalną
przeciwko Turkom , chorągiew nosić kazała ziemi Wieluń-
skiej, na miejscu zgrzybiałego w lata chorążego Wieluńskiego.
Constit. fol. 3. Bogushiw najprzód biskup Kijowski, opat
Świętokrzyski 1632. kollegio naszemu Faustowskiemu w swo-
jej dyecezyi przyczynił fundacyi, wieś dla niego przykupiwszy,
Konotop nazwaną, z Kijowskiego przeniesiony na Łuckie, wje-
chał na nie 1634. na którem siedząc do roku 1638. wszedł do
grobu puchliną umorzony. Był biskup pobożny, karności w
duchowieństwie przestrzegający, na Żydów przyostrzejszy. Ję-
drzej z Siemichowic Radoszewski, kasztelan Wieluński w roku
1661. z sejmu komlssarzem zapisany do granic od Szląska,
Const.fol. 25. i do kwarty Rawskiej, Const.fol. 40. wspo-
minają go jeszcze Konstytuce 1676. fol. 54. miał za sobą
Jadwigę Grodziecką kasztelankę Międzyrzecką. Jan stolnik
Wieluński 1667. komissarz do granic. Constit. fol. 21. Ma-
rek cześnik Gostyński 1661. Constit. fol. 25. Stefan kanonik
Gnieźnieński, Stanisław i Alexander 1674. N. miał za sobą
Zofią, Władysława Zapolskiego stolnika Brzeskiego Kujaw-
skiego córkę. Jędrzej, inszy od tamteg-o, chorąży Wieluński,
zonie swojej Barbarze Popławskiej, nagrobek wjstawił u Fran-
clszkanóyy w roku 1668. z herbem Leliwa, raczej Drzewica,
Stanisław 1657. u4cta Castr, l^ielim. N. Jana Kwiatkow-
skiego małżonka. N. miał za sobą Włodkownę. >Valenłyn ka-
nonik Kijowski , i Sendoinierski : proboszcz kollegialy Kliniun-
towskiej temi czasy. N. miał za sobą Jadwigę Morawską. Ję-
drzej w zakonie naszym umarł w Rawie.
Wojciech Radoszewski biskup Hireneński , sufTragan Sendomier-
Radoszyńskl. 25
ski , kawaler orderu S. Stanisława , bvł deputatem na trybunał
koronny 1788. roku. — Stanisław lladoszewski , o którym
wspominają akta grodzkie Wieluńskie 1657. r. , ten z Wiktoryą
Olewi>isk(i spłodził svnów sześciu: Adam sterilem. Micliała
stcrilcm. Marcina, Alexandra, Jana i Franciszka. —
Jan Radoszewski z Zofią Walewską (która po śmierci legoź po-
szła za Jana Miaskowskiego) z tą zostawił potomstwo dwie córki :
Katarzynę, i Ewę Michała Ossowskiego małżonkę, i Stefana
syna, od lej^o pro/es. — Stefan czyli Szc zepan 5oA.?3« Ra-
doszewski podstoli Bidgoski, deputat na trybunał 1754. roku z
województwa Inowrocławskiego. — Franciszek 5oX-*5a Rado-
szewski starosta Szadkowski, syn szósty Stanisława z Wiktoryi
Olewińskiej urodzony dwóchźenny \mo roto z Zofią Zapolska,
Władysława Zapolskiego stolnika Brzeskiego Kujawskiego córką,
z tą syn Stanisław stei-ilis , i dwie córki: Agnieszka Rado-
szewska najpierwej za Janem Łukomskim , z którym syn Antoni
Łukomski , i dwie córki, Katarzyna za Antonim Zakrzewskim.
Druga Ludwika Łukomska za Kazimierzem Kaczorowskim, po-
wtórnie za Stanisławem Urbanowskim. Taż Agnieszka Radoszew-
ska miała drugiego męża Józefa Grudzielskiego, z tym córka za
Szymonem Komorowskim. Druga córka Franciszka Radoszew-
skiego Maryanna za Andrzejem Trepka , od których dwie córki :
Franciszka za Wojciechem Pieszkowskim herbu Lubics , ten miał
córkę Juliannę Stanisława Koszewskiego małżonkę , i syna Mi-
chała Pieszkowskiego. Druga Teresa Trepczanka Franciszka Pru-
skiego żona , z których dwie córki : Agnieszka Walentego Bo-
gdańskiego, i Julianna Antoniego Chełstowskiego małżonki. —
Wzwyż wsponiniony Franciszek Radoszewski starosta Szad-
Icowski 2do roto miał za sobą Franciszkę Nieborotvską pozostałą
wdowę po Stefanie Wierzbowskim staroście Szadkowskim, z któ-
rym miała córkę Maryannę Wierzbowską Adama Ledochowskiego
kasztelana Wołyńskiego żonę. Z rzeczoną Nieborowską Jana Nie-
borowskiego kasztelana Sochaczewskiego i Anny Tarnowskiej mał-
żonków córką, spłodził syna 3Iichała. — ; Michał Boksza Ra-
doszewski kasztelan Brzeziński , orderu S. Stanisława kawaler,
który od młodego wieku starał się dopełniać obowiązku dobrego
obywatela, będąc najpierwej stolnikiem Gostyńskim, był deputa-
tem na trybunał koronny 1754. i 1766. roku z województwa Sie-
radzkiego, potem przez stopnie zasług został kasztelanem, ten z
Maryanna Olszowską Antoniego Olszowskiego miecznika Dobrzyń-
skiego i Maryanny Ostrowskiej małżonków córką , zostawił syna
Rocha. — iloch Boksza Radoszewski syn Michała kaszte-
lana, wszedł w śluby małżeńskie z Kunegundą Wierzchlejską
Wawrzeńca Wierzchlejskiego i Jadwigi z Stawskich małżonków
córką, z tą spłodził trzech synów: Adama, Józefa i Fran-
ciszka Radoszewskich. — Heraldyka Wielądka.
RADOSZYNSKI HERB.
Powinna by(5 na tarczy taka figura , jaka się tu kładzie , a
na hełniio trzy pióra strusie. Paprocki i Okolski o nich nie
pisał, tylko Kojałowicz in MS. gdzie powiada , ze ten herb
26
Kadoszyuski — Radiiuski.
RADOSZYN-
SKI
HERB
z Wołynia od RadoszyńskicL do ksicztwa Litewskiego przenie-
siony, jakoż w Metryce ff^ołyńskiej w roku 1528. czytałem
Siemiona i Romana Radoszyńskich , ziemianów Wołyńskich,
wspomina icli lakze Konstytucya 1581. Jerzy sędzia ziemski,
a potem podkomorzy Kowieński, syn jego także Jerzy, podstoli
Lidzki, którego dwócli synów zostało : Mikołaj podstoli Lidzki,
i Jakób , który pod cliorągwi;} usarską lietmana Litewskiego w
roku 1655. poległ pod Wierzcłiowinami : córka zaś poszła za
Daniela Szczukę rotmistrza.
Ratlonicki herhu Grzymała, w Chełmińskiem woje-
wództwie. Jerzy Radowieki w powiecie Wołkowiskim 1674.
N. Adama Konopackiego małżonka. N. miał za sobii Kruszyń-
sk;j kasztelankę Gdańską.
Stanisław Radowieki herbu Grzymała osiadłszy w Wolkowy-
skiem spłodził Jerzego Stanisława podstarościego i łowczego
Wołkowyskiego ten z Ordijiicowny miał synów trzech: Anto-
niego, Benedykta, i Piotra, — Z iych Antoni łowczy
Wołkowyski z Kopciotony herbu Roza sędzianki Bracławskiej
spłodził Jerzego, Stefana i Eleonorę Zawiszyną. — Po lio-p-
ciownie Antoni łowczy poj^ł Golejowską wdowę po Gedrojcu z
której syn Ignacy młodo umarł, drugi Medard Felicyan. —
Benedykt syn Jerzego Stanisława brat Antoniego łowczego
^\'ołkowyskiego z N. miał synów Wacława i Erazma. —
Wacław w zakonie Dominikańskim, Erazm miał za sobą J?/-
dycką kasztelankę Mińską ale z nią żył bezdzietny, był podsto-
lim Wołkowyskim. — Piotr trzeci syn Jerzego Stanisława miał
za sobą Olędzką siostrę koniuszego Litewskiego z której pozo-
stałe dzieci: Kazimierz ma potomstwo, — drugi Dominik
pojął Wysocką i z niej także zoslawuje potomstwo, trzeci ich
brat Stefan Aloizy łowczy Wołkowyski temi czasy złączył się
dożywotnie z Puchalską. — Krasicki.
Railuuski herbu Abdanh, w Grodzieńskiem powiecie.
Paprocki i Okolski o nich nie pisał, tylko Kojał. in MS.
Ratluran.
27
RADWAN
HERB.
Powinna by(5 chorąg^iew żółta , jak ich zwyczajnie w ko-
ściołach za/.ywaji(, o trzech połach, u każdej z niej u dołu
frandzle, na wierzchu jej krzyż, w hełmie trzy pióra strusie.
Tak ^o opisuj.}. Paproć, o herb. fol. 273. Okol. tom. 2.
fol. 560. Nadany za Króla Bolesława Smiałei>o w okazyi z
Rusii^ ; rotmistrz albowiem Radwan nazwiskiem , wysłany z
częścią wojska na podjazd , trafunkiem napadł na obóz nie-
przyjacielski, w tak ciasnym razie, ze im ani uchronić się od
potyczki z Rusią, ani z niemi potykać, ile w małej kwocie z
daleko liczniejszym wojskiem, niebyło sposobu. Przecież wszy-
scy na to się zgodzili, źehy raczej trupem paść na placu, ani-
żeli potuclic ucieczką swoją nieprzyjacielowi uczynić. Wiel-
kiem tedy sercem skoczyli do Rusi , i pewnie że rycersko ich
gromili, ale ci widząc małą garsztkę Ich, śmiałości nabywszy,
nietylko chorągiew im odebrali , ale I icłi rozproszyli. Rot-
mistrz Radwan , chcąc swoicli znowu do poparcia potyczki
przywieść, skoczył do blizkiego kościoła, gdzie wziąwszy cho-
rągiewkę kościelną, i zebrawszy swoich, mężnie na nieprzyja-
ciela natarł. Ruś rozumiejąc ze nowe jakie wojsko z nowym
posiłkiem przypadło , uchodzić i pierzchać poczęła , przy Ra-
dwanie wygrana stanęła, za co, tęz sarnę chorągiew kościelną,
za herb otrzymał, krom innych danin. Wszakże Paprocki
jeszcze za panowania Bolesława Chrobrego w roku 1021. Ra-
dwana kanclerzem koronnym pisze , co miał wziąść z dawnych
przywilejów koronnych, z czego wnoszę: że albo ten herb da-
wniejszy od Bolesława Śmiałego czasów, a dopieroż od Bole-
sława Krzywousta, któremu niektórzy autorowie przypisują,
że go on nadał wsppmnionemu Radwanowi ; albo Radwanowie
przed Bolesławem Śmiałym, inszym się herbem pieczętowali:
jakoż iego Radwana, klórego Paprocki kładzie biskupem Po-
znańskim w roku 1138. Długosz in filis Episcop. Posnan.
28
Radwan.
nie do lierbu Radwan, ale do herbu Sreniawa pociąga, gdzie
i ja o nim mówić będę.
Przodkołvie domu tego.
Pakosław kasztelan Krakowski w roku 1222. W tymże
czasie Arnold był wojewodą 3Iazowieckim. Drugi Arnold wo-
jewodą Brzeskim Kujawskim 1228. Pakosław wojewodą Sen-
domiersklm w roku 1241. Przedpełko wojewodą Poznańskim
w roku 1277. Arkentoldus wojewodą Kaliskim r. 12S0. Prze-
cław kasztelanem Kaliskim 1280. Zdzisław kasztelanem Brze-
skim Kujawskim w roku 1300. Przedpełko kasztelanem Po-
znańskim 1320. Bartłomiej z Więcborga wojewodą Poznań-
skim w roku 1387. O tych wszystkich mówiło się w pier-
wszym tomie, o każdym na swem miejscu. Długosz pisząc o
Jadźwing^ach , wspomina Radwana, który razem siedmiu wo-
dzów Jadźwingów, i z panem ich,- pojmał, i do Konrada ksią-
żęcia Mazowieckiego przyprowadził. Paprocki z listów kla-
sztornych o drug-im Radwanie kanclerzu koronnym pisze , że
kwitnął 1153. Zowią len herb inaczej fVierzbowa, z jakiej
okazyi , niemog-łem się nigdzie doczytać. Marcin Czcik pro-
boszcz Miechowski w r. 1371. herbu Radwan. Naktel.J'. 293,
Herhotvni.
Jeziorkowski^
Judycki,
Karski,
Iiissowski,
Kohałowski,
honotiowicz,
Kowalewski,
Babski,
Bieniewski,
Brandysz,
Branecki,
Chlewiński,
C kluski,
akowski,
Czapla,
Dąbrowski,
Dębski,
Dobrosielski,
Dostojewski,
Fiedziuszko,
Frystacki,
Gliński,
Głuchowski,
Górski,
Hluszanin,
Jakacki,
Janotoicz,
Jarzębiński,
Jaskłoioski.
K rolki,
Krukowski,
Krzyczewski,
Leszczyński,
Lubaioski,
Łodziński,
Łukawski,
Mugnuszewski,
Miemczewski,
Mioduski,
Nabut,
Nadarzyński,
Nicki,
Okęcki,
Okuszko,
Oleśnicki,
Osiński,
Oświęcim,
Ozięblowski,
Pakoszewski,
Paszkiewicz,
Pawęcki,
Pełka,
Peperzyński,
Pietruszewski,
Piwko,
Prokowski,
Proniewicz Zała-
muj,
Przygodzki,
Przypkotoski,
Radwan,
Radwański,
Rakowski,
Rpiński,
Rusiecki,
Rybieński,
Radwan. 2»
Siemionowicz, Stec/ct, ff^ierzbic/ti,
Skarzetoski, Swiszewski, Ifilam^
Sławkowski, Szczyt, ff^^ołodkiewicz,
Słuzewski, Tumalewski, ff^oi/kunowski,
Sołokaj, Uchański, Zembocki,
Stanisławski, ff^iadrowskij Zebrzydowski.
Du/icsewski, Kuropatnicki , Małachowski , }Vielądek i inni nastę-
pującym familiom także ten berb przypisują :
Buchwics, Olessyiiski, Suchorsewski,
Charmański, Pokossewski, Szarawski,
Coli/ssaiiski, Prakowski, fVoło(lkowics,
Lachowicz, Służewski, fft/tam.
INie wszyscy jednak tu położeni, jednym kształtem herbu
Radwan zazpvają, a najprzód Dostojewscy, nad chorągwią
ki-zyża nie kładą , ale miasto niego pierścień , a w hełmie r<^'kc
zbrojną z mieczem, zaniesioną w prawą, ręka az po ramię.
Hluszaninowie w ksicztwic Litewskiem , w hełmie tylko tę od-
mianę mają , ze pięć piór strusicli kładą , które kopia mająca
na sobie pierścień , od prawego boku tarczy niby przeszyła.
U Judyckieh średniej poły , ani krzyża niemasz u chorą-
gwi, ale miasto nich strzałę przez środek chorągwi,^ do góry
żeleźcem prosto >>yrychtowaną noszą, a w hełmie Ślepowron
z pierścieniem w pysku stoi na strzale, i on i strzała żeleźcem
w prawą tarczy obrócona. Kobałowscy miasto krzyża na cho-
rągwi, kładą grot z proporcem, i tem się tylko różnią. Kru-
kowscy , nad chorągwią i krzyżem , postawili Slepowrona %
pierścieniem w pysku , w prawą tarczy patrzącego. Krzyczew-
scy też strzałę , co Judyccy do góry żeleźcem położyli , to oni
na dół, i tąż symmetryą, hełm jednak jest pospolity jak w her-
bie Radwan, to jest trzy pióra strusie. Paszkiewiczowie, i So-
łokajowie, chorągic^y zwyczajną zostawili, ale miasto krzyża
na niej, pół strzały tylko od żeleźca, prosto do góry żeleźcem
założyli. Siemionouiezowie, miasto średniej poły u chorągwi,
gwiazdę, pięcgraniastą kładą. Tuż należą Kmitowie, którzy
dwie chorągiewki kościelne, bez krzyżów jednak, jedne nad
drugą , w^ herbie mają , a w hełmie pawi ogon , na którym
g>yiazda. Świszewscy zaś na Wołyniu, według MS. lis. Rutki,
też same dwie chorągiewki do góry wywrócone noszą.
'Wi^.atwsifk herbu Radwan , w Krakowskiem wojewódz-
twie, długo tym imieniem zaszczycali się, jako pisze Paprockie
że za jego czasów był Jan Radwan , mąż w sprawach Rzeczy-
pospolitej biegły : a Baranowski twierdzi , że tamże w Kra-
kowskiem, są we wsi Radwanowicach , Radwańscy herbu Ra-
dwan, którzy różne przydomki mają, jako Raranowie, Kno-
ehowie, Gołębiowie, 3Iidoniowie. N. miał za sobą Kamocka.
30 Radwankoivski— Radzewski.
Radnańacy herbu Radwan. O nich wspomina tu Nicsiecki
z Baranowskiego. Jest to dom zacny na Wołyniu. Roku 1778.
Stanisław Radwański stolnik Wołyński. — Jan podstoli Łu-
cki. — N. komornik ziemski Łucki. — Konstytucya sejmu roku
1690. wspomina urodzonego Franciszka Radwańskiego, Fol. V.
fol. 826. pod tytułem ; Apyrobatio i'elacyi Urods. Fr. Radwań-
skiego. — Krasicki.
RadYW^ailkonski. Stanisław Radwankowski, Ornetę,
miasto biskupa Warmińskiego, Krzyżakom poddał 1520. Biel.
fol. 549.
Radyłowski. Jakób Radyłowski, władyka Przemysłki
w roku 1549. Antoni władyka Przemysłki 1578. pierwszy z
nieb, był na koncyllum Trydcntskiem, za unią gorłiwy pasterz.
I{a«lzailow§>]i.i /terbu Abdank., w powiecie Wi<;li-
ckim, w województwie Sendomierskiem. Stanisław Radzanow-
ski w zakonie naszym umarł we Lwowie 1668.
Radzaiionski herbu Prawdzie, w Płockiem woje-
wództwie. Paweł z Radzanowa cborązy Płocki w roku 1277.
Statut MasoiK fol. 67. Inny Paweł cbor;}zy Płocki, w roku
1408. podpisał przywilej Ziemowita ksl(j/,(^'cia Mazowieckiego,
dany Jastrz(;bczykom, u Paproć, o herb. fol. 127. Paweł
wojewoda Bełzki w r. 1436. jako się dowodziło w pierwszym
tomie. N. kasztełan SlerpskI, miał za sol);| córkę Jana Kostki
kasztelana Zakroczymskiego , a siostrę S. Stanisława Kostki ;
tenże czy inszy kasztelan, miał za sobą Annę Krasińską sę-
dzlankę ziemską Ciechanowską. Marcin , najprzód chorąży,
potem podkomorzy Płocki , według Paprockiego Łukasza,
Łaski Cudowne f. 59. ostatni z domu tego wszedł do grobu,
pochowany w Skąpym u 00. Bernardynów, zona jego była
Anna Izbińska, ale s ter His : w roku 1630. do 3IatkI Boskiej
Sierpskiej dał był wotywę srebrną.
Radzeitski herbu Łodzią ., w Wielkiej - Polszcw:.
Barbara, Adama Koszutskiego małżonka. Franciszek z Bnloa
Radzewski, podkomorzy Poznański teml czasy, I ^łymowy
wielkiej I ludzkości nieporównanej, I rozsądku głębokiego Pan :
czego dał dowody, to na komissyacli różnych, na które go oj-
czyzna narażała, osobliwie jednak, gdy rozerwaną domowcmi
rozruchami ojczyznę w r. 1717. do pożądanego pokoju, jako
jeden z konńssarzów, przyprowadził, to na różnych sejmach.
Złączył się był dożywotnie z WIktoryą Bułakowską podcza-
szanką Poznańską, a gdy mu ta bezpotomnie umarła, z Czarn-
kowską starościanką Osiecką. Siostra jego była za 3Iichałem
Dobrzycklm , oboje zrodzeni z ojca Jana , z matki Maryanny
Pogorzelskiej, marszałkowa! len Franciszek Izbie poselskiej na
clekcyl 1733.
Radzcwskf— Radzlejoirskf. 31
Radzeitsk.! herbu Swierczek^ w Poznańskiem woje-
wództwie, czyli raczej RaflzictYSki^ z których Piotr w Ko-
wieńskim powiecie 1632.
RadziątkOYYSki. Zoila Radzi^tkowska Jana Kowal-
skiego herbu Wierusz małżonka.
RADZIĆ HERB.
O nim si«; mówiło pod Kmicicami, tu tylko przydaję, co
Starowolski twierdzi in P^itis Episcop. Cracov. ze Compo
Włoch, hiskup Krakowski, tym si(^' herbem pieczętował, wzięty
był na tę stolicę w roku 1023. umarł 1032.
Radzicki herbu Nałęcz na Krainie. Z tych było
dwóch w zakonie naszym , Jan i Stanisław , synowiec Jana,
rządził kollegium Piotrkowskiem, pierwszy umarł w Kaliszu r.
1700. Są i w Zakroczymskiej ziemi Radziccy, czy do tegfo
lierbu nalezj} , zgadn.jc nie mogę. 3Iarcin pisarz ziemski Za-
kroczymski , miał za sobą Zofią Grabionczankę stolnlkownę
Czerską, z której córka Konstancya, była za Rudzińskim, cze-
śniklem Łukowskim , i syn Stanisław podstoli Zakroczymski,
ten z Anny Jasieńskiej, spłodził Antonleg^o , sędzieg^o Zakro-
czymskiego , ma za sobą Zahicką Kuneg^undę , i z niej potom-
stwo ; posłował na konwokacyą 1733. N. miał za sobą Dorotę
Kucharską. N. Rutę Ogińską podkomorzankę Trocką.
Józef Radzicki w r. 1778. podkomorzy Zakroczymski , żona jegw
Krajewska, córka Chryzostoma kasztelana Płockiego. — Krasicki.
Railziejonski herbu Bibersztein. Okolski Kazimir-
skieg^o Blherszteina Radziejowskim zowie.
RailziejOTi^ski herbu Junosza. Dom starodawny w
Polszczę , I w ludzi wielkich rozrodzony. Najdawniejszego je-
dnak z nich czytam , Jana z Radziejowa zakonu Kaznodziej-
skiego, ś. teologji doktora, który prowincyl i zakonowi swemu
dobrze zasłużony, na biskupstwo Teodozyeńskie , i suflraganią
Gnieźnieńską, był ł^^jnlesiony w roku 1505. Frydrycha, in
S. Hyaciii. N. miał za sobą Małgorzatę Kryską, wojewo-
dzankę Płocką. N. 3IacIejowską wojewodzankę Lubelską. Ję-
drzej kasztelan SochaczewskI , starosta Rawski 1511. na przy-
wileju kollegiaty Łowickiej, a w drugim roku, juz wojewoda
Płocki , jakom dowodził w^ pierwszym tomie. Mikołaj woje-
woda Brzeski Kujawski w roku 1544. KMltnąt potem 3Iikołaj
kasztelan Gostyński 1562. na przywileju miasta Krakowskiego,
który miał za sobą Dzialyńską, wojewodzankę Pomorską. Sta-
nisław, najprzód kasztelan 1618. r. potem wojewoda Rawski
1627. nakoniec wojewoda Łęczycki 1633. Dwa razy śluby
małżeńskie ponawiał. Pierwszy raz z Katarzyną, Marka Sobie-
32 Radziejowski.
skieg^o wojewody Lubelskict^o córk;} , a ciotką rodzoną Króla
Jana III. drugi raz z Krystyną, Piotra Sapiehy starosty Uświat-
skiego córką , z ^Veiherow;iy spłodzoną. Siostra tego woje-
wody Łęczyckiego , była za Krzysztofem BąkoMskIm , podko-
morzym Pomorskim , 3IS. de Famil. Pruss. córka Eulalia
Eleonora, za Pawiem NIszczyckim kasztclcnem Sierpskira.
Synów zaś jego z SoLieskiej było dwóch , starszy Mikołaj ka-
sztelan Łenczycki, ten z Agnieszki Płichcianki, ^Yalcnteg^o ka-
sztelana Rawskiego córki, zadneg"o nie zostawił potomka. Drugi
Hieronim starosta Łomżyński , z tym tytułem marszałkowa! w
izbie poselskiej w roku 1645. a w roku 1651. wziął pieczę<5
mniejszą koronną , wszakże niesłuszną potwarzą przed Królem
Janem Kazimierzem udany, do tego przyszedł, ze czci i lionoru
odsądzony, za granice uchodzić musiał. Ztamtąd wysłał do
Polski niewinności swojej manifest , którym to sobie wyrobił,
ie w roku 1662. za interpozycyą 3Iaryi Łudowiki Kndowy
Polskiej , Króla przeprosiwszy , i przez Konstytucyą sejmową
dekret na siebie skwapliwie ferowany, skassowawszy , niógl
prywatne w ojczyźnie życie prowadzić. AVięc że w roku 1666.
nowa bojaźń , nowej od Porty Tureckiej , po zniesieniu pod
Brahilowem wojska naszego od Tatarów, wojny zaszła. Król
Kazimierz Hieronima do Konstantynopola extraordynaryjnym
posłem, ^"ysłacf umyślił, honorem go województwa lullautskie-
go uczciwszy ; z chęcią się na tę przysługę Panu ofiarował
Hieronim, jakoż pracującego w tem poselstwie śmierć zastała.
Przybrał był sobie w dożywotnią przyjaźń, najprzód Eufrozynę
Eulalią hrabiankę Tarnowską , córkę Jana Gratusa kasztelana
Zarnowskiego , która była owdowiała po Konstantym książęeiu
Wiśniowieekim, staroście Kamionackim, po niej Ełżbietę Słu-
szczankę woje^yodzankę Trocką , wdowę po Adamie Kazanow-
skini , marszałku nadwornym koronnym , została po nim córka
jedna , niewiem czy nie Cecylia , Jana Tarnowskiego herbu
Rolicz, starosty Wojnickiego , małżonka, druga Anna, była
za Wojciechem Prażmowskini , chorążym nadwornym koron-
nym , starostą Łomżyńskim ; i synów dwócli z Tarnowskiej ;
z tych młodszy Jan Szczęsny kasztelan ^Yieluński, starosta
Bolestawski, zabity w pojedynku, Joanna Brzostowska woje-
wodzanka Trocka , córkę mu tylko powiła Urszule Krystynę,
która wydana za Mikołaja Siemianowskiego kasztelana \Vieluń-
skiego ; podobno miał i drugą Annę Wodyńską , kasztelankę
Podlaską , i z niej potomstwo , jako mówi paneg. Triarius.
Michał Stefan, starszy syn Hieronima, najprzód Gnie-
źnieński i Warszawski kanonik, proboszcz S. 3Iicbała na
zamku Krakowskim, a w roku 1681. za promocyą Jana III.
Króla Polskiego , we krwi sobie blizkiego , biskup AVarniiński
Radziejowski— Radzikowski. 35
i podkanclerzy koronny , rządził lą dyecezyą z pochwałą wszy-
stkich : bo najprzód, siary zwyczaj administracyi sakramentów,
z kościołem się Rzymskim uiezg-adzający , zniósłszy , agendę,
według- opisania od Pawła V. Papieża , na całą dyecezyą wy-
drukować kazawszy, wprowadził zwyczajne ceremonie w ko-
ściele katołiclęini , w tym punkcie , Elbląg- i Królewiec wizyto-
wał , święto S. Kazimierza Królowicza Polskiego , aby uroczy-
ście obchodzono , postanowił , kaplicę w zamku Heilberskim,
i kościół w Frauburgu , przyozdobił. Wyniosła go potem ta/,
łaska królewska wyżej : bo między kardynałów , ctun titulo S-
Praxedis^ policzony, w roku 1687. aź tez i na prymacyalną
w Polszczę godność i arcyliiskupstwo Gnieźnieńskie , na któ-
rem siedząc, po śmierci Jana III. interrex w Polszczę, gdy
książęcia de Conte na tron Polski ogłosił, a druga partya Au-
gusta Fiyderyka książęcia Saskiego , wprędce do Krakowa
sprowadziła , nie on , ale Stanisław Dąbski , biskup na tenczas
Kujawski , zwyczajne przy koronacyi ceremonie odprawił. \^^
roku polem 1707. w Gdańsku, śmiertelne to życie zakończył,
ostatni z domu Radziejowskich Junoszów potomek , w War-
szawie u 00. missyonarzów pochowany, których za żywota
swego do Łowicza sprowadził i ufundował. Rył Pan tak w
szczęściu jako i w nieszczęściu umysłu zawsze wspaniałego,
w stylu gładki , czego dowodem jeszcze są listy jego u Zału-
skiego na różnych miejscach , i niowj' na clekcyi miane.
Radziejon^ski herbu Rawicz. O tych namienia Nie-
szporkowicz w książce Tryumf, bo Paprocki i Okolski o nich
nie wiedzieli. Ignacy Remigian Radziejowski podczaszyc Bra-
cławski 1688. wydał wierszem Polskim, panegiryk na wjazd
Lubomirskiego Jerzego starosty Sądeckiego. Jan Karol pułko-
wnik królewski, sędzia kapturowy Lwowski 1733. i potomstwo
jego z Siemińskiej, siostry kasztelana Lwowskiego.
W r. 1778. N. Radziejowski chorąży Gnieznieiiski. — Krasicki.
Ratlzikon^ski herbu Ogończtjk. Genealogia Ogoń-
czyków tak o nich pisze : Jakób Radzikowski , syn 3Iikołaja z
Kutna , wojewody Brzeskiego Kujawskiego, wziąwszy w dziale
Radziki , nazwał się Radzikowskim, syn jego Mikołaj kasztelan
Dobrzyński 1505. u Łaskiego iv Statucie, fol. 120. i na li-
ście Alexandra Króla., danym miastu Lwoiuskiemu., tego zaś
byli dwaj synowie , Jędrzej Radzikowski , wojewoda Płocki , i
Jan starosta Bydgoski , którego córka Barbara , dziedziczka na
Radzikach , \vj'dana za Pleckiego , ten także Piecki , miał tylko
córkę jedynaczkę , dziedziczkę na Radzikach , klóra poszedłszy
za Walentego Kuczyńskiego, Radziki w ten dom wniosła, poty
ta Genealogia ; atoli , najprzód Mikołaj z Kutna , nie był wo-
jewodą Rrzeskim Kujawskim, ale Łęczyckim, jako się mówiło
Tom VIII. 3
34 Radziiuluski.
w pierwszym tomie : potem kładzie Jędrzeja wojewodę Pło-
ekiego , iitóregom ja jednak , nie de Radziki , ale z Radziejo-
wie napisanego, czytał na przywiłejacli. Potem, Mikołaj z
Kutna kwitnął 1478. Jakób syn jego musiał zvć koło roku,
1490. Mikołaj kasztelan Dobrzyński 1505. Jędrzej wojewoda
Płoeki 1512. zaezem przez lat trzydzieści i cztery, cztery ge-
neracve skończyły się , co się nie zda do nodol)ieństwa. Pa-
procki powiada , ze Piotr z Radzikowa , pierwszym był auto-
rem berbu Ogońezyk, i zostawił dwóch synów. Piotra Ogona
i Jędrzeja Po\yatę , a z tego wnieść trzeba, jak dawny dom
Radzikowskich i najpierwszy między Ogończykami w Polszczę.
Są jeszcze i temi czasy Radzikowscy w Wielkicj-Polszcze. N.
miał za sobą Rarbarę Koszutską, ^i. była za Ale.\andrem Psar-
skim burgrai)ią Kaliskim.
W r. 1778. Mateusz Radzikowski pisarz ziemski Łukiwski. —
Mikołaj regent grodzki Łukowski. — Iirasicki.
Radziiuiiiskl liei-bu Brodzie, jeszcze za książąt Ma-
zowieckich, sła\\ na i w honory i w dzieła ^yielkie familia. Ma-
ciej Radzimiński , na dworze ksiązęeia Ziemowita przez wiele
lat zasłużony, marszałkiem był potem u niego w roku 1382.
Drugi tegoż imienia, czy tez tenże sam, wojewoda 3Iazowiecki
1400. Jan kasztelan ^Yarszawski i hetman księztwa Mazowie-
ckiego. Paproć. Jan syn tegoż Jana, rotmistrz zacny i for-
tunny, który z 3Iazowsza znaczne roty sprowadzał Królom
Polskim , był na e.\pedycyi Wołoskiej pod Bukowiną za Jana
Albrychta. Twardow. Pałac. Bartłomiej z miasłkowa cześnik
Czerski, w roku 1525. podpisał z innemi dekret księztwa 3Ia-
zowieckiego przeciwko heretykom , u Łubieńsk. in Vitis Epi-
scop. Płoc. Adam starosta Czecho\yski za czasów Zygmunta I.
na liście tegoż Króla , in JfJS. Petricov. Jan na dworze Króla
Zygmunta Augusta lat 17. przepędziwszy, wziął Ayysługi swo-
jej pamiątkę w księzlwie Litewskiem niektóre dobra, od któ-
rego tamże Radzimińscy Frąckiewiczowie rozplenieni, o któ-
rych mówiło się pod Frąckiewiczami. Stanisław Radzimiński,
dworzanin Króla Augusta, w roku 1569. poseł na sejm Lu-
belski, podpisał unią księztwa Litewskiego z Koroną, Constit.
fol. 172. potem wcAlu^ Paprockiego kasztelan Zakroczymski,
starosta Liwski i Kamieński 1583. tak wielkiej siły, że chłopu
co duższemu, stanąwszy na jednej nodze, dopuszczał się o zie-
mię uderzyć, czego żaden nie mógł nad nim dokazae, w czem
próbował i cudzoziemców. Źrebca , którego kilka chłopów
liną utrzj'ma<5 nie mogło, doskoczywszy, ułapił za uszy, i do-
trzymał, póki masztalerz na niego uzdy nie włożył, szedł po-
tem źrebiec pokornie , gdy go puszczono : bo mu była częśd
głowy spuchła i uszy, od ściśnienia tęgiego. Podczas inter-
Radziniiuski. 5S
rcgnuni , gdy Lawski wojewoda Mazowiecki z tym się poże-
gnał światem , ziemianie województwa teg^o , obrali go sobie
bvli wojewodą , wszakże gdv na elekcvi trzymał stronę Cesar-
ską przeciwko Stefanowi, tak zwawie , ze lubo szlachta Mazo-
wiecka przyjęta juz bvła Batorego za Króla, ztemwszvstkiem
on przY swojej partyi dostawając , na Koronacyą do Krakowa
nie zjechał, Król Stefan tym postępkiem jego urażony, wziął
mu województwo, a Krrskieiro Stanisława na nie wyniósł. Gdv
się potem do Stefana nakłonił, ojczyzna oddała mu w dvspo-
zvcvą, zebrane z Płockiego, 3IazowieckIego , Rawskiego I Po-
dlaskiego województw, summy. Constit. fol. 307. Tenże sam
Stefan dał mu kasztelanią Czerską, Constit. 1587. fol. 437.
aż też Zyg^munt III. na krześle g'o województwa Podlasklesfo
osadził 1590. Constit. fol. 564. i 15lH.yb/. 616. w legacyl
wysłany do 3Ioskwy , tam życiem swojem tę usługę ojczyzny
zapieczętow ał, lubo ciało do Polski przywiezione. 3Iiał za sobą
Teodorę, Romana książęcia Sanguszka, wojewody Bracław-
skiego i hetmana polnego Litewskiego, córkę, z której spłodził
córkę Annę, Rafała Leszczyńskiego wojewody Belzklego mał-
żonkę , zmarłej w roku 1635. wypisał nagrobek Starowol. tn
Motium. z synów jejro Adryan, w zakonie nasz^^n Boc-u życie
swoje poświęcił : w którym na kaznodziejskich ambonach . w
Krakowie, w Lublinie, Poznaniu i Lwowie, gorliwie do ludzi
kazał pracz wnele lat, rządził także kolłegia Lwowskie i Sendo-
mierskle, gdzie go też śmierć zastała w roku 1615. miał na
jego pogrzebie kazanie , Kasper Cichocki kanonik Sendomier-
skl : A^-ydał Adryan do druku dysputacyą swoje, którą miał z
Arryanaml, pod tytułem: Dysputacyą Lubelska z Statoryu-
szem Jlinistrem ^owochrzczeńskim ., in kto w roku 1592.
w Krakowie. Wojciech kasztelan Czerski 1601. r. Constit.
fol. 756. a przedtem kasztelan Zakroczymski 1596. zda mi się
że żona jego była Zofia Danllowiczowna, podskarbianka wielka
koronna, która potem żyła z Pawiem Sapiehą, podkanclerzym
Litewskim a dalej z Opalińskim Łukaszem , marszałkiem ko-
ronnym. Syn jeijo Jan oboźny koronny. Liwski i Dybowski
starosta , ten w Moskiewskiej e.\pedycyi i podczas Rokoszu , z
pięknem się sercem stawił , śmierć go jednak młodo zabrała
w roku 162r. wieku swe<ro 37. któremu brat jejo Adryan sta-
rosta Liwski, nagrobek w ^Varszawle u S. Jana w\"stawił.
Starowol. in Jlonurn. luboc i sam wkrótce za bratem w drosrc
%yieczności poszedł 1630. tamże pochowany. Idem. Wspomi-
nają Jana Konstytucye Koronne 1609. Jfol. 903. gdzie go
Rzeczpospolita deputowała do rewizyi ksiąg Liwskich. Siostra
obudwu tych braci 3Iaryanna, zakonnica trzeciej reguły Ś.
Franciszka w ^Varszawie 1626. Jloraioski w Życiu B. Giel-
3-
36 Radzimiński.
nowtusza lib. 3. c. 5. N. Radzimińska była za Józefem Klo-
nowskim wojewodą Brześciańskim.
W r. 1778. Ignacy Radzimiński podczaszy Lubelski. — Marcin
deputat wielokrotnie na trybunał kor. — jego siostra była za Pra-
żmowskim i po nim bezdzietnym znaczna subsłancya w dom Pra-
źmowskich weszła. — W roku 1788. Arnold stolnik Czernie-
chowski. — Krasicki,
Radziilliuslli herbu Lis. Jedni z nich z Korony w
Żmudzi osiedli , z tych l)ył Ji^drzej Alexander podkomorzy
Zmudzki, z sejmu 1647. koniissarz do rozgraniczenia puszczy
królewskiej , Constłtut. fol. 20. miał za sol)i| Annę Rudomi-
nlaiikę kasztelankę Nowogrodzką. Marcin z Bielewiczowny,
córki Piotra, miał synów trzecli , Jan młodo we Włoszech
umarł, Oli)rycht podkomorzy Zmudzki, cywun Szawdowski,
Alexander stolnik Zmudzki, synowie jego z Anny Alexandro-
wlczowny , Wojciech i 3Ialcher. Kojałow. in MS. Drudzy
kwitną w ziemi Ciechanowskiej. Z tych Antoni kasztelan Cie-
chanowski , miał za sobą Teresę Rudzińską kasztelankę Czer-
ską, z której synowie, Józef i Kazimierz, i córka Anna Szpl-
lewska. 3Iarcin, Adam i Jan 1674.
Radzimiński herbu Lubicz^ w ziemi Ciechanow-
skiej. O Radzimińskich herbu Lis, twierdzi Paprockie ze juz
ten dom ustał, luboć że w Litwie kwitnie, świadczy Kojałow^
nlewiem tedy, czy ci którychem tam położył w ziemi Cieclia-
nowskiej , czy nie tu należą. Matka naszego ks. Tomasza Du-
nina była Radzimińska tego herbu. Wiktoryn profess Mie-
chowski, wydał in fol. Asciam^ paneginjk lVojciechoiiń
Korycińsliiemu proboszczowi Miechowsiiiemu 1652. N. pod-
stoli Nurski, miał za sobą Katarzynę Mycielską, podczaszankę
Kaliską, drugi siostrę jej Maryannę, ale z nią sterilis. N. miał
za sobą Annę Noskowską lierbu Łada, sędziankę ziemską Za-
kroczymską.
Maciej Radzimiński podstoli Nurski miał za sobą Katarzynę My-
cielską podstolankę Kaliską, z tą spłodził Antoniego, który z
Teresą Baranowską zostawił potomstwo , córek dwie : Annę za
Dominikiem Radolińskim sterilem. Helenę za Antonim Murzynow-
skim podstolim Rypińskim, i synów trzech: Franciszka: dru-
giego Adama, ten z Jozefatą Kaczkowską zostawił syna Ta-
deusza. Trzeci Józef Radzimiński wojewoda Gnieźnieński orde-
rów Orla białego i S. Stanisława kawaler, w stanie rycerskim
zawsze poświęcał usługi swoje dla ojczyzny i dobra publicznego,
będąc siedm razy posłem na sejmach, deputatem na trybunał Piotr-
kowski i Bydgowski , sędzią ziemskim Gnieźnieńskim lat dwa-
dzieścia. Ten z Michaliną Złotnicką zaślubiony, spłodził synów
dwóch: Piotra z Teklą Pikarską ożenionego, i Jak oba dru-
giego. Córek trzy : Maryannę z Alexandrem Moszczyńskim sta-
rostą Brzeskim Kujawskim : Łucyą z Mateuszem Rosenem : Fran-
ciszkę z Władysławem Łubieńskim zaślubione. — ff^ie/ądek.
Radziiniiiski— Radziiuski. 37
w roku 1778. Stanisław Radzimiński stolnik Ciechanowski. —
Teodor łowczy Ciechanowski. — Krasicki.
lladzilllińsk.i na Wołyniu. N. Radzimiński miał za
sobą Czelwerlyńsk,-} księżniczkę, córkę Gabryela. Mikołaj sta-
rosta Zieleźnicki, miał za sobą Piasecką. Piotr miecznik Nowo-
grodzki, deputat na trybunał koronny 1738.
W r. 1788. F. Radzimiński cześnik Wołyński. — Krasicki.
Radziinoivski herbu Dołęga^ w województwie Pło-
ckiem, w ziemi Zawkrzeńskiej.
Radziinski herbu Napitoon , w Wielkiej - Polszczę,
tak w prawdzie herł) swój zowią, przecież daleko go inszą sym-
metryą kształtują, niżeli go Długosz^ i nasi pisarze, i ja sam
z nich położyłem , to jest powinny byc dwa wilki , jeden nad
drugim , pod górą w prawą tarczy bieżące , takem go widział
w Krakowie między herbami Jana Dąbskiego , dziekana Kra-
kowskiego, przed wielkim ołtarzem na pawimencie w katedrze,
czwarty jego herb. Potem w Poznaniu w kościele S. Kata-
rzyny. Takiż opisuje Pelrasancta cap. 54. fol. 369. tylko że
wilki liszkami zowie, i przydaje, że powinny byc żółte, złotem
niby nabijane, z koroną na głowie, z obrączką na szyj , i tem
się , według niego , szczycą Borkowie w Saxonji. Podobny te-
muż położył Emmanuel Naxera Societ. Jesu, w dedykacyi
tomu swego drugiego na księgi Jozuego , Ludwikowi 3Iendez
de Haro książęciu , hrabi de Olirares , margrabi del Carpio,
koniuszemu najwyższemu królewskiemu w roku 1G52. to jest
dwa wilki w prawą tarczy bieżące, tylko że każdy z nich Kozła
w pysku niesie , zkąd od Wilków a lupis Lopeziuszów nazwi-
sko zwyczajne tej familji : z tej zaś okazyi ten herb nabyty byd
mieni, że gdy Król Asturów, Kantabrów w Hiszpanji chciał
sobie podbić, Lupus Zuria, o wolność narodu swego zastawu-
jąc się , wojsko przeciwko niemu zebrał : już tedy uszykowane
obadwa przeciwko sobie gminy wojsk stanęły , i tylko natrzeć
na siebie miały , w tym dwaj wilcy wypadli , z porwanemi ko-
złami w pysku, przez środek między oba szeregi przeszli, co
obaczywszy Kantabrowie , za dobry to sobie znak wzięli, ude-
rzyli na nieprzyjaciela i zwyciężyli, z tej okazyi, jakim kształ-
tem ich widział , takim icli w herb swój przyjął zwycięzca he-
tman. O Iladzimskich MS. in Dorno Profess. Cracov. tak
pisze. Przodkowie ich, na Szląsku zdawna dziedziczyli, z któ-
rych koło roku 1300. Fryderyk albo Friczko Borek, był ge-
nerałem Wielkopolskim , i kościół S. Katarzyny w Poznaniu
zakonnicom S. Dominika wystawił, ale to fundacya Przemy-
sława książęcia Wielkopolskiego, jako świadczy erekcya, chyba
tedy dopomógł do kościoła fabryki. Gdy zaś wkrótce Szląsk
od Władysława Łokietka odpadł, a do Króla Czeskiego Jana
38 KadKiiiiski.
itrzywlązał się, takie lez Jan, pod prcte.vlein jakiegoś prawa,
Wscliowską ziemię z wojskiem iiajeeliał, clieąe ją sobie pod-
bić, Borek zebrawszy co mógł do boju ludzi zdolnych, Cze-
chów złamał, Wscliowską ziemię i powiat Kościański, z rąk
ich oswobodził, co mu Krół odwdzięczając, miasto Gostyń z
czterdziestą wioskami, i Łoszakowice w ziemi Wschowskiej i
z przyległościami , wiecznem mu prawem puścił i jego potom-
kom. Tegoż to Fryczka syn albo wnuk byl, 3Iaciej Borkowicz,
wojewoda Poznański , o którym mówiło się pod herbem Napl-
won. Kwitnął potem Marcin Borek Gostyński , dziedzic na
Gostyniu i Loszakowicacli, ten z Suehorzewskiej , dziedziczki
na Pleszowie i Radzimiu, trzech synów spłodził: Macieja, Sta-
nisława i Marcina. Z tych Stanisławowi dostały się działem
dobra Łoszakowice z 15 innemi wioskami, ale córka, którą
tylko jedynaczkę zostawił , poszedłszy za Opalińskiego , ojca
Jędrzeja marszałka wielkiego koronnego, i generała Wielko-
polskiego , te dobra w dom Opalińskich wniosła. Marcinowi
dostał się działem Gostyń z czternastą wsi (od którego zda mi
się idą Gostyńscy Borkowie) Maciej najstarszy, wziął działem
część Pleszowa, Raszkowa, Potarzyce ze dwunastą wsiami, a
między niemi Radzimie, gdzie gdy sobie rezydeneyą był obrał,
od nich nazwany Radzimski , syn jego Piotr z Falczewskiej,
siostry rodzonej Jerzego biskupa Łuckiego, zostawił syna W^oj-
ciecha męża rycerskiego, tego z Doroty Mycielskiej, syn jeden
Piotr, na Moskiewskich i Wołoskich e.\pedycyach wsławiony,
fortuny jednak na przysługę ojczyzny dużo nadwerężył, w r.
1558. od Jana Kuklinowskiego kupił był część w Zdunach ;
zostawił trzech svnów : Jana , AYojcieclia i Tomasza. Drugi
syn Stanisław , w zakonie naszym , len , gdy w powołaniu
swojem chwiać się począł, wysłany z księdzem, jeszcze młodym
będąc , na missyą do Szląska , nocy pewnej niemogąc usnąć,
widzi przed sobą duchowną osobę, wszystkę obsypaną wrzoda-
mi, z których, płomieniami ogień wybuchał, ta rzecze do
niego: Przypatrz się prawi, na jakie męki na wieki skazany
od Boga jestem, zem nierozumnie porzuciwszy prawowierną
wiarę, heretyckiemi uwikłał się błędami, a nie spodziewaj się,
zęby cię co innego czekało , tylko takież w piekle ognie , jeżeli
zakonne jarzmo zrucisz z siebie : czem utwierdzony w swojej
wokacyi , zył potem na przykład wszystkim. Do Transilwanji
wysłany w roku 1586. w Klaudypolu , tam gdy się i nasi po-
wietrzem zarazili, służył wszystkim z osobliwą miłością, sam
rękami ciała ich grzebał : za którą uczynność , rektor tego kol-
legium, Ferdinandus Capecius, który tąz plagą Boską zszedł
tamże z tego świata, szczególniej pokazawszy się, Stanisławo-
wi podziękował, oraz oznajmił, ze ci wszyscy, którzy w lam-
Radzińsbi— Kadzi wit. 39
tern kolleglum w ten czas byli pomarli, juz si(; do nieba do-
stali, na dowód tego przydał, Król prawi Stefan trzy dni do-
piero jak umarł, co się wkrótce tak, jak mu powiedział, po-
kazało. Po śmierci Stefana, wiele ucierpiał od zajadłych here-
tyków w Siedmiogrodzkiej ziemi : zkąd pieszo powróciwszy do
ojczyzny, i professorską katedrę fdozoficzn.ą skończywszy, rzą-
dził kollegia , Kamienieckie lat 10. Mszystkini tam miły,
Lwowskie , Kaliskie i Lubelskie , na którem życie skończył w
roku 1622. missyą obozową przyjął był na siebie, na której,
zachęcając kawaleryą Polską do bitwy na Turków i Tatarów,
po kilkakroc ledwo się w Tatarskie łyka nie dostał. O bracie
jego pisze MS. Kaliskie ze miał trzech synów: Adama, Woj-
ciecha i Stanisława. Jan Radzimski w Litwie był osiadł, gdzie
w zasługach krwawjch, wziął niektóre dobra. Franciszek mie-
cznik Poznański i Wojciech 1674. r. Piotr Radzimski 1677.
ustąpił kollcgio Poznańskiemu ogrodu swego.
W roku 1778. Józef Radzimski sędzia ziemski Gnieznieiiski. —
Przypisy Krasickiego.
Radziuski herbu Poraj ., w Krakowskiem wojewódz-
twie. ^Yawrzeniec kanonik Sendomierski 1615. Cichoc. Bal-
cer Radziński w Łęczyckiem województwie poborca 1609. r.
Constłt. fol. 927. Jadwiga zakonnica u Wszystkich ŚS. we
Lwowie. iMaryanna Radzyńska, Floryana Konarzewskiego, pi-
sarza grodzkiego Kcyńskiego , małżonka. Paweł Antoni Ra-
dziński gwardyan Sanocki 1696. N. Radzyński miał za sobą
Mycielską, wdowę po 3Iielińskim.
Radziszewski, w Podlaskiem i 3Iazowieckiem woje-
wództwach. Jędrzej Radziszewski , zonie swojej Maryi , de
Cardona Franciszka Segorbieńskiego ksiązęcia córce , zmarłej
w roku 1614. nagrobek w Rzymie u S. Stanisława wystawił.
Starował, in Monum. fol. 814. Maciej podstarości 3IIełnicki
z sejmu 1628. poborca. N. kasztelan Liwski 1664. Piotr miał
za sobą El/.bietę Skotnicką kasztelankę Halicką, z której córka
Maryanna, była za Piotrem Bykowskim kasztelanem Podlaskim.
Alexander kasztelan Podlaski 1667. Stanisław w ziemi Biel-
skiej 1674. Przecława była córka Alexandra za Janem Sucho-
dolskim , i synów dwóch , Jan stolnik Podlaski , z Katarzyną
Hubicką zył bezpotomnie. Drugi Stefan , ten najprzód z Anną
Gałąszczanką , (z której był syn Jan) potem z Teresą Krasno-
dębską zył sterilis. Geneal. Jurid.
Michał Radziszewski w roku 1788. chorąży Starodubowski. —
Przypisy Krasickiego.
RadziiYil: herbu Trąby , w wielkiem księztwie Litew-
skiem , jedna, z między najprzedniejszych, familia książęca,
której początki Stryjkoivski fol. 298. Kojał. in Fastis Radi-
40 Radziwit.
inhanis , Histor. Posselii Polon. Pruth. fol. 185. Genealo-
gia tegoż Domu na mappie sztijchoioana , od Naiyniuuda,
wielkiego ksiąźęcia Litewskieg^o , a potomka Palenionowego,
który z iiiiieiiii przedniejszeiiii faniiliaiitaini Rzyniskieini, w Li-
tewskich krajach, wyniósłszy si<^^ z Rzymu, osiadł, Ayywodzą :
tego alhowiem Narymiirida syna, w dzieciństwie od ojca od-
umarteg'o , gdy chciwość na rządy całeg^o ksiyztwa, whisnych
stryjów jego, na śmierć i zg^uhc szukała, pohoznośc niamki tak
utaiła, ze nikt o nim nie wiedział, krom jednego , pogańskicłi
na ten czas zahol)onów najwyższego rządzcy. Ten osierociała,
i od ambicyi najbliższych krewnych jego , zi-zucone z nadziej
po ojcu do siebie dziedzictwem spadającego ksicztwa Litew-
skiego dziecię Narymuntowicza , clicąc w lepszą fortuny wpra-
wie porę, a wiedząc, g-dzie W^itenes wielki na ten czas książę
Litewski, najczęściej się polowaniem bawił, czy to w gniaz-
dzie orlim, jako jedni twierdzą, czy tez na drzewie, m ko-
lebce zawiesił, i nie omylił się na swojej imprezie, Witcnes
albowiem w knieją wyjecliawszy , i fortunnie na to niemowie
napadłszy, Lizdejka imieniem nazwać kazał, od orlego gniazda,
po pańsku go odchować, a potem gdy się wszystkiej tajemnicy
o nim dowiedział, od umierać mającego najwyższego kapłana
opiekuna jego , chcąc się niby z nim j»aństwem swojem dzielić,
gdy dorósł, córkę mu swoje w małżeństwo oddał. Po śmierci
\Vitenesa, Gedymin syn jeg'o na państwo wstąpił, ten łowami
rozrywając melancholią książęcą, nad Wilią rzeką, dzikieg-o
wołu swcmi rękami zabił, gdzie ze go noc zaszła, tamże zasy-
piającemu śniło się, jakby widział żelaznego wilka, nieporó-
wnanej wielkości , w którego wnętrznościach , sto innych wil-
ków zanikniętycli wjło. Strwożony nieco tym snem Gedymin,
gdy się różnych wieszczków i dworzan swoich ciekawiej o nim
bada, Lizdejko tak mu go wjtłomaczył. Wilk ten prawi że-
lazny, znaczy miasto i zamek, który na temże miejscu, gdzieś
ten sen miał łvystawisz, stolicą będzie książąt Litewskich , i
głową innych miast twego państwa. Sto wilków w nim zam-
kniętych, znaczy gmin pospólstwa, który w temże mieście, od
ciebie fundowanem , mieszkać będzie. Usłucliał rady jego Ge-
dymin , miasto Wilno i zamek założył, Lizdejka pańsko rega-
lizował, a pospolity głos, Radziwiłem go zwać począł, od rady
erekcyi miasta Wilna: to Gvagntn^ Stri^fkow. MS. o Fami-
liach Pruskich i inni. Działo się to koło roku 1305.
Kojalowicz tak in Fastis Radivilianis , Jako i w Manu-
skryptach swoich: ba i Genealogia tego Domu Książęcego,
na mappie szti/chotrana, taką osnowę od Lizdcjkona, wypro-
wadzają: Lizdejko prawi z Witcnesowny, spłodził Wirszyła,
ten Syrpucyusza , temu Kojalowicz zapisał syna Grzegorza
Radzlwit. 41
Ostyka , który w piąclu synach swoich , nilat by«5 przodkiem
wielu ramilji , jako się mówiło w siódmym tomie , pod Oseł-
kami , a między temi pięciu , rachuje pierwszego Mikołaja
Radziwiła, Priscum nazwanejjo , wojewodę Wileńskiego , ałe
się pomylił , i ja za piórem jego idąc : bo to jest jawna , że ten
Priscus 3Iikołaj , (jako niżej dowodzę z Statutu Łaskiego
Jol. 130. nie był synem Ostyka, ale Radziwiła, nie był pier-
wszym Radziwiłem, ale drugim. Ostyk nie był mu ojcem, ale
stryjem ; a bratem rodzonym pierwszego Mikołaja w tym do-
mu, i pierwszego Radziwiła: ojciec zaś tego rodzeństwa oboj-
ga , był Wojszund , czego jest jawnym dowodem. Statut Ła-
skiego Jol. 128. gdzie ^Vojszund, i z synem swoim Radziwi-
łem, w roku 1401. podj)isał pokój wieczny Litwy z Koroną
Polską : Wojszunda zaś ojciec Syrpucyusz. Do tego manka-
mentu Kojałowiczowi , rozumiem ze bvłi nasi historycy, Dłu-
gosz, libro 13. fol. 9G. 31iechoivita lib. k.fol. 313. Cromer
Ub. 22. fol. 4'J9. okazyą: ho w roku 1452. piszą, ze Radzi-
wił Ostvkowicz, był wysiany od stanów Litewskich z podarun-
kami do Szachmela, Chana Tatarskiego ; dlatego niewiedząc
Kojałowicz , że był jeden Radziwil syn Ostyka , a drugi tegoż
czasu Radziwit , syn Wojszunda , a brat stryjeczne rodzony
Radziwiła Ostvkowicza , tak zmieszał jednego z drugim , i
owszem nawet ojca, pierwszego Radziwiła, z synem swoim
drugim Radziwiłem, że co pierwszemu, albo ojcu należało, to
on drugiemu, to jest synowi jego przywłaszczył: co i z samego
lat komputu poznać: bo powiada, że ten Mikołaj Priscus, puł-
kownikując w wojsku Jagiełłą w. książęcia Litewskiego , gdy
ten pan kraj Sendomierski pustoszył, a Wisła szeroko za
brzegi wylawszy , przejścia na drugą stronę wojsku Litew-
skiemu broniła , pierwszy się w Wisłę z koniem rzuciwszy , a
potem u niego uwiesiwszy, całe wojsko przykładem swoim po-
budził, że się szczęśliwie na brzeg drugi przeprawiło. AVroku
1384. Pod Zawicliostem także pisze , że do dobycia tego
zamku, sposób podał Jagiellonowi, gdy ani dział, ani armat,
Litwa nie miała; atoli się to utrzymać nie może, żeby te wszy-
stkie okazye , 3Iikołajowi Radziwiłowi , Priscus nazwanemu,
przypisowac się mogły : bo jeżeli , jako chce Kojałoioicz , w
7'oku 1509. a już pułkownikował w roku 1384. toć by musiał
mieć lat więczej niż sto pięćdziesiąt , czego mu jednak żaden
nie przyznaje , znać tedy , że to był inszy wojownik o te czasy
Radziwil, a inszy, i syn tego dalszemi czasami. Druga, tenże
Jiojalowicz parte 2da historyi swoj'ej\ i Stryjkowski lib. 15.
cap. 8. o Witoldzie pisząc , wspomina Mikołaja Radziwiła,
marszałka Litewskiego , że Jeremferdcja bana Tatarskiego,
wyprawiony z wojskiem, zbiwszy nad Wołgą, adwersarza jego
42 Radziwił.
na państwo osadził, w roku 1419. Taiu/e len powiada, /e po
Runiboudzie w roku 1440. brał laskę Litewski^ Mikołaj Ra-
dzi wił, toc znać ze był inszy marszałek w roku 1440. od tecyo,
klóry w roku 1419. marszalkował. Z tego tedy, co się do
tycbczas mówiło, przyznać trzeba, ze 3Iikołaja Priscusa Radzi-
wiła, ojcem był Radziwit syn Wojszunda, marszałek Litewski,
który pierwszy z tego domu w Krakowie z Krółem Jagiełlem
oclirzczony, jako mówi Starowol. in Bellat, Sarmat, f. 163.
na cbrzcie świętym Mzijjł imię Mikołaja, które z osobliwszej ku
świętemu Mirrby infułatowi chęci , chciał zęby wszyscy, któ-
rzyby się pierworodni w tym domu rodziłl, na sobie nosili, co
się i podziśdzień świ."jtol)liwie zachowuje. Ten to Radziwil
sławny za Jagiełłą i Witolda ksiij^ząt Litewskicli , przeciwko
Tatarom , Krzyżakom i 3Ioskwie pułkownik , przeciwko In-
flantczykom hetman , wielki w pokoju i okazvi Pan według
Starowol. Tego syn Mikołaj Priscus, a drugi Piotr Radziwi-
łowicz podkomorzy Litewski, starosta Ejkszyski w roku 1499.
jako się podpisał u Łask. %v Statucie fol. 130.
Mikołaj wtóry Radziwiłowicz , Priscus nazwany , woje-
woda Wileński i kanclerz Litewski , tak się podpisał w roku
1499. u Łaskiego iv Statucie fol. 130. a ztąd poznać, ze był
synem Radziwlla, nie Ostyka, bo się nie pisze 3Iikołaj Osty-
kowicz , ale Radziwiłowicz , tak jako jego syn , tamże , i w
tymże roku, tak się podpisał. 3Iikolaj Mikolajewicz Radziwi-
łowicz, podczaszy (na ten czas) Litewski i starf)sta Rielski,
gdzie w imieniu 3Iikołajewicza , wyraził ojca swego 3Iikołaja,
zaś w Radziwiłowiczu, dziada z tej najwięcej racyi , powinna
upadać osnowa ks. Kojałowicza, tak in Fastis Radiińlianis,
jako tei in MS. g-dzie on tego 3Iikołaja , zowie synem Osty-
ka. O tym tedy 3Iikołaju Radziwiłowiczu, pisze Stryjkou'-
skt i Kojaiowiez , że po zejściu Rumbouda w roku 1440.
wziął laskę wielką Litewską , gdzie z innemi Panami Li-
tewskiemi zmówiwszy się , lubo to było przeciwko ustano-
wionym z Polską traktatom , Kazimierza syna Jagiellonowego,
na wielkie księztwo Litewskie obrał i wyniósł. Stryjków.
Jol. 592. a w następującym roku , od tegoż Kazimierza i sta-
nów Litewskich , do Władysława Króla Polskiego do Wę-
gier wysłany w legacyi ; o approbacyą tejże elckcyi upraszał,
wszakże daremnie. Siry/kow. fol. 594. Długosz., Kromer.^
Bielski., łiojał. \Y dwie lecie potem, gdy Tatarowie Perckop-
scy po śmierci bana swego , upraszali Kazimierza książęcia
Litewskiego, aby im w Litwie na wygnaniu będącego Acige-
reja na państwo icli przywrócił , Kazimierz 3Iikolajo« i buławę
oddawszy, z wojskiem go wysłał, aby Acigereja na haństwie
osadził, co on do skutku szczęśliwie przyprowadził. Stryjków.
Radziwil. 45
fol. 598. Kojałow. Teuźe Kazimierz po kl(^>sce naszych pod
Warną, 1 zabiciu od Turków Władysława Króla Polskiego i
Węgiei-skiego , brała swego rodzonego , na elekcyą nowego
Pana w Polszczę, wysiał go \>' legacyi do Piotrkowa, w roku
1445. gdzie mu siła powagą swoją u Polskich stanów do ko-
rony dopomógł. Stii/jkuicski fol. 608. Kojal. part. 2. Hi-
stor. Lito. Wszakże po sejmie Parczowskim , w i-oku 1451. z
jakiegoś poróżnienia z Polskiemi Panami , tak on , jako i prze-
dniejsi z Litewskich urz(*dników , herby Polskie, które przy
unji Lit^\'J• z Koroną na sejmie Hrodelskim , na siebie i na
sukcessorów swoich przyjęli byli, znowu w insze pozamieniali,
to Stri/j7,otv. fol. 615. I Bielski fol. 39G. Z tego fundamentu
niektórzy docliodzą, ze herb Sulima od Wojszunda dziada, i
Radziwila ojca swego, na sejmie Hrodelskim przyjęty, spuści-
wszy ten 3Iikołaj , do lierbu Trąby, od Ościków braci swoich
stryjecznych, niegdy jjrzN^właszczony, rzucił się. Tak ojczyźnie
swojej zasłużonemu , według Aojalow. in Fastis , najprzód
województwo Smoleńskie , a dalej Wileńskie , i z pieczęcią
wielką Litewską dano , na klóreni krześle zył jeszcze 1505. r.
jako namienia Stryjlioiuslii fol. 690. gdy Ilinicza niewinnie
ukrzywdzonego sprawy bronił przeciwko kniaziowi Glińskie-
mu , przed Ale.\andrem Królem , zkąd niektórzy życia jego lat
zamierzają dziewięćdziesiąt i dziewięć, i to jest pospolite ró-
żnych autorów zdanie. Genealogia jednak szti/choivana tego
Domu, więcej mu lat rachuje: ho powiada, ze się urodził, w
roku 1391. umarł 1508. zył lat sto siedmnaście : Aojalowicz
in JUS. twierdzi, ze jeszcze zył w roku 1509. i podpisał się na
liście królewskim. To pewna , ze widząc go Alexander Król
Polski, w sędziwej, ale i zy^yej starości, pytał się go cieka-
wiej, jakimby sposobem, w tak późne lala, wiek swój przecią-
gnął? na co 3Iikołaj odpowiedział: Od młodości mojej prawi,
nigdym się nikczemnym zbytkiem nie bawił, zdaleka zawsze
od gorących trunków hpyałcm , a same tylko wodę z źródła
pijałem : Przetocki, kazań, na S. Mikołaj , i inni, gdy przy-
daje , ze na placu dworu swego w Wilnie , kościół na część
S. Jerzego wjslawil, i przy nim 00. Karmelitów osadziwszy,
klasztor Im ufundował. Na fabrykę także kościoła 00. Ber-
nardynów, aby w tcmze Wilnie co prędzej stanął, największy
sumpt, między innemi Panami Litewskiemi, łożył, kędy po
śmierci pogrzehiony, do której od własnego syna Albrychta
biskupa, na szczęśliwe z tego świata zejście był przygotowany.
Z Anny Mondwidowny, blizklej we krwi Króla Jagiełłą , córki
dwie spłodził, jedna z nich Zofia, wyposażona za Hadersch-
bana, Prymasa Węgierskiego, druga Anna, za Ziemowita ksią-
żęcia 3Iazowieckiego, jako chce Bielski fol. 517. gdzie o niej
44 Radziwit.
powiada, ie po śmierci męża swego, trakt Wizki wykupowala,
na synów swoich, od Glinków w roku 1511. ze zszedłszy z
tego świata, w Warszawie u 00. Bernardynów pochowana
w r. 1521. yb/. 550. atoli Kojuiow. i Starowol. in Monum.
TL jej nag^robku , który zmarłej matce wystawił syn Stanisław,
książę Mazowiecki , świadczą , ze była Konrada ksiązccia
Mazowieckieg^o małżonką , i synów czterech : Mikołaja , Al-
brychta, Jerzego i Jana, którzy wszyscy jeszcze za żywota ojca
sweg^o , w senacie Litewskim, wraz z nim zasiadałi. Stryjków.
Kojat. Z tych
Mikołaj III. syn pierworodny Mikołaja II. podczaszy Li-
tewski, namiestnik Bielski, jakom wyżej dowodził z Statutu
Łaskiego., potem wojewoda Trocki, aż też Wileński i kan-
clerz wielki Litewski, książę na Goniądzu i Medele, pan na
Chorewni ; z temi tytułami podpisał list Zyg^munta I. w roku
1511. w Książce Praioa i przywileje Narodu Ruskiego^
fol. 23. i 1514. fol. 25. Ten w roku 1452. w leg-acyi wy-
słany do bana Tatarskieg^o , upominając się połomanego od
nich przymierza, przez najeżdżanie Podolskicli krajów, w tej
drodze będąc, wszystko swoje straciwszy, ledwo życie salwo-
wał , przyprowadził z sobą Szaehmata bana Tatarskiego,
który od Taurykanów zwyciężony , w księztwie Litewskiem
osiadł, to o nim rozpisali nasi historycy, ale to hardziej ojcu
jego służy, inaczej, bardzoby długo musiał życ; ten Mikołaj
Królowi Alcxandrowi , w wielu wprawdzie interesach był do-
świadczonej dzielności , osobliwie jednak w ponowieniu pa-
któw i unji między koroną Polską i księztwem Litewskiem w
roku 1499. g^dy albowiem Jana Albrychta Polskiego, i \^'^ła-
dysława W^ęgierskiego i Czeskiego Królów , braci , Turecka
wojna przyciskała, żeby w ojczyźnie pokoju wnętrznego do-
mowe rozruchy nie kłóciły , obojga tych naradów zupełna
harmonia zdała się hyc potrzebna. W^ tymże roku z książę-
ciem Ostrogskim Konstantynem, w szczupłej Litwy garści pod
Wiedrussą, na daleko liczniejsze wojsko Moskiewskie , wiel-
kieni sercem nacierał; wyszedł jednak z tej klęski szczęśliwie.
Stryjkozoski Uh. 27. cap. 7. Bielski fol. 489. Gvagnin.
Wkrótce polem po zejściu Jana Albrychta Króla, na sejm
Piotrkowski, z W^ojciechem Taborem , biskupem Wileńskim,
i Janem Zabrzezińskim marszałkiem Litewskim, w legaeyi jeź-
dził, którą sprawił, że Polscy Panowie nakłonili się na elek-
cyą Alexandra Króla. Bielski fol. 285. Cromer lib. 30. I
lubo w wielkich faworach u Królów Polskich zawsze profito-
wał, przecież praw i swobód ojczystych nięnadwerężenia, gor-
liwie bronił i przestrzegał. Doznał tego Krzysztof Ilinicz , gdy
mu nad prawo starostwo Lidzkie odebrano. Skoro się zaś re-
Radziwił. 45
bellia Glińskiego otworzyła , Mikołaj , na ten czas podczaszy
Litewski , wziął województwo Trockie po Zabrzeziilsklm od
Glińskiego zabitym w roku 1505. Stryjkotv. fol. 690. Nic tu
stan<,'ła łaska królewska, dobra mu nawet Goniądz i Rajgród,
po Glińskim do Moskwy zeszłym, w dziedzictwo oddała w r.
1509. Tem zachęcony wielkiego pan umysłu, gdy w r. 1511.
Helena Moskiewskich monarchów córka , pozostała Alexandra
Króla wdowa, z naprawy niektórych, kryjomie z Wilna, wlel-
kieml ojuczona skarbami, do 3Ioskwy ubiegać zamyślała, prze-
zornego na wszystkie przypadki, niemogła się uchronić Miko-
łaja : bo ją ten z drogi nazad do Wilna odprowadził. W roku
1512. kiedy w Poznaniu na walnym Królów Chrześcijańskich
sejmie, w pięknym ludzi dworskich kompucic stanął. Mo-
skiewskim i Tatarskim krojem przystrojonych , przy powadze
Zygmunta Króla , (niektórzy ich tysiąc narachowali) i na dru-
gim znowu w Auszpurgu sejmie, kędy zważywszy w nim Pań-
skie przymioty, między książęta Rzymskie, pierwszego z tego
domu policzył, z tytułem ksiąźęcia na Goniądzu i Medell, Ma-
xymilian Cesarz, herb jego w ten kształt przeformowawszy;
to jest , ze powinien być orzeł czarny z skrzydłami i nogami i
ogonem, rozciągnionemi, z pyskiem otwartym, trochę w lewą
stronę obróconym, i z językiem wywartym, na głowie jego
mitra książęca, na piersiach tarcza, na której trzy trąby my-
śliwe, niby w tryangul ułożone, widzieć. Wzbraniał ci się tej
godności 3Iikołaj, dosyć lustry z domowych i ojczystjch splen-
dorów mając , ale mu ją 3Iaxymilian Cesarz do Litwy przez
Wawrzeńca 3Iiedzielewskiego , proboszcza W^ileńskiego , choć
nie affektującemu , w roku 1518. do Litwy zasłał, z pięknem
tego domu zaleceniem : bo tam familią Radziwilowską Nobi-
Iłssimam, i same książęta, Frałres , et Consanguineos suos
(podobno z książąt Mazowieckich , ile wuj ich był rodzony)
nazywa. Jeszcze jednak i tu się opierał przywoźnemu tytułowi
Mikołaj , gdyby mu go była Rzeczpospolita na sejmie w Brze-
ściu , publiczną uchwalą nie przyznała. Ten ztemwszystkiem
tytuł książęcy, nie długo w tej linji Radziwiłowskiej dziedzi-
czył, w krotce albowiem na synach jego trzech bezpotomnie
zeszłych, zginął. To Kojałowicz: patrz co o tem pisze Adam
Grodziecki w Książce^ której tytuł: Przestroga o tytułach^
num. 33. Zył lat więcej niz siedmdziesiąt którego jednak roku
życie skończył, nigdziem się nie mógł doczytać, leży w Wil-
nie w katedrze u S. Stanisława.
3Iikołaj ksiąze na Goniądzu i Medelach, biskup Zmudzki,
ten Knyszyn, dziedziczne swoje dobra, pańską fantazyą Zy-
gmuntowi L Królowi Polskiemu darował. Pod który czas, i
jak długo na tej katedrze prezydował, nigdziem się nie mógł
46 Radziwft.
domacad , to tylko namienia Facies liet^um Sarmat. Ks. Na-
ramow. S. J. ze miał mieć jakieś zatarcfi z kapitułą swoją, i z
bratem swoim starostą Zmudzkim. Brat jego rodzony Stani-
sław , w młodym wieku z tego świata zebrany. Siostry także
icb rodzone, Ełzbieta, Jerzemu Ołełkowiczowi , ksiązęciu Słu-
ekiemu , Bielski fol. 453. druga Zabrzeziiiskiemu , marszał-
kowi Litewskiemu , trzeeia książęeciu Dubrowickiemu , zaślu-
bione : te jednak wszystkie dzieci , i jeszcze Jan starosta Zmu-
dzki , o którym niżej , z którejby matki były spłodzone , nie-
wiem bo Geneal. Radziw. powiada, ze ojciec icb 31ikołaj III.
miał za sobą Zofią ksi«^'znc Nasiłowską, jam zaś czytał in MS.
PetricoiK na liście Zygmunta I. że ten Mikołaj III. osierociała
zostawił zonc^' swoje, Zofią Paeownę, wojewodzankę Połocką
i marszałkownę Litewską, która koło roku 1525. będąc tenu-
tarką Kobrynia, kościół tamże fundowała. Był ten Mikołaj III.
w róznycli naukacłi i w wielu językacb dobrze biegły , ale go
najwięcej żarliwość o wiarę katolicką, i cnoty pańskie zale-
cają , o którycb ztąd sobie każdy snadno wnieść może , że ile
razy mszy świętej, dla nacisku różnycb zabaw, słuchad nie
mógł , albo ubóstwu do stołu służyć , tyle razy cały dzień,
umartwiwszy się od wszystkich potraw , na samym tylko chle-
bie i wodzie przestawał, i w tem przedsięwzięciu, trwał aż do
zgonu życia swego.
Jan książę na Goniądzu i Medele, starosta generalny Zmu-
dzki , a przedtem cześnik Litewski , syn trzeci Mikołaja III.
wojewody AYileńskiego i kanclerza , brat Stanisława i Miko-
łaja biskupa Zmudzkiego , przybrawszy sobie w dożywotnią
przyjaźń Annę Kościeniownę , trzy tylko z niej córki spłodził,
które z różnemi połączył domami , to jest : Annę z Stanisła-
wem Kiszką, wojewodą Połockim, hetmanem Litewskim, Pc-
tronią z Stanisławem Dowojną, wojewodą Płockim, Katarzynę
czy Elżbietę z 3Iikolajem Sieniawskim, wojewodą Ruskim i
hetmanem wielkim , koronnym. Zszedł z tego świata w roku
1542. w Kejdanacli pochowany. Stj'}/Jkow. lib. 24. cap. 5.
fol. 759. i na nim tytuł książąt na Goniądzu i Medele ustał.
Pamiętna będzie jego dla ojczyzny przysługa i odwaga : bo
gdy Wojciech margrabia Brandeburski, mistrz Krzyżacki, pe-
łen nadziei odjęcia Litwie księztwa Zmudzkiego , część wojska
swego tak konnego jako i pieszego, do Żmudzi ^ł-jsJa}^ któraby
drogę większemu wojsku, z którem sam ciągnął, do dalszego
zwycięztwa torowała, ten Jan w roku 1516. zebrawszy na
prędce rycerstwo tego księztwa na pustoszących koło Bagnety
Krzyżaków, mężnie natarł, i fortunnie ich poraził, inszych do
ucieczki przymusił, a co największa, Wojciecha mistrza tak
dziarskością swoją przei'aził, że od imprezy wojennej cale ręce
Radzi wit. 47
opuścił. Kojnt. in Fustis Radwil. Tu przeslrzcjjani , Staro-
wał, in Bellat. Sarmat, wleloin z tego domu dogia swojej
popisał, ale i w iniieniacli I w lalacli, i w wyliczaniu dzieł ich,
wiele się pomylił, tak, ze eo jednemu należało, lo on drugie-
mu przywłaszczył.
Albi-yclif, najprzód biskup Łucki, a potem Wileński, syn
drugi Mikołaja II. wojewody Wileńskiego i kanclerza Litew-
skiego , po śmierci Tabora , objął rządy dyeeezyi Wileńskiej,
w roku 1505. gdzie nieporównaną na ubóstwo szczodrobliwo-
ścią, zasłużył sobie, źc go jałnnr/.nikicm zwano. Powróciwszy
z Rzymu, kędy od Juliusza II. Papieża, mile był przyjęty, na
wielu miejscach , osobliwie w ojczystych dobrach , cokolwiek
jeszcze bałwochwalstwa pogańskiego znajdować się mogło,
wszystko to wykorzenił , bałwany ręką swoją pokruszył przy-
wileje wielkie kościołowi swemu u koronatów Polskich wyje-
dnał , które wraz z inneml dawniejszemi , w jedne księg^ę ze-
brane, ze stolica apostolska potwierdziła, uprosił. Tenże swój
kościół w bogaty apparal przystroił, w porządek ułożył, śwlą-
tobliwemi i mądremi kapłanami zagęścił , którym do wszy-
stkiego dobrego , pizykładem swoim był powodem. Klasztor
00. Bernardynom tamże w Wilnie wystawił i ufundował.
Nie było żadnego dnia, któregoby się gromadno na paląc jego
ubodzy nie cisnęli, a według- niektórych, liczba ich do trzech-
set dochodziła. Skarga libro de SS. Eucharist. tym on sam
potrawy nosząc, do stołu służył, i nig^dy pierwej do stołu
swego nie siadł, choćby najzacniejszego miał Gościa w domu
swoim, pókiby był gościa Chrystusa, jako zwykł był mawiad,
w osobie owego kalectwa nie uczęstował należycie: ztąd wielka
o nim opinia świątobliwości u wszystkich , a nawet i u ojca
własnego, który mu do mszy sługiwać, nie wstydził się. Umarł
jak żył pobożnie w Werkach w roku 1519. Staroiool. tn Mo-
num. z nagrobku jego w JP^ilnie u S. Stanisława,
Jerzy kasztelan Wileński, hetman wielki Litewski, trzeci
syn Mikołaja II. brat Albrychta biskupa, i innych ; pisał się na
Birzach i Dubinkach, które Dubinki , według Długosza histo-
ryi w roliu 1415. Witold wielki książę Litewski zakładał
i fundował. Wspaniałego to był gieniuszu ten Jerzy, i dla
tego, posłując na koronaeyą Zygmunta I. Króla Polskiego, w
roku 1507. w takiej się ludzi swoich komitywie na nię stawił,
że jej równej nie było, ale się nad wszystko, bardziej Marsowy
duch, i nieulęknione serce, wydawały, trzydzieści bitew jego
racłiują z różnemi nieprzyjaeielami, zawsze jednak z powodu-
jącem się szczęściem. W roku 1511. z Jerzym Olelkowiczem,
książęeiem Stuckim, Tatarów od Kijowa z plonem obfitym po-
wracających, we dwudziestu milach dogoniwszy, i pogromił, i
48 Radziwił.
wyziil z zdobyczy. Nie mniejszem sercem na nicli, w roku iia-
st^pujjjcym, z ksliłzęciem Ostrowskim, pod Wiśniowcem na-
cierał, jT^dzie w sześć tysięcy wojska naszego, 3Icndyycreja
hana, dwudziestą tysięcy Tatarów uzbrojonego, porażono,
tak fortunnie, ze ledwo sam han ze trzema synami swemi,
życie mógt ucieczką salwować, gdy z naszych tylko sto trupem
legio, a co tern dziwniejsza, ze ta potyczka cały dzień wrzała.
We dwie lecie , na Celadyna Moskiewskiego hetmana , szablę
swoje obrócił, którego, między Orszą i Dąbrówna , z tymże
ksiązęciem Ostrogsklm tak starł na głowę, ze z ośmdziesiąt ty-
sięcy Moskwy , czterdzieści tysięcy trupa rachowano , sam Ce-
ladyn I z dziesięciu wojewodami , w ręce się naszych dostał.
W roku 1519. na ten czas wojewoda Kijowski i starosta Gro-
dzieński , skoro Wojciecli Brandeburski margrabia , a mistrz
Krzyżacki, granice Polskie z wojskiem najechał, Jerzy z Litwy
do Prus wtargnąwszy, na różnych miejscacli tak go szczęśli-
wie raził, I tak długo, źe go przymusił do tego, iz o pokój
prosie u Króla Zygmunta musiał , który mu do czterech lat
przeclągniono. Gdy się od jednej ściany ojczyzna uspokoiła,
znowu od drugiej, na nię burza powstała. Tatarzy, samą tylko
drapieźą życie prowadząc, na Podole i Podgórze, we trzydzie-
ści i cztery tysiące, w roku 1522. wyciekli, Konstantyn
książę Ostrogski , z tymże Jerzym wsławionym wojownikiem,
już na ten czas wojewodą Trockim , pasy im przecięli , już
w czterdzieści mil za Kijowem , dwadzieścia i cztery tysiące
od szabli ich legło, a między niemi, Imbraim Basza Perekopski
Turecki, a niewolnika ośmdziesiąt tysięcy odbito: słowem, tak
się wszędzie z fortunnem męztwcm swojem popisał Radziwił,
że po śmierci Ostrogskiego książęcia w roku 1533. najzdol-
niejszym go do buławy wielkiej Litewskiej , wszyscy sądzili.
Król Zygmunt, to ich zdanie, swoim przywilejem utwierdził,
przydawszy do tego i kasztelanią Wileńską, po tymże Konstan-
tynie wakującą. I nie omyliła się na nim ojczyzna, w wielu na
Moskwę expedycyach : ho w roku 1535. Homla mocą pod
niemi dobył, Starodubu w Siewierskiem księztwie, którego Ow-
czyna wódz 3Ioskiewski, w sześćdziesiąt tysięcy swoich bronił,
dostał, i ogniem w perzynę obrócił; tyle zaś tam niewolnika
Moskiewskiego naszym się dostało , że daleko liczbą swiyą,
komput wojska Litewskiego przechodził: patrzał na to z da-
leka Bazyli Car Moskiewski , ale sił swoich z tym Polskim
Herkulesem próbować nie śmiał; aż też między takieml tryum-
fami śmierć go zastała , nie tak laty , jako hardziej zasługami
dojrzałego, w roku 1541. do której całcmei się wprawdzie ży-
ciem zawsze gotował, ale osobliwie, kiedy się co rok od Kwie-
tnej niedzieli aż do Wielkiejnocy , w klasztorze jakich zakon-
Radziwil. 49
ników zamykał, lak na roztrząsaniu suniionia swego, jako i
świętej bogoniyślności. Zaślubił byl sol)ie Barbarę Wolską z
Podhajce, ile się domyślam, była to córka 3Iikołaja kasztelana
Sendomierskiego, ta mu powiła dwie córki: z których jedna
Anna dostała się w małżeństwo ksiązęeiu Hołszańskiemu,
druga Barbara, tej gdy młodo odumarł Stanisław Gaslołd wo-
jewoda Trocki, krasnością urody jej i wdziękiem przymiotów
uwiedziony Zygmunt August I. dożywotnie ją sobie związał,
która w Krakowie pompatycznie w roku 1550. na tronie Pol-
skim ukoronowana zasiadła, nie długo jednak cieszyć się jej
tą godnością pozwolono, bo z tronu do grobu weszła w roku
1551. pochowana w Wileńskiej katedrze.
Mikołaj ksiąze naBirźach i Dubinkach, syn dopiero wspo-
mnionego Jerzego , kasztelana Wileńskiego i łietmana , naj-
przód jiodczaszy Litewski od roku 1544. tak się podpisał n
Herhiirta w Stat. fol. 303. i u Januszotu. fol. 837. polem
wojewoda Trocki, według Stryjków, lib. 24. caj). Q. f 763.
i Kajał. par. 2. od r. 1551. do którego krzesła przydał mu
Król August Kiejdanów z przyległościami wiccznem prawem ;
jeszcze liyt tymże wojewodą w r. 1564. co poznać z dykcyo-
narza Jana Mączyńskicgo, synowi jego 3Iikołajowi w tvm roku
przypisanego , gdzie go wojewodzieem Trockim zow ie , nako-
niec wojewoda ^Yilcński , i kanclerz Litewski , które obadwa
honory zlały się na niego, po śmierci Mikołaja Czarnego, jjrata
stryjecznego ; a nadto lietman wielki Litewski , po Grzegorzu
Chodkiewiczu, starosta Oszmiański, gubernator Inłlantski ksią-
zęciem S. R. Imperii od Karola V. wyniesiony. Najwięcej
tego Mikołaja expedycye wojenne w sławiły, Król August wiel-
kie wojsko , na Gwilbelma Fiirsztenberga mistrza krzyżaków
Intlantskich uzbroił, które pod Pozwołem obozem stanęło w
roku 1557. tjin czasem z pewną częścią ludzi 31ikołaj w In-
flanty wkroczył, gdzie Gwilhelm , to pożarem tej prowincyi
przerażony, to męztwem walecznego wojownika Mikołaja na-
straszony, przez posłów Ferdynanda Cesarza pokój sobie upro-
sił; tymże postracłiem ulęknionc Tatarskie kosze na ^Vołyń
wyciekające, nie raz przed jego szablą pierzchały: i 3Ioskwa w
roku 1561. z Inłlant już do Lit^^y inkorporowanycli , nawel
gdy powtóre. Witebskie województwo naszła, i koło Dam-
browny wszystko ogniem niszczyła , skoro się o zbliżeniu jego
dowiedziała, do granic się swoich umknęła, którym wet za
wet oddając Mikołaj, Smoleński kraj w perzynę obrócił. We
trzy lata polem, to jest w roku 1564. z Grzegorzem Chodkie-
wiczem , nic mając do boju tylko cztery tysiące SMoich, Piotra
Szujskiego trzydziestu tj'sięcy Moskwy uzbrojonego nad Ułą
rzeką na głowę poraził, zamek im Taurus, choćel dobrze opa-
ToM VIII. 4
60 Radziwil.
trzony, szUirincm odebrał. f^arsai<ici//s in paneg. Stephani.
Za Kr»)la Stefana j>od wojn(; 3Ioskie\vską, juz z wielkij bu-
ławą betmaniąc , pod Polockiem i wielkicnii Lukami , wszy-
stkie!) tryumfów tet>'0 Króhi ])yl nierozdzielnym towarzyszem,
jjod Sokołem lak pasy wszystkie zaległ Szeremetowi z woj-
skiem Rossyjskiem cii}gnącemu , że niemógl dae odsieczy obic-
zeńconi. ^V roku 1580. Uświaię przez akkord odebrał, Jezie-
rzyjski zamek, tylko się na imię tego wielkiego lietmana cłieial
poddać. Bielski 772. i 77(5. Tak na usługacb tej ojczyzny, i
zdrowie i życie styrał w roku 1588. w Geneweńskieb nowin-
kacb uplatany, a jako nagrobek jego u Starowol. iii Monum-
powiada o nim: Privali boni negligentior ^ publici studiosis-
simus. Zona jego według Kojnł. Księzka, według Geneal.
Katarzyna Tomicka, podobno Stanisla^ła wojewody Kaliskiego
córka , z tej synowie : 3Iikolaj i Krzysztof. Z tycb
3Iikołaj ksi;}ze na Bir/acli i Dul)inkach, wojewoda Nowo-
grodzki , starosta 3Iozyrski i 3Iei'eeki , a drzedtem najprzód
łowczy, dalej podkomorzy Lite\^skl. Stryjków, iv roku 1581.
przypisał mu Księgę f^. kroniki stoojej Litewskiej ., z czego
poznać, ze jeszcze za żywota ojca swego już i z bratem swoim
Krzysztofem w senacie zasiadał ; jak ojczyznę kocliał , dowo-
dem jest jego e.\pedycya na Moskwę pod wielkiemi Łukami,
gdzie się z nieporÓMiianą odwaga, osobiście na nieprzyjaciele
narażał. Saclunus Histor. Societ. part. 5. /ih. 2. nuiu. 35.
twierdzi, ze po śmierci Stefana Batorego Króla, gdy niektó-
rzy zawaśnieni na niego , na sejmie electionis domogali się
tego, aby akta lego pana skassowala Rzeczpospolita, a os(d)li-
wle yyzględem fundacyi koHcgji naszego Połockiego , od tego/,
koronata uczynionej , najwięcej się tak niez^-^czajnym zama-
cbom oparł, ten Mikołaj, co tym dzi\iniejsza w nim powinno
być, że z ojca swego był od wiary katolickiej daleki. Sprzy-
siągł się był dożywotnie, najpi-zód z jVle.\andrą księżniczką
Wiśniowiecką, zda mi się wojewodzanką Wołyńską, wdową
pozostałą po Jerzym ksiązęciu Czartoryskim , atoli z nią ste-
rilis , a potem z Zofią Cblcbowiezowną, miała to być córka
wojewody Podlaskiego: Paproć, o herb. fol. 661. z tej się
zostało dwie córki: z tycb jedna Katarzyna, lino roto Naru-
szewiczowi, 2do voto Piotrowi Gorajskiemu staroście Uszpol-
sklemu , dożywotnią świadczyła przyjaźń ; druga Zofia , ta
wprzód Jerzemu Cblebowiczowi staroście Zmudzkiemu, po nim
Krzysztofowi 3Iondwidowi Dorobostajskiemu , marszałkowi
wielkiemu Litewskiemu, zaślnl)Iona, i syn Jerzy. Jest w druku
u Hubnersa tabttl. Geneal. 1.327. Radziwiłów, ale w niej
kilkanaście oczywistycb mankameut(iw znalazłem.
Jerzy ksiąy.e na Blrzad) i I>uł>lnkaełi , kasztelan Trocki.
Raflzi%¥ił. Si
syn Mikołaja wojewody Nowogrodzklejfo , sio iissarvi , lvle/.
piechoty , ti'zyinal swoim suiupteiu przeciwko Szwedom pod
Kokeiiliauzciii. Histor. decenui belli Livon. 3Iai'szałko«al w
trybunale Litewskim, w roku 1599. przeszedł na wieczność w
roku 1613. według- Starowol. in Monum. 3Iiał za solłą Zofią
Zborowską kasztelanki; Gnieźnieńską , iietinanowny nadworną
koronną, która po je<jo śmierci ponowiła śluby z Abrahamem
Sieniutą. ^^cta Terrestr. Caliss. iv roku 1610. wspominają
Jerzego kasztelana Trockiego źon»; , Zofią Czarnkowską, córkę
Adama Sendziwoja , wojewody Łęczyckiego i generała Wiel-
kopołskieg'0 : umarł Jerzy sterilis.
Krzysztof ksiąze na Birźach i Dubinkacli, \vojewoda ^Vi-
ieński, hetman wielki Litewski, starosta Solecki, Urzędowski,
BoryszoM ski, Kokenhauzki, syn drugi 3Iikołaja wojewody ^Vi-
leńskiegfo i hetmana, brat rodzony 3Iikołaja ]\owogTodzkiego.
Bvł najprzód podczaszym Litewskim , i hetmanem polnym Li-
tewskim, osiadł w krotce ha kasztelanji Trockiej, co poznać z
Księgi III. Kroniki Stryjkowskiego , przydała mu łaska kró-
lewska pieczęć mniejszą , do tych wszystkich przeszłych fawo-
rów, ojciec zaś własny, spuścił na niego pieczęć wielką, z
której się jednak Krzysztof po śmierci jego wyzuł , osiadłszy
na krześle województwa Wileńskiego i z buławą wielką Li-
tewską. Cztery razy wkraczał w małżeńską ligę , pierwszy raz
z Anną Sobkowną starościanką ^Varszavvską , z tej dzieci, 3Ii-
kołaj i Barbara, młodo pomarły: drugi raz z Katarzyną księ-
żniczką Ostrogską, Konstantyna wojewody Kijowskieg-o córką,
z tej syn Janusz , o którym niżej : trzeci raz z Katarzyną Tę-
czyńską , Stanisława wojewody Krakowskiego córką , pozo-
stałą yydową po Jerzym ksiązęciu Słuckim, z lej syn Krzysztof,
i córka Ełżl)ieta , z Leonem Sapielią wojewodą Wileńskim i
hetmanem wielkim Litewskim skołligowana, na kościół S. Ka-
zimierza w Wilnie dobroczynna: Annuae Socielat. 1608.
umarła 1610. Czwarty raz z Elżbietą księżniczką Ostrogską,
siostrą rodzoną Katarzyny, drugiej zony tegoż Krzysztofa, ale
z nią bezpotomny , l)yła to wdowa po Janie Kiszka staroście
Zmudzkim. Paproć. Ogród. fol. 207. Syt honorów , i pełen
zasług- w ojczyźnie, dni swoje skończył w roku 1603. Bu-
cholcer Chronol. kędy go zowie Heros inclyUis., i pewnie bez
pochlebstwa to napisał : bo z młodych lat swoich zaprawi-
wszy rękę na 3Ioskiewskicli karkaeli pod Sokołem i Uświatą,
zasłużył sobie na to , ze go ojcu jeg-o za kolleg;c przydano z
mniejszą buławą: od którego z wojskiem wysłany do Inflant,
na wielu mie;jscach wojsko Moskiewskie starł szczęśliwie , oso-
bliwie jednak pod Wendą , gdzie trzemasly jazdy , cztery ty-
siące ich poraził , Kierepecz zamek szturmem wziął pod niemi,
4*
52 Radziwił.
i (lenioliował , wojewodów i dziaJ.i zabrane w tej kanipanji,
ojcu sweinu do Wilna przyprowadził. Stefanowi Królowi
droi^ę torując do Moskwj-, Kozian, Sitno, Krasne i insze
mniejsze forteczki, wszysikic prezydia w nich ^^'J-ci,'iwszY,
ogniem spalił. Pod Turowlą jakim sercem i męztwcm na nich
naeierat, pisze Biel. w i-okii 1579. Jo/. 763. toz uczynił pod
wielkiemi Łukami trzema tysięcy łudzi uzł)rojony. Cłiorąg-iew
jeg^o Avraz z drugą Kazanowskiego , napadłszy na wycieczkę
Moskiewski} , mężnie ją wsparła. Biel. fol. 779. W gł."}lj po-
tem Państw 3foskiewskicIi Krzysztof wtargnąwszy, w szerz i
w zdluz tamte kraje ogniem pustoszył, aź do Wołgi rzeki ; pa-
frzał na to rezvdującv tamże Car 3Ioskiewski , ale clioc doma-
gającemu się lego Krzysztofowi , p<da nigdzie dac nieclicial,
więc Radziwił, Rzów, Toropec i Slarzycę opaliwszy, z obfitym
plonem do ojczyzny odwrócił, kniazia zaś Moskiewskiego, tak
odwagą swoją dobrze nastraszonego zostawił , ze zaraz po po-
wrocie Krzysztofa , księdza naszego Possewina witsiał do Ste-
fana Króla, pokoju szukając. Biel. Jol. 783. Na Szwedów
potem potęgę swoje obrócił, którycli najprzód przez swego re-
gimentarza Jana Siecińskicgo , pod Orłem tak dobrze przetrze-
pał, ze pierzchać musieli; atoli znowu większe zel)rawszy
\yojsko w roku 1601. Karol syn Fiarola Króla Szwedzkiego z
niedobrego łoza s])lodzony, do Inflant wtargnął, zaszedł mu
drogę lubo w nierównych silach Krzysztof: stoczyw'szy z niemi
bitwę, cztery tysiące Szwedów trupem na placu położył, z
obozu i dział wyzuł, Kokenlianz miasto do poddania się przy-
musił, Wendę, wyrzuciwszy ztamtąd nieprzyjaciela, odjął.
Cbwer Jhl. 711. Kojal. Z tego swego kawalerskiego serca,
majestatom Polskim zawsze ł)ył miły, to jest Stefanowi Kró-
lowi, któreg'o w roknl576. na granicach Polskich witał. Biel-
ski Jhl. 726. Constit. Jol. 293. i Zygmuntowi III. któremu,
gdy się z ojcem swoim Janem Karolem w Rewlu dla różnych
konferencyi zjechał, w pięknej łudzi swoich komitywie assy-
stował : A że był , w nagłej potrzebie tej ojczyzny , pewnej
summy pożyczył, dla tego w niej puszczono mu było staro-
stwo Zyzmorskie , co potem approl)owała Rzeczpospolita przez
Konstytucyą 1616. /b/. 44.
Janusz książę na Rirżach i Dubinkach , koniuszy, a dalej
podczaszy Litewski , starosta Roryszowski , Zyzmorski , Ry-
strzycki i Szywcjski, syn starszy Krzysztofa wojewody ^Yłleii'
skiesTO i hetmana w. Litewskiego z Katarzyny księżniczki
Ostrogskiej , z którym WTaz Szwedów w roku 1601. i innych
czasów, w dwieście usaryi , których z swojej szkaliiły wysta-
wił , wojował , a w Kokenhauzie mężnie oblężenie wytrzymał,
rozdrażniony jednak, to Myszkowskiego marszałka koronnego
Kartziwił. S5
proc«dereiu , 2c w tumulcie j)ev\iiyni w Krakowie, pod królew-
skim bokiem \vszcz<^'tvm, niektórych jego ludzi sekwestrowano,
to że starostwo Dudziitskie sobie jeszcze za żywota ojcowskie-
go od Króla obiecane , Ckodkiewiczowi Karolowi hetmanowi
dano, do rokoszanów się przeciwko Zygmuntowi Królowi przy-
wiązał , u których i marszałkowa! na zjeździe Lu])elskim , i
partyą ich , lak swoim jako tez i swoicli niektórych wojskiem
zmocnił, wszakże j)o rozgromieniu ich pod Guzowem , laskij
królewską sobie snadno ])rzejednal , w kilka lat potem kaszte-
lanią Wileńską uczczony, na któi-ej siedział do roku 1620.
jadąc albowiem na sejm koronny, w Pi-usicch g"o śmierć za-
stała: wkroczył b^■l w stan nial/.cński, z Zofią Olelkowiczowną
księżną Słucką, bllzką swoją krewną, która mu lubo sleri/is,
dobra Sluckie i Kopylskie zapisała, po niej z Elżbietą Zofią
księżniczką Brandcbui-ską (1613.), córką Jana Jerzego kurfir-
szta, z tej svn co idzie. Temu Januszowi, i bratu jego Krzy-
sztofowi na Indurskieh dobrach fiziedzietwo przyznała, Konsty-
tucya 1616. /«/. 4.3.
Bogusław książę na Birżach i Dubinkach , chorąży, a po-
tem koniuszy Lite\yski, z tym tylulem podpisał pacta coiwenta
Jana Kazimierza Króla, w roku 1648. Pięknie się był popisał
ojczyźnie z swem męztM em : Ijo najj)rzód pod Beresteczkicm,
do zwycjęzlwa nad Kozakami, już na ten czas generał gward\ i
ki'ółewskiej , siła dopomógł , z niemniejszą stawał odwagą j>()d
Mołiilowem , i ^y insz^"ch kampaniach , Ayszędzie nieprzyjacio-
łom wiclkiem sercem odpór dając; atoli \>'idząe dużo nachylone
szczęście Jana Kazimierza Króla, przykładem wielu inszycli
Panów Polskich, jako i Litewskich, i on się też do Szwedzkiej
strony nakłonił w roku 1655. fulden. lib. 5. Histor. przy
której żwawiej się trzymając, Słuck, Mir, Nieśwież i Tykocin
Szwedami osadził, Brześcia Litewskieg'o doby\yał, z temiż
Szwedami pod ^Varszawą za Jana Kazimierza Króla, pod Prost-
kami z Pruskiem wojskiem, na Wincentego Gosiewskiego, i
Michała Kazimierza Radziwiła , nacierał ; widząc jednak , że
znowu Bóg" nad wszystkie nadzieje stronę Jana Kazimierza
Króla dźwigać począł, i on g'o przeprosił; a że się z starostwa
Barskiego , dla dobra lej ojczyzny , dobrowolnie mtzuI : dla
tego Rzeczj)ospolita, przez Konslytucyą 1661. z pierwszych
wakansów deklarowała mu to aequivalenter nadgrodzic, a tym
czasem w pewnej suinmic insze mu dobra puściła. Constitut.
fol. 5. AV nastcj)ującyni roku posłował na sejm, gdzie o nim
Konslytucyą świadczy yb/. 10. że liczny komput ludzi swoich
stawił pod Wilno do boku królewskiego. Aż też oslalni z tej
linji książąt na Birżach i Dubinkach, zszedł z tego świata.
Maryą Annę albo>yieni córkę jedynaczkę Janusza książęcia Ra-
54 Radziwił.
dziwiła, wojewody Wileńskiego i hetmana w. Litewskiego,
brata swego rodzonostryjecznego , zaślubiwszy sobie, z niej
lylko córkt; Liidowikę Karolinę spłodził, która \mu r>oto zvła
z Ludwikiem ksiązęeiem Brandebiirsklm , z tym steriUs, 2do
roto z Karolem ksiąźęelem jNeiburskim , z którym także lylko
córka została, Anna księżniczka Neiburska , dziedziczka na
Słuckn, Kopyhi , Birźacli i Dubinkacb.
Krzysztof ksiijze na Birźacb i Dubinkacb, syn drugi Krzy-
sztofa wojewody Wileńskiego i hetmana z Tęczyńskiej. Pod
Janem Karolem Chodkiewiczem, hetmanem wielkim Litew-
skim, do któreg^o obozu w znacznym się kompucie ludzi swoich
rycerskich stawił, zaprawił się w marsowe dzieła, osobliwie
w roku 1009. pod Parnawą przeciwko Szwedom wojując, dla
tego ten pamiętny wojownik, widząc w nim nieulękniony umysł,
i prędk;} w naglycli okkurencyacb radę, i u obozo>ł-ych ludzi
alfekt, najwięcej u Zygmunta IIL Króla pracował koło tego,
zęby mu go było za kołłegę z mniejszą buławą przydano , co
się tez stało. Pod Cliocimską e.\pedycyą obojga narodów het-
man Cłiodkiewicz, Turków z Carem ich Osmanem, gdy tryum-
falnie razi, Gustaw Król Szwedzki, widząc og"ołocone z wojska
Królestwo, i Turecką wojna zatrudnione, przeciwko paktom
wpadł do Inllant z wojskiem, i nad mniemanie wszystkich,
Ryga mu się prędzej poddała, a wkrótce całą tę prowincyą po-
siadł; wprawdziec Firzysztof, zebrawszy co móg't naprędce ludzi
zdolnych do boju , podjazdami na różnych miejscach wojska
Szwedzkie napadał, i fortunnie gromił, niemog-ąc jednak wię-
kszej daleko potencyi wydołać, z garsztką swoicłi musiał się
przytrzymać, pókiby mu większy sukkurs na pomoc nic przy-
szedł. (^Starował. Orat. in fnnere Sigism. III. powiada , ze
ten Krzysztof pod ]\ilawą lak dobrze icli przetrzepał, ze i z INi-
lawy ustąpić musieli , i do Szwecyi ucłiodząc , ledwo drogę do
morza znaleźć mogli.) Ze jednak po zerwanym sejmie, żadne nic
były opatrzone, Gustaw więcej sol)ie ])ozwolif, niespodzianym
w Litewskie granice wkroczeniem , Birzę zamek dziedziczny
lego Krzysztofa obiegi, w roku 1625. i po kilku szturmach
przypuszczonych , przycisnął go do tego, że się poddać musiał,
gdzie sześćdziesiąt miedzianych dział I znaczną zdobycz zna-
lazłszy, do Bygi Sz\ycd uprowadził. Bruchcl Uh. 5. Pinscc.
koc anno. Krzysztof jednak szczupłą garsztką ludzi swoich tak
nieprzyjacielowi dokuczył , wiełą podjazdami niszcząc wojsko
jego, ze dalej w głąi) Lit>\y nie |)0sląpil. Do tego nieszczęścia
pomogła nie mało zawisna niektórych nienawiść przed Królem
Zygmuntem, która na tego przezacncgo męża nie mogąc zdro-
wem okiem pairzyc dzieła, ale go przed majestatem Polskim
udawała. Biachel. Uh. 2. Ptasec. przyszło do tego, że lubo
Railzi\%ił. SS
tak zaslużouego tej ojczyźnie, z Lulawjj wiclk;j Lltewsk,-} . wa-
kującą po śinlerci Chodkiewicza , nad zwyczaj , że pospolicie
hetmani polni , na wielką postępować zwykli, minięto: Kray-
sztof jednak, chocci tak w respekcie królewskim upośledzionv,
przecież po klęsce naszvch pod Walmiizą od Szwedów , że
sobą zasłonił Litwę od dalszych inkursyi niepi^zrjacielskich,
solennie mu za to na sejmie dziękowano , koszta wszystkie i
szkodv podjęte, nadgrodzic deklarowano. Constit. 162(5. y. 10.
Wszakże przezorny len Pan , unikając niesnasek jakich , któ-
rebv wyniknąć moo"ły, nie interesował sic do żadnych i"zadów
wojskowych, aż do śmierci Zyg-munta Króla, po której mar-,
szalkowa! na konwokacyl do elekcyi ^^ ladyslawa Kr()la w r.
1632. ho nietylko hyl w ręku silny, ale i w radzie wielki, dla
tego o nim na]>isal Potocki in Centur. f^iror. fol. 108. Sic
artna tnictufif. ut Bellonae armiilam Palladem jiingeret.
J/oderatorem Comitiorum si audisses , Juliuni reducem orhi
Palono arhitrureris: Sinolensco ohsidione Sebiniana ^ id est
ultra cent II ni milliam inrorinn, liberando ^ seji'decim fere
suorum millibiis illtim ad/iibnit fladislaus ly. tanlorum
triumpliornm additaineniiim. f^iruni impeiałoris artibus in-
signeni ud seniiim iisąne aeqiiabili passii comitata est for-
tuna, qui ut Bellatoris^ itn et Pacntoris Lituuni nomen me-
ruit. Władysław IV. jak lylko na tronie Polskim osiadł. Krzy-
sztolowl zr;izu kasztelanią ^^ ileilską , potem i województwo
Wileńskie z buławą wielką ofiarował, z któremi tytułami, ko-
missarzem uczyniony . w roku 1634. pokój z 3Ioskwą zawarł
i podpisał. Tak od jednej strony uspokoiwszy Moskwę, do
Szwedów i Inllaut się z wojskiem obrócił, gdzie fortunnie na
wielu miejscach zagaił początki tej e\pedycyi , atoli zaszłe z
Szwedami pakta , piękną do zwycięztw dalszych zalamoyyaly
mu drogę, a wkrótce, to jest w r. 1640. i w inszą wieczności
drogę poszedł, Genew eńskiej sekty obrońca yyielki i protektor.
Z Anny z Ciechanowa Kiszczanki , w ojewodzankl Mścisław-
skiej , córkę, zręezył z Jerzym Chłehowiczeni wojewodą Wi-
leńskim , syn zaś z niej , ten co idzie.
Janusz książę na BIrżacli iDubinkaeh, podkomorzy Li-
tewski, dalej starosta ZmudzkI i hetman polny, a na koniec
wojewoda Wileński i hetman Litewski wielki, marszałek trj-
huuału Litewskiego w roku 1648. Pod Smoleńskiem z ojcem
swoim na 3Ioskwę w ojiijąc , początki marsowe zakładał : sam
już buław ę w ręku mając ; jak nieulęknioncg^o był serca , po-
kazał na karkach Kozackich, w roku albowiem 1649. Turów a,
Mozyru , Bohrójska , Rzeczycy dobywszy , w szystkich rebelli-
zantów, których tam znalazł, wyciął; pod Łojów em, napadł-
szy na Krzyczcwskiego czterdziestą tysięcy uzbrojoneo^o , na
^0 Rafl%ivril.
g^łowę porazif , jego samego dobrze rannego pojmał : Pińsk
przez regimentarza swego Grzegorza Mirskiego odebrał , za
które jego dla ojczyzny zabiegi , pui)lieznie na sejmie W ar-
szawskim Rzeczj)ospolita podziękowawszy , niektóre mii dobra
przez Konstytucy;} wiecznem prawem puściła. Czem zacb»v
eony, w roku 1650. pod Soszą , Niebab<; pułkownika Koza-
ckieg'o , z piętnastą tysięcy J)untowników, i z życia wyzuł, i
z obozu; za powodująccm szczęściem dalej id;|c, przyciągnął
pod Kijów, obawiając się jednak rozbukane clilopstwo , za-
wczasu z miasta pierzcbnęli : obywatelów tylko tego miasta,
gdy się na sławę imienia jego poddali , do przysięgi wierności
przymusił. Złączywszy się potem z Polskiem wojskiem , gdy
pod Białocerkwią do bit^yj' przyszło , Janusz prawe skrzydło
nieprzyjacielskie swoją natarczywością złamał , i z pola do
obozu wpędził , az tez i do traktatów przymusił : tą swoją
tryumfalną nad niemi ręką, tyle w nieb sprawił, ze lubo potem
po Polszczę grassowali , Litewskiej jednak prowincyi granic
nie tykali. W roku jednak 1654. novya się burza od Moskwy
na to Królestwo zwiała , którycb jednak Janusz dobrze pod
Szkłowem przywitał , kiedy icb trzydzieści tysięcy z pola spę-
dził krwawą bitwą. Dalsze jego procedery w tych tam konjun-
kturach, opisuje Apologia^ którą, broniąc sławy jego, do
druku podano ; także Theatrum temporis Germanicum , Hen-
rici ylnshebni de Ziegder , impressum Lipsiae f. 822. umarł
w Tykocinie 1655. intensissimis artuum doloribus pres-
sus ^ mówi Potocki kasztelan Kamieniecki, Centiir. f^irorum
fol. 107. któreg"o rodzoną siostrę, a córkę Stefana wojewody
Bracławskiego i pisarza polnego koronnego , na imię Kata-
rzynę, miał ten Janusz za sobą, ta gdy mu świątobliwie zeszła
yy roku 1643. ile prawowierna katoliczka, pojął po niej Ilinę
Mobllankę hospodarownę AYołoską : z Potockiej był syn Krzy-
sztof, ale młodo wszedł do grobti : córka zaś Marya Anna,
zręczona z Boguslayyem Radziwiłem , koniuszym Litewskim,
jako się wyżej mówiło.
Jan kasztelan Trocki, betman Litewski, czwarty syn Mi-
kołaja yytórego , wojewody AVileńskIego i kanclerza , pisał się
z Muśnik według- Starował, in Monum. był marszałkiem Li-
tewskim i starostą Słonimskim , z temi tytułami czytam go na
liście Zygmunta L Króla: w książce, której tytuł: Prawa i
przywileje narodu Ruskiego ., fol. 26. w roku 1514. Osobli-
wsze się w nim wydawało nal)ozeiistwo : bo n.ijprzód pacierze
kapłańskie codzień zwykł był mawiać, w wielki post ledwo co
jadł, chlebem się tylko, i to go wprzód popiołem posypayyszy,
w stępną środę poświęconym , zasilał. \V^iary świętej katoli-
ckiej gorllw ym był obrońcą : dla czego też , gdy nawiedzał
Kaclzit¥il. ^7
|)rogI śś. apostołów Piotra i Pawła w Rzymie , od Juliusza
Papieża, tern imieniem wtóreg^o , wielkiemi nadany odpustami,
i mile przyjęty, jako i od innyeli Włoskich ksiijząt ; fundował
parochie, Nieświezką i Drubowską. Ojczyzna tez, jego zasłu-
gami zaszczycona : 1)0 najprzód posłował po dwakroc do Mo-
skwy, raz w roku 1506. drugi raz w roku 1508. Kojałow.
Tatarów na Podole wpadających , nieraz z inszemi gromił ; z
ojcem I z bracią, tryumfalnych nad Moskwą expedycyi i tru-
dów bvł nierozdzielnym towarzyszem. Do om ej nad Tatarami
pod Kłockiem tak znacznej wyg^ranej, siła dopomógł, ale naj-
więcej się jego męztwo, żadną przygodą niepoalterowane, i
zywośc pańskiej duszy, prędki dowcipu obrót, niespracowana
na dobro pospolite czułość, w cxpugnacyi Starodubu , poka-
zały. Tak Moskwie i Tatarom nie jednym bojem sił dobrze
przytarłszy, pełen zasług- świat pożegnał w roku 1542. Trzy
razy śluby małżeńskie ponawiał , pierwszy raz z księżniczką
Łukomską, z tej zostaw ił dwie córki, Annę Stanisławów i Kiez-
gajło , hrabi na Krozacli : Zofią, lliniczowi, hrabi na 3Iirze,
skolligowanc; z tej potem racyi, gdy Kiezgailów i Iliniczów
niestało potomstwa , obadwa te hrabstw a zlały się na potom-
ków tego Jana Radziwiła. Drugi raz z Gastoldowną, z której
dzieci młodo pomarły. Trzeci raz z Kiszczanką, z tej miał
trzech synów, 3Iikołaja Czarnego, tak od włosów nazwanego,
Jerzego, w dzieciństwie zmarłego, i Jana.
Jan książę na Ołyce i Nieświeżu , krajczy Litewski (syn
Jana kasztelana Trockiego z Kiszczanki) na sejmie Brzeskim
od Zv£:munta I. w roku 1544. kreowany, z tvmże tytułem
podpisał p?'Zj/wtle/ zieiiii Bielskiej U Januszów, w Stat. f. 837.
Slrt^jkow. lib. 24. cap. 5. f. 760. umarł 1551. wieku swego
35. czego dowodem nagrobek jego w katedrze Wileńskiej,
który wypisał Sturowol. in Jlonutn. gdzie o nim tak mówi :
Ob eg7'egias virtutes , Imperatori Carolo f^. et Regibus
Poloniae., Sigismundo I. et Sigisimtndo Augusto, et Prin-
cipibus Italiae, praecipue Ferdinando Gonzagae Principi
Malphetae amabilis: bo już miał zaręczoną sobie córkę jego,
ale śmierć tę ligę rozerwała ; pierwsza zaś żona jego według
Genealogji, miała być Fredrów na , w cdlug Iiojałow. w dowa
po Iliniczu, z której potomstwa nie miał; Król August był na
jego pogrzebie.
Mikołaj Czarny książę na Ołyce i Nieświeżu , w ojew oda
Wileński , marszałek w ielki i kanclerz Litewski, starosta Bi'ze-
ski, Kowieński, Mozyrski, Lidzki , Boryszowski i Szawelski,
syn starszy Jana kasztelana Trockiego z Kiszczanki , ten go
jeszcze młodego . dla większego poleru , do cudzych krajów
m ltatlxU%il.
«"V'i)rawił, [)0(l klóry czas, całą jn-awic zM'iedz!\vszv Eiiroiic.
gdy do ojczyzny powrócił, wszyslliicli opinio o soJtic zwycię-
żył , a skoro się z pięknem! natury laientunii , na dworze Zv-
g-niunta I. Króla Poiskicj^^o j)okazał , serce sol)ie pańskie, tak
niemi uj;jl , /.*• mu laskę wielką Litewską w roku 154^. konfe-
rował. Stri/jAuu'. Auj^ust I. Król, do faworów ojcowskicli.
jeszcze i swoje przydał : l»o względem Baihary Kadziwilo^ n\
zony swojej , a stryjeczno rodzonej siostry tego Mikołaja,
chcąc wyżej wynieść jej familią, wysiał go posłem swoim na
sejm rzeszy JNiemieckiij , do Karola V. Cesarza, kędv ten mo-
narcha, szacując w nim Pańskie przMnioty, tytuł A'. Roiiiani
Imperii Principis , po zeszłej hezpotomnie linji Radziw itow-
sklej ksią/.ąt na Goniądzu i 3Icdcle , zlał na niego, i na jego
hrata rodzonego Jana krajezego, i na stryjecznego icłi jMiko-
łaja, na Birzaeh i I)uł)inkaeli dziedzica, i na wszystko potom-
stwo od nich j)ocłiodzące: do herbu nawet ich, to jest do orła
w koronie, trzy hełmy przydał, tym kształtem, ze we środku
powinno hyc pół (tria takiego, jako i na tarczy, po prawej
stronie tarczy, pół gryfa z skrzydłami i nogami dwiema dt»
góry wspiętcmi , ku orłowi głową oltróeoncgo, po le>>'ej zaś
stronie, pół Iwa z dwiema łapami wyniesionemi w górę, także
do orła głową skierowanego i całym sobą. Przywilej dany od
Karola w roku 1549. w tymże roku potwierdził August I. i
Rzeczpospolita na sejmie Brzeskim przyjęła.
Khidę tu słowa przywileju Karolowego. Qho vero ejtis-
modi tllnstratio mag/s resplendeat aintis nrmts et insigni-
bus oesfris, aqiiilam iiig>'ani, ciijits pedes sini coerulei cnlo-
ris, /'n glauco cumpo^ et in peclore ucjnilae scutuin ad an-
gulos reclos , in (jtiafuor piu-les prnportiondlcs diristim^
quarum stiperior dextra^ et inferior sinislra^ caelestini^ re-
liqHae vero duae oppositae rubri coloris sint, superior <jui-
dem deutra, tres liibas nigri coloris ^ cum zonis aurei.-i^ Ires
vero caeterne hiijus scz/ti partes alin nrma et insignia Fa-
miliae f^estrne^ nempo inferior dextru duos pisccs albi seti
(irgentei coloris , sinisira lunani aurei sen crocei coloris,
cornibus sursum rergetitibus, et supra liintim , ejusdem co-
loris aurei slellam , sex radiis coruseantetn ; superior au-
tem laera pars clijpei soleain ferreuni equi^ coloris urgentei
compleclatur. Ad haec, galeas tres in summo, ex his inter-
medium fjuidem , fjuue simililer Pairuo vestro u Caesare
.}Iaximiliuno concessa erat^ aurutam^ cum corona^ et dimi-
dia aquila superposita, cxtensas alas, et caput aurea co-
rona regali coronntum habente , de.rteram itidem cum co-
rona, etfuluo Leone diniidiato, quo etiam untiquitus Majo
res restri usi sunt. Sinistram vero galeum , etiam cum
Radziwit.
59
corona, et anterio?'e parte Gri/p/ti fuhi coluris , uddendu,
concedenda , et largienda du.rimtis. W teni opisaiuu , czlery
się herby tego Mikołaja Czarnego wyrazajij. Pierwszy Trąby,
ojczysly ; drugi Leliwa, babki z ojca 3Ioiiwido\viiy ; trzeci
Podkowa macierzyński, Kiszczanki; czwarty Ryby, babki z
matki, ile dochodzę Naruszewiczowny. We dwie lecie potem,
do laski Litewskiej, przydano mu j)ieczcc wielką, a wkrótce,
po zejściu Gastolda, woiewó<lztwo Wileńskie; z temi tytułami
wyprawiony do Ferdynanda Króla Rzymskiego aby imieniem
Zygmunta yiugusta Króla, zrękowiiiy uczynił z Katarzyną
córką tegoż Ferdynanda , pozostałą Mdową po ksiązęciu Man-
tuańskim, którą legacyą M-ielkim kosztem, nie mniejszym splen-
dorem zakończył, i Ki-ólową do Krakowa S|)rowadził , jtod
który czas Ernestowi synowi 3Ia.\ymiliana Króla Czeskiego,
był ojcem clirzesnym. Inflanty potem obszerne mu pole otwo-
rzyły do wiekopomnej stawj' , których obronę przeciw 3Io-
skiewskim insultom od Króla mając sobie powierzoną , z lekka
do tego nakłonił , ze pewnemi kondycyami , jego przemysłem
utozonemi, ta prowincya i z Kurlaudyą, inkoiporowane do
ksicztwa Litewskiego zostały , a zęby fem gruntowniejsza ta
liga na potem trwała, w Rydze, imieniem Króla swego, vice-
tio Kadziwil.
rej 31ikołaj, pi-zysięgę odbierał wierności w roku 1560. tak od
Gotarila Kellera, i w nim ealej kawaleryi jego, jaku i od ar-
cybiskupa Rygskiego , i w nim ealej kaj)ituly; krzyż złolv.
który zwykł był na szvi nosie niisti*z Krzyżacki , i pieczęć , na
klói-ej była wyryta najś. Panna na oślęciu do Eg\ptu uebo-
dząca , w AYiliiie, w oezacb senatu całego. Królowi oddał.
.Kojał. in Fastis Radiv. Zawdzięczajjjc mu taką przysługę
Król August, puścił mu rządy lułlaiitskiego księzlwa. Na tak
wielkie fawory królewskie, nie mogła zdrowem okiem patrzyć
nienawiść, przetoż pokątuie szeptać poczęła, jakl>y po śmierci
Augusta I. Króla, ile bezpotomnego, kslęzt«a Litewskiego
allektował, aż się też i do uszu królem skieb przecisnęła ta no-
wina, którą lem więcej rozżarzyła susj)icya, gdy w roku 156 i.
na sejmie, unia Litwy z Koioną nie doszła, na który 3Iikolaj
posłem był z innemi Pannami Litcwskiemi, Constit. fol. 52.
ale to wszystko śmierć uspokoiła, która pi-zypadla na rok 1567
w Łukiszkaeb. Bucholcer 1565. Byt pan wielkicli cnót, buj-
ny, przezorny, miłosierny, ludzi mądrycb i r\cersklcli kocba-
jący, ojczyźnie wielmi zasłużony, a jako Aloysius Lipomanus.^
nuneyusz nieg'dy w Polszczę papiezki, w liście swoim do niego
danym 1556. kędy zaszezyeiwsz> sie ie^o ku sobie alTektem.
tak o nim pisze, (jiiod olim de Saladino Saracenoi'um Prtn-
cipe dicebatur : JM/ul illi ad virtutem defuisse j nisi qtiod
Christumiis non esscf , koc de te quoque merito dicendnm
esse^ nihil tibi ad virtulis cumulurn deesse^ praeter Catholi-
cam religionein , on albowiem pierwszy Geneweńskic nowinki
do księztwa Litewskiego wprowadził, i żwawie utrzymywał, co
poznać z listu jego do tegoż Lipomana danego w roku 1556.
który w Królewcu wydrukowany od apostaty Wergeryusza.
Biblią na Polski język od swoieli miuistrchł' przełożoną , w
Brześciu Litewskim w roku 1563. swoim nakładem jtodal do
druku. AV Ołyce zamek z fundamentu wyniósł. Ciało jego z
Wilna do Dui)Inków przeniósł, Krzysztof IL Radziwil , za
kouseuscm wnuków jego. Elżbietę Szydłowieeką , kasztelankę
Krakowską, zaślubiwszy sobie, cztery córki z temi połączył
domami, Krystynę z Janem Zamojskim, kanclerzem i lietma-
neni, umarła 1580. Micku swego 18. Bielski fol. 770. Zofią
z Acbacym Cenią >yojewodą Pomorskim, ta zbudowała w Gnie-
wie Kruczji-anek. Annę 3Iaii'dalene z Mikołaiem Buczackim
podkomorzym Podolskim, starostą Barskim. Elżbietę z 31iko-
lajem Mieleckim wojewodą Podolskim i lietmauem w. koron-
nym , przedziwnej pamięci była ta Pani : zkąd całego prawie
pisma ś. nauczA-Ayszy się , wielu doktorom katolickim , przy
obrocie swoim, ciężka w dyskursie o >yierze była, przy ojcow-
skich błędach mocno się zastawiając . atoli potem , i Arryań-
Radziirił. (>1
skich i inszych si<' chwylafa; az tez przez ks. Benedykta Her-
hesta Soc. Jesii, do kościoła katolickiego skierowana, i owdo-
wiawszy, statecznie w tej wierze i świątobliwie wiek swój
skończyła. I svnów czterccli : 3IikoIaja Sierotkę, Jerzeg^o kar-
dynała, All»rvclita i Stanisława.
Stanisław ksiąze na Olyce, syn 3Iikotaja (czarnego naj-
młodszy, naj|)rz()(I marszałek nadworny Litewski 1587. Sarmc.
dedykat. dalej wielki , laskę potem dolirowolnie spuściwszy,
osiadł na krześle starostwa Zmudzkiego, z tego do grobu wnie-
siono' w roku 1599. w Ołyckim kościele, hiboc go śmierć w
drodze do Rzymu na jubileusz m ielki , w Palestynie zastała,
któremu syn jego Albrycbt nagrobek postawił, Staroiool. in
Monum. Młodszym będi|c , gdy się z cudzych krajów wrócił,
żarliwości swojej o wiarę katolicką i pobożności, znaki dal
oczywiste: bo najprzód z Olyki ministrów Kalwińskich, tam
od ojca swego sprowadzonych , rugował , i księżą katolickiemi
osadził; tamże nowy kościół z fundamentów wyniósł Pańską
strukturą , i obostrzył ; jeżeliby kiedyżkolwick sukcessorowie
jego , mieli się wj'dzielic od społeczności z kościołem Rzym-
skim, aby na ten czas Jus Patronutus \c^o kościoła, do bi-
skupów Łuckich należało. Insze także synagogi heretyckie po-
znosił. Rusi zaś schizmą zarażonej dał na wolą , albo przystą-
pienie do unji, albo z dóbr wyzucie, i z miasta ooypędzenie :
czem się wielu ich do jedności nakłoniło. Łukiszki folwark do
akademji Wileńskiej wieczną darowizną przyłączył. Co rok
pod czas wielkiego postu zwykł się był zamykać w Eremito-
rium, przy klasztorze Nalihockim, który on fundował na cześć
Boską, tam wszystek ten świętj- czas, na rozmyślaniu o męce
Pańskiej, i inszych dobrych uczynkach, pędził aż do Miełkiej-
nocy. Po wysłuchaniu mszy ś. prosto się udaooał do szpitala,
tam ręką swoją tihogicb karmił, odziewał, chorych przez do-
mowego medyka ratował , toż dopiero do pałacu swego po-
wracał na obiad. Ojczyźnie też pokazał , jak mu była miła,
kiedy pułk cały jazdy, z swojej szkatuły, Stcfano\łT Królowi
sprowadził. Z bracią swoją rodzonemi, taką uformował ordy-
nacyą, aby na dobrach, osobliwie Ołyce, iNieświeżu, Kłecku,
Mirze , Grodku i innych , córki nigdy w tym domu nie dzie-
dziczyły, ale tylko synowie, i to starszy z nich , a gdyby tych
niestało, tedy bliżsi z tejże linji , osobliwie starszy, żeby na
tych dobrach brał sukcessyą, którą ordynacyą, najprzód Stefan
Król potwierdził swoim przpyilejem , a potem Zygmunt III.
z konsenseni Rzeczypospolitej w roku 1589. Constit. f. 529.
Sprzysiągł się był dożpyotnie z 3Iaryną z Markowie, 3Iichała
Myszki kasztelana Wołyńskiego córką , zeszła w roku 1 600.
z tej Elżbieta była za Jędrzejem Sapiehą wojewodzicem Miń-
62 Radziwił.
skini, slaroslą Hoinelskiiii i Bielskim, Histor. Sapte/ia : Druga
Krvslyna, ta poświęciwszy życic swoje Bogu w klasztorze >ie-
świezkini S. Benedykta, ksicnią tam prezydowala , łionstył.
1638. yb/. 53. wspomina, ze pewne swoje ojczyste dobra za-
mieniła za insze w ]\owog'rodzkiem lezficc , które , za konscn-
sem Rzeczypospolitej do swego konwentu przyłączyła, to jesl
\Vilzvna , Łiiczna , i Słol)oda : zrcia swego terminu dopędzila
w Gdańsku w roku 1057. sńigiilare decus monialiiitn, wedlui;-
Szczygieł, in ^^(juila fol. 155. Synów także dw óeli , 31iko{aj
Krzysztof, powróciwszy z cudzycli krajów , wieku swego 25.
w roku 1614. z światem się rozstał , do >ajśw. 3Ialki szcze-
gólniej naljozny. Dredelius in dedic. Gymnasii, Annuae So-
ciet. 1584. Cic/ioc. AUo(ju. lib. 21. c. 21.
Albryclit Stanisław, ksiąze na Olyce, kanclerz Litewski,
stiirosta Łucki, Piński, Gniewski, Kowieński, Tucholski, i
Wicloński, syn drugi Stanisława starosta- Zmudzkiego ; zona
jego pierwsza, Reina de Eisenrych , rodem z Bawaryi , kędy
jej dom sławą, zacnością, urzędami, i wysokiem spowinowace-
niem kwitnął, wdowa po Michale Dzialyńskim wojewodzie
Brzeskim Kujawskim, tej Alhrycht postradał w roku 1637.
Druga , Krystyna Luboniirska , Stanisława wojewody Krakow-
skiego ou-ka , atoli z ol)ienia żyjąc bezdzietny, poszedł j)o za-
płatę świątobliwego swego życia, w roku 1656. w Gdańsku,
w Ołyce pogrzebiony. Przez czterdzieści lat prawie, w których
urząd tak podkanclerski, jako i kanclerski piastował, tak nie-
nadweręzenia sumienia swego, jako i całości praw, I swobód
ojczystych , szczególniej przestrzegał. ^Yładyslawowi IV. w
roku 1624. do cudzych krajów wyjeżdżającemu, Zygmunt III.
Król I ojciec, przydał go za marszałka, percgrynaeyą tę, nie-
wypowiedzianą roztropnością , powinna powagą, kosztem tez
nawet I swoim miarkował, z wielkim tak Władysława liono-
rem , jako i swoim , u wszystkich Panów Chrześcijańskicli , ale
najbardziej u Urbana VIII. Papieża: wolno czasem strofował
w młodym Królewiczu skore i bujające postępki, przecież z taką
modcracyą , ze mu ta funkcya jego nie była na potem prze-
szkodą do tego respektu, w sercu ^Vładyslawa , juz na tronie
Polskim osadzonego, w jakim profitował u Zygmunta ojca, i
owszem clicial go ten Pan na wyższe krzesła posunąć, gdyby
był Alhrycht nie wyłamał się z nich, jedynie tym prete\tem,
żeby byt na pieczętarskim urzędzie, miał obszerniejsze pole do
przysłużenia się i religji i dobru pospolitemu, ^fa wszystkie
kampanie za czasów trzecli Królów, Zygmunta, Władysła\ya
i Jana Kazimierza, liczne chorąg^^■ie zw^kl był do obozu posy-
łać, które jak z jego szkatuły powstały, tak też, żeby i żyły
bez uciemiężenia ludzkiego, prowidował. W Kownie w zaniku
Radziwił. ^<>
wifźą wyinm-owal , i w niej laniiis na konsci'\vacv;} ksi."}f«- ziein-
skidi i j^i'odzki('li , co aj)j)rol)0\vala Rzeczpospolita na sejmie
1638. fol. 53. toz samo podjął się uczynid i w inszych mia-
stach, klói'vcli hy! slarosl.|, osobliwie « Pińsku, Tnclioli, i
Gniewie, Cunslit. 1047. /«/. 25. a jako o nim napisał Pofoc.
Centur. f^^iror. fol. 308. Mujorum institutis propiignandis
iinpendit infam, adversus intia Iteiptibl. sita mule labentis,
sletit fjiutsi solus , cadentemqiie (jitantum retraki potuil^ re-
tiiiuit, dum vixit. Oratio illi minus coinpta, sed ipsum qui
in animo erat., loquebatur candorem ; lingua illi cum pe-
clorc mira consentiebat harmonia, Korrupcyom wszystkim
przystępu do sieliie zawsze "loi-liwie bronił, zt.-jd g^dy jeden z
Panów Litewskicli , dziesięć tysięcy czerwonych złotych ofia-
rował mu, zęby tylko do wakansu pewnego nic byt mu na
przeszkodzie, i pieniędzmi wzgardził, i do Makansu drogę za-
tamował, ze przeciwko prawu, nie mógł się na nim mieścit-.
Lnl)o przy urzędzie pieczęlarskim tak zatrudnionym , żadnego
jednak dnia nie opuścił, klóregoby, krom pacierzy kapłańskich,
nie miał odmówić Officium parimm B. Mariae f^irginis :
Godzinek o niepokalanem poczęciu lejźc Matki Boskiej , i Ró-
żańca; codzień nadto godzinę jedne, a czasem dwie albo trzy,
nabożnym dawał rozmyślaniom. Pilne zawsze miał oko na
swoje dworską czeladkę, i zęby jakiej obrazy Boskiej nie było,
troskliwie przestrzegał , i za nich się często do Boga modlił.
Juz kanclerzem będąc, na początku każdego miesiąca, do kon-
gregacyi przy akadcmji Wileńskiej zstępował, i tam studen-
ckiej młodzi patronów świętych rozdawał. Mszy świętej co-
dzień słuchał , a do spowiedzi i komunji prawie co tydzień
przystępował, także w święta uroczyste 3Iatki Boskiej i swoich
świętych patronów. Pospolicie zaś, klęcząc na obadwa kolana,
modlił się, z czego gdy się jedno z nich skancerowało, nie prę-
dzej jednak leczyć się na nie pozwolił, aż póki oczywiste gan-
greny niebezpieczeństwo, nie yyymusiło na nim ratunku, prze-
cież i w ten czas , gdy na jedno chorował , na drugiem klęczed
nic przestał. Tak, lubo przeyy lokiem klęczeniem, postami i in-
szemi sposobami , ukrócał ciało swoje ; nie mając jeszcze na
tern dosyć, wymyślił był taką machinę, w której się pewnych
czasów zamykać kazał, tak misternie zrobiona była, że się w
niej, ani ręką, ani nogą ruszyć nie mógł, i jego samego wi-
dzieć nie było, tylko grzbiet jego do biczowania obnażony,
tam poufalszemu słudze swemu siec się kazał, sam sobie na-
znaczywszy wiele plag wbić miał w Pańskie ciało , a żeby był,
ani prośbą jego albo stękaniem, ani miłosierdziem zmiękczony,
nie folgował, ale szczerze dokładał, za każdą rażą po takiej
katoM ni , Pańsko go udarował. Na ubogich był prawie roz^
B4 Radziwil.
i-ziitny, w Wilnie i w Pińsku pod czas <yłodu, u stołów po uli-
cach dla nacisku wystawionych, przez naszych ojców niezniiern.'!
zgraj(,' ludzi zywit i sustentowal ; toz i w Pińsku w tejże przv-
o-odzie wyświadczył. Wysiał hył swoje własn.-j chorągiew do
ohozu , przeciwko nieprzyjaciołom ojczyzny, ta ni<^'źnie nacie-
rając , wszystka w pień wjcicta. Niewiedział jeszcze o niczem
ksiąze Alhrycht , w tern gdy si^' modli nie daleko kominka,
stawa przy nim jeden z pobitych towarzystwa, i nieśmiejąc mu
przeszkadzać do modlitwy, drewka tylko na ogień przykładał.
Obejrzy się ksiąze, i j)oznawszy go, pyta coby tu robił, od-
powiada , żeśmy wszyscy w potrzebie na placu legli , to nasze
szczęście, ze wszyscy do nieba nalezemy, atoli jeszcze się mu-
siemy wypłacać sprawiedliwości Boskiej , ty byłeś chciał , mo-
żesz nam dac pomoc: będziesz zaś miał ten znak pewny, ze
potrzebujemy jeszcze twego ratunku , gdy zapuściwszy sie('
w poblizszy swemu pałacowi staw, tak lgnąc będzie, ze jej
ciężko dobyć będzie , i zniknął. Wylał się zatem na dobre
uczynki Alhrycht za ich dusze , osobliwie msze i jałmużny , i
gdy w staw zapuście kazał niewód , a więznął , znowu i po
drug^iraz czynił za nich dobrze , dopiero za trzecią rażą gdy
siec wolno przeszła , zrozumiał , że i oni na wolność synów
Boskich wyszli. Naram. Fac. rer. Sarmat, fol. 321. Poka-
zała mu się także pierwsza żona jeg"o , i z płaczem go prosiła,
żeby ją z mąk czyscowych ratował, niemógł się pojąc Alhrycht,
że białogłowa tak pobożna , i po tak wielu mszach i jałmu-
żnach , jeszcze się nie wypłaciła Panu Bogu , ale mu to podzi-
wienic wybiła, gdy powiedziała, że te wszystkie suffragia komu
inszemu Bóg przyłączył, dla tego kochający żonę i po śmierci
książę , jak na nowe o jej duszę starach się począł. Idem Ibi-
dem fol. 318. Przy kollegiacie Ołyckiej fundował i z żoną
swoją pierwszą nabożeństwo do najśw. sakramentu we wszy-
stkie czwartki całego roku, z publiczną processyą, po której
ubóstwo długim szykiem szło do zamku : tam zasadzonym u
kilku stołów, bo ich czasem sto, czasem dwieście liczono, do
stołu służyli, ])otrawy nosili, napój podawali, i chojną jałmu-
żną opatrzonych \vypuszczali ; żadnego zakonnika, ani ubogiego
nieodprawili z próżną ręką od siebie , i owszem kościołów i
kapłanów inaczej nie zwali , tylko miłemi dziatkami swemi,
szpitale nawiedzali, i jako mogli chorych ratowali. JNadto z tąż
żoną swoją , fundował kolłegium nasze Pińskie , które appro-
howala JKonsfi/(łici/a 163.5. /b/. 27. Alumnów Krakowskich u
00. Dominikanów, kollegiatę Ołycką, Ay niej ołtarze wszystkie
marmu^o^ye, obrazy od pędzla i sztuki szacowne, monstran-
cyą, kielicli, krzyż, patynę, lichtarze, szczerozłote, probo-
szczem infnłackim i kanonikami ia osadził : Ciało S. Angen-
Radziwił. dó
lyna żołnierza i męczennika, w Rzymie sobie od Papieża dane,
z solenn."j j)onij)ą do niej wprowadził, Avroliul627. lirom tego,
iiościoły w Rumszyszliaoli i w AYeloniu , plel)anie Kazimirow-
slta i iNalil)ocka z jego szkatuły powstały, innycli zaś wiele
domów Boskicli , albo reformowane, albo (łostateeznie kościei-
nemi apparalami ubogacone. Do Najśw. 3Iatki niepokałanie
poczętej szczególniej nabożny, obowiązał się ślubem, proszą-
cym się dla niej o co, niczego nie odmówić, ztąd i wielkie
krzpvdy swoje, dla niej z clięcią darował, i znaczne summy
wysypał. Napisał i podał do druku kilka swolcb ksi.-jzek, jak(»
to De Laudibits Deipurae f^irginis^ De cructatibus spina-
rtim Christi , Dijskurs nuboiny 163.J. Elog-ta 12. f^irtutum
sine labę Conceptae Deiparae 1C55. umierając zostawił nie-
dokończone opus ^ Rerum suo seculo in Europa gestaru/n').
Testamentem swoim 1656. w metryce mniejszej koronnej ro-
borowanym, zapisał był 25. tysięcy na dobracli swoich Collng,
pode Gdańskiem , na sustentacyą tych , którzyby z heretyków
do kościoła katolickiego nawrócili się, kollegio także Gdań-
skiemu naszemu ośm tj'sięcy, na starostwie Gniewskiem zale-
głej summie naznaczył, ale to oboje skutku nie wzięło. Hist.
Colleg. Gedan. S. J.
Wojciech książę na Kłecku , marszałek wielki Litewski,
a przedtem nadworny. Kowieński, Rumborski, Braclawski sta-
rosta, syn trzeci Mikołaja Czarnego, wojewody Wileńskiego,
kanclerza i marszałka. ^V roku 1582. do 3Ioskv\y w legacyi
wysłany, tyle na dobro Rzeczypospolitej pracował, że pożą-
dany pokój swoim zabiegiem zawarł, Biel. fol. 785. ale też
i w boju mężny, kiedy Stefanowi Królowi pod Połock i Wiel-
kołuki, w pięknym gronie łudzi wojskowych, tak jazdy, jako
i piechoty, stawiwszy się, wielkiem sercem nieprzyjaciela raził.
Po zejściu Króla Batorego , wprawdzie«5 on z bratem swoim
Jerzym kardynałem utrzymywał stronę 3IaxymilianaAustrYaka,
jako pisze Piaseckie atoli potem niechcąc miłej rozrywać oj-
czyzny, do Zygmunta się III. Króla wkrótce nakłonił, które-
mu, w legacyi wysłany, Annę księżniczkę Rakuską i zaślu])ił
w małżeńską ligę, i do Polski sprowadził w Pańskiej komity-
wie: to mu poselstwo, wielki afTekt u majestatu Polskiego, nie-
*) Jest także jego Dyaryusz łacińskim językiem pisany, zaczyna się
od śmierci Zygmunta III. Króla r. 1632. — To pismo szacowne
dla wielu tam wyrażonych okoliczności których on byj świadkiem
poprawił nieco i w lepszą formę ułożył Ogrodzki sekretarz wiel.
koronny. Kopią tego Dyaryuszu posiadał Ignac. Krasicki biskup
Warmiński. — Hr. Edward Raczyński wydał drukiem po polsku
pod tytułem : Pamiętniki Albrechta Stanisława księcia Radziwiłła
kanclerza w. Litewskiego. % Tomy w Poznaniu 1839. — P. łF.
Tom VIłI. 5
66 Railziwil.
mniejszą u wszystkich zjotliiało slym^-. Pan z Bogiem złączony :
l)o |jowi'(»ci\\ szy z Niemiec do ojczyzny, za kooperacyą księdza
Piolia Skarj^i Soc. J. i z l>i'acią swoją wyrzekłszy się kalwiń-
skicii błędów , kościoły wszystkie w doł)riiełi swoicli katolikom
przywrócił, drugie odnowił, inne z "runlu postawił, osobłiwie
w Kłecku, i księży przy nim w docłiody opatrzył, tamże szpital
wyniósł, i sowicie uposażył ; w \\'ilei'iskim zaś naszym S. Jana
kościełe , ołtarz wielki i organy , jego nakładem stanęły , sam
się nawet dla przymuo/.enia większej chwały Boskiej na ró-
żnych instrumentacli na chórze grpyac nie wstydził, ile w mu-
zyce dobrze wycw iczony, mszy świętej nigdy nie opuścił, ciało
swoje róznemi trapił mortyfikacyami , przeniósł się na nieu-
mierające z Bogiem życic, w roku 1593. w Krakowie, ale w
Wilnie w kościełe naszym pogrzebiony od zony swojej ; była
to Anna, Golarda Ketlera niegdy mistrza Krzyżaków Inllant-
skich , a potem ksiązęcia Kurhmdzkiego, córka, tej on jtowo-
dem był do lego, że się z lierelyckiej trzody wydzieliła, z nią
w Rzymie progi śś. apostołó^y Piotra i Pawła nawiedził: córka
V. niej Barbara , paraliżem w młodych leciech ruszona , nocy
jednej nagle, nic bez oczywistego cudu, zupełnie zdrową zo-
stała, więc za to dobrodziejsl>yo dziękując Bogu, juz była w
klasztorze Panieńskim poświęcić życie sw ojc chwale jego po-
stanowiła, jakoż przez siedm lat w klasztorze Ś. Klary będąc,
lubo świecka, żyła jednak jak zakonnica w pokorze, cichości,
umartwieniu, miłosierdziu ku ubogim, ustawicznie się «5wi-
cząc; z woli jednak Króla Zygmunta III. jako opiekuna, za
Mikołaja Kiszkę, kasztelana Trockiego, wydana, przy dziecię-
ciu umarła, w wielkiej świątobliwości życia, yyieku swego 23:
i syn Jan Wojciech , ten wkroczpyszy w^ małżeńskie związki
z Lawinią księżniczką Korecką, rodzoną siostrą Samuela, pa-
miętnego wojownika, spłodził z niej córkę Annę, Janowi Lu-
bartowiczowi Sanguszkowi, książęciu na Kowlu i Smolanach
zaślubioną, i synów dwóch, Jana i Michała: z łych Jan AVła-
dysław starosta Wiślicki, życic s\yoje bezżennie w cudzych
krajach całe przepędził, wielkiej nauki człowiek, ale i niemniej-
szego serca, kiedy będąc lui dworze Króla Francuzkiego, słu-
sznym zdjęty feryyorem , o honor narodu Polskiego, posła Hi-
szpańskiego w pojedynku zabił : to pisze JJS. o Familiach
Pruskich.
Michał Karol, książę na Kłecku i (uodku , krajczy Li-
tewski, z tym tytułem podpisał Confoed. Ordin. 1648. syn to
drugi Jana z księżniczki Koreckiej, ten pod wojnę Kozacką,
kilka chorągwi zebrawszy, nieprzyjaciół w Polesie wpadają-
cych, szczęśliwie i nieraz pogromił, 3Ioskw ie także i Szwedom
dal się w znaki; z Izabelli Kalarzvn> Sapieżanki , Jędrzeja
RadKiwił. 07
kasztelana Wileńskiego córki, którą brał w roku 1649. już na
ten czas chorąży Litewski, zostawił tlwóch synów, ale pier-
wszy 3Iicliał młodo umarł.
Stanisław książę na Kłecku i Grodku marszałek Litewski,
a przedtem stolnik Litewski 1678. Conslit, fol. 7 . drugi svn
3IicLała chorążego Litewskiego, wyzuł się z śmiertelności w
roku 1690. w którym pojął hył 3Iuryą Katarzynę de Bethune
margrahiankę, ale z nią niemiał potomstwa. Kłecko to, nic-
gdy książęce dobra były; ))0 w roku 1422. 3Iichałowi synowi
Zygmunta w. książęcia Litewskiego, Kazimierz książę Litew.
dał był Kłecko, które potem dobra, w dom się Radziwiłowski
dostały. Strijjkoio. fol. 597. Kojatow. par. 2.
Jerzy kardynał ])od tytułem S. Siuti\ i biskup Krakowski,
syn di"ugi 3Iikołaja Czarnego , wojewody Wileńskiego z Szy-
dłowskiej , którego skoro tylko matka powiła , rój pszczół do
jego się kolebki zleciał; we dwunastu jednak łeciccłi, od obojga
rodziców osierocony, do Lipskich szkół na nauki Ijył dany:
zkąd powracając i z bracią swoją, Stanisławem i Wojciechem
w roku 1572. lubo jeszcze na len czas , ojcowskim koło wiary
duchem tchnęli, nawiedzał nasze kolłegium Poznańskie, wkrótce
jednak wraz z rodzonemi swemi , za księdza naszego Skargi
staraniem, zbył się błędu heretyckiego, i katolicką wiarę przy-
jąwszy, stał się jej wielkim obrońcą i pomnożyciełem. ^Vale-
ryan Protaszewicz infułat "Wileński w łata i zasługi podeszły,
widząc w nim i naukę i skromność i piękne obyczaje, a osobli-
wie zrozumia^vszy w nim chęć do stanu duchownego, żeby był
fatalnym berezyi progressom, drogę zatamował, jego soljie za
koadjutora przybrał, na co i Stefan Król zupełnie przystał, i
Grzegorz XIII. pocliwałił z approbacyą , ale go do Rzymu
tenże ojciec świętj- wezwał, gdzie gdy z młodszym bratem
swoim Stanisławem stanął, po książęcu od Papieża kilka lal
traktowany, które, to na naukach pod Acłilllesa Gałiarda Soc.
Jesu instytucyą, to przy papiezkim dworze, z przedziwną u
wszystkicii cliwałą przepędził, a osobliwie, gdy się powrócił
z Hiszpanji, dokąd się był wezbrał, na nawiedzenie grobu S.
Jakóba w Kompostelli, pieszo, w stroju pielgrzymskim, i osobę
swoje utaiwszy, nie mógł się nacieszyć Grzegorz z tak świętej
w książęciu rezolucyi. Tym czasem AValeryan biskup umiera,
wraca się z Rzymu do swego biskupstwa Jerzy, i w roku 24.
życia swego, pasterski na się urząd bierze. Tu najpierw ej bc-
rezyom wojnę wypowiedział, lisięgi wszystkie luterskie , jako
i kalwińskie, i innych sektarzów, w popiół palie kazał, biblio-
teki z błędliwych autorów oczyszczać, i żeby ich nikt ani wy-
dawał , ani przedawał , surowym dekretem zakazał. Chciałci
się wprawdzie od tej pasterskiej funkcyi ucliylic Jerzy, i w za-
5'"
(J8 Radziwit.
konie Soe. Jcsii yyeie swoje 1*. Uogu poświęcić, w której nia-
teryi pisa! podwakroc do RzYinii , pozwolenia proszijc , aloli
gdy niu nawet pod posłuszeństwem tego zabroniła slolica apo-
stolska , w roku 1583. od Bolognclla nuneyusza w Polszczę
papiezkieg-o , poświęconym na biskupstwo został , wprzód się
przez kollekcye do tego stanu ś\\'iąlol)liwic przygotowawszy.
W tenzc sam czas, w gnberniiim nin oddal Inllaiity na Irzy
lata Stefan Król Polski, gdzie on, gdy się niektóre miasta
chciały Duńskiemu Królowi poddać, zaniki im niektóre pood-
bierał, osobliwie Karkus, Ei-nies , llelnie!, Ilu jen, przez Pc-
kosławskicgo reg^imenlarza , kilk;} utarczkami rebcllizujących
dobrze przytarlszy : całej nawet ziemi Inflantskiej pi'zysięgc
wierności, Ki-ólowi Polski(;mu , czynit' kazał. Biel. fol, 71)5.
Sprawiedliwości w s.-ydacb tamecznych świątobliwie przestrze-
gał , a przytem łag-odną ale skulecznjj porswazvą , wielu do
teg^o przywiódł, ze się Lutra i Kalwina wyrzekli. Co słysząc
o nim Grzegorz XIII. w konsyslorzu swoim deklarował go
Eminentissimiim , a Król Stefan w Wilnie w kościele kate-
dralnym S. Stanisl.awa, nic się takiego niespodziewająeemu
Jerzemu , oraz i Wojciechowi Bołognettowi , nuncyuszowi na
ten czas u sieliic papiezkieniu, l>ii'ct kardynalski na g-łowę wło-
:?.ył ; Zygmunt zaś III. w ośm lat, to jest w roku 1590. na
Krakowską go katedrę przeniósł; Klemens VIII. Papież, le-
o-atem iro swoim ehoc nienrzYlomnejro nominował , zc])v l)vł
między Rudolfem Cesarzem i Zygmuntem III. Królem Pol-
skim pokój ugruntował, co on swoim zabiegiem do skutku
przypi'o\\adził , i córkę Cesarską Annę , zmówiwszy Zygmun-
towi w małżeńską ligę , do Krakowa ją z wielką pompą wpro-
wadził : przedtem zaś w roku 1589. jeździł do tegoż Rudolfa
względem utwierdzenia Będzińskiej tranzakcyi. Temuż Zy-
gmunto\\i, córkę Maryą Annę, i ^VładvsłaAva syna , potem
Króla Polskiego , ochrzcił. Na dwóch elckcyach papiczkich
w Rzymie zasiadał, to jest Innocentego IX. i Klemensa VIII.
kędy wielu kardynałów na niego infułę papiezką galiło. Gdy
się znowu na jubileusz wielki do Ilz%inu wezbrał, i tam przy
ceremoniach otwierania Porlae sanctae Klemensowi assysto-
wał , niespodzianą cłiorobą zwąllony , w roku 1600. wieku
swego 44. przeniósł się z ziemi do nieba. Dniem przedtem na-
wiedzał go Papież i odj)ustem zupełnym na tę drogę uzl)roił;
a o śmierci jego dowiedziawszy się , zapłakał: zkąd ktoś dwa
wiersze napisał. Nemo lcvem credal mortcm , sub qua Captil
Orbis sndavif subilo , debiiit esse gravis. Pochowany z woli
swojej ostatniej w kościele naszym Rzymskim , pod tytułem
imienia Jezus, z nagrobkiem, który wypisał Storowol. in Mo-
ntniicn. ciało zaś jego dla większej pompy, przez pałac swój
Radziwił. 69
nieść kazał Papież. O jego nauce i poboznozci czytaj list 29.
S. Karola Borromeiisza kardynała , między inuenii m ydruko-
uanenii w Antw crpji jego listami w roku 1G23. kardynał takie
Sarnunus in descript. Jubilaci ^ ji-go cnotĄ- \vysławia. Jakoż
l)yło w nim eo cliwaiic, a najprzód Pańską na Boga szczodro-
bli\yość, z której Seminarium Clericorum w ^Yilnie , a dru-
ffie w Krakowie ufuudowal. ^^ ieś Jezowo kolleifio naszemu
Lubelskiemu darował 1594. ^yileńskiej naszej akademji wiele
uczynił doljroczynności. Pierwszy kamień na kościół nasz w
Krakowie S. Piotra położył. Wiele zaś inszych klasztorów
obojga płci, i'oezną jego raz naznaczoną pensyą żyło. Rozrau-
tnoś(5 na ubogich , którą uboższe Panienki wyposażał , szpitale
nawiedzając, hojną jałmużną nędze; kalectwa dźwigał. Ró-
żnym młodzi sumpt swój na nauki prowidował . aż też , gdy
mu biskupich prowentów nie w^-starczalo na ratunek potrze-
bujących , Bóg mu sam skarb poddał , kiedy w biskupich do-
brach , miedziane i srebrne w Kieleacłi otworzyły się za jejro
czasów minerały. Z miedzi tyle dał na pokrycie zamku kró-
lewskiego w Krakowie, świeżo pogorzałego, ile było potrzeba.
Tak się zaś w nim świętej nie\yinności żywy konterfekt wyda-
wał, że i u samycłi nawet dyssydentów był w wiełkiem podzi-
wieniu. Ile zaś mu tylko zdrowie służyło , eodzień ołtarzowe
tajemnice sprawował , nic niedbając na języki ludzkie , które
go o to censurowały : czy to zaś chrzcił , czy kościoły albo
księży święcił , czy bierzmował , czynił to z niewypowiedzianą
i ochotą i ukontentowaniem , l)ez respektu na słabe zdrowie
swoje ; sam co rok przez siebie samego dyecćzyą wizytował,
niektóre klasztory w lepszą zakonności klubę zaprawowa! : du-
chowieństwo , i przykładem swoim , i przymiloną perswazyą
na tór pobożności kierował : liyl albowiem dzi.wnie miłych oby-
czajów, przyjemności takiej, że wszystkich do siebie ciągnęła:
pamięci osobliwszcj , tak , że eudzoziemskicmi językami mó-
wiąc (umiał icli zaś kilka) jakl)y się w każdym z nich urodził,
doskonale mógł się rozmówić. Pisali o nim : Andr. f^iciovel.
in f^il. Ponlif. et Cardin. fol. 17G3. Starowol. in yit. Epi-
scop. CracoiK Petramella?n'us. Foxius Orał. de laud. ipsius.
Daniel Niger Orat. funeb. Iiojaf. in Fast. Radiril. Rescius
in f^ita Hosii.
3Iikołaj Krzysztof Sierotka, książę na Ołyee i Nieświeżu,
syn pierworodny 3Iikołaja Czarnego, wojewody Wileńskiego,
brat rodzony Jerzego kardynała, i drugich. Urodził się w r.
1549. z rodziców jeszcze na ten czas katolickich, i od katoli-
ckiego kapłana ochrzczony. Sierotką ztąd nazwany ; za czasów
Zygmunta Augusta, gdy się na dworae królewskim weseln)
akt odprawiał, wszyscy ciekawością aktu tego uwiedzieni, roz-
70 Hafiziwił.
biej^li się, zostawiwszy w ])okojacli królewskich dzieciy samo
Mikołaja, po długiej ocliocie wchodzi Zygmunt do swego po-
koju , we łzy lozkwilone znajduje ksiąźijtko , i z komizeracyi
nad nim zawoła, Sierotka ! jakl»y opuszczony: zkąd potem toz
mu nazwisko przywłaszczono. Skoro się ojciec jego od kato-
lickiej wiary wyłączył, i syna tez tego w błędach kalwińskich
uwikłał tak mocno, ze podrósłszy w lata. Rzymskie ceremonie
w żarty, w ohydę posty, zakonnych ludzi w szyderstwa , obró-
cił : było to , ze w zakonne sukienki dworskich swoich przy-
stroiwszy, którzy po całych nocach grassowali , święte kla-
sztory, osol)liwie u niewiadomych , ohydził. Raz proszącemu
o jałmużnę zakonnikowi , konia nieujcźdzanego i skorego z tą
kondycyą darował , zęby na nim do swego konwentu zajechał,
spodziewając się, ze go gdzie zrzucie z siebie miał nieuno-
szonv Rumak , ale Róg- inaczej sporządził : bo pod owym za-
konnikiem tak szedł spokojnie, jak gdyby juz dohrze przytarty
szkapa. Atoli już na ten czas marszałek nadworny Litewski,
błędami heretyekiemi wzgardził. Do czego dwie mu rzeczy
osobliwą pobudką były. Pierwsza, list ojca jego, w którym
się żalił na swoich ministrów, że go fałszpvą nauką tak daleko
w wierze zawiedli , iż niewiedział w co wierzył ; i powtóre,
gdy się go ten Sierotka radził w wątpliwościach sekty swojej,
tak mu odpisał : masz rozum , ten cię najlepiej nauczy , co
masz czynie, bo ja fobie na to odj»owiedzieć nie umiem.
Druga, cud jawny, o którym pisze Jamis JSicius Erithraeus
fol. 187. Kojał. tn Miscellaneis. Zycie tego Mikołaja po
łacinie. Przetocki Kolenda , gdy albowiem z Warszawy do
W^ilna dąży, stanąwszy w gospodzie w dzień piątkowy przed
Kwietnia niedzielą, czyli jak inni chcą, w sam dzień Wielko-
piątkowy, z mięsem sobie jeść gotować kazał, więc przy stole
z katolickich obrządków szydzą , i tajemnic się ołtarzowych
naśmiewają, kłoś z kompanji owej stołowej z tem się odezwał.
Tak to prawda co katolicy uczą , jak to , ze ten kapłon upie-
czony, tu na półmisku postawiony, żyje. Rzecz dziwna, ka-
płon z półmiska się porwał, i skrzydłami strząsnąwszy, zapiał.
Wszyscy na to widowisko przelęknieni , w zadumieniu stanęli,
osobliwiej jednak Radziwił, który rozważając z sobą, że go
Róg cudowncmi nawet s|)osohami do siebie i wiary pra\ydzi-
wej ciągnie, niechcąc dalej opierać się ciągnącej się łasce Ro-
skicj , w roku dziewiętnastym życia swego , w roku Pańskim
1568. z kościołem się katolickim pojednał, i tak gorHw;j-m się
stał jego olirońcą, że gdy mu sługa jego coś wybluźnił na
najśw. sakrament, okrzyknął go i zgromił, i lubo mu był do
dworskich dyspozycyi bardzo potrzebny, przecież zaraz go od-
prawił, mówiąc: Niechcę takiego sługi, któiy Pana me-go blu-
Itatlziwil. 71
źni : Braci nawet swoim, /eby ojcowskicli wyrzekli się hlędów
koło wiaiy, i przykładem hył i j)ol)iidk;{. Z temlź /.mó\vi«'szv
się, znaezuą sunimci pif^eisj tysięcy czerwonycli złotych, wszy-
stkie lieretyekie książki, z Liljliotek tak prywatnycli jako i pu-
blicznyełi , a osol)liwie biblii; , pod imieniem <»jea swojego do
druku podaną, wykupił, i wśród rynku Wileńskiego, w po-
tężny stos ułożoną, spalił, zonę nawet swoje i \yielu inszych
do owczarni katolickiej pozyskał. W tyełi kolo wiary zabie-
g-ach, i ojczyźnie chciał się przymilic, a najprzód pod Ulą
przeciwko Moskwie zwjcięzko stawał, w roku 1573. z innem!
posłem jeździł do Francyi, zaj)raszająe Henryka AYalezyusza
na tron Polski. Bielski fol. 698. Z Stefanem polem Królem
Gdańszczanów rehellji ukrócał, a na Moskiewską e.ypedyeyą
w licznym ludzi rycerskich kompueie , na nieprzyjaciela nacie-
rał, aż też w szturmie do Połoeka, w głowę z pnlhaka ra-
niony, jako sam o sobie pisze w swojej peregrynacyi , tak cię-
żko , że wszystkie na kuraeyą jej medyków zabiegi , nie mogły
złemu zabieżec, dopiero po uczynionym ślubie pielgi-zyniowa-
nia do ziemi świętej , cale się rana zupełnie zagoiła : przecież
gdy znowu do oblężenia Pskowa w oliozie pod niewczesny
czas, serca drugim dodaje, bólem gloyyy nieznośnym sci-
śuiony, już na ten czas marszałek wielki Litewski, w roku
1582. w przedsięwziętą wybrał się drogę, z ks. Lenardem Pa-
cifikiem Soe. Jesu , gdzie u<zciwszy z należytą weneracyą te
miejsca , klóre Chrystus Pan poświęcił , żyjąc tu z nami na
ziemi, zdrów nazad do ojczyzny powrócił, lubo tej podróży
swojej w komityvyie miał ludzi dwanaście, ab^ tysiąc niebez-
pieczeństw i życia i fortuny ; o czem czytaj jego Peregrynacyą
po Polsku którą do druku podał in fol. a Tomasz Treterus
na Łaciński Ją jc^yk przelozi/wszi/ , powtóre tvi/drukouial
w Brunsberdze injol. 1601. Tam kawalerem Bożogrobskim
uczyniony, widząc w jakim niedostatku zostawali Chrześcija-
nie, czynsz roczny w ^Yeneckiem Państwie zakupił, zkąd co
rok dla zakonników S. Franciszka , 0?'din. Minor, sto czer-
wonych złotyidi corocznie na ich potrzełiy wypłacać miano , a
zaś dwadzieścia i pięć czerwonych złotych, na lampę, którab\
u grobu Pańskiego na zawsze gorzała. Nadto , do grobu Pań-
skiego dał kielich szczerozłoty, takąż i patynę i lampę: do Bcl-
leem zaś kielich srebrny z patyną, pozłociste. Stanąwszy w
Polszczę, wszystek się yyylał na przymnożenie chwały Boskiej.
Dnikarnią akadcmji ^^ileńskicj darował, i dochodów jej przy-
czynił. Nieśwież miasto swoje dziedziczne zmocniwszy i ufor-
tyfikowawszy, zamkiem z fundamentu wywiedzionym ozdobi-
wszy, nowemi od Stefana i Zygmunla III. przywilejami ugrun-
towawszy, Constit. 1503. fol. 663. tamże najprzód kollegium
72 Radziwił.
Soc. Jesu o«l roku 1586. do roku 1588. zupełnie ufundował,
<o a|i|)rol)owała Konstytucya 1589. f. 529. kościół przy nim
pod tytułem Bożego ciała wspaniały , na który sam , i z zoną
swoją, i z bratem Stanisławem, fundamenta kopał, w którym
złożył partykułę drzewa krzyża świętego w złoto I perły oj)ra-
wną, i apparatem go drogim ubogacił. Tamże w roku 1593.
klasztor i kościół pod tytułem S. Katarzyny 00. Bernardy-
nom wj-nióst. Tamże klasztor Panieński , którego żadnego w
całem ksicztwie Litewskim nie^ było , pierwszy założył i upo-
sażył, Panny zakonne reguły S. Benedykta z Cłiełmna w roku
1591. sciągnąvyszy do Nieświeża, przy kościełe pod tytułem
S. Eufemji, pańsko wystawionym, osaiłził, w 3Iirze na cześd
S. Mikołaja biskupa, i w Świerznie kościoły farne wymurował
i nałeżycie nadał. Tamże za miastem na wzgórku , kapłieę
na cześć Ś. Rafała z muru wyprowadził, a potem kościół da-
łeko obszerniejszy pod tytułem SS. Aniołów stróżów i S. MI-
ebala arcłianloła, przy którym, w roku 1688. Domus terttae
Probatiotiis dła naszych ojców założona. jNadto do Bazyłlki
naszej S. Kazimierza w AVIinIe, dol)roczynnoścIą swoją siła
dopomógł : w Krozacli zaś na kołłeglum nasze gruntów i pla-
ców pozwolił. Komendę dła kawalerów 31ałtańsklcb w Stwoto-
wicach I Pociejkacłi fundow al , zostawiwszy Jus Patronaltis
przy ordynatach Nieświezkich. Gdy tak na Boga łiojnie for-
tunę swoje szafuje, ten mu jeszcze tu na świecie nadgradzał
na siebie wywnęlrzającą się szczodrol)liwośe ; spuściwszy albo-
wiem wielką laskę Litewską, wziął krzesło kasztelanjl Tro-
ckiej, z tej postąpił na województwo Trockie, uaostatek lubo
się i nadwerężonem zdrowiem, I sytością tak wielu honorów,
wyłamywał , ba i wyzue się chciał z krzesła , województwo
Wileńskie żeby przyjął, prawie był przymuszony, i tak pod
bokiem cztereełi Kritlów Polskich senatorem będąc , ojczyźnie
mądrze i wiernie służył: osobliwie Zygmuntowi IIL przy któ-
rym pod domową wojnę nienadwerężenie dostawał. Wiele
bardzo zawaśnionych między sobą serc, do zgody i zobopolnej
miłości nakłonił, wiele przytrudniejszych Interesów swoim
obrotem uspokoił. Jego staraniem stanęła Tahula Geogra-
phicu , na której opisanie jest księztwa LltcAysklego i Zmu-
dzkieg'0 tn Atlantę Novo p. \. fol. 20. kędy, co pisali mniej
prawdziwie, nieświadomi tycli krajów cudzoziemcy, krótko się
refutujc, był albowiem w geogTafjI i medycynie znacznej umie-
jętności, w księgach się kochający, w językacłi cudzoziemskich
dobrze biegły, w gospodarstwie przemyślny, ztąd drogi publi-
czne we wszystkich dobrach swoich wielkim nakładem napra-
wił, i drzewami osadził, rzemieślników różnych z cudzych kra-
jów pnsprowadzał, ratusze w miastach, szpitale, powystawiał;
Radziwit. 75
na sieroty panienki posagi naznaczył : uboższych studentów i
przyodziewat, i na nauki im nakładał, niewolników wykupo-
wał. Co rok w wielki Czwartek dwunastu ubogim nogi umy-
wał, całował, a potem icli uczęstowawszy, sowitą jałmużną
ojjalij-wał : nigdy nie siadał do stołu inaczej, tylko zęby mu na
pt)czątku zaraz podano popiołu , którym on pierwsze kawałki,
którvcii miał pozywać, zwykł był posypowac. Bractwo miło-
sierdzia w Nieświeżu fundoM ał. Pewny sługa jego, w ręku ma-
jąc dobra jego Pańskie , do stu tysięcy blizko Mikołaja ukrzy-
wdził ; tym bezsumiennvm zbiorem do wielkiej fortuny I u
wszystkich akceptacyi przyszedł, gdy go jednak sumienie coraz
o niesłuszne nabycie fortuny strofowało , spowiada się przed
kapłanem, między inszemi I tego grzechu 5 przydaje jednak, ze
niemogę inaczej uzurpowanej bezprawnie summy wrócić, tylko
z uszczerbkiem i sławy i honoru i stanu mc"-© , do którego
przyszedłem z tejże samej summy: niemam Inszego sposobu z
tej toni wybrnąć , tylko jedynie jeżeli respekt książęcy fawory-
zować mi będzie. Spowiednik chcąc proszony ratować czło-
wieka, Idzie do ksiązęcia, osoby nIewA"mieniając , co się stało
powiada : Mikołaj rellektowawszy się : z chęcią prawi daruję
mu, a jak zwyczaj miał żartować, mówi: Nie wiedziałem żem
był lak wielkim Panem, że choćby mię kto ukrzj-wdzit, w tak
wielu tysięcy, przecież mogłem utrzymać z reszty, honor i
mój, i domu mego. Naostatek pełen lat I zasług, po peregry-
nacyl życia tego 67. odpoczął w Panu, w roku 1616. kazał
się w Nieświeżu w naszym kościele , ostatnią yyolą swoją , po-
chować, w stroju pielgrzymskim, którego niegdy w podróży
do ziemi świętej zażywał : a pod statuą swoją , przy nogach
ukrzyżowanego Chrystusa, przypisać owe pisma słowa, Ad-
renu ego sum et peregrinus apud te, sicut omnes Putris met.
Ciało jego do tycli czas nieskażone pokazują , krom jednak
głt)wy. Skolligował się był z Elżbietą Eufemią, Jędrzeja ksią-
zęcia AViśniowIeckiego wojewody AYolyńskiego córką , z tej
córkę Elżbietę, najprzód zaślubił Tęczyńskiemu, po nim Krzy-
sztofowi Kiszcze wojewodzie Witebskiemu , i synów pląclu
zrodził, Jana, Wojciecha, Zygmunta, Krzysztofa i Alcxandra.
Jan Jerzy, książę na Nieświeżu, kasztelan Trocki, z tym
tytułem w roku 1613. komissarzem zapisany do ukojenia zwią-
zkowych IV Konstytucyach fol. 5. (że o dwóch imionach,
zląd błąd urósł, że go jedni autorowie tylko Janem, drudzy
tylko Jeizym pisali) marszałek trybunału Litewskiego w roku
1616. syn Mikołaja Sierotki, wojewody Wileńskiego najstar-
szy, przeniósł się na inszy świat w roku 1626. w łym szczę-
śliwy , że pi"7.y zgonie życia swego , rozwiozłe ukrócił nałogi :
przybrał liył sobie w małżeńską ligę Eleonorę księżniczkę
74 Kadziwił.
Ostrogską, według- Geneal. Radzitu. Medkig- liojul. in MS.
Jazłowicckij ; oboje to prawda: ho ta Eleonora, Janusza ksią-
z<^'cia Ostrogskiego , kasztelana Krakowskiego córka, najorzód
żyła z Hieronimem Jazłowieckim , wojewodą Podolskim, a po
jego zejściu, z tym Janem; był to Pan szczodry, i elileba ni-
komu nie załujijcy. Krzysztof Mikołaj, drugi syn Mikołaja Sie-
rotki , ucząc się w szkołacli Bonońskieb , w roku życia swego
16. w Pańskim 1607. z świata zebrany, ale w Nieświeżu od
ojca pogrzebiony. Tym dwiema liraci , i trzeciemu Wojcie-
cbowi, g;dy się uczyli w Auszpurgu, Matth. Raderus przy-
pisał l^iridarium Sanctoi-um, kędy w prefacyi ojca ich i
matkę sławi.
Wojciech Władysław, książę na Nieświeżu, trzeci syn
Mikołaja Sierotki, wojewody Wileńskiego, najprzód kasztelan
Trocki , a potem Wileński , starosta Sereszowski : rycerskich
dzieł początki zakładał pod Janem Karolem Chodkiewiczem,
pamiętnym wojownikiem, pułki liczne na nieprzyjaciół ojczy-
zny , kosztownym nakładem do obozu sprowadzając ; w Szwe-
dzkich tedy pod Parnawą i Dynamnndą, i Moskiewskich kam-
paniach , piękną męztwa swego i wojennej umiejętności sławę,
o sobie wznieciwszy, zasłużył na to, że już miał ofiarowaną
sobie od W^ładysława IV. Króla Polskiego buławę polną Li-
tewską, z tej się jednak wymówił funkcyi , widząc stargane
obozowemi niewczasami zdrowie, ale się wszystek udał na
przygotowanie się do dobriy' śmierci przez pobożne uczynki,
w których życie zamknął w roku 1636. w Nieświeżu pogrze-
biony.^ ic^o sumptem stanął ołtarz wielki w kościele Nieświe-
zkim SS. Aniołów stróżów. Alandus in Histor. Mirac. Eccle-
siae SS. Angel. Skontraktował był dożywotnie, najprzód z
Anną Sapieżanką , Leona wojewody Wileńskiego i hetmana
w. Litew. córką, a gdy mu ta umarła w roku 1627. z Anną
Zienowiczowną z Bratoszyna, kasztelanką Połocką, dzieci je-
dnak jego wszystkie bardzo młodo w grób weszły. Jest iv druku
na jego pogrzebie panegiryk od ks. Rywockicgo Soc Jesu
napisany w roku 1636.
Zygmunt Karol, książę na Nieświeżu, czwarty syn Miko-
łaja Sierotki wojewody Wileńskiego, najprzód krajczy, potem
podczaszy Litewski , umarł wojewodą Nowogrodzkim w roku
1642. w lat 50. w Assyżu w kościele S. Franciszka pocho-
wany, kędy mu nagrobek wystawił brat stryjeczny , Albrycht
Stanisław kanclerz Litewski. Starował, in Monum. Był oraz
starostą Słonimskim, Upitskim i Szawelskim, kawalerem Mal-
tańskim , komendorem Poznańskim , Stwolowickim i Pociej-
skini, komissarzem generalnym mistrza Maltańskiego, kiedy
imieniem jego , Wojciecha Srzedzińskiego przypuszczał do
Railziwił. 7o
profcssyi zwyczajnej tejże kawaleryi. Birkowski kazanie : Ka-
waler Maltański. Wshiwit się był wielce męzlwem swojcm,
najprzód albowiem wojował z Turkami na morzu, potem za
Ferdynandem Cesarzem przeciwko rebellizantom w Niemczecb,
hetmanir-je tam Polskiemu wojsku , na sukkurs temu monarsze
zesłanemu : w Polszczę zaś, już przeciwko Moskwie , osobliwie
pod Smoleńskiem, i pod Skowronkową górą, juz pod Choci-
mem przeciwko Turkom , i Osmanowi Carowi Tureckiemu,
już w Prusiech j)rzeciwko Szwedom , wszędzie z pięknem od-
ważnego serca zaleceniem. W Stwołowicach domek Loretań-
ski na cześć 3Iatki Boskiej wystawił, umyślnie na to architekta
z ^Vłoch sprowadziwszy, który ubogacił od pereł i srebra
sprzętem kościelnym, a na kapłanów, przy tymże domku re-
zydujących, wieś Berezowiec, za pięćdziesiąt tysięcy kupioną,
dał darował : tamże cztery cerkwie wystawił. Pi^zetoc. Tubae
Radiinl. Jul. Bell. hiśłor. lib. 3. ful. 145. między inszemi
książętami katolickiemi , kiórzy w roku 1619. nową kawaicryą
Sanctae militiae nazwaną, na obronę wiary katolickiej zakła-
dali, jako pierwsi jej aulorowie, liczy też książęcia Radziwiła:
takbym rozumiał, że o tym Zygmuncie mowa, osobliwie, gdy,
jako się już wyżej mówiło , za Ferdynanda Cesarza stroną,
piersi swoich nadstawiał.
Alexandcr Ludwik, książę na Nieświeżu, syn piąty i naj-
młodszy Mikołaja Sierotki , wojewody Wileńskiego : najprzód
wojewoda Brzeski Litewski , polem według Kojałow. in MS.
Witebski, spuściwszy to krzesło, wziął laskę nadworną Litew-
ską w roku 1636. dalej większą, z tej znowu przesiadł się na
krzesło województwa Połockiego , czego dochodzę z Mowy
JVłudijsława Reja wojewody Lubelskiego , który imieniem
królewskiem oddając w roku 1662. w małżeństwo, córkę jego
Cecylią , marszałkowi na ten czas nadwornemu koronnemu,
Mikołajowi Sieniawskiemu , a ])otem wojewodzie W^ołyńskie-
mu i hetmanowi polnemu koronnemu, zowią ją wojewodzanką
Połocką ; tej zmarłej w roku 1682. dobroczynność na matkę
Bolesną, w Jarosławiu cudami wsławioną, wspomina historya
tego miejsca , dokąd bardzo bogaty apj»arat oddała. Trzy razy
zaś ponawiał śluby małżeńskie ten Ale.\ander, pierwszy raz z
Teklą Wołowiczowną st^irościanką Zmudzką, z Gosławskiej
urodzoną , drugi raz z Tyszkiewiczowną , była to Katarzyna
Eugenia, córka Janusza wojewody Wileńskiego, wdowa po
Januszu książęciuWiśniowieckim, koniuszym koronnym, trzeci
raz z Lukrecyą księżną de Strozen , która po jego śmierci po-
szła za Kopcia kasztelana Trockiego, z tej Alexandra, córka
'była Cecylia wzwyż wspomniona : druga zaś Anna Eufemia,
zaślubiona Stanisławowi Donhollowi staroście Wieluńskiemu,
76 Radziwit.
i Radomskiemu, która w Kruszynie kurs o Najśw. Matce fun-
dowała, a w Cz«^'stocliovvie , za dusze męża swego, pewne le-
gaeye poczyniła, przeszła na wieczność w roku 1663. Trzecia
Joanna, primo voto Jakói)owi Weilierowi wojewodzie Pomor-
skiemu , 2do voto , Bogusł.awowi Leszczyńskiemu podkancle-
rzemu koronnemu, i generałowi Wielkopolskiemu, zaręczona:
synowie zaś dwaj , krom młodo zmarłych , Michał i Dominik.
Był ten Ałexander oraz starostćj Upitskim , Jurhorskim, admi-
nistratorem Szawelskim , komissarzem do traktatów o pokój z
Szwedami, Constit. 1623. Jol. 3. a w roku 1632. imieniem
Władysława Królewicza, na sejmie electioius , u stanów Rze-
czypospolitej prosił o królewską koronę , i w pewne kondycye
umówił, Porządek Elekcyi fol. 10. dn^ swoje skończył w r.
1654. w Bononji, zkąd sprowadzone śmiertelne zwłoki, syn
Michał, pompatyczną pogrzebową apparencyą, wniósł do grobu
w Nieświezkim kościele.
Dominik Mikołaj , ksiąze na Ołyce i Nieświeżu , syn Ale-
xandra wojewody Połockiego z księżny de Strozen , najprzód
podkanclerzy 1685. a potem kanclerz wielki Litewski, starosta
Radomski, Piński, Gniewski, Tucholski, z tenii tytułami pod-
pisał konfederacyą generalną Warszawską w roku 1696. Mar-
szałkował w trybunale Litewskim w roku 1685. przeszedł na
życie nieśmiertelne 1697. Pierwszym związkiem ślubował An-
nie Polubińskicj , marszałkownie Litewskiej ; ta zeszła w roku
1690. drugim, Krystynie Annie Lubomirskiej , marszałkownie
wielkiej koronnej i hetmanownie polnej , owdowiałej po Fran-
ciszku Sapieha koniuszym Litewskim : zostawił po sobie kilka
córek, jedna z nich Lukrecya, dożywotnie złączona z Grudziń-
skim starostą Golubskini, 2</o z Donhoffem podczaszym Litew-
skim ; druga Zofia, konsekrowała życie swoje na wieczną służbę
boską , przez śluby zakonne , w klasztorze Panien a f^isila-
tione B. M. J^irginis ,• trzecia Adelaida Cecylia , zaślul)iona
Wojciechowi Dąnibskicmu , marszałkowi nadwornemu koron-
nemu ; czwarta Maryanna , w niedorosłym wieku świat poże-
gnała, i z bratem swoim Fełixeni , synowie zaś trzej: Jan, Mi-
kołaj , i Michał.
Jan, ksiąze na Olyce i Nieświeżu, syn Dominika kanclerza,
wojewoda Nowogrodzki, a przedtem krajczy Litewski, starosta
Lidzki, podpisał konfederacyą generalną Warszawską wraz z
inszemi w roku 1696. posłując na konwokacyą ; w roku także
następującym, komissarzem zapisany, do nakłonienia wojska
Litewskiego na stronę Augusta IL Króla Polskiego, Consttl.
Jol. 15. złączył się był dożywotnie z Dorotą Przebendowską,
podskarbianką wielką koronną , i generałowną Wielkopolski'
syn z niej spłodzony , Marcin Dominik krajczy Litewski,
Radziwił. 77
najprzód zył z Bełchacką kasztelanów.'} Biecką ,• po niej z
Trenibicką.
Syo Marcina krajczego Litewskiego z Bc/chac/e/ej , (Józef) byl
pisarzem Litewskim , zaślubił sobie Miączyńskp kasztelankę Pod-
laską , później wziął krzesło województwa 3Iiriskiego na którem
umarł r. 1783. — Siostra jego wydana za Józefa 3Iassalskiego
podskarbiego Litewskiego. — Krasicki. (O potomstwie 3Iarcina
z Ti'einbicliiej stoi niżej.)
Michał, ksiąze na Ołyce i Nieświeżu, krajczy Litewski,
syn drugi Dominika kanclerza, zona jego ksi(;żniczkaMaryanna
Siesicka , wojewodzanka 3Iścisławska , z której svn Leo ksijjźc
Kadziwił, i córka Izabella, za Tadeuszem Ogińskim pisarzem
Litewskim.
Mikołaj Faustyn , ksic-jze na Ołyce i Nieświeżu , trzeci syn
Dominika kanclerza, najprzód miecznik Litewski, a potem wo-
je«oda Nowotfrodzki , które krzesło wzi.-jł w roku 1728. po
bracie swoim Janie zmarłym, skollig^ował si«^' z Barbarą Fran-
ciszką Zawiszanką , wojewodzanka 3Iińską , z której synowie
czterej : pierwszy I dairyk koniuszy Litewski , starosta Miński,
pojął Zofią Rejownę, podstolankę Chełmską, pozostałą wdowę
po Janie Peplowskim kasztelanie AYołyńskim , Pan i w ksią-
żkach i w mądrych się ludziach kochający ; posłował sześć
razy na sejmy walne : drugi Wojciech starosta Rzeczyeki :
trzeci Krzysztof: czwarty Stanisław: córka zaś tego Mikołaja
wojewody Nowogrodzkiego Teresa , wydana za Józefa Sci-
piona, marszałka nadwornego Litewskiego, i starostę Lidzkie-
sfo. Druffa u Panien Wizytek w Wilnie.
u dal ryk najstarszy syn Mikołaja wojew. Nowogrodzkiego koniu-
szy Litewski z Rejoiuną był bezdzietny , później pojął Kamie-
niecką i z tej miał syna. — Umarł r. 1769. — Stanisław,
brat Udalryka, podkomorzy Litewski, z Poc/ę/o?<'«^ wojewodzanki
Trockiej zostawił potomstwo. — Krzysztof, drugi brat Udal-
ryka, wojewoda Nowogrodzki (?) z Sapiezanką wojewodzanka
Mścisławską żył bezpotomnie; umarł r. 1757. — Wojciech,
trzeci brat Udalryka , starosta Rzeczyeki z Chalecką miał po-
tomstwo. — Córka jego N. wydana za Pocieja, strażnika Litew-
skiego, po którego śmierci ponowiła śluby z Granowskim starostą
Tarnogrodzkim. — Krasicki.
Michał Kazimierz, ksiąze na Ołyce i Nieświeżu, syn star-
szy Ałe.\andra wojewody Potockiego, już krajczy Litewski, juz
podczaszy, już kasztelan ^Yileński, juz wojewoda, juz nako-
niec podkanclerzy Litewski, i hetman polny Litewski, starosta
Przemyslki , Lidzki , Upitski, Rabsztyński , Człuchowski , Ni-
ziński, Ostrzewski, Krzyczewski, Gulbiński, Kamieniecki, Ho-
melski, Propojski, marszałek izby poselskiej w roku 1661.
Constit. fol. 78. kędy jego przemyślnym zabiegiem, obrady
publiczne do pożądanego skutku przyprowadzone. Marszałek
78 Radziwił.
w trybunale Litewskim po dwakro<5, osobliwie w roku 1664.
Fundator 00. Reformatów w Biały w roku 1671. pod tytu-
łem 3Iaryi Anielskiej, i z zoną swojjj Katarzyną Sobieską, ka-
sztelanką Krakowską, siostrą rodzoną Jana III. Króla Polskie-
go, także opactwa Clarimontis Benedyktynów Kassyńskieb.
Komissarz do traktatów o pokój z Moskwą 1662. Constilut.
fol. 1. i do rozerwania związku wojska Litewskiego 1667. r.
Constit. fol. 3. gdzie związane na zgubę ojezyzny ręce rozer-
wał szczęśliwie. Ablegat wielki tak do Cesarza Leopolda, kędy
z taką paradą do Wiednia wjeżdżał, ze patrzących na nic
Niemców oczy raziła, widziałem ja ją na blasze sztycbowaną,
jako i do Innocentego, tem imieniem XI. Papieża, z oddaniem
posłuszeństwa stolicy apostolskiej od Jana III. Króla Polskiego
w roku 1681. wprawdziee zakurzone w Niemczech powietrze,
które mu wielu z dworu jego o śmierć przyprawiło , drogę ta-
mowało , przecież go ani to niebezpieczeństwo , ani tysiąc in-
nych trudności, z przedsięwziętej do Rzymu imprezy nie zbiło ;
po odprawionych kwarantanach przewloktycb , w Karynlyi i
w Wenecyi , legacyą swoje w Rzymie, z przedziwnym wszy-
stkich plauzem , pompatycznie zakończył , z niemniejszą imie-
nia swego stymą : Beatyfikaeyą B. Janowi Kantemu , mszą
także o nim , i pacierze kapłańskie A\yjednał ; atoli powracając
z swojej funkcyi do ojczyzny, w Bononji fatalnej ojcu jego,
i stryjowi , i on ostatni dzień życia sweg"o znalazł, spłodziwszy,
krom inszych w dzieciństwie zmarłych, trzech synów: Miko-
łaja Franciszka , starostę Kamienieckiego , ten jeszcze za ży-
wota ojca swego zniknął w roku 1671. Jerzego i Karola Sta-
uishiwa. Do polem w naukach , którego ten Michał nabył już
w Polskich szkołach, już w cudzoziemskich, przydał z usta-
wicznego historyków różnycli czytania, wielką biegłość w ma-
tematyce , geografji , alcbemji niepospolitą umiejętność, W
dziełach zaś wojennych pierwiastki zakładał pod Januszem Ra-
dziwiłeni hetmanem Litewskim , z którym Krzyczewskiego,
i z nim Moskwę poraził : pod MohiloMcm potem z swemi lu-
dźmi przeciwko temuż nieprzyjacielowi odważnie stawał : w
Nieświeżu mocne prezydium i armatę wojenną zamknąwszy,
Chowańskiego , Żmijowa i Szczerby , 3IoskiewskIch wodzów
impety, szczęśliwie utrzymał, lubo nie bez zniszczenia pobliż-
szych dóbr swoich: o czem świadkiem jest Konstytucija 1661.
fol. 4. i druga 1662. fol. 11. pod Brześciem potem z Honi-
sowem , pod Basią I Czcreją z Dołhorukim mężnie się ścinał.
Szwedów pod Wai'szawą , Brześciem , Prostkami , Nowodwo-
rem , Pułtuskiem , zwycięzką szablą dobrze przytępił. Pod Fi-
lipowem gdy w bataljl naciera, konia pod nim zabito: pod
Narwą całemu wojsku Litewskiemu reglmentował. Pod Cho-
Radziwit. 79
ciinem swoją natarczywością siła do zwycicztwa dopomógł, w
tej oltazyi szahlą w głowę cięty, swego adwersarza Baszę Tu-
i-ecliiego z pistoletu zabił. Jana Kazimierza Króla w Biały ma-
jąc u siel)ie, i z całym senatem Polsliim, gościem, pańslio su-
stentował. Bosliiego honoru nie mniej w swoicli wszystkich
|)rzestrzegał : dozór pilny zleciwszy niektórym, jeżeliby kto
mszy świętej nieslucliał w dzień święty, żeby go^ surowic ka-
rano. W dobrach swoich j)ilno zakazał, żeby Żydom żaden
Chrześcijanin nie służył. ^V Gdańsku, gdy na kościół nasz,
pierwszy kamień zakładano, w roku 1676. on go z Janem
Ignacym Bąkowskim wojewodą Pomorskim , niósł na funda-
menta , z podziwieniem i zbudowaniem patrzących na to aka-
tolików.
Jerzy książę na Ołyce i Nieświeżu, podczaszy Litewski,
syn Michała Kazimierza podkanclerzego i hetmana polnego Li-
tewskiego, ten gdy już województwo Trockie czekało go, i
cisnęło się w dom jego, uprzedził niespodzianą śmiercią ubie-
gające się do siebie honory, w roku 1689. z księżniczką An-
liaidzką, dożywotnie j)oprzysiąglszy kontrakty, potomstwa nie
zostawił: była to Marya Eleonora, córka Jana Jerzego książę-
cia de Anhalt-Dessau.
Karol Stanisław, książę na Ołyce i Nieświeżu, syn młod-
szy Michała Kazimierza podkanclerzego i hetmana polnego Li-
tewskiego z Sobieskiej, stolnik, koniuszy Litewski, a potem
podkanclerzy , nakoniec kanclerz Litewski, Przemysłki, Bra-
cławski, Człuehowski, Kamieniecki, Krzeczowski, Ostrzewski,
Niziński starosta. Pan samą prawie szczerością tchnący, spra-
wiedliwość kocliający, wielkiej ludzkości; marszałkował w try-
bunale Litewskim w roku 1701. i w trybunale skarbowym w
roku 1703. Constit. f. 29. Fundował w Nieświeżu 00. Be-
nedyktynów, pod tytułem S. Krzyża, a w Biały 00. Bazylia-
nów, co approbowała Konstytucija 1690. fol. 14. Znaczne
jego w Rzeczypospolitej merita , zapisała druga konstytucya
sejmu Lubelskiego, w roku 1703. fol. 32. Termin życia jego
przypadł na rok 1711. z Anny księżny Sanguszkowny, sio-
stry rodzonej marszałka wielkiego Litewskiego , zrodził cztery
córki: Katarzynę, z Janem Branickim chorążym koronnym,
hetmanem polnym koronnym: Konstancyą, z Janem Sapiehą
kanclerzem wielkim Litewskim: Teklę, najprzód z Jakóbem
Flemingiem, generałem feitmarszałkiem Saskim, i koniuszym
Litewskim , %do voto z Michałem książęciem Wiśniowie-
ckim , wojewodą Wileńskim i hetmanem wielkim Litewskim :
Karolinę, Imo z Karolem Sapiehą, generałem artylleryi Li-
tewskiej , 2do , z Alexandrcm Jabłonowskim starostą Buskim,
»0 Radziwil.
złączone, i synów trzecli : Mikołaju, 3Iicliała, i Hieronima.
Z tycli :
31icliał Kazimierz, lisiąze na Ołyce i Nieświeżu, łconiuszy
Litewski, i marszałek łrył)unałii Lilewskiejj^o w roku 1728.
(lałej marszałek nadworny Litewski 1734. komissarz do Kur-
landyi joer Consfit. 1726. naznaczony, potem kasztelan Tro-
cki , które krzesło wziął po Janie Sapiełia , jak mu pieczęć
wiełką Litewską dano , i hetman połny Litewski , temi czasy
gdy to piszę, po Józefie Oj^ińskim , zmarłym 1737. wojewoda
Trocki, starosta Człucłiowski i Kamieniecki. Pojął księżniczkę
Wiśniowieeką, Franciszkę Urszulę, kasztelankę Krakowską,
i z niej ma potomstwo, córki dwie, Teofilę i Katarzynę, tyleż
synów, Janusza i Karola , ^ ordynatów Nieświezkiego , i Oły-
ckiego , kawalerów orderu S. Huberta, kreowanycli 1739. od
Karola Fili[>a elektora palalini Rlieni. 3IikoIaj , bral 3Iicłiala
starszy, podczaszy Litewski, we dwudzieslu i dwóch leeiech
od śmierci zabrany. Hieronim , najmłodszy ich bral , podcza-
szy Litewski teml czasy, starosta Przemyski, Egues S. Hu-
hej-ti.
W końcu tu wspomniany Hieronim ks. Rtidziwil najmłodszy brat
Mikołaja i Michała, chor.-jźy wielki Litewski, Przemyski,
Krzeczowski starosta , umarł bezdzietny roku 1760. Trzy razy
ponawiał małżeńskie śłuby : pierwszy raz z Teresą Sapifzanką
podskarbianką nadworną Litewską , — drugi raz z Magdaleną
Czapską wojewodzanką Pomorską , — trzeci raz z Miqcsi/iisk<!
wojewodzanką Czerniechowską: ta po jego śmierci ponowiła śluby
małżeńskie z księciem Woronieckim. —
Linia od ks. Michała wojewody ff^ileńsldego , hetmana
polnego Litewskiego.
Michał Kazimierz książę na Ołyce i Nieświeżu, koniuszy Li
tewski i marszałek tryb. Litew. później wojewoda Wileński i
hetman polny Litewski , byt jednym z najgorliwszych przyjaciół
partyi Saskiej w Polszczę i najzaciętszych przeciwników Stani-
sława Leszczyńskiego. August III. Król pamiętny jego ku sobie
przychylności udarował go znacznemi włościami. Umarł w Wilnie
r. 1763. ■ — Dwa razy ponawiał związki małżeńskie Vo z księ-
żniczką Franciszką Urszulą Wiśniotciecką kasztelanką Krakowską
(jak wyżej), z tej potomstwo:
I. jerzy umarł bezżenny.
II. Karol wojewoda Wileński: po śmierci ojca ogromną posiadł
fortunę, tak, że roczne jego dochody do 1,300,000 talarów wy-
nosiły. Posiadał kilka obronnych zamków i do 6000 własnego
żołnierza. W^ychowany w kraju w nieograniczonej wolności, przy
szlachetnych i wzniosłych uczuciach, pałał dziką walecznością.
W r. 1762. August III. ażeby tem silniej zabezpieczyć sic prze-
ciw partyi książąt Czartoryskich, mianował ks. Karola hetma-
nem wielkim Litewskim. Później zachowując ciągle przychylność
swoją dla domu Saskiego był najzaciętszym przeciwnikiem Króla
Radziwił. 81
Stanisława Augusta Poniatowskiego — niemógt jednakże elckcyi
jego przeszkodzić; lecz i po wstąpieniu na tron Stanisława Au-
gusta r. 17(54. nicprzestał być jego niebezpiecznym nieprzyjacie-
lem i utworzył przeciw niemu kontederacyą w Radomiu. Wywo-
łany z kraju i dóbr swych pozbawiony, puścił si^; z 200 konnych,
którzy mu pozostali , przez Dniestr i uszedł na ziemię turecką.
Przez sejm r. 17(54. złożony z województwa i krzesło to oddane
ks. Michałowi Ogińskiemu. — lis. Karol pozbawiony swych
dóbr i dostojeństw żył później wSaxonji w Dreźnie: niedługo jednak
w tej nieczynności zostawał , i wkrótce stanął na czele nowej kon-
federacyi (Barska) pod obcą prolekcyą zawiązanej. W tryumfie
na czele 2000 szlachty wszedł do Wiluii i został przez sejm roku
1768. napowrót do wszystkich godności i dóbr przywrócony. —
Gdy i Król przystąpił do tejże konfederacyi i nczynil ją konfede-
racyą generalną, wszedł Karol ks. Radź.; z Rossyanami do
Warszawy. Wkrótce jednak poznał, że jak Król, tak i on sam
byli tylko sprężynami silniejszej władzy i że wszystkie jego czyn-
ności bacznie były strzeżone. Gdy przeto widział się być wstanie
omylenia baczności na siebie, uszedł do Litwy, gdzie niedługo
potem napadnięty został w zamku swym Niekwicrz i stronnicy
jego rozproszeni. Potem wypadku zatrzymał tylko 000 sobie wier-
nych , których postanowił użyć na dobro ojczyzny ; lecz gdy i
temu zamiarowi okoliczności owoczesne stały na przeszkodzie,
powierzył tych walecznych tworzącemu na korzyść partyi Sa-
skiej konlederacyą , a sam z resztą swych skarbów schronił
się d6 Austryi. Tam znalazłszy księżnę TarakanolT, uchwycił
sposobność szkodzenia Kossyi ; lecz poczyntijący brak dostate-
cznych do tego funduszów, zmusił go do zaniechania tego zamiaru.
Zniechęcony ciągłemi niepomyślnościami powrócił do Litwy, gdzie
był powszechnie /ł/'ó/eOT Litwy zwanym, i tamże daleki od życia
publicznego zakończył życie r. 1790. ■ — Pomimo ciągłych .niepo-
wodzeń zostawił znaczny majątek. — Dwa razy ponawiał śluby
małżeńskie \mo z Maryą ks. Lubomirską starościanką Bolemow-
ską. tdo z Rzewuską córką Wacława hetmana wiel. koronnego,
lecz z obydwoma niezostawił potomstwa. — •
III. Córka ks. Teofila wydana za Ignacego Morawskiego generała
leitnanta wojsk Litewskich , kawalera orderu Orla białego. — .
IV. Córka ks. Katarzyna za Stanisławem Rzewuskim chorążym
Litewskim.
Powtórnie ożenił się ks. Michał hetman polny Litewski z Mi/cielską
kasztelanką Poznańską wdową po Leonie (?) Radzi wile kraj-
czycu Litewskim i z tą miał potomstwo :
V. Córka ks. Waronika za Franciszkiem Stanisławem Czapskim
wojewodą Chełmińskim.
VI. Córka N. za Grabowskim.
VII. Córka N. za Morykonim.
VIII. Córka N. za Stanisławem Brzostowskim wojewodą Inflantskim.
IX. Syn Hieronim ks. Radziwił podkomorzy w. Litewski kawaler
orderów Orła białego i Sgo Huberta Bawarskiego. Ten wstąpił
w związek małżeński z Zofią księżniczka de Tour et Taxis —
i z tą jedyny syn jego
Dominik ks. Radziwił urodzony roku 1786. Po śmierci stryja
swego ks. Karola wojewody Wileńskiego , ordynat Nieświezki i
Ołycki, szambelan dworu Rossyjskiego , później pułkownik naj-
ToM VIII. " 6
82 Railziwlł.
przód 8. pułku ułanów wojsi; polsliicti łcsięztwa Warszawskiego,
a potem pulkowni,k gwardyi Cesarza Francuzów Napoleona, ka-
waler orderów, Sgo Huberta , Lcgji honorowej i krzyża wojsko-
wego polskiego, oraz Sgo Jana Jerozolimskiego. Ks. Dominik
poświęciwszy całe swoje mienie na usługi krajowe, walczył za-
szczytnie w wojnach roku 1H12. w Rossyi i 1813. w Niemczech
i w skutku otrzymanej rany w bitwie pod Hanau, umarł w mia-
steczku Lauterech , G mil za Moguncyą, dnia 11. Listopada 1813.
roku. — Ksi.-jże Dominik ożeniony był Imo ?'0^ z Izabeli,-) br.
Mniszchoiuną; z tą rozwiódłszy się, pojął 2(lo roto Teofilę Mo-
rawską, rozwiedzioną Starzeiiską. Jedyne potomstwo z tego mał-
żeństwa była córka księżniczka Stefania Kadziwiłowna urodzona
roku 1810. Freilein dworu Cesarzowej Rossyjskiej i zamężna z
księciem Ludwikiem de Wittgenstein adjutantem Cesarza Rossjjj-
skiego. — Umarła roku 1832. u wód zagranicznych w Ems. Na
księciu Dominiku Radziwile zgasła najstarsza linia domu Itadzi-
wiłłów a Ordynacye Nieświezka i Olycka przeszły w posiadłość
drugiej linji , (jak niżej) do ks. Antoniego Radziwiła ożenio-
nego z księżniczką Pruską FryderTjką Dorotą Ludwiką Filipiną.
Linia od ks. Michała Radziunła luojewody Jf^ileńskiego
z hr. Przezdziecką.
Michał syn Marcina krajczego Litewskiego z Trcmhickifj uro-
dzony r. 1744. wojewoda Wileński złączył się z hr. Prezdziecką
podkanclerzanką Litewską. Przetrwawszy burzliwe czasy , usunął
się nakoniec od życia publicznego i żył powiększej części w do-
brach swoich. Umarł r. 1831. Potomstwo jego jest następujące :
L Ludwik Mikołaj urodzony roku 1773. jeszcze za życia ojca
otrzymał od tegoż Ordynacyą Kiecką i mieszkał w Radziviłmonl-
cie w Litwie, umarł r. 1830. zostawiwszy z małżeństwa swe-
go z Wodziiiską syna jedynego Leona: ten urodzony roku
1808. Cess. rossyj. rotmistrz i adjutant przyboczny, zaślubił so-
bie d. 12. Lutego 1833. księżniczkę Zofią Urussów, — i córkę
Helenę zaślubioną ks. Fryderykowi Wilhelmowi Radziwi-
łowi (jak niżej).
II, Antoni Henryk drugi syn Michała wojewody Wileńskiego
z Przezdzicckiej, urodź. r. 1775. w młodzieńczym jeszcze wieku
przybył na dwór królewski w Berlinie , i rzadkiemi przymiota-
mi zyskawszy sobie przychylność księżniczki Fryderyki Doroty
Liidiriki Filipiny., córki księcia Ferdynanda, najmłodszego brata
Króla Pruskiego Fryderyka Wielkiego poślubił ją d. 17. 3Iarca
1796. roku. Przemieszkiwał powiększej części w Berlinie, gdzie,
jako szczególny miłośnik i protektor kunsztów, wkrótce dom swój
uczynił zgromadzeniem uczonych i w talentach celujących mężów.
Sam będąc szczególnym miłośnikiem muzyki, oprócz wielu innych
tworów , skomponował muzykę do Fausta Gothego , które to
dzieło staM'ia go w rzędzie najpierwszych mistrzów. W roku
1815. mianowany Namiestnikiem w. ks. Poznańskiego , od tego
czasu przemieszkiwał częściowo w Berlinie i Poznaniu. Jeszcze
za życie ojca swego był księciem na Nieświerzu i Ołyce , hrabią
na Mirze. Umarł w r. 1833. — zostawiwszy potomstwo. Synów
1. Fryderyk Wilhelm książę na Nieświerzu, Ołyce i Mir,
urodzony d. 19. 3Iarca 1797. lir. pruski pułkownik i dowódzca
Raes* 83
11. putku piechoty: dwa razy wstępował w związki małżeńskie
lo z stryjeczną siostrą swoją ks. Heleną Radziwiloicną urodzoną
dnia 10. Lipca 1805. poślubioną dnia 23. Stycznia 1825. a
zmarłą 26. Grudnia 1827. roku. 2^o d. 4. Czerwca 1832. z Ma-
tyldą Krystyną księżniczką Clarij i AUhutgcn , ma potomstwo
syna Fryderyka Wilhelma Antoniego i córkę Wilhelminę
Ludwikę Elżbietę.
2. Bogusław (Fryderyk Wilhelm Ludwik) drugi syn księcia
Antoniego urodzony dnia 3. Stycznia 1809. r. zaślubiony dnia
17. Października 1832. roku z Leontyną Gabryela córką księ-
cia Karola Józefa Clarij i ylldriiigen, siostrą bratowej swojej:
z tej ma synów dwóch: Alexandra Ferdynanda, i Karola
Władysława. —
3. Augusta Wilhcl. Ludw. Wanda, córka ks. Antoniego, urodź.
29. Stycznia 1813. r. zaślubiona d. 12. Grudnia 1832. r. z księ-
ciem Adamem Czartoryskim.
III. Michał, trzeci syn Michała wojewody Wileńskiego urodzony
d. 24. Września 1778. r. odebrawszy stosowne wysokiemu rodowi
wychowanie, w czasie powstania w r. 1807. wstąpił w szeregi
współrodaków i otrzymał pułk piechoty. Później w Gdańsku po-
stąpił na stopień generała brygady, i odznaczał się w obronie
tego miasta , pod dowództwem generała Rapp. W roku 1815. po
ustanowieniu Królestwa Polskiego , został generałem dywizyi i
senatorem Królestwa, i w tych czynnościach zostawał aż do roku
1830. Po zaszłych w tym czasie w'ypadkach i zmianie w Króle-
leslwie Polskiem, powołany został w r. 1831. na naczelnego do-
wódzcę armji owoczesnej , na którym stopniu stosownie do mo-
żności i okoliczności postępując , wkrótce potem usunął się od
czynności publicznych. W roku 1815. zaślubił hr. Stecką uro-
dzoną r. 1790. i ma potomstwo : córkę ks. Michalinę urodzoną
d. 10. Kwietnia 1816. wydaną w roku 1839. za N. Ryszczew-
skiego : i synów dwóch — ■ Karola urodź. 1. Stycznia 1821. r.
— i Zygmunta urodź. d. 2. 31arca 1822. r.
IV. Andrzej Walenty czwarty i najmłodszy syn Slichała wo-
jewody Wileńskiego z Przezdzieckioj urodzony dnia 4. Lutego
1780. roku członek rady administracyjnej Królestwa Polskiego i
komandor Maltański , zmarły w Dreźnie r. 1838. —
RAES HERB.
W herhie tym , powinna bjc tarcza wzdłuż przedzielona
od wierzchu az do spodu , po prawej stronie jej powinien bj c
w czarnym polu krzyż długi stryfiasty, po lewej stronie, ośni
pasów, cztery z nich szkarłatne, cztery srebrne, wszystkie na
ukoś od prawe<;;o boku z g'óry, na lewą na dół id.-jce, w liełmie
są dwa skrzydła orle, jedno podłe drug;ieg'o, nic rozczepie-
rzone , ale obadwa ku prawej stronie obrócone , jedno z nich
szare , drugie złote. Z tym herbem do Polski przyszedł , za
czasów Władysława IV. Króla Polskiego koło roku 1642.
Henryk Raes z Luxeniburskiego ksicztwa , kędy zdawna ta fa-
6*
84
Raes.
R AE S
HERB.
ijiilia się j^niezdzila , sci;jjj;ii!oiiy w te (u kraje nasze od Rof^u-
sława ksiązccia Raflziwiia , i z nim by} we \\ szvstkieli rewolu-
cyach za Jana Kazimierza , Szwedzkieli , Moskiewskich , Wę-
gierskich , Kozackich , Tatarskicli , az tez podczaszym Witeh-
skim zostawszy, pojął w małżeństwo 3Iaryannc Brzostowską
herbu Pólkozie , jiodslohinkę Rawską, z Katarzyny Mirskiej
straznikowny Litewskiej urodzona, ta mu powiła trzech synów:
Kazimierza podczaszego Wilel)skiego , deputata na trybunał
Litewski w roku 1722. tego z Felieyanny Ejsmuntowny pod-
czaszanki Orszańskiej lierl)u Korab, (z kiórą wraz wiele łask
świadczyli kolłegio naszemu Słuckiemu , i missvi Kejdansklej)
ci synowie; Józef, towarzysz cliorąg-wi usarskiej Króla Aug^usta
w Litewskiem wojsku; Antoni, horodniczy Trocki, i Tadeusz.
Jana sędzieg-o grodzkiego Rzeczyckiego , deputata na trybunał
Litewski 1726. ten z Barbarą Ejsmuniowną, siostrą tamtej,
zostawił córkę, która wydana za Stanisława ^A'^ołowicza refe-
rendarza Litewskiego. Stanisława starostę Cełskiego, deputata
na trybunał Litewski 1724. lego zona Bykowska herbu Łopot,
sterilis , l)ył i porucznikiem Petyliorskim w wojsku Litew-
skiem. Córki tegoż Henryka, Katarzyna za Stanisławem Kor-
sakiem herbu Lis, cześnikiem i sędzią grodzkim Nowogro-
dzkim; Teofila, \mo twto, za Janem Wojną podczaszym No-
wogrodzkim lierbu Klamry, 2do za Kazimierzem Niesiołowskim
kasztelanem Smoleńskim , starostą Cyryńskim. 3!aryanna za
Janem Zernickim łierbu Rogala, 2do za Raka. Teresa za Sta-
nisławem Klokockim łowczym Dobrzyńskim lierbu Nałęcz.
Konstancya za Kosakowskim strażnikiem Braclawskim. Reina
za Kostrowiekim. Dominika zakonnica S. Benedykta.
Kazimierz Raes w r. 1778. sędzia ziemski Trocki. — Fran-
ciszek podwojcwodzi Troi^ki. — ti'rasłcA-i.
Rsifałow^tki — Rajecki. 8i5
Rafałowscy książęta. Tych początki Genealogia
Ogińskich na mappie sztychowana^ wywodzi od Teodora
ksii|zccia Slewierskicgo, a w nim od jedynowladzcÓM Ruskich,
którego dwaj synowie, Jędrzej i Jan, dwóch faniilji ksią-
żąt autorami zostali , to jest Holowczyńskich i liafalowskich ;
patrz com pisat w czwartym lonilc pod Hołowczyńskiemi herbu
Łabędź.
Ralioza herbu Sreniawa z krzyżem, czyli, jako go
drudzy zazvwają, z źeleźcem od strzały, położonym na wierz-
chu Srenia^\~\. Z tvch był Micliał Ralioza metropolita Ki-
jowski , który posłuszeństwo stolicy apostolskiej i Klemen-
sowi VHI. Papieżowi, oddał w roku 1595. Dawnicjszemi zaś
czasy , według- Ko/ałow. in MS. kwitnął , Rahoza kanclerz
wielki Litewski, drugi podskarbi nadworny Litewski, Bogdan
na imię. Bazvli chorąży nadworny Litewski, brat jego sędzią
byl ziemskim Mińskim, którego syn Dymitr mąz rycerski. Ste-
fan sędzia ziemski Rzeczycki 1627. komissarz z sejmu do soli.
Gabryel podpisał w 3Iińskiem elekcyą Władysława IV. Samuel
w zakonie naszym umarł w Wilnie w roku 1655. drugi ^y Lu-
blinie życie zamknął w r. 1737. Józef Rahoza. N. Rahozianka
była za Bogdanem Judiekim.
W r. 1778. Kazimierz Ralioza horodniczy Bracławski. — Prsy-
pisy Krasickiego.
Rajecki herbu Łabędź. Ci w powiecie Radomskim
na Rajcu kiedyś kwitnęll, ale Jan Rajecki, po długiej wojennej
służbie w Litew skiem wojsku , za Zygmunta L osiadł w woje-
wództwie Trockiem, synowie jego: Kasper chorąży Trocki i
Balcer wojski Trocki , córka jego Elżbieta , była za Maciejem
Oziębłowskim starostą Szymańskim ; synów zaś było pięciu :
Jan, Teofil, Ale.\ander, Gedeon i Wojeiecli. Z tycli, Jan rot-
mistrz królewski. Teofil rotmistrz pod rajtaryą królewską, w
obozie pod Chocimem za Zygmunta IIL życie swoje położył,
w W ilnie u S. Jana pochowany, zostawił syna podsędka Tro-
ckiego. Alexander marszałkiem był Wiłkomierskim , z sejmu
1607. komissarzem do pogranicznych dylferencyi od Kuilan-
dyi , i 1611. Constil. J". 41. i do dystrybuty pieniężnej 1613.
marszałkowa! w trybunale Litewskim 1601. r. Gedeon, pod
wszystkie e.ypedycye za Karola Chodkiewicza hetmana, mężnie
się sta\vlal : gdy w r. 1625. Gustaw^ Król Szwedzki wtargnął
do LitwT, szlachta AYiłkoniierska za wodza go sobie obrała,
z którą on pod Czadoscaml podjazd Szwedzki w sto kont wy-
ciął: w roku 1633. ^Vładysław(»wi Królowi z chorągwią swym
kosztem wystawioną, pod Smoleńsk przybył, od którego, naj-
przód kasztelanią Parnawską , polem Mińską, nakoniec woje-
wództwem Mińskiem, i starostwem Rum!)orskieni , uczczony.
m Rajecki.
Svnów zostawił czterech, Władysława starostę Rumborsliiego.
Teofila marszałka Liilzl^iego , posłował na sejm 1661. ztamti(<l
ilcpiitowany na trybunał fiskalny Litewski, Constit. fol. 4. i
1662. zkj](l komissarzcm slanąl do zapłaty wojsku, Constiiut.
fol. 6. i 1670. deputat do pisania inslrukcyi na poselstwo do
Moskwy, Constit. fol. 16. PomatowsAi Mot^ze frijdu^e , ie
miał za sobą ksi(^'/.n(; Drucką , syn zaś jego Michał starosta
Ilumborski trzy razy śluby małżeńskie ponawiał , najprzód z
Komorowską , zŁą bezdzietny , potem z Siesicką , z tej syn
Adam, starosta Rumborski, żyje temi czasv z 3IarYanną Bro-
niszowną sędzianką ziemską Wiłkomierską, dziedzic na do-
brach Komaje, Juzynty i Połajki. Trzecia zona 3Iichała Ze-
browska, która po zejściu jego, weszła w kontrakty małżeńskie
z Ruzewiczem. Katarzyna marszałkowna Lidzka, najprzód żyła
z Samuelem Komorowskim; podkomorzym Wileńskim, potem
z Janem Oziębłowskim starostą Jakońskim. Zygmunta, ten
według- tegoż Poniatowskiego., P^j^l' Mleczkownę starośeiankę
Zmudzką, i Gedeona ten spłodził Jana Teodora, najprzód cze-
śnikaBractawskieg-o, potem starost*; Jakuńskiego 1669. na elek-
cyi Króla Michała tak się podpisał, córek tegoż wojewody było
trzy, z tych jedna Swiętosława, żyła najprzód z Leszczyńskim
Wacławem, podkomorzym Brześciańskim, dalej z Sakowiczem
wojewodą Smoleńskim , potem z Mikołajem Potockim genera-
łem Podolskim, nakoniec z Prażmow skini, cliorążym nadwor-
nym koronnym. Druga \mo volo z Haleekim marszałkiem Li-
dzkim, 2</o z Tryzną podskarbim Litewskim. Trzecia z Stefa-
nem Radzimińskim Frąckiewiczem , starostą Słonimskim , z
której syn Frąckiewicz , starosta Zedicanensis , i córka Firle-
jowa: to Poniatowski. H^ojniłoivicz kazanie Relihaia. Któraś
z tych dwóch ostatnich była za Krzysztofem Potockim , pod-
czaszym Litewskim. W^ojciech, piąty syn Balcera wojskieg-o
Trockiego, najprzód pisarz ziemski Trocki, potem sędzia, z
Sokolińskiej córki Konstantyna , zostawił córkę Rachelę Bar-
barę , małżonkę Pawła Brzostowskiego wojewody Trockiego,
ta z mężem swoim aukcyą fundacyi uczyniła kollegio naszemu
Mińskiemu, co approbowała Iionstytticya 1683. fol. 9. i sy-
nów" dwóch : Konstanteg-o dworzanina królewskiego, ten będąc
deputatem w trybunale Litewskim , młodo umai'ł , i Piotra
podkomorzego Smoleńskiego, rotmistrza królewskiego, męża
wielkiej odwagi, zszedł z tego świata w roku 1659. Jan Ale-
xander Dunin Rajecki , sędzia grodzki Trocki. Jerzy podstoli
Orszański , poseł na sejm 1667. ztamtąd komissarz do zapłaty
wojsku, Constit. fol. 3. syn jego Teofil 1674. Benedykta za-
konnica Ś. Benedykta w Wilnie 1676. N. była za Janem Czy-
żem podstolim 'Wileńskim. N. za Janem Janiewskim. Krzy-
Rajecbi. 87
sztof pisara Litewski 1697. Jan Teodor podstoli Oszmiański
1674. zostawił syna Michała, starostę Berklańskiego , który
sterilis wszedł do grobu , kalwińskie błędy odrzuciwszy , miał
za sobą Annę Chreptowiczownę podkoniorzank«,' nowogro-
dzką. Fedor I>unin Rajecki horodniczy Nowogrodzki , miał
synów dwóch , Jędrzeja komornika Nowogrodzkiego sterilem,
i Michała, tego liyło synów czterecli , Teodor liezzenny, Hie-
ronim, Jerzy, Dominik podstoli Derbski , i Mikołaj. Z tych
Hieronim zrodził Krzysztofa, który w niewolą wziętj- do Mo-
^wy, tiimze życie skończył. Ale.\andra, ten po dwakroc w kra-
t!2ał w kontrakty małżeńskie, raz z Piotrowiczowną, z tej był
Stefan, a drugi Floryan podstoli 3Iiński , obadwa bezpotomni,
Floryana zaś zona 3Iaryanna Brusiowna, po jego zejściu po-
szła za Komorowskiego podstolego Pińskiego. Drugi raz z Ju-
styną Kasianowiczowną , z tej synowie dwaj , pierwszy Zy-
gmunt podczaszy Smoleński, temu Krystyna Kozakiewiczowna
podslarościanka 3IIńska, powiła dwóch synów, 3Iiehala, któ-
rego z Rodomanowny syn Bogusław, i Dominika strażnika
\\'^iIkomierskIego , dziedzica na dobrach Rudniki nazwanych,
jeszcze młodziana, i córek cztery, Eleonorę Ginluwtową cze-
śnikową Bracławską, Teofilę Snadzką cześnikową Orszańską,
Rachelę Bereśniewiezową i Zofią Pannę. Drugi Samuel pod-
stoli ^Vołyński , ten \mo voto z Katarzyną Owierkowiczowną,
spłodził syna Bogusława rotmistrza , którego synów czterech,
z Katarzyny Obuchowiczowny skarbnikowny 3Iozyrskiej zro-
dzonych, Stanisław, Kazimierz, Dyonizy i ^Viktor dziedziczą
na dobrach Koszelew w województwie Nowogrodzkiem. 2do
voto z Heleną Imienińską miecznikowną Brześciańską , Fran-
ciszka i Gedeona , z tych Franciszek, sprzysiągł się dożywotnie
z Anną Łaniewską Wolkowną miecznikowną Glińską, dobra
jego Girdowka i Poluze. Ztio voto z Ludowiką Holów niańką
oboźnianką Nowogrodzką, Władysława, Józefa, Tadeusza i
Adama, dziedzicó:^^ia dobrach Rajca. Mikołaj trzeci syn Hie-
ronima , bral Krzysztofa i Ale.\andra , synowie jego Jan i
Eliasz, ten młodo wszedł do grobu, Jan zaś z Niedzwiczowną
miał syna także Jana, którego zabito. Jerzy Dominik podstoli
Derbski, trzeci svn 3Iichała , bral Hieronima i Teodora, i 3Ii-
kołaja bezpotomnego, posłował z Trockiego vyoje\yództwa na
sejm 1668. r. i komissarz do zapłaty wojsku, zaślubił sobie
Emelliannę Korfownę , z tej spłodził syna Jana dziedzica na
dobrach Kościuszki nazwanych w województwie Trockiem,
którego zona po śmierci męża ponowiła śluby z Jakóbem Dre-
lingiem skarbnikiem Inflantskim , a potem z Janem Grońskim
łowczym Wiłkomierskim. Adam chorąży Pai-nawski 1648. r.
podpisał elekcyą Króla Michała 1669. r. z Nowogrodzkiego,
B8 Rakowicz— Rakowski. '
synów niial dwóch, Jerzego steriiem i 3IikoJaja, tego córka
Wasilewska, i syn Michał, któremu Franciszka Brzozowska,
pow ihi syna 3Iikohija */e/77ewł , i Jerzego dziedzica na Skrzy-
szowie i córki Katarzynę i 3laryann<^-. Samuel Dunin Rajecki,
osiadł w Wolyńskieni województwie, syn jego Jakóh, tego
zaś potomstwo, Paweł, Kazimierz i Józef. Krzysztof Włady-
sław najprzód pisarz Litewski, potem kasztełan Brześciański,
zona jego Joanna Sapiezanka Ayojewodzanka Brześciańska , ałe
z ni;} stei-ilis, la potem poszła za Tyszkowskiego. Jerzy mar-
szałek Wiłkomicrski, starosta Kokonawski 1661).
Teofil Kajetki mężnie się potykając zgiii.)! pod Zbarażem roku
1649. — tiochoir. Ann. I. fol. 123. — J lizef Rajecki w roku
1778. budowniczy Nowogrodzki. — W roku 1788. Dyonizy
skarbnik Nowogrodzki. — Krasicki.
Itakoiitiez herbu Leliwa, w księztwie Litewskiem,
Paprocki i OkolskI o nicłi nie pisał.
Ritkon sKi /lerbii Iiościeszn , w Przemyslkiej ziemi,
Mazowszu i Prusiccii. Stanisław Rakowski z ziemi >Viskiej,
osiadł w Prusiech na Pustnikacłi, spłodził dwóch synów, Ada-
ma i Bartłomieja. Jerzy hrat Stanisława, osiadł na Pudłakn
w ^Varmji , nazwany od dóbr Pudliński, ten także miał synów
dwóch, Jana i Kaspra: od Jana hył Bartłomiej, mąz rycerski,
który w Połockiem województwie gnieździe się począł, od
tego był Hieronim , Rafał i Sylwestei-. Od Kaspra Jan , naj-
przód żołniersko się bawił, potem sobie stan dncliowny obrał,
i Jakóh, od którego syn Piotr zacny kapłan. Od tychże poszli
Stanisławscy. Jakób , miał za sobą Marcyannę Olszyńską.
Rakonski herbu Lubicz^ w ziemi Ciechanowskiej.
Jakóh i ^Yojciech Rakowscy , podpisali clekeyą "SYładysła-
wa IV. Zofia Stanisława Broniewskiego małżonka podczaszego
Owruckiego.
Rakonski herbu Radwan., w ziemi Warszawskiej 1
w Płockiem województwie. ]N. Rakowski , opat Płocki koło
roku 1680. Jan proboszcz i dziekan Pilznieńskl , liclitarze
srebrne dat do ołtarza S. Kostki w Krakowie, i bibliotekę swoję
kollegio Ki-akowskiemu 1675.
Rakowski ^er^// Trzi/wdar, w ziemi Wizklej , i w
księztwie Litewskiem, piszą się z Rakowa. Idą od Jamhrzy-
ków, ale nazwisko od dóbr wzięli. Stanisław na Bogini i Cza-
chach Rakowski, mąz rycerski, którego syn Jan dworzanin
1 trukczaszy Zygmunta Augusta Króla , poseł z 3]azowieckiego
na sejm Lubelski , podpisał unią Litwy z Koroną 1569. roku,
Constit. fol. 172. hył potem starostą SVizkim, spłodził dwóch
synów, 3iacieja i Jana: z tych Maciej zostawił tak/.e dwóch
synów , Kaspra za którym była Komoi-owska , i Mikołaja chn-
Rato — Ramauski. 89
rą/.ego Wizkieg-o 1636. Nieszpork. Odrób, stołu fol. 118.
o jł"i^^o córce namienia. Jan, drugi svn Jana, brat Macieja,
pojąf Dorotę Oborską słarościankę Kiernowsk;}. ta mu powiła
trzeeb syuów . Mikołaja \^' zakonie Soc. Jesu , Wojtioeba ka-
sztebina ^Vizkieg■o , starostę Płockieg^o i Ueiańskiego , zszedł
z tego świata w roku 1617. w \Vilnie pochowany: w ^Yilnie
i w AVi>ni kościoły wystawił, na domy Boskie i ubogich szezo-
drobliwy. Elegus P^ilnen. Coli. Z Zotji Pacowny, Pawła ka-
sztcłana ^ViIeńskie"-o córki, która ^^ ołowiczowna urodziła,
miał SYiia Jana , męża w różiucli językach i obvczajacli bie-
g-łego , i legaeyą do Anglji wsławionego, bvł najpraód pod-
skarbim nadwornym Litewskim, potem wojewodą Brześciań-
skim , umarł Witebskim, wieku swego 45. Pańskiego 1639.
w katedrze ^Yiłeńskiej po śmierci złozonv. Starowot. in Mo-
nwnen. Z Anną 3Iarcellą księżniczką Korecką, która pierwej
/,vła z Mikołajem Chłcbowiczem kasztelanem AVileiiskim , nie
miał żadnego potomstwa. Xa sześciu kapłanów w AYilnie na
zamku fundacyą uczynił, był oraz starostą Mścibowskim i Ja-
łowskim. Jan , trzeci brat Wojciecha kasztełana Wizkiego,
podkomorzy AYizki , pod interregnum w roku 1587. suiToga-
tem ^Vizkim obranv. Constit. 1588. fol. 479. Svnów jcijo
trzecli zostało, Stanisław proboszcz Pułtuski , kustosz Kiecki,
kanonik Płocki , nagrobek Wojciechowi kasztelanowi Wizkie-
mu w Wilnie postawił. Jan dziekan Łomżyński , kanonik Ka-
mieniecki , Dominik w zakonie Kaznodziejskim. Krom tych ci
kwitnęli : Jakób podstarości Kolski , poborca w ziemi Wizkiej
1593. Constit. fol. 661. Jędrzej sędzia grodzki "Warszawski,
syn jego 3Iaxyniilian : którego żona Anna Kiełpińska. Jan Karol
1674. Tomasz i Wawrzeniec : Franciszek cześuik i rotmistrz
ziemi Wizkiej 1704. yJcta, Confoed. Sandom. Mikołaj z Le-
śniowic Rakowski 1452. Acta Terrestr. Leopol.
W r. 1589. w ratyfikacyi Iranzakcyi Bendziiiskicli mianowany jest
poseł z wnjew(')dztwa 3Iazowieekiego Olbractit Rakowski }o-
żniczy królewski. — W r. 1778. Jakób podwojewodzi Wizki.
— Franciszek komornik ziemski Wizki. — Daniel reg^ent.
— Michał burgrabia. — Wojciecli regent grodzki Koliński.
— Marciu pisarz grodzki Winnicki. — Paweł łowczy Zwi-
nogrodzki. — W roku 1788. Ambroży starosta Stężycki. —
Przypisy Krasickiego.
Kało herbu Pobog , w księztwie Litewskieni , patrz
Kalou.
Raiuaiiski herbu Slepowron. O Ramańskich świad-
czą księgi grodzkie Ostrzeszowskie 1624.
90
Ramel — Raniiilt.
R A ME L
HERB
Powinien bj c mur czerwony o trzech blankach , nad nim
gwiazda srebrna w złotem polu , na hchnie i koronie cztery
pióra pawie, czy inne szachowane czarne i blale. Tym się her-
bem szczycą Ramclowie w Pomorskiem. Z tycli był Henryk
Ramel, Króła Duńskiego kanclerz. Otto Ramel u Jana Fry-
deryka książęcla Pomorskiego kanclerz przez lat 18. ohadwa
w roku 1610. bieg ten życia śmiertelnego zakończyli. Jerzy
protonotarius Pomorskiego ksiąźęcia 1482. roku. W księztwic
Brunświckiem Ramel mąz szlachetny, konia pod górą u gałęzi
na drzewie uwiązał , który gdy kopytem podkowanym raz i
drugi w ziemię uderzył, zylkę ołowną wykoj)ał, po któi-ej do-
kopano się potem ołownej góry, z której ołowiu siła bardzo
dobpyają : na pamiątkę zaś tego , górę tę Ramelem zowią.
3IS. de Famil. Priiss. N. była za Weiherem , matka Ernesta
pułkownika.
Ramsza^ w Przemystklej ziemi: ze kwitnęli w r. 1562.
świadczy Rej w swoim Zwierzyiicu , atoli bliższych czasów
Ramsza Paweł z Witebskiem województwem, podpisał elekcyą
Jana Kazimierza Króla.
R A M U Ł T HERB.
Ma być w polu czerwonem pięć róź białych, takim kształ-
tem ułożonych, jak cynek kości wjrazają, na hełmie pawi
ogon. Tak go opisał Paproć, w Gniazdzie fol. 1121. o herb.
fol. 569. Okol. tom. 2. fol. 578. Klejnot ij fol. 78. Przynie-
siony ten herb z Francyi od Baldwina biskupa Kruświckiego,
który według Paprockiego , tylko rok i to nie cały, na tej ka-
tedrze prczydował 1128. r. według katalogu IJ^olborskiegOy
siedział lat dwanaście, zszedł z tego świata w roku 1122.
Według Długosza histoi-yi, wstąpił na tę infułę w r. 1111.
Ramułt.
91
RAMUŁT
HERB.
ustąpit z niej w roku 1128. Pasterz przykładny i wicią cnót
ozdobiony. Od hrata tedy jego rodzonego, rozpleniona w Pol-
szczę familia Raniultów, jeszcze i podziśdzień kwitnie, w W o-
łyńskiem i Podolskieni województwach. Jan z Zabtojcia Ra-
niult, o którym Pap7'ockł fisze, że wiele ])ism swoich do druku
podał , mnie sl<? jednak łe tylko widzieć dostało : De Sacra
Poenitentia et ejus partibiis, Dialogus^ in 12. anno 1571.
Cracov. Compendiaria institueiidorum nobiliuin liberorum
ratio , dictis et exempłis tllustrium Virorum expolita , in
8. Cracoi). 1576. Wojciecha chwali tenże autor \y swojej
kslijzce, której tytuł Panosza. Klemens w zakonie S. Fran-
ciszka de Ohserimntia , kaznodzieja przez lat 40. świątobliwy,
wiele rzeczy przyszłych z ambony opowiadał , i ziściły si(; ;
przeniósł się po zapłatę prac swoich koło roku 1564. chwali
go Orichovius dial. de Execut. collog. 3. z wielkiej życia
pobożności i gorliwości apostolskiej. Mikołaja wspomina Pa-
proć, o herb. w roku 1501. yb/. 701. i drugiego plebana w
Cudzcu. Jędrzej z Solca 1589. r. o którym księgi grodzkie
Opoczyńskie : tenże, czy inny Jędrzej, miał za sobą Barbarę,
z Orska Orzecką, z którą miał córkę Jadwigę za Abrahamem
Ligęzą. Gabryela i Mikołaja , ludzi rycerskich , wspomina
Okolski. Alexander Mikołaj , ofllcyał i kanonik Łucki , pro-
boszcz Jarosławski, pleban Ostrogski, umierając, ostatnią wolą
koUegio naszemu 1654. odkażał bibliotekę swoje, i sprzęt do-
mowy: brat jego Jan, dziedzic na Dmitrowicach , zona jego
Anna z Trojczyc Trojecka , stolnikowna Przemysłka. Stani-
sław 1682. r. Jadwiga, żona Maryana Głoskowskiego herbu
Korab. Kromer o sobie świadczy, że matka jego była tego
herbu. Tymże się klejnotem Ramułt , szczycą Czermińscy,
Łośmińscy i lViśniowscy ., lubo nieco odmiennie.
92
Rapacki — Rarowski.
Ramult rotmistrz hussarski w Moskwie , Poźarskiego wodza Mo-
skiewskiego z pułkiem zwyciężył, w drugiej potrzebie gdy po-
wtórnego zwycicztwa dociera, zabity. — Kobieizycld , hislor.
J^huUsl. Uh. I 11. fol. 112. — Niemceiuics, Dzieje Patiów.
Zygm. III. Tom HI.
Rapacki herbu ff^arnia. O łych Paprocki, ani Okol-
ski nie pisał: \v Przemyslkiej ziemi. N. Rapacka ksicni Byd-
g^oska zakonu S. Francsizka, koło roku 1090. N. Rapacki,
który zostawił synów trzecli, z tych Piotr w duchownym sta-
nie temi czasy żyje , a Franciszek w zakonie naszym pokorne
sohle ohrawszy życie, dotąd służy Bogu. Prócz lycli , są i insi
Rapaccy, ale się lierl)em Lułjiez zaszczycają.
W r. 1788. Ignacy Rapacki komornik ziemski Kaliski. — P>''.'/-
pisij Krasickiego.
R A P P E
II i: R B.
W Prusicch dom starożytny. Z tych Rugeliiardus Rappe,
podpisał pokój Pruski, u Łaskiego u< Statucie fol. 149. w r.
1464. Krzysztof kancłerz księztwa Pruskiego 1609. r. dekret
komissyi królewskiej podpisał. Otto Ernest, pułkownik kró-
lewski, komendant Białocerkiewski, któremu Konstyt. 1078.
fol. 18. i 1683. fol. 11. każe płacie jego krwawe zasługi,
gdzie tez m«'ztwo jego sławi. Herh ich tym kształtem powi-
nien hyc , jako tu widzisz. Tenże czy inszy Rappe komendant
Niemirowski i Sorocki 1695. Są i Ryppowie w Prusicch ksią-
zccych, z których Jędrzej Rypp 1612.
Rarog. Walenty Rarog , wielką odwagą j)rzy dobywa-
niu Smoleńska, wsławiony, na sejmie 1638. r. nobilitowany.
O czem Konstyt. Okol. tom. 2. fol. 360.
RAROWSKI inaczej ROR HERB.
Powinno hyc sześ<5 ceffieł złotych, we trzy rzędy nlo/o-
nyili , w pierwszym i najniższym powinny hyc trzy, w drugim
Rarow8ki«
a*
ilwic , w Irzecim jedna, w polu czerwonem, na liełmie nad
k.oi'(»n;j jal)lko zlotc, nad nim krzyż ztoty , które dwa delfiny
opasuj.j, głowami na dót, oj^-onami do g^óry, z których jeden
biały, drugi czerwony, to Okolski tom. 2. fol. 621. Takii
lierb znajdziesz u naszego Petrasancla fol. 221. Okazysj na-
l)ycia tego herbu t«^^ byc mieni Okolski. Waleczny mąź Rhor
nazwany, gdy Budzynia miasta lezfjcego, w Kroacyi, od Tur-
ków opanowanego, zMojskiem, nad którem hetmanił, doby-
wał, pierwszy na mur wskoczywszy, walie go począł, a potem
nicztwem zołnierstwa swego wsparty , zwyci«;zko go podbił,
berło nieprzyjacielskie skruszywszy , miasto na Cesarza odzy-
skał : za co prawi , tez same cegły , które sam był zrzucił , ja-
kim sposobem na ziemi leżały , takim ich w herbie jego uło-
żono: ostatek, w zacnych dzieł swoich nadgrodę , już potem
wzięli. Sześciu potem braci tegoż herbu Rhor, na Szłąsku
koło roku Pańskiego 1100. kwitnęło, mi<;dzy niemi, Prosper
hrabia , kawaler Jerozolimilański i Maltański , który zszedłszy
z tego świata 1107. pochowany w Wiedniu. Drugi Fryderyk,
od Kalixta II. Papieża kardynałem uczyniony. Poty Okolski;
ale ten autor, nie tylko że Budzyń z W^ęgier do Kroacyi prze-
niósł, ale też Turków, którzy dopiero w wieku pi(,'tnastym, to
jest, po roku 1400. Europf^i najeżdżać poczęli , jeszcze przed
rokiem 1100. już icli chce mied w Budzyniu długo zamieszka-
łych. Dla tego , wątpliwą swoję powieść? uczynił. Mikołaj
Rhor, miał trzech synów na Szłąsku, Jędrzeja na Gałowicach,
Dawida na Kamieniu, i Jana na Ratajach, dziedziców. Z tych
ostatni, sprzedawszy ojcowską w tamtych krajach substancyą,
do Polski się przeniósł, gdzie od Bartłomieja Laskowskiego,
w Wieluńskiej ziemi, kupiwszy w roku 1570. dobra Laski i
Groźna nazwane, o czem Acta Vieliinen. indygcnat przez ry-
!>4 Raszanowicz— Raszowskl.
cerskie dzieła swoje otrzymał, kiedy pod Gdańskiem za Stefaiui
Ki"óla, i indziej, rycersko się połykał, len pospolitym głosem,
miasto Rłior, Rarowskim nazwany, pojąwszy Działowsk.j , z
niej spłodził synów pi(^H'iu: Karoła, Krzysztofa, Jana, Serafina
i Bartłomieja. Z tyeli Karoł , z Masłowską w Wieluńskiej
ziemi zostawił potomstwo. Jan i Serafin, pod Smoleńskiem,
krwią swoję miłość ku ojczyźnie zapieczętowali. Bartłomiej
tamże, i w inszycli z Chodkiewiczem lietmanem kampaniacli,
odważnie się potykał, wjsłuzywszy sobie przez to trzy wsi w
Inllanciecli, tamże się gnieździe począł. Krzysztof po oLozo-
wycli experymentach , złączył się dożywotnie z Anną Bielską,
Joachima sekretarza królewskiego córką, z tej miał dwie córki :
Katarzynę za Floryanem Inwałdzkim , Zuzannę za Stanisła-
wem Dembińskim ; synów zaś czterech : Krzysztofa męża ry-
cerskiego, miał za sobą Krystynę Przyłęcką. Mikołaja, dzie-
dzica na Górkach, wojownika przeciwko Szwedom i Kozakom,
Maryna Niewiarowska małżonka jego , w Krakowie na Kazi-
mierzu u Bożego Ciała, umarłego pogrzebią. Joachima, dzie-
dzica na Malkowicach, przez dwanaście łat wojenno traktował,
i Jana. N. Rarowski, miał za sobą Krystynę Piotraszewską.
RaszanowiCK* Stanisław Raszanowicz w Żmudzi pod-
pisał elekcyą Jana Kazimierza Króla.
Raszkon^ski herbu Sas na Rusi , piszą się z Raszy-
nia. Prokop Raszko, poseł 1576. na zjazd Jędrzejowski, Con-
stitut. fol. 246. w roku 1578. już sędzia Halicki i poborca,
Constit. fol. 353. w roku 1590. podkomorzy Halicki, poseł
na sejm, ztamtąd deputowany do lustraeyi dóbr królewskich
na Rusi, Constit. fol. 575. N. miał za sobą Siecińską herbu
Rogala.
Raszo>(VSki herbu Grzymała, w Zakroczymskim po-
wiecie, dom starodawny, i w Krakowskiem. Zawisza z Ra-
szowa wojski Lubelski 1412. na liście klasztoru Miechów, u
Nakiel. fol. 384. Paweł Raszowski dziedzic na Sładowie,
dwie miał żony. Pierwszą Janowską, podsędka Krakowskiego
siostrę, drugą Strusownę, Erazma córkę, z obiema potom-
stwo zostawił. Jana także dwie były małżonki , od pierwszej
była córka Jadwiga za Zygmuntem Myszkowskim, ^cta Castr.
Crac. 1650. druga żona była Zofia Zbyłitowska, córka pod-
sędka Krakowskiego, z którą zostawił Piotra, Wacława, Ste-
fana, Barbarę i Zofią: ten Jan przed śmiercią 1626. został
katolikiem, leży w Pińczowie. Tomasz w Troidenowie, mila
od Krakowa, trzy razy śluby małżeńskie ponawiał, pierwszy
raz z Małgorzatą Czerską, drugi raz z Achlerowną, trzeci raz
z Mękarską, zostawił potomstwo. Alexander brat tych, z Anną
Żukowską miał dzieci. Jan synowiec tych, z Bcllnianką na
Raszten— Ratowskl. 9»
Podgórzu zostawił potomstwo : póły Baranowski. Jan Raszew-
ski huruTahla Ostrzeszowski 1568. Acta Castren. Ostrzeszov.
Zolla l)yła za Janem 3Irozovvickim, Krystyna za Adamem Oża-
rowskim. Stanisław pisarz gTodzki Sendomierski 1G79. S;}
też i Rąszoeki z R;]szoeic w Krakowskiem. Mikołaj Raszewski
cliorązy Treml)owoIski 1735. r. N. miał za sobij Maryannę
Niewiarowską.
W r. 177H. Józef Kaszowski miecznik Lubelski. — Krasie/,/.
Raszteil^ w ksi(;ztwi<^ Zmtidzkiem, Jan Raszteu pod-
pisał elekeyą Jana III. Ki-óla.
Kaszyc herbu ff^ieie., na Szłijsku, to jest powinna ł)ye
Wieża okrągła, z której blanków, dwie inne wieżyczki z blan-
kami na wierzcłiu powstają, w każdej z nicłi okno jedno, na
liełmic takaż wieża. Paproć. tv Stambuch Szląskt^ gdzie w
dedykaeyi powiada , że ten łierb nabyły za Rołesława Króla
(rozumiem Krzywousta) kiedy przodek domu tego, do Nowego
zamku nad Odrą rzeką leżącego, a od nieprzyjaciela .ścisło w
koło obb^żouego, niełylko że sic^i sam przedarł przez obóz nie-
przyjacielski , ale leż łakicm g-o sercem nieustraszony bronił,
że nieprzyjaciel zwątpiwszy, żeby go mógł kiedy dostać, ustą-
[)ie w zad musiał. Za ty tedy przysług*^' , od Pana swego tym
klejnotem uczczony. Z tego domu kwitn(;li w r. 1255. Otto
i Rudolf Raszycowie , którym Władysław książę pozwolił
prawa Magdeburskiego, na dobraeli Rudniku, Wośnicy, Me-
daracb , i Stryjbrniku. W roku 1307. Piotr Raszyc, Leszka
książccia kousyliarz, i jeg-o syn, w foIłu 1343. konsyłiarz Mi-
kołaja książęcia Raciborskiego i Opawskiego. W roku 1(507.
Jerzy z Raszyc sędzia ziemski ksi(;ztw Opolskiego i Racibor-
skiego, i jpgo bracia, którym Paprocki swó/ StambucA S/ę-
*Ai' przypisał. Przydaje tamże , że Kozłowscy, Osyńscy, Bo-
ryńscy , Weprewski , tegoż są domu i berbu , i wszyscy od
przodków Raszyców poszli , ale od dóbr, na którycb osiedli,
inszycli każdy z nieb nazwisk nabył. Był w r. 1607. Kasper
Kozłowski , dziedzic na Adamowicacb , sędzia ziemski księztwa
Opolskiego i Raciborskiego; nietylko zaś w Szląsku, niektórzy
z nich dziedziczyli , ale i w Morawie i w Polszczę. To Pa-
procki.
Katotfsk.i* Ratowska była za Stanisławem Gozdzkim,
Tomasz pisarz ziemski Braeławski 1674. N. Ratomski z Or-
szy, deputat na trybunał Litewski 1740. N. Ratowska, żyje
z Wieniawskim chorążym Przemysłkim , tej brat rodzony
Reformat.
W r. 1778. Józef Katowski miecznik Trembowelski. ^ Jan re-
gent ziemski Piński. — Krasicki. — Małachowski w Zbiorze
nazwisk Szlachetnich do berbu Junosza familią tę podciąga. —
96
Ratuld — Rautenlier^.
R A T u L D
HERB.
Powinno hyd pół pierścienia złotego , do g^óry końc.imi
obróconeo^o , w środku jego krzyż, w polu czerwonem, na
hełmie trzy pióra strusie , tak go opisują Paproć, o herb.
fol. 587. Okol. tom. 2. fol. 579. różni się w tern od herbu
Szeliga , że w Szelidze powinno l)yc pół księżyca niepełnego,
a w nim kizyz, a na hełmie pawi ogon. Z jakiejby okazvi ten
herb był nabjly, żaden nie pisze, tylko na to się zgadzają, ie
kiedyś hrabiów Jlatuldów można kwitnęła familia, którzy w r.
1296. JUS pałronatus opatowi Czyrzyckiemu ustąpili do ko-
ścioła S. Jana we wsi Góra. Pisali się kiedyś z Skrzydlna,
potem za Kazimierza III. kontrowersyą mieli, w roku 1477.
o wieś Szaflary , która im jednak , za pokazaniem prawa do
niej , wrócona była. Atoli zszedł już ten dom dawno : bo Ma-
rek Ratułd nie zostawił tylko córię jedynaczkę, która poszedł-
szy za Jana Pieniążka , sędziego Krakoyyskiego , starostę Są-
deckiego i Nowotargsklego , vyszystkę fortunę w dom Pienią-
żków przeniosła. Piszą też nasi pisarze Ratultów herbu Dzia-
łosza, ale tamtychże samych położyli, o których tu mówią.
Paprocki o herbach, Ratuldów już pod herbem Szeliga, już
pod Ratuldem położył , ale to musi hyc omyłka z podobień-
stwa obudwu tych licrbów.
Rat;}'lisk.i« Ratyńska Maryanna, była za Bartłomiejem
Włodkiem.
W r. 1778. Felicyan Katyński łowczy Miński. — W r. 1788.
Ignacy koniuszy. — Krasicki.
RAUTENBERG HERB.
Powinien hyc baran w lewą obrócony, w pół od nóg i
brzucha ostrzyżony , na hełmie zaś i koronie , pół barana ; tak
go opisał MS. o Familiach Pruskich, bo Paprocki I Okolski
Raiva — Rawicz. 97
o nich milcz,"}. Używają '^o Ilauteubergowie w Prusiech. Nic-
wiein czy tii należy Ludwik Rauler, naJYł-yźszy konsyliarz w
Prusiech , i rej^cns ksicztwa Pruskiego , pierwszy podpisał de-
krcta komissyi królewskiej 1609.
Kaiva* Rawa Jerzy, rotmistrz Rajlarski , dla nicztwa
nobilitowany na sejmie 1662. Constit, fol. 40.
RAWICZ .fiT^mitmmm^ lIKKłi
Powinna hyd Panna rozczesana , w koronie na j^łowie,
ręce obie do góry rozszerzone i trochę podniesione mająca,
w sukni , tjlko po ramiona gołe ręce, siedząca na niedźwie-
dziu czarnym , w lewą tarczy bieżącym , prawa noga przednia,
jak do biegu podniesiona u niego , w polu źóltem ; w hełmie
nad koroną, między dwiema jeleniemi rogami , pół niedźwie-
dzia większe, obróconego w lewą tarczy, jakby siedzącego,
nogę przednią spuścił , w prawej różą trzyma. Tak go opisał
Paprocki o herb. fol. 428, Okol. tom. 2. fol. 581. Początki
tego herbu , w Angiji zakładają ; gdy bowiem Król Angielski
schodząc z tego świata, syna jednego i córkę zostawił, której
w posagu , wszystkie ruchomości , a między niemi, skarby kró-
lewskie odkaża! : brat jej, który się był został przy Królestwie,
po śmierci ojcowskiej, widząc, żeby był tak wielkich skarbów
postradał, gdyby była siostra jego za granice za mąż wydana,
ile, że możni i potężni o nic konkurrowali Panowie, za porada
swych Panów, dal ją na pożarcie drapieżnemu niedźwiedziowi,
wszakże ten, za sprawą Boską, nietylko jej najmniej nie szko-
dził, ale też ułasiwszy się, stopy jej lizał, tak dalece, że go
pasem swem okiełznawszy, na nim z tarasu wyjechała. O czem
gdy znać dano bratu jej , przeprosiwszy ją , wydał w małżeń-
stwo książęciu Lotaryńskiemu , z którym gdy spłodziła kilku
synów, o to się postarała, iż im ten herb nadano. Ci rozbie-
ToM VIII. 7
98 Rawicz.
zawszy się , czy tez ich potomkowie , po różnych ivrajacli , do
Czech też niektórzy zaszli , a ztamtiid do Polski : to Paproć, i
Okol. i inni.
Wiele domów jest w Europie, które niedźwiedzia w her-
bie zażywają. A najprzód Familia Caesarinoriim., y^yka świad-
czy Ulysses Aldrovandus tom. 1. lib. 2. Ornith. czego po-
piera Historija o Papieżach Rzymskich i o Kardynałach, no-
sili Orla z rozci.-jgnionemi skrzydłami , na kolumnie stojącego,
do której uwiązany byt niedźwiedź. Z tej familji było czterech
kardynałów, Julianów dwóch, i dwóch Ale.\andrów, z któ-
rych jeden Julian , ^Yladyslawa Króla Polskiego i Węgier-
skiego , na wojnę przeciwko Turkom namówił , z którym ra-
zem pod Warną zginął 1444. Z tych także Prosper Caesarinus
Columna, z Włoch wyniósłszy sl«;, i z innemi Panami Rzym-
skiemi, w ksicztwie Litewskiem osiadł. Ursynów także familią,
do tegoż lierbu , to jest do niedźwiedzia , niektórzy ciągną , ale
się mylą, bo zdawna się różą pieczętowali 5 o czcm mówiło się
pod herbem Poraj. Bisciola t. 1. Horarum subseciv. 1. 20.
c. 23. opisuje statuę człowieka zbrojnego wszystkiego, ta w
jednej ręce pi'awej trzymała różą , w drugiej lewej szalę , na
piersiach jej był niedźwiedź wspięty ; jedni z Jerzym Spalatin
twierdzą , że to była statua Hermana , sławneg-o wodza Nie-
mieckiego, drudzy, że Armiuina wielkiego wojownika, o któ-
rym Vellejus lib. 2. Histor. Juvenis genere nobilis^ manu
fortis^ sensu celer., ultra barbarum promptus ingenio Armi-
nius , Sigimeri Principis gentis ejus Jilius , ardorem animi
vultu oculisfjue praesejerens, assiduus militiae Romanae co-
mes , et jam Ciritatis Jiomanae Jus , equestremque consecu-
tus gradum. Hic Ule Arminius , qui invictissimas Romano-
rum legiones tres., totidemque ulas, et sex cohortes , occi-
sione delevit, ipsumque exercitus Principem Quinctilium
f^arrum , ut sibi munus afferret^ compulit. W Bawaryi, fa-
milia Hacloderyuszów, z tabliczką złotą na szyi niedźwiedzia
w herbie nosi. Bern miasto w Szwajcarach , na czterech no-
gach niedźwiedziem się szczyci. Sangalienses i Abbatiscellen-
ses, niedźwiedziem Mspięlym do góry. Gesnerus.
Długosz tv historyi sioojej lib. 4. w roku 1100. pisze,
że Wawrzeniec Lorek, Bożej nazwany, z familji Rawitów,
od Bretysława książęcia Czeskieg"o urażony, że całą jego fa-
milią z państw swoich rugował, zabił go, na którego miejsce,
gdy Borzywoj brat jego rządy Czeskie objął, Bożejowi i Mu-
łynie bratu jego rodzonemu , darowawszy zabójstwo , do łaski
przywrócił, i dobra te oddał Bożej, Sancz, 3Iutync, i Lewto-
morzyce 1101. r. atoli Swialopełk książę Czeski , w roku
1108. 3Iutyoc, i z dwiema synami jego, Bożejem i Borsza-
Rauicz.
91)
kiem , także Unisława i Domislawa. \vszvslko to Rawiczanic
byli, pozabijar kazał, czem przerażeni (li'U(lzv leg'!)/, domu la-
milianei , do Polski się wynieśli: przyjął icli mile Bolesław
Krzywousty Krcjl Polski , i w dobra icli w Rawskiem woje-
wództwie opatrzył, gdzie wiele zamków i miast pofuiidowali.
i familią swoję w tym tam kraju rozplenili. ^V następuj.;}evni
potem roku, Jan Czysta, z namowy Krz\'wousta , zabił Swia-
topełka ksiceia Czeskiego: to Długosz loc. ctf. Croiiier /ib.3.
et 5. i inni za niemi bistorycy nasi. Atoli Paprocki w Ogro-
dzie fol. 183. Balbinus Epitom. Rer. Bohem. łib. 2. c. 9.
poświadcza i Bielskie iv to nie Ursovitae byli, jako vlice D/u-
gosz , ale W^ersoritae , nie Rawiczanie , ale AVerszowcv ; a
drudzy, juz ieb L rsoritas , juz AVersovitas piszą, w erem siy
mylą , bo inszy jest berb Wiersza , inszy Rawicz. Lepiejby
tedy mówić, ze i herb ten i familianci jego, jeszcze za monar-
cbów pogańskich ^y tej ojczyźnie kwitnęli. Z tych Prandot:t
był ^voje^yodą Rawskim 1230. drugi tegoż imienia 1260. trzeci
1394. czwarty 1440. jako się mówi \v pierwszym tomie. To-
mlslaw_ także woje^yodą Sendomierskim w" roku 132.5. Pran-
dota z Żelazny wojełyodą Płockim, w roku 1452. Sylwester
albo Lassota, proboszcz Szkalmirski, tegoż herbu, pisał się
z Zdziechowa , ten po zejściu Jana Rzeszowskiego herbu Pól-
kozic, arcybiskupa Lwowskiego, już był zgodnie od kapituły
Lwowskiej, na jego katedrę obrany; atoli >S'ładysław Jagiełło
Król Polski, w roku 1436. na instancyą Hcliasza książęcia
3Iultańskiego , Sylwestra z tej infuły strącił, a na miejsce jego
wysadził Jana z Sprowy Odrowąża. O czem Długosz w swo-
jej łiistoryi libro 12. tom. l.Jol. 691.
Baranowski.,
Biedrzyckie
Bielskie
Binbink,
Boguski,
Bo7'i/szewski\
Celgowski,
Chobrzyński,
Czerskie
Czysta,
Dąbrowski,
Dębiński,
Dembiński,
Der gon,
Drzewiecki,
Herboioni.
Galimski,
Gano Lipski.
rawroti
iski.
Gniewosz,
Gołyński,
Górski,
Gowarczewski,
Gou<orek,
Grodzki,
Grot,
Grotowski,
Gut,
Jarocki,
Jasieński,
Jasi/kowski,
Jastkowski,
Jeziorkowski,
Kamieński,
Karwowski,
Kiemlicz,
Kłoczeivski,
Kosecki,
Kosiński,
Kostro,
Kraśnicki,
Kurosz,
Lasota,
Leniek,
Linowski,
Lipicki,
7'
100
Raykoivski — Rayski.
Mułgieivski^
Przyjemski,
Szydłowski,
Męczyński,
Pszczyński,
Tadejowski,
Melgiewski^
Rąblewski,
Trzciński,
3Iichowski,
Raciborski,
JVarsz,
3Iikulowskł,
Radziejoivski,
Jf^ęgrzyn o wski.
Nie ih ia Ikotuski^
Reszczeński,
Tfilkowski,
Niemczewicz,
Rogaliński,
fflsimirski.
JSiesielkotvski,
Rokicki,
Jt^ojciński,
Noskowski,
Rudziński,
lVojczyński,
Nowomiejski,
Rusiecki,
ll^olski.
Noźotoski,
Samborzecki,
ft^olniiński,
Okolski,
Siedlecki,
Jfołucki,
Olędzki,
Skawiński,
ffoźnicki.
Olszewski,
Skin der.
Zaborowski,
Oski,
Skotoieski,
Zaczkoiuski,
Ostrowski,
Słupecki,
Załuski,
Otrembtis,
Snopkowski,
Zawada,
Owsiany,
Sołomerecki,
Żelazo,
Ozarotoski,
Stecki,
Ziemacki,
Oign,
Suliszewski,
Zołędkowski,
Podczaski,
Sum,
Zwań.
Pfitsiński,
Szczerba,
Duitcsewski , Ktiropatnicki , Małachowski i łVielądek następujące
familie równie do herbu Rawicz podciągają :
Bilbink, Męciiiski, Strachocki,
Depalt, Mitrowski, Szaciitskl,
Fribes, Modlissewski, Warszawski,
Kieniewicz, Niesułkowski, Wyszomirski,
Kochan, Prandota, Ziemak.
Lasotowics
Przystalowics,
]layko^vski ^ w województwie Inowrocławskiem.
Rayiłlir herbu Abdank , w Łukowskiej ziemi było
dwóch braci rodzonych Raymirów za czasów Paprockiego.
Rayski herbu Kietlicz na Szląsku. N. Rayski sędzia
Oświęcimski, którego córka Anna, była za Wikohijem Bran-
dyszem , sędzią Zatorskim i Oświęcimskim. Achacy podsta-
rości Oświęcimski, z sejmu 1653. deputat na trybunał skar-
bowy Lwowski. Constit. fol. 2. Tenże czy inszy podscdek
Zatorski, z sejmu 1061. r. komissarz do granic od Szląska.
Constit. fol. 26.
Rayski herbu Korab, w Kałiskiem województwie, je-
dnaz ich dzielnica z Radłickiemi. Z tych Jan Rayski, dziedzic
na Raysku, umarł w roku 1578. Katarzyna była za Zawadzkim
Tomaszem Swiatopełkiem.
Rayski herbu Jelita, z Połski niektórzy się z nich \\^-
niósłszy, w Litwie osiedli. Melchior Rayski z sejmu 1590.
Razek — Ifęczajski. 101
komissarz do jaranie, mi('dzv Podlaskiem i Brze!?ciaiiskieni wo-
jewództwy. Constit. fol. 683. Stanisław sekretarz królewski
w Brześciaiiskiem , Jan w Wlleiiskiem 1648. N. podkomorzy
Wiłkoniierski. Polcncyanna , Jana Kaininskie^o kasztelana
Mścislawskiego małżonka 1644. N. Mikołaja Dorohostajskiego
wojewody Połoekiego , Henryk cześnik Potocki 1674. r. zona
Latyczyńska. Ale.\ander stolnik Slarodubowski. Anna, Miko-
łaja Krzyczewskiego małżonka.
Kazek, herbu Ahdank^ czy nie Raczek. Paprocki.
Paweł Raczek na wesełn Zamojskiego z kopiij gonił.
Rtlllłtowski herbu Drogosław , z Ł(;czyckiego wo-
jewództwa niektórzy z nich osiedli w Nowogrodzkiem. Jan
Rdnłtowski z Radzikowa na Cndnikaeli I Rdnłtowie , skaritnik
3Iozyrski , potem podkomorzy Der|»ski : synowie jego z Prola-
szewiezowny , 3Iicłiał podczaszy Czernlecłiowski , I Krzysztof":
poty Kojatowicz in MS. bo Paprocki i Okolski o nich nie
pisał , ale ponieważ si<^' z Radzikowa piszij , tocby się raczej
miało mówię, że do Ogończyków należą, jako 1 Radzikowscy,
które herby są sobie podobne. N. podczaszy Miński , córka
jego Eleonora, była za Bazylim Filipowiczem stolnikiem Rze-
czyckim. Jan Michał 1674.' Paweł 1648. Piotr w Mińskiem
1674. Jan na Rdnłtowie Rdnłtowski, sędzia ziemski Nowo-
grodzki , j)oj;}ł Helenę Wańkowiezownę stolnikownę Mińską,
z którą spłodził dwóch synów , Antoniego teraźniejszego sę-
dziego grodzkiego Nowogrodzkiego, i drugiego Leona, córek
cztery , Eleonorę , Ale.\androwi Sowiczowi Korsakowi , pod-
stolemu i pisarzowi grodzkiemu Nowogrodzkiemu, Judytę, Be-
nedyktowi Bohuszewiczowi, skarl)nIkowi 3Iińskiemu, Bar])arc,
Janowi Haraburdzle łow czemu Nowogrodzkiemu , zaślubione.
Zofia jeszcze Panną. Eleonora z Rdnłtowie cliorążanka Zator-
ska, była za Wojciecliem z Dziergowa 31iklaszewskim. Jan,
najprzód kasztelan Witebski , które krzesło wziął po Jerzym
Tyszkiewiczu, Mzląt potem w roku 1739. po śmierci Nlezabi-
towskiego , kasztelanią Nowogrodzką.
W, roku 1778. Chryzostom Rdułtowski chorąży Nowogrodzki.
Zona jego Rzewuska cliorążanka Litewska — z tej córka za Rze-
wuskim wujem rodzonym. — Krasicki.
R(1zaivski z Rdzawy , Marcin RdzawskI , córka jego
Anna, była za Tomaszem Trembeckim. Acta Castr. Cracov.
1602. Jan Soc. Jesu zabity od Kozaków.
Ręliieliński herbu Lubicz., patrz Reniliieliiiski.
RccłaTVSki. N. Ręeławskl , miał za sobą Klemano-
wnę, MS. de Famil. Pruss.
Ręczi^ski herbu Rogala^ w Mazowieckiem woje-
wództwie. N. Ręczajski , z Jadwigi Dzierzgowsklej wojewo-
102 Rędzina— Reg:iilski.
(Izaiiki Mazowiftklej , syn jego Wojciech kasztelan Warszaw-
ski, starosta Derj»ski i Kowalski: Kazanie Pamiątka: z sejmu
(Icjuitat do kwarty Iławskiej. Constit. 1589. _/b/. 561. Bielski
o nim nisze /b/. 78^i. ze JMoskw*;, chcącą ubiec Pleszków, |»o-
razil, 150 ich na |»]acu położył, sześćdziesiąt pojmał. Jionsti/-
łucya 1593. yb/. 050. sukcessorom jego każe z skarbu oddać
summę, którą l)ył dał na potrzeby tej ojczyzny. Hieronim
aieliidyakon Ki'aku\> ski , proł)oszcz Piotrowiuski , kancłei'z u
Maciejowskiego kardynała, kustosz Kielecki, illusfri pruden-
lia^ facunidaqiie ^ juris peritia singula7't , innocentia morum
praestaiili. Sekretarzem liyl łegacyi od Zygmunta III. do
8*awła V. Papieża, 00. Karmelitów Bosych w Krakowie, rze-
czy swoich rucluimych , ostatnią wolą , dziedzicami uczynił,
którym na kościół S. Miełiała, pier\yszy kamień położył w r.
1611. kędy tez po śmierci złożony. Wojciech 1683. Jednaz
icli dzielnica z Laskiemi.
Kędzilia. herbu Łada, w ziemi \^'arszawskiej.
RegOYYSki herbu Abdank, w Sendomiersklem woje-
wództwie , w powiecie Radomskim. Felix Rego\yski opal Sic-
ciechowski , gdzie i nagrobek jego widzieć , a pod nim drugi,
brata jego Jana, m«,>za sławnego i rządnego. 3Iikohij trzeci
brat ich, miał za sobą Annę Siedlecką, z której zostawił po-
lomstwo. Stanisław, czwarty ich brat, w ziemi Clielmskiej
osiadł. Seweryn podwojewodzy Chełmski, z sejmu 1627. po-
borca. Samuel podczaszy Chełmski 1661.
Re;s;illslŁi^ w ziemi Warszawskiej. Jan Pusz na Regu-
łach, i Maciej Kazimierz i Stefan, Regulscy 1674. N. miał za
sobą Jurecką Annc. Jadwiga była za Adamem Rychłowskini.
Ręka w herbie. Ręka z koronką, patrz Betman. Ręka
z pochodnią gorającą, patrz Połota. Ręka świni pysk rozdzle-
i-ająca, patrz herb Świnka. Ręka z obłoku mieczem zaniesiona,
patrz Pogonią \lo. Ręka z korony z mieczem na dół, patrz
Brandys tom. 2. fol. 265. Ręka z kitą, patrz Krzycki. Ręka
przez łokieć strzałą przeszyta, patrz Sapieha. Krom tych,
Okolski tom. 2. fol. 603. Klejnoty fol. 106. ba i mnie się
w Uubnie dostało widzieć między herbami ksiązęeemi, 2do
loco , rękę , po ramię zbrojną , prawą , w polu ezerwonem,
która na prawy bok tarczy trzymała trzy strzały , dwie pobo-
cznie na krzyż złożone, żeleźcem na dół obrócone, trzecia we
środku ich prosto ułożona, ostrzem do góry, wszystkie złote,
pióra u nich srebrne. Ten herb nadany od książąt Litewskich,
gdy albow lem Tatarzy haraczu się od Litwy domagali , ci
chcąc się z lej niewoli wyble, posła do nich wysłali z wypo-
wiedzeniem wojny, ten gdy odważnie, na znak wojny, Irzy
slrzały im oddał, w nadgrodę swej przyslugn, wziął w łierhle
Reklewski— Keiubiewski. 103
też same strzały: to Okol. domysł z Stryjkoio. lib. G.J". 26^J.
gdzie o Erdziwile pisze. Ktoby sii' jednak tym herbem za-
szczycał , żaden nie namienia. W kościele lakże 3Iiedzvrzc-
ckim 00. Franciszkanów pod Ostrogiem , jest takaż ręka,
która na le\vv Jjok tarczy, i tylko d\yie strzały trzyma, na
krzyż złożone, ostrzem na dół. Tenże Okol. tom. 2. f. 005.
kładzie lierb t;iki, gdzie ręka na prawy bok tarczy trzyma krzvż,
na hełmie zaś jest kogut, i przydaje, że ten herb przyniesiony
z Francyi przez marszałka w Priisiecli , który pod wojnę Krzy-
żacki} poległ na placu : Biel. fol. 299. ale i tu łamilianta ża-
dnego nie przypisał Okolski , dla c/.<'go i ja rycin tych herbów
nie ktadę.
Reklewski herbu Gozdawa.^ w Poznańskiem woje-
wództwie i indziej. Jan z Reglewic cliorąży Czerski 1436. u
Łaskiego w Statucie fol. 140. .lakób w Scndomicrskiem,
którego syn Jan 1598. podstarośei Opoczyński. Acta Castr.
Opocznen. AVojciech eześnik Sendomierski 1660. Wacława
córka 3Iaryanna , była za 3Iicliałcm 3Iietelskim. N. miał za
sobą Cielecką, z której córka za Tchorzewskim , Zygmunt w
ziemi Liwskiej 1674. N. Antoniego Jarzyny małżonka.
W r. 1778. X. Reklewski skarbnik Pilznieiiski. — Iu'asickł.
RekiiC herbu Leliwa. Monwidowicz , syn Jana Mon-
wida wojewody Trockiego, spłodził syna Rekucia, od którego
początek wziął dom kniaziów Rekiiciów, dziedziców na Kro-
zach: są i w 3Iińskiem \yojewódzlwie , z których Salomon Re-
kuc Władysława IV. Paweł Jana Kazimierza podpisali elekcye,
to Kojal. in JJS. ho Paprocki i Okolski o nich niewiedzieli.
Remllieliliski /terbu Lubicz, w Mazowieckiem wo-
jewództwie. Felix Rembieliński , kanonik Gnieźnieński i Ło-
wi cisi , mąż ludzki i pobożny, imiarł 1527. któremu synowiec
jego Jan, kanonik Gnieźnieński i Łęczycki, nagrobek w Gnie-
źnie wystawi!. Starował, in JJonum. i znowu w roku 1578.
kwitnęli , Jan Rembieliński J. 1. D. i Felix, kanonicy Gnie-
źnieńscy. Acta Synod. Petric. jN. Rembieliński miał za sohą
Nadarzyńską, z której córka >^'eronika , dostała się w małżeń-
stwo Uchańskiemu , staroście Chełmskiemu. Jakób pojął Go-
Jyńską , którego córka z niej Emereneyanna , wydana za Ję-
drzeja Lipskiego herbu Łada. S. Rembieliński, żona jego By-
kowska 1693.
W r. 1778. Franciszek Rembieliński yiceregent Krasnostawski.
— W r. 1788. Kajetan żupnik Ciechanowski. — Krasicki.
Keiullienski herbu Jastrzębiec, w Sieradzkiem i
Bełzkiem województwach , piszą się z Rembiszowa. Przydo-
mek mają Kruszyna. INiewiem czy nie tu należy Ki-uszyna z
Galowa , jeden z panów Podolskich , kłóizy Podole vr roku
104
Reiuliiewski — Keiiibowski.
1430. od Lifw-j' oderwawszy, do Polski przyłączyli , o czem
Kromer lib. 20. Biel. i StryjkoivskL N. JRembicwska, była
za Brzozowskim chorążym Gostyńskim. Jadwiga za ^\ alcw-
skim, matka podkomorzego Sieradzkiego. J<»drzej poboi-ca w
Siei-adzkiem 1647. Constit. fol. 46. Zofia, Albraehta Zeb;-
ckiego Doliwezyka małżonka.
ReillbieiYSki herbu Rogala.) w województwie Pło-
ckiem. Marcin Rambiewski , Poznański i Płocki kanonik w r.
1524. na przywileju Collegiaty Łowickiej.
Rembowski herbu Ślepo
łvron , w ziemi
Cieci
leclianow-
skiej. N. kasztelan Ciechanowski. Gabryel rotmistrz i żołnierz
sławny. N. miał za sobą Konstancyą Ciemniewską. Jakób Rem-
bowski stolnik Zakroczymski. Według genealogji Krasińskich,
poszli od Sławka Krasińskiego, sędziego Roźańskieg^o , z któ-
rego piąciu synów był Stesław, temu ze si»^' działem dostał
Rembów, od niego on i potomkowie jego nazwani Rembowscy.
REMBOWSKI
HERB.
Powinien l)yć w polu czerwonem oszczep albo rohatyna,
z gałką i jedwabną streH}, ostrzem do góry prosto postawiony,
i dwie strzały na krzyż złożone przez oszczep , takim kształtem
jak w herbie Jelita, w hełmie nad koroną orle skrzydła czarne,
tak go opisał 3IS, o Familiach Pruskich., i jam widział w ko-
ściele Peplińskim : l)o Paprocki i Okolski o nich niewiedzieli.
Przodek domu tego, urodziwszy się w województwie Lubel-
skiem , do Prus przyszedł , pojąwszy Tuczyńską de ^Vedel,
spłodził trzech synów. Jeden z nich w wielkim Turzu mie-
szkał, miał córkę jedne, 3Iichałowi Konarskiemu wojewodzie
Pomorskiemu, staroście Grudziądzkiemu i Ilamelsztyńskicmu,
zaślubioną, synów zaś trzech: Leonarda opata Pej)łińskiego ;
Jerzego, któremu 3Ialzcwko działem się dostało , tego tylko
Reiner— Renard. 105
Irzy córki zostały , jedna zmówiona była z Sebaslyanem Jasiń-
skim w Osli-owitym, drug-a z Marcinem Dulskini, trzecia z
Łukockim ; i Wojciecłia, tego te córki były, Kossowa, Nie-
wieścińska, Lokowa, Anna Bocbliiiska, a jtotem poszła za Sta-
nisława Bartliiiskiego, synów zaś Irzedi. Lenard opat Pcpliń-
ski, blizko lat 40 komissarz zakonu Cystercyenskieg-o, ojczyźnie
dobrze zasłużony, umarł 1649. ^idryan dworzanin i sekretarz
królewski , od Zygmunta III. poseł do Selima wlórego Cara
Tureckiego, którą legacyą, z pocbwałą wszystkicb , godnie od-
prawił, i pewnieby był wjsoko urósł, tak dla swoicb zasług,
jak tez dla miłyeb i przyjemnych obyczajów, gdyby była śmierć
Wijtku życia nie przerwała, która przypadła na rok 1646. po-
grzebiony w Peplinie z marmurowym nagrobkiem, od Leo-
nory de Langnaun małżonki jego wjstawionym , która zszedł-
szy z tego świata 1649. tamże pochowana, ta najprzód była
za Gissą; Adryanowi powiła trzecli synów, z tych Krzysztof,
miał za sobą Dorpowską z Krowiczyna herbu Junosza, z której
miało być dwóch synów, na Suminie i Sycyminie dziedziców.
Były i siostry cztery Krzysztofa i Adryana, ale znać nie ro-
dzone, jedna za Jerzym Gzarlińskim, druga za ^Vojciechem
Białochowskim , trzecia za Janem ^Yolfem, czwarta za Mro-
czyiiskim. Drugi syn z Tuczyiiskicj osiadł w małym Turzu.
Trzeci Krzysztof, z matki Łukockiej urodzony, złączył siy był
dożj-wotnie z Bystramowną, urodzoną z Rabianki , z której
córka jedynaczka, poszła za Jędrzeja Branta, i wniosła w dom
Brantów Rokocin. N. przeorysza w Zukowie zakonu S. Nor-
berta, życie pobożne zakończyła w roku 1698. Ignacy miał
za sobą Barbari; Pruszakown*; , z tej synowie , Józef i Ja-
kób , i córka 31aryanna , Stanisława Jasińskiego sędzica Pu-
ckiego żona.
Reilier^ w ksicztwie Litewskiem. Jan Renier miał za
sobą Annę Koniecką. Stefan w Wilkowiskiem 1674. N. ge-
nerał artylleryi Litewskiej, o którym Abn*/^#«cya 1690. y. 11.
Mateusz chorąży Trocki 1703. N. Rejmer miał za sobą Zu-
zannę Kołontajownę.
Reiniesz ^ w księztwie Litewskiem , w powiecie Li-
dzkim, kwitnęla niegdy można familia Remieszów, dziedziców
na Lipniszkach.^
Ren^ w Żmudzi Jerzy Ren 1621.
RENARD HERB.
Powinna być liszka żółta, w prawą tarczy Iłieżąca, z ogo-
nem do góry zadartym, w polu modrem, na hełmie nad koroną
skrzydło orle białe. Ten herb nadany Janowi Renardowi, pod-
1U6
Renard— Rescius.
RENARD
HERB.
stolemu Nurskiemu , staroście Tyszowieckiemu , pułkownikowi
<;wardyi królewskiej, a potem feldmarszałkowi wojsk Saskich,
iuifj'dzy rycerstwo Polskie policzonemu, przez konstytucyjj sej-
mu Grodzieńskiego, w roku 1726. od Augusta II. Króla Pol-
skiego, od którego wzięli także przywilej na Baronatum, kędy
o nich powiada, ze z Fraucyi ta familia do Polski przyszła,
ie miał brata ten Jan Benedykta , rotmistrza w w ojsku Pol-
skiem , ze dwóch synów jeg-o zostało, Jakób Antoni, i Jan
Piotr, że siostra Jana, była za Klaudyuszem Heniykiem Morel,
z której córka Maryanna Orzelska , księżna Holsztyńska.
]lepliiisli.i herbu Pogonią Polska , w powiecie Woł-
kowiskim.
ResciliSt Stanisław Rescius, na dworze się kardynała
Uozyusza wychowawszy , znać było w całym życiu jego , jakie
lam wziął do wszystkich cnót i nauk ćwiczenie : znać i z tego,
co o nim napisał Bai'onius kardynał in j\o(łs ad 7. Muji^ gdzie
o nim tak mówi : Slanislaum Rescium S. R. E. Piotonota-
rii/m , optimi illius utque doctisshni Stanislai Cai^dinalis
ałummim ^ ob moriim egregiam integrilatem et insignem eru-
ditio7ie/ii , plurimi facio. Lipsius także Epist, Select. Cen-
ttir. siugul. ad Italos et Hispanos, et ad Rescium Epist. 12.
jego nauce osobliwsze elogium zapisał ; jakoż znacznie się wy-
daje w różnych od niego na świat księgach wydanych. Imo. Z/e
Atheissimis et Phalarissimis Evungelicorum, libri diin, JSea-
połi in ito 1596. ubi in primo libro ostendit , gitomodo
Evangelici Scripturam , Jidei symbolum etc. corruperint
perrerterint etc. altero libro agit de crudelitatibtis illorum
in templa , monasteria , bona Ecclesiastica etc. Addidit Pa~
raenesim ad E(juites Polonos , (]uod liberlati Polonae non
indecens sit, parere Ecclesiasticis legibus. 2do. Paraphra-
Resciiis. i^'
SIS in septem Psalmos Poenitentiales ^ Cracov. 1591. tn 12.
Accessit ejusdem Panegyricus de l^ictoria de Turcis^ ad
NaupactiUH obtenta. 3tio. De rebus hi Electione ,, pt'ofe-
ctione, Coronatione Henrici Regis Polomae, in Galliu et
in Polonia gestis^ Romae 1574. 4to. Rozmowa o śmierci
człowieka z duchem, exlatina, cuaauctorscripsit, lingitatjue
Polonice reddita a JI. ^1. S. et 1675. impressa in Ato Crac.
Sto. f^ita Stanisłai Hosii Cardin. et Episcopi P'armiensis,
Romae 1587. 2do Olirae 1680. in 8i'o , ubi appositu est Re-
latio de transita et dormitione ejusdem , ab eodem Rescio
conscripta, et Parisiis impressa 1582. in8vo, separafim.
6lo. Spongia pro Societate Jesu, 1590. in Ąto Crac. qnam
comtnemorat cum laude Sachinus Hist. Soc. par 5. lib. 10.
num. 85. Listy jego niektóre znajdziesz in Toma 2do Oper.
Hosii Cardinalis, adjinem. Swlyty też Karol Boromeusz kar-
dynał, w Hscie s>yoini do niefro , który \yidziec między inszcnii
tego świętego listami, w Antwerpji, w roku 1623. ^ydruko-
wanemi, sla\yi jego ciimiam animi simplicitatem , et ad Jesu
C/iristi tiomen ampli/icandum, studium. Henryk Król Polski
szczególniej go sobie poważał, i między sekretarzów go swoich
policz\'\yszy , do Francyi go z sobą zapraszał , bo i sam juz
byt z Polski wyjechał, po śmierci brata swego Króla Francu-
zkiego. Sy.Ytus V. Papież, Ctriuscue signaturae referendary,-}
go uczcił. Zyg-munt III. Król Polski, krom dziekanji ^Var-
szawskiej , kanonji ^Yarmińskiej , opactwo mu Jędrzejom skie
konferoAyał, i między synów koronnych go policzywszy, w ró-
żnych go legacyach i interesach, jako doświadczonej roztro-
pności i dzielności męża, zażywał: osobliwie do Syxta Papieża
względem kanonizacyi S. Jacka, w roku 1589. Sererin. in
S. Hyacin. lib. 4. Do ]\eapolu także, względem pcnsyi Bar-
skiej , kędy się z światem pożegnał w roku 1600. 3. Kwietnia,
trochę przedtem bibliotekę swoje Domui Professae CracO'
viensi Soc. Jesu, w osohliwsze księgi obfitując.-j, darowawszy.
Histor. Domus. Zwał się przedtem Beska , potem Kescius,
według Starował, in Scriptor. Polon, centum f. 32. Patria
Posnaniensis, gdzie też ten autor powiada, że jeszcze od Ste-
fana Batorego był do Polski sciągniony , i opactwem Jędrze-
jowskiem uczczony ; w legacyi jeździł od niego do Grzego-
rza XIII. i Syxta V. Papieżów, i znowu od Zygmunta III. do
Rzeczypospolitej ^Ycneckiej , do Ferdynanda ksi.-jżęcla Hetru-
ryi, do Klemensa VIII. Pajńcża, któremu imieniem tegoż
Króla posłuszeństwo oddawał. Krom wzwjż wyrażonych ksiąg
jego, jeszcze te liczy, Tractatum de Majestate Sedis Apo-
stolicue. Sermones de Sacerdotio, Pia progymnasmata. Li-
br um pro augmento fidei Orthodoxae., Librurn pro de fen-
108 Reszczeuiski— Rewkoiv8ki.
sione Patrum Societ. Jesit, krom tamtej, Spoiigia nazwanej.
Orationein in causa Canonisalionis S. Hyacinthi. Librum
Epislolarum Fatniliarium .
Reszczeusk.! herbu Rawicz, w województwie Kra-
kowskiem.
Są także w Lubelskiem, powiecie Łukowskim, z tych Marcin
kościeszek Reszczyński, z Barbarą z Mikołajewskich małżonką
synów miał czterech: 1. Kajetana Onufrego dwóch imion.
2. Ignacego Michała. 3. Jana z Dukli. 4. Seweryna An-
toniego, o czem zaświadcza tranzakcya we Lwowie, d. 4. Sty-
cznia 1783. w aktach złożona. — H^ielądek.
Retlilislli^ w Dobrzyńskiej ziemi. Wojciecli Relfiński,
najprzód podsłaro^cl Bohrownicki, potem podstoll Dobrzyński,
w roku 1611. poborca w tejże ziemi. (Jnwer. Pobór. 'S. miał
za sobą Konstancją Rutkowską , pisarzownę ziemską Do-
brzyńską.
Retko^slli* Dorota Retkowska , najprzód Melcbiora
Karczewskiego , potem Mikołaja Peperzyńskiego albo Zebrzy-
f dowskiego małżonka.
1 '' Reiit herbu Gozdawa, w Połocklcm województwie.
O tych ani Paprocki, ani Okolski nie pisał. Romanus Reul w
Połockiem poborca 1589. Constitut. fol. 5bS. Fiedor 1601.
Coiistit, Jol. 777. Alexander w Smoleńskiem , Jan w zakonie
naszym , apostolskiej missyi w Persyi podjąwszy się , na niej
życie stargał, tamże w roku 1713. Synowiec jego, w szkołach
Poznańskich Syntaxim się ucząc , śmiertelnie zacliorował ;
w tej chorobie d.ano mu konfekcik jakiś na ostudzenie mali-
gny, którego lubo on dla słabości sił nie mógł połknąć, prze-
cież spytany, powiedział, że go połknął: w tym skonał; za to
kłamstwo trzy lata czyscową karę ponosił, dopiero po skoń-
czonych tych latach , gdy w tejże samej Syntaxim , w której
się uczył, studentom książki, kałamarze, czapki, jawnie z ła-
wek na ziemię, bez ^laruszenia jednak, zrzucał; za ręce i su-
knie ciągnął, zaklęty i pytany, ktoby był, wypowiedział wszy-
stko, i czego nikt niewiedział, winę, o którą go w Czyscu
chłostano , wyznał , o modlitwę za sobą prosił , za którą , w
kilka dni potem , idąc już do nieba , podziękował. Histor.
Colleg. Jan mleczny Połocki.
Antoni Reut w r. 1778. budowniczy Połocki. — Józef sędzia
ziemski Witebski. — Mateusz w r. 1788. podstoli Połocki.
— Bazyli Reut podpisał ratiBkacyą tranzakcyi Bendziuskiej r.
1589. — Krasicki.
Rewkowski herbu Swierczek, w powiecie Grodzień-
skim , tak nazwani od dóbr nazwiskiem Rewno , zfąd się piszą
Rewko Gawroński. Są i w Litwie Rewkowscy lego herbu:
Kojał. tn MS. bo Paprocią' i Okolski o nich nie wiedział.
\
Rey. 109
Key herbu Oksza w Krakowskiem , na Rusi i w Wiel-
kiej-Polszcze. Jan Rey proboszcz S. Michahi na zamku Kra-
kowskim, na liście \Vladyshawa Króla danym miastu Lwow-
skiemu 1444. a Długosz Uh. W. fol. 294. wspomina Jana
Reja w roku 1410. ze w Grunwaldskiej potrzebie z Krzyżaka-
mi, odważnie z innemi stawał. Niewiem czy nie tenże sam Jan
był potem sędzią ziemskim Sendomierskim w roku 1434. Slo-
gniew Rey starosta na Rawie, co dziś Barem zowią, o którym
Mieciloy. lib. 4. pisze, ze był od Tatarów pojmany w roku
1452. Piotr Rey dziedzic na Nagłowicach, ale ze bezzenny
umarł, dobra te poszły do ri-jk brata jego rodzonego Stani-
sława człowieka rycerskiego , ten najprzód źył z Buczacką
herbu Alidank, potem z Barbarą z Fulsztyna Herburtowną,
siostrą rodzona Herbui'la Odnowskicgo kasztelana Bieckiejio i
starosty Sądeckiego, wdową po Zórawińskim, którego pojmali
byli Turcy na Bukowinie, za Ale.\andra Króla, gdzie w wię-
zieniu w kilka lat unjarł : z tą Stanisław w roku 1516. spło-
dziwszy Mikołaja, wiek swój skończył, poeliowany w Zóra-
wnie : trzymał w Krakowskiem Topolą, Stanowice, Bobin.
Mikołaj we dwudziestu lat oddany do Tęczyiiskiego Jędrzeja,
na ten czas wojewody Sendomierskiego , tak się polerować za-
czął, że lubo nic, albo mało co łacińskiego języka umiał, prze-
cież z wrodzonego dowcipu , do tej perfekcyi przyszedł , ze
książki pisał: Powiadał sam o sobie, ze był tak fortunny czv
niefortunny, ze nigdy póki tylko zył , taka na niego przygoda
i potrzeba nie przypadła, zęby w niej będąc, miał kiedy szabli
swojej dobyć, chyba w rozwadzaniu. Pojął był Kosnownę z
Sędziszowa , siostrzenicę arcybiskupa Gnieźnieńskiego Bory-
szewskiego herbu Róża, który mu w Chełmskiej ziemi kupił
Sienice , i Kobylskie dobra. On tez niedaleko od Chełma za-
łożył miasteczko i nazwał Rejowiec. Król Zygmunt I. i Kró-
lowa Bona, łaskawi będąc na niego, dali mu jurgielt w Szkal-
mierzu. Od arcybiskupa Gamrata , dzierżawą trzymał Kurze-
lów i Biskupice. Urzędu żadnego ziemskiego przyjąd nie-
chciał, mówiąc: ze wolność i sumienie, w zabawionym żywo-
cie, nigdy bezpieczne hyc nie możej wszakże posłem na sejmy
bpyał, i żadnej koronnej sprawj- ani zjazdu nie omieszkał. Od
Zygmunta Augusta Króla, wziął dziedziczną wieś Mikołaja
Odnowskiego, blizkiego brata, Dzievyiąciele nazwaną, tylko że
miała na Króla przypaść /wy-e donatario. Paweł także Bystram
brat jego hlizki, bezpotomny jednak, dał mu dwie wsi w Lu-
belskiem województwie, Popkowice i Skorczyce. Okszą mia-
sto w Krakowskiej ziemi nad Nidą rzeką założył, i wiele do
niej wsi przykupił. Pisał wiele ksiąg, z których kilka jest
przeciwko wierze katolickiej , lubotS wiele ich już zaginęło.
liO Rey.
Imo. Postilla polskim językiern. 2do. Katechizm dyalogiem.
3lio. Psałterz Dnivid6w przełożył loierszem. 4l(>. Żywot i
sprawy Józefa Patryarc/iy. oto. Spectrum albo Sowi/ czy-
ściec. 6to. Sprawa człowieka Chrześcijaiiskiego pod figurą
kupca. 7ino. Apocalipsim S. Jana iinjłozyl Polskim języ-
kiem. 8vo. O potopie Noego. 9iio. ff'izerunek dla dwor-
skicfi ludzi. lOmo. Zwierzyniec Stanów Szlacheckich ., któ-
rzy na ten czas iyli-, wierszem opisał, limo. Zatargnienie
fortuny z cnotą dla białychgłóiv. 12mo. Księgi Żywota czło-
wieka poczciwego^ rozdzielone na trzy toieki Jego: tytuł
Książki, Zwierzciadło., albo kształt zycia^ in fol. 13mo. Na-
rzekanie na nierząd Polski. 14to. Apophtegmata rozmaite.
15to. Przemowa do poczciwego Polaka stanu Rycerskiego.
16to. Zbroja Rycerza Chrześcijańskiego. 17mo. Zegnanie
z światem. ^Sa żadnej jednak j)(idpisae niccheiat imienia swe-
f^o , ze jako sam mówił , od niedouczonego pochodziły. Trze-
cieski w życiu jego. Kwitnął 1567. zostawił synów trzech
według" Paproć, przecież trzeciego nie wyraził ten autor. Z
tycli J(;drzej sędzia kapturowy Krakowski 1587. Const. f. 421.
z Katarzyny Dembińskiej kasztelanki Krakowskiej , spłodził
d\yie córki , Ann«> 3Iiękickc'} w Przemysłkiej ziemi , i Ewę , za
Adamem Lanckorońskim , obiedwie bezpotomne. Syna zaś
Marcina, który dwa razy śłuhy małżeńskie ponawiał, pierwszy
raz z Ujejski} z Wielkiejpołski, drugi raz z Anną Maryą Słu-
pecką, kasztelanką Lubelską, z Leszczyńskiej urodzoną, z obie-
ma potomst\yo zostawił: \o Baranowski. Był ten Marcin sędzią
kapturowym Krako\yskim 1632. r. Acta interregni. 3Iikołaj
drugi syn Mikołaja poety, złączył się był dozpyotnic z Dorotą
Chlebowiczowną, \yoje\yodzanką Wileńską, z której syn Krzy-
sztof. Jędrzej Rey, kanonik Krako\yski , dochodami swemi
chojnic się z ubogiemi dzielił, a potem spuści\yszy kanonią, do
zakonu S. Franciszka, w Krako\yie na Stradomiu , wstąpił,
gdzie świątobłiwem życiem , cierpliwością , pokorą , przykła-
dem , był \yszystkim , tak, ze tez wielu patrzącycli na siebie,
do pogardy świata zachęcił, zasnął w Panu 1643. 23. Sty-
cznia. Krzysztof stolnik Lubelski , miał za sobą Katarzynę
Drohojewską (córki Krzysztofa, Anna, Stanisława Piekar-
skiego, Katarzyna, Piotra Bog^usza, małżonki) z tą spłodził
czterech synów; Marka, który Imo voto pojął Gołuchowską,
z tej miał syna, ale bezpotomneg^o, 2</o i'oto z Ożarowską, z
tej nie zostawił tylko czteiy córki , Elżbietę Borkowską , ka-
sztelanową Lubaczewską, Suchodolską, Zbigowską, i Górecką.
Adama , tego żona ^Viclowiejska. Stanisława sekretarza kró-
lewskicgo, z sejmu 1611. naznaczonego do lustraeyi dóbr kró-
lewskich w Mazowszu , Constit. fol. 36. potem stolnika Lu-
Reyczyuski. iH
belskieo;o, ten sterilis. .lodrzeja starostę Llbuskieg^o, posło-
wał z Poznaiisliiego województwa na sejm 1627. Const. f. 8.
i 1628. fol. 2. i 1629. i na lionwokaeyą 1632. pokój z Mo-
skwą po(łpisał I 1638. /b/. 3. miał za soł)ą Latalsk;} , z której
svnów jeg-o dwócli: Władysław wojewoda Lubcłski, marszałek
Krółowy Połskiej , wspominają g^o konstytucye na róznvcli
miejscaeli , az do roku 1676. złączył się był doźj-wotnie z Go-
rajską, z którą żył bezpotomnie. Siostry jego dwie byłv, jedna
Ioto Doto za Leszczyńskim, 2do za Buczackim, dru^a Kar-
• ' 'O
wieka. 3Iikołaj , brat rodzony Władysława wojewody , pojął
Bojanowską. która mu powiła dwie córki, Zofią, 3Iacieja
Twardowskiego łierbu Ogońezyk , małżonkę , drugą Potwo-
rowską : i synów dwócli, Karola podstołego Chełmskiego, sę-
dziego grodzkiego Krasnostawskiego, tego, z Maryanny Bre-
zickiej, syn Stanisław, młodo w roku 1716. wszedł do grobu
w Krasnymstawie, córka zaś Zofia, zaślubiona Janowi Peplew-
skiemu kasztelanowi Wołyńskiemu a wprzód podkomorzemu
Podolskiemu *) , i Jana starost*^ Libuskiego, teg^o z Bramowny
było córek dwie , Ludowika Romerowa sędzina Nowomiejska,
i 3Iaryanna Rylska , komornikowa , synowie także dwaj , Sta-
nisław młodo zniknął , i Jan , miał za sol)ą Stadnicką kaszte-
lanką Belzką, z tej syn Tadeusz. Adam Rey , komissarz do
granie od Węgier, Constilut. fol. 5. Jędrzej starosta 3Iało-
goscki, spłodził syna Władysława , i córkę Eleonorę, Józefa
Potockiego kasztelana Kijowskiego małżonkę, siostra jej Lu-
dowika, z Samuelem Kozierowskim stolnikiem Dobrzyńskim,
weszła w kontrakty małżeńskie , ale sterilis. AYładysław, ten
złączył się doż>-wotnie z Czerną, z której córki, Maryanna za-
konnica, Teresa za Leonem Kamińskim, i Zofia Panna, synów
dwóch, z tjch jeden Karmelita Bosy, drugi Józef. N. Rey
miał za sobą Katarzynę Kobielską sędzlankę grodzką Piotr-
kowską. N. miał za sobą Teofilę Morsztynownę starościankę
Bolnicką.
Reyczyiiskl herbu Li/bicz^ piszą się z Prosikowa,
znać ze od Prostków idą. Paprocki o Raczeńsklch w Drohi-
ckim pisze, ze są Lubiczowie; mnie się zda, że ten autor mia-
sto Reyczyńskich, położył Raczeńskich. Maryanna Reyezyńska
zakonnica S. Benedykta w Staniątkach , umarła 1707. siostra
jej Teresa, była za Małachowskim herbu Gryf w Wielkiej-
Polszcze.
") Po śmierci Peplewskiego pierwszego męża swego, Zofia, pono-
wiła śluby małżeńskie z Udalrykiera ks. Radziwiłem koniuszym
Litewskim. Od jej rodzonego brata J ózef Rej kanonik. Przemyski
umarł w młodym wieku , brat jego 31ichał starosta Aowomieiski.
Siostra obydwócli wydana za Rocłia hr. Krasickiego. — Krasicki.
112 Reyila— Rezwie.
Rey«la* Anna Reydowna , Felixa Kaspra Arcieeliow-
skic""o , i)0(ls(^Hlka Liwskiego małżonka 167S.
Keyiiitm m Prusiech. N. Rcynian Abscl starosta Kwi-
dziński , miał za sol).] Brantownę, z której córka jedna Milew-
ska, driif^a za Walentym W.-jglikowskim.
Keyiliuilt herbu Boźawo/a , w Ruskiem wojewódz-
twie. Franciszek Reymunt 1686. Paprocki \ Okolski o n\c\\
nie pisał.
RE Y TEN HERB.
Noszą w herbie męża zbrojnego na koniu , z dwiema roz-
dartemi na końcach kopijami i oszczepem: w hełmie także mąr
zbrojny, w ręku trzyma dwie kopije rozdarte i oszczep. Z tych
Jan , syn Jerzego z Saczkowny , dziedzica na Zakrzewie i Ko-
złowie, pierwszy w Litwie osiadł, tam w wojsku długim żoł-
dem na sławę zapracowawszy, umarł nagle w Warszawie, po-
grzebiony w Stwołowicach w Lorecie łundacyi Radziwilow-
skiej : miał za soliij Borzymowską, której siostry rodzone, jedna
żyła z Białozorem , druga z Połul)ii'iskim , trzecia z Syruciem,
ta zaś Borzymowska owdowiawszy , poszła 2do voto za Ale-
xandrowicza sędziego ziemskiego Grodzieńskiego , z którym
miała dwóch synów, Stefana marszałka Grodzieńskiego, a po-
tem kasztelana Nowogrodzkiego , i Kazimierza pisarza Gro-
dzieńskiego , z Reytenem także dwóch synów , Marcyana i
Franciszka , tego tylko córki zostały , z którycli jedna Sybilla,
przeoryszą w Wilnie w zakonie S. Benedykta. Marcyan zaś
wojski Lidzki , rotmistrz w wojsku Litewskiem , z Choromań-
sklej zrodził pięć córek: Kuhlicką stolnikowę Inflantską, Kierz-
nowską podczaszynę Starodubowską , Massalską sędzinę W oł-
kowiską, Jurewiczową podstolinę Słonimską i Pogorzelską, i
syna Micłiała , skarbnika Mozyrskiego , chorążego Usarskiego,
męża rycerskiego pod W iedniem i indziej , miewał komendy
nad wojskiem, umarł w Słucku w roku 1706. pochowany w
Nieświeżu u 00. Bernardynów, żona jego Rosudowska, po-
została wdowa po W^ojniłowiczu, tylko mu jednego syna po-
wiła Dominika, strażnika Nowogrodzkiego, cliorążcgo Usar-
skiego pod hetmańską cliorągwią : ten żył z Teresą Wołodkie-
wlczowuą stolnikowną Mińską.
31 i chał Reytan w r. 1778. pisarz ziemski Nowogrodzki. — Prs^-
pisy Krasickiego.
Rezgol na Żmudzi, Jan i Stanisław Rezgolowie 1621.
REZWIC HERB,
na Szląsku. Paprocki 7V swoi/n Statnbuchu , takim kształtem
herb ten położył; są trąby myśliwe siedm, średnia między nie-
Ridger— Roch. il3
mi prosto, drurfie sześć po bokach jej zakrzj-wione , ułożone
Mszyslkie na kształt Konchy, wszystkie się scliodz.*} u g;ói'v
cieiiszenii końcami , nad niemi ksi(;zyc nie pełny , obiema ro-
bami do "óry obrócony, na każdym rojru ic"o "wiazda. Jerzy
o Ot «^ .o»loo .
Rezwic z Kędzierzyna na Petro\yicach , sędzia ziemski Opolski
i Raciborski, z ojca Jana, tak/.e sędzieg^o Opolskie<^-o , uro-
dzony, brat jej^o \Vaclaw, sędzia ziemski Opa\yski, mąz wiel-
kiego do\ycipn , w roku 1608. Anna Rezwicowna , małżonka
Szetichy. Ryli przodkowie tego domu hetmanami zieniskicmi
Opolskiemi, patrz KeZ¥t'iCK pod Leliwn.
R I D G E R AlMfMMM- ^r )k HERB
Powinna być tarcza tego herbu wzdluz przedzielona ; po
lewej stronie, ma być ręka zbrojna, prosto w górę trzymaj;jca
taką formę, po prawej stronie tarczy, trzy pasy na ukos od
lewej strony z góry, na dół w prawą, nad hełmem i koroną
ręka zbrojna , takaż jako i na tarczy , między dwiema skrzy-
dłami , z których jedno prawe , czerwone do potowy od góry,
niżej białe, lewe zaś białe od góry w pól, niżej czerwone; tak
go opisuje 3IS. o Familiach Pruskich^ bo Paprocki { Okolski
o nich nic pisał. Tym się szczycą Ridgerowie , w Prusiech
dom starodawny, z których 3IIko}aj Rhediger, wielu dóbr dzie-
dzic, i Felix Ridger, konsyliarz u Rudolfa i Macieja Cesarzów
Rzymskich.
ROCH HERB i K0LU3I>A.
Paprocki o herbach fol. 464. tak o tym herbie pisze :
Kolumna herb tu przyniesiony z U^łoch, jako o tern Kata-
log dostatecznie świadczy, używali w polu czerwonem ka-
miennego słupa , na którego wierzchu korona złota. Pote?n
tu odmieniony takim kształtem: miasto korony ^ baszta niie-
ToM VIII. 8
114
Roch.
nią to być nie kolumnę , ale Roch , htórego na grze u Sza-
chóiu używają^ i powiadają być wla.śnie w Polszczę nadany.
Poty Pap?'ocAi przed lal j)óltortista pisz;|c : dla tego podle sie-
bie dwa razem te licrby polozyl, koliiniiię i Roch : a mnie tern
swojem zdaniem dał okazyą, zem familiaiitów tego lierbu , do
herbu Roeli, w przeszłych tomach pociągnął: cózkolwieli je-
dnak bądź , ze za czasów Paprockiego herbu Roch zażywali,
teraz jednak do kolumny prawie się wszyscy referują , dla-
czego i Okolski lom, \. fol, 117. pod literą C, albo Columna,
wszystkich bcrbownych rcjestiujc, a tamo 2do pod literą R,
albo Roch, tylko Picrzcliałów i 31roczków położył, i Leśniow-
skicb , ale o tych mówił i pod Kolumną. Co się tedy tycze
herbu Roch, powinien ])ye w polu białem Roch czarny, ja-
kieg^o więc w szacłiy grając zażywają, a na hełmie pię<5 piór
strusicłi, tak go opisuje Długosz w hisforyi swojej pod ro-
kiem 1333. Paprocki w Gniazdzie fol. 1089. i 1176. O herb.
fol. 497. Okol. tom. 2. fol. 614. klejnoty fol. 72. Początki
tego lierl)u Okolski z tej okazyi naznacza : ksiąze ])rawi Mazo-
wiecki , w obozie wojennemi interesami zatrudniony , Pierz-
chałę rycerza w szachy z sobą dla rozerwania mełancholji, wy-
ciągnął: gdzie gdy mu Pierzchała Szaclimat dał Roełiem, ksiąze
mu tegoż samego Rocha w herbie nadał , i w dobra opatrzył :
przecież zapomniał się ten autor w swych pismach : bo lubo te
dwa łif rby za ró/.ne od siebie przyznał , zteniwszystkiem i pod
herbem Rocli , Oborskicli , Walewskich i Łąckich , chwali,
choć juz ich pod herbem Kolumną osadził. Klemensa także bi-
skupa Płockiego, juz tu, już pod kolumną kładzie. Co się zaś
lYcze herbu Kolumna, powinna być w czerwonem polu kolu-
mna prosto do góry stojąca, na wierzchu jej korona, w liełmie
nad koroną takaż kolumna; lak go ciz co wyżej autorowie opi-
Roch. ll.i
sują. Ton licil) przyniesiony do Polski od Hałlona, arcybi-
skupa Giiic/.niiilskics^o , z famiiji Kolunuiów w roku 970. O
której fauiilji lu niektórych zdania przytoczę ni/.ej. Co się
tycze herbu Roch 2rfo, ten tak opisuje 6>/io/*/.7 ^. 1. f. 617,
powinny hyc Irzy gradusy kamienne, od dola większe, trzeci
na górze najniniejszy, na którym stoi lilia sama bez korzenia,
rózczki i listków, ua hełmie pięe piór strusich, pole tarczy
czerwone, lilia biała. Jedni to zowi;j Skal;) loman,-}, drudzy
Kolumną, a gradusy postumentami jej, inni Rochem, ale od
tamtego różnym, pocz.jtki zas' tego herbu Ayywodzi (en aulor
z Włoch. Pod Kolumn.i tedy położył łych lamiliantów, Brxi-
leiiskich, C/iraplewsAic/t, Cieciszewskich, Czoinowsktc/i, Ko-
zuchows/ach, Leśniows/dch^ Łąckich, JJi/szczi/ńskic/i, Nudol-
skic/i, Oborskich, Pęczyckich, Pru.szkoioskich, Walewskich.
Pod herbem Roch 1/mo, Pierzchałów, Ptiwlowskich, i zuom ii
Leśniowskich ; pod bei-beiu Roch 2do, Giowińskich, ff^iszu-
watych, Chorązyczewskich, i znowu Walewskich, Oborskich.
Cieciszewskich. Ja wszystkich razem na końcu rejestrował-
będę , ile że nic mam zupełnej wiadomości , kto , i z jaką dy-
stynkcją, tym się herbem I cmi czasy zaszczyca, lierb takzc
Roch 2</o niżej obaczysz.
Columnarum Domum in Italia praeclarissimani mulli
aulhores ab origine deduxerunt. Sunt alif/ui, qui Ulani fa-
bulosis ab Herciile involvunt inifiis. ^llii ad Carolum Ma-
gnum Imperatorem referunt. Tessier ad Guelfum Ducem
Bavariae, et ab hoc, Petrum Columnani Comilum Colernen-
sium Saforem, ex (juibus Burgravios Norimbergenses, et
ab his Serenissimos Electores Brandeburgicos , dedticit.
Sed Joannes Crescentius, in Corona Nobilitatis Itulicae, ad
Trajanum Imperatorem referl , qui aitclor fiiit Columnae,
admirando operę, Romae crectue , a (jua et stemma et no-
men ejus posteri derivarunt, et oppidum cum arce, et si-
mili columna coiididerunt , indeque suum familiam hucus-
que notanl. Spenerus enumerat ex hac familia viros insi-
gnes, nempe Xistum, Marcellum, Adrianum III., 3Iurti-
num f^., Jllerandrum III., Stephanum f^I., Pontijices Ma-
ximos, Cardinales plurimos, f^iccreges ^Jragoniae et Neu-
politanos , ibidemque Comestuhiles haereditarios. Ilorum
primus in familia est semper Eques aurei felleris, pri-
musque Princeps Pontificii sola. Consanguinitates cum
Supremis Europac familiis gerunt, uuus illorum contraxit
matrimonium cum Alberti Austriuci Imperatoris filia, quae
demum Andreae Regi Hungariae , el f^enetiarum Principi
nupsit. Columnarum haereditaria bona in regno Neapoli-
tano. Inter eorum tilulos numerantur Ducatus Paliani,
8'
IIG Roch.
frincipa/tis Ptilcstrinae^ Dttcatus et Principałus Caslillio-
nis et So/iniiu\ Principatns Buterae in Sicilia^ Diicnliis
łiassanelli^ Principatns Corboniuni et Ga//icani, quae linea
prius fiiit Ducinn de Zagarolo. De itlis qiioque f^olaterrn-
nns sic scrihit. De Coltimensiiim origitie , ut par est in hoc
loco recensere, nihil piane explorałum : authoretn tamen ha-
heo , qtn fert eos ex oppido Columna descendissc. Ipsi in
Stetnmate nihil antiquius proferunt, quain ab hinc annis ferc
(juingentis ^ Odonem que7idam mititem magnum, qui omnia
simul eorum castra uniis possidebat. Deinde Familiae tri-
/)le.r facta dednclio. Prima, quae de Ginabano dicittir. Se-
ennda de Gallicano. Terlia prope de Cohimna, in quibns
l^iri Principes prope ducenti nsqiie in hodierntim emicnere.
lieligiosias inter eos nihil Joannę Ediiardi Jilio nominatur.
Ps. Cardinalis S. Praaedis, ac Legutiis in eapeditione
Hierosolimitana fuit anno 1220. Martijrium fere passus,
nam inter diios posies , a barbaris hostibus inclus/ts , jam
secundus erat, nisi illos divina proridcntia , ejtis constantia
Jideque permofos poenittiisset. Rerertens 7'ero , columuam.
Ci/i Christus alligatus ad plagas fuerat secum attulit, qiiae
nunc apud aedeni S. Praxedis risitur. Ab his etiam viris
Xenodochium prope Basilicam Servatoris excitatum. Nihil
rero undacius Sciarra qui Bonifacio Octavo restitit, sive
Petro Columna , qui sub Paschali Carios oppidum occupa-
rit; sire Joannę Columna, milite Ladislai liegis. JSihil in-
super contumacius Stephano Columna, qui Romne iiwifo
Ponti/ice L. Bararum coronarit , unde Columnae Genti co-
rona est addita. Nihil denique melius Martino, cujus fama
bonitatis , modum tot Ecclesiae turbinibus imposuit. IIuJus
e.r Agapito patre tres fratres fuere. Jordunus ma.rimus
natu, Dux f^enisiae, deinde Princeps Salernitanus. Sciarra,
aut sine liber is decessit. Et Laurentius Comes Albae, ac
mascnus Res'ni Camerarius. I/uic item ultimo tres liberi
fuere, Anlontus Princeps Salernitanus, et Marchio Croto-
nis ac Urbis Praefectus. Prosper, S. Georgii ad f^elabrum
Diaconus Cardinalis , et Eduardus Dux Amalfitanus , ex
quo Joannes et Fabricius genti. Ex Antonio rero , Joannes
Cardinalis , ac Prosper, qui gratia nunc apud Julimn Pon-
tijicem florent , quantum sub Alexandro prius exagitati
fuere. Ipsi autem Prosper et Fabricius impigri Duces in
rebus Neapolitanis egregiam niiper Hispanis operam nava-
runt. Póły f^olaterranus. Sarry z doiuu Kuliiiniiów znajdziesz
elogium in Paulo Jorio lib. 1. fol. 33. Tainzc lib. 2. J". 63.
Juliana Cesaryiiu kardynała, i innych.
^Niemniej i łv Polskieni Królestwie dom Koliimnów kwi-
Roch. 117
liijjł. A najprzód Hatto, albo według- drngicli Haniu, ./«-
ntcius. Hauno , arcybiskup drugi Gnieźnieński , Rzymianin,
który pierwszy z herbem Kuiumna w Polszczę zawitał , od
Jana Xni. Papieża w roku 970. zesłany , układnością prze-
dziwną obyczajów swoicli , świeżo pozyskanych przez Clu-zesI
Bogu ziemianów, w wierze świętej utwierdzał, drngicli od
l)ałwochwalstwa odciągnionych , kościołowi j)ozyskal, tylko że
już podeszłe lata, nie długo mu w winnicy Pańskiej pracować
pozwoliły , we dwie lecie , to jest w roku 972. żye i robit- na
chwałę Boskij przestał. Catalog. Liscor. Damal. in Archiep.
Gnesn. Długosz , Crassinius , Janicius,
Tymoteusz biskup Poznański , który z \Vłocli rodem bia-
dać, po zejściu pierwszego biskupa Poznańskiego Jordaua, w
roku 1001. rządy tego kościoła objąwszy, przez lat ośmnaście,
w dyecezyi swojej , siła dusz do Boga swoim zabiegiem pocią-
gnął, ai też kresu śmierteinttści dopędził w roku 1020. Dłu-
gosz^ Paprocki. Ten ostatni, z Jana Brygiera kroniki,
wspomina Kośeisława hrabię, który w roku 1238. od Koni-ada
książęcia Mazowieckiego wysłany z wojskiem przeciwko Li-
twie i Jadźwingom , Czerwieński powiat ogniem i mieczem
pustoszącym, nie czekając drugich chorągwi, z którcmi się na
pewnem miejscu zejść miał, dowiedziawszy się o równym
wojsku Pogan, mężnie uderzył na nich. Ci, nicmogąc natar-
czywości jego siłą swoją złamać, do zdrady się uciekli, co raz
ustępując to dalej , gdy Rościsław tym bardziej na nich na-
ciera, przywiedli go na lud swój daleko liczniejszy, co |io-
strzegłszy mąż waleczny, a zmiarkowawszy sily swoje, nazad
z swojemi odwrócił; wtem nad nadzieję swoje, potyka się i.
swojemi chorągwiami, których niechciał czekać; z temi się
dopiero złączywszy, tak się o Litwę silnie otarł, że Poganów
owych na głowę poraził. Od tego czasu żartem miedzy kawa-
leryą zwany był Pierzchała, że pierzchnął z pot\czki , i przy-
daje ten autor, że ten Rościsław był Praejeclus Plocensis,
de ea familia^ (jiiue defert Columnam, seu Ruchiim scacn-
lein pro insigni ^ et c.rinde familiae suue nomen indidii ;
tinde alii vocantur Pierzchały , alii Rocitowie ^ a primo pu-
rente Roc/i nominato. Z tego, co się z tego autora mówiło,
poznać, że herb Roch dayynlejszemi czasy zwano Kolumną.
Druga , a ponieważ ten herb ma i drugie nazyyisko Piei*zchała :
bo go tak zowie Statut Łaskiego ^ gdy powiada, że na sejmie
Hrodelskim, jeden z Panów Litewskich przezwiskiem Uau.\a,
wziął na siebie i na sukcessorów swoich herb Pierzchała, że
tego imienia nabył , nie od kogo innego , ale od Rościsława
tego Pierzchały. Biel. fol. 164.
Klemens biskup Płocki , o tym Długosz w Historyi swo-
118 Koch.
jej pod trokiem 1333. tiik in(n\ i : Clemeiis Praeposili/s Plo-
rcnsis^ Floinano de Kościelec in Episcopatu Płoccnsi suc-
cedit , fuit nobiłis de donto cl familia Pierzchała , (jtiae
jUaisclialcti/n scacalem deferl pro insigui ^ ulias Hoclium.
Ilocca zaś, w Włoskim języku, liaszlę albo wieź;j znaczy.
Ten Klemens, od Janislawa arcybiskupa Gnieźnieńskiego po-
święcony, skoro sobie Kazimierza Króla, mniej |)rz\cliylnea'o
swojej elekcji , przejednał ; na której stolicy lat dwadzieścia i
Irzy zapracowawszy, odpoczął yy roku 1358. Łubieński in
1'^ilis Episcop. Płocen. Do tegoż licrłiu niektórzy pociągają
Wernera biskupa Płockiego, ale Mcdlug zdania daleko więcej
pisarzów, był berbu Róża, gdzie i ja o nim mfiwiiem. O Sta-
nisławie także z Pawiowa Pieizciiała, biskupie Płockim, pisa-
łem go pod Pawlowskiemi Rochami, ten był z ojca Mroczka
z Gnatowic urodzony : z!ąd Okolski Mi-oezków pod herbem
Roch położył : ale to Imię jego , nie nazwisko famllji. Ale-
xandra Kolumnę biskupa Margarilańsklego , wspomina Ery-
dri/chow. in Hijncint. fol. 119. Cromer in sita Polonia^ po-
wiada, ze ojciec jego był herbu Pierzchała, luboe potem i jemu
i bratu jego nowy herb nadany, o czem siib litera C.
Prokuir Wioch Kolumna , biskup Krakowski drugi , we-
dług Starował, in f^itis Episcop. Cracov. fol. 4. ten od
Jana XVI. Papieża poś\vięcony, i do Polski od niego wysłany,
chcąc zadosyć pasterskiej swojej iunkcyi uczynię, Ayiele z sobą
ksiąg, jako i ludzi mądrych z Rzymu sproyyadzil, któremi
dyecezyą swoje zagęściwszy, siła balwocliwaleów, takiemi ope-
raryuszami , do wiary katolickiej nawrócił, nawet młódź Pol-
ską , przy dworze swoim chowając , i świątobliwą im dając
edukacyą , gdy potem dorósłszy, ducłiowny stan sobie obrali,
miał z nich zdolnych do pracy koto o\yieczek swoich pomocni-
ków; tak przez lat dziesięć koto trzody swojej chodząc, przy-
kladnem życiem, ludzkością i)rzedziwną, wszystklcli do siebie
nęcąc, szczerością samą mówiąc, gorliwie o honor się Boski
zastayylając , |)rzeniósł się po zapłatę sw^-ch zasług, w r. 996.
w katedrze Krakowskiej pogrzebiony , niąz zawsze w życiu
wesoły, I żadną przeciwnością nie pomieszany, książki swoje
katedrze tamecznej przy śmierci odkażał.
Tegoż wieku , jako pisze J\ojułowicz w Historyi Liteia-
skiej, Palemon , albo Libo, z Prosperem Cczarynem, obadwa
Kolumnowie , to jest kolo roku Pańskiego 990. z Wtoch od
Jnsubryi, czyli Liguryi , albo lictruryi, przybyli do pustyń
Litewskich morzem, w komitywie pięćset ludzi, kędy Palemon
założył miasto od swego imienia Liba, od którego potem zna-
czna kraina przezwisko swoje yyzięta, to jest LIbonia, a teraz
LIwonIa. Wystawił i drugie , na pamiątkę rodu swego, i na-
jKoeli.
119
zwał Roinam novam, a z czasem Romnowne nazwane. Trzecie
niiaslo zalozyf Erraj^olc, to jest Errantium Colonium. Tamże
potomstwo zostawił, które nieustało pr^ulzej , az na Men(log'u,
pierwszym i ostatnim Królu Litewskim. Genealogią jego po-
łóż*^, gdzie się l)<;dzie mówiło o ksi.iżętaeh Litewskich; tu tym
czasem dosyć niech będzie , to przytoczyć na zaszczyt Koln
mnów domu.
Herhoivni.
Larysz^
Leśmows/ii,
Łącki,
Łukoiiiski kniui^
31yszczyński\
yudolski\
Oborskie
Pawłowski,
Pęczycki,
Pierzchała^
Przecie/. \Vvsoccv w księztwie Lilcwskicm, wediiig /ł'.v.
Kojałowicza ^ Kolumnę w herbie noszi| , ale między dwiema
płomieńczykami , a w hełmie trzy pióra strusie. Prowanów tu
kładą nasi pisarze, ale i ci inszym kształtem hi'rl) noszą; mó-
wiłem o nich pod literą P.
Bielicki,
Bruleński,
C/iorązyczewski,
Chraptewski,
Cieciszew.ski,
f^zosnowski,
Dauksza,
Głowiński,
Iileinbowski,
Kozucliotvsld,
Pogroszewski,
Pruszkowski,
Tokarski,
Turoiaski,
Lmiastoivski^
ff^ałewski,
ff^iszowaty,
ffysocki,
Zubokłicki.
ROCH 3tio
HERR.
O herbie Roch 3tio pisze Okol. tom. %. f. 620. |)owinny
być trzy gradusy, ale od dołu mniejsze, a u góry większe,
czyli raczej, trzy wręby, ile ze jeden od drugiego oddzielony:
aa najwjzszyni z nich lilia, takaż druga na hełmie, ale bez
wrębów *) : początków tego herbu nikt nie opisał; mnie się zda,
ze od Kazimierza IIL Króla Polskiego nadany w zasługacii
') Podług późniejszych autorów , pole powinno być czerwone , lilia
i wręby srebrne. — P. W.
120 liocSicicki— liodziewicz.
Kopciuszkowi, którego i >v dobra opatrzył Siechnowice, a Król
Alc.\an(ler przydał do tego Leniewice i Stupiee, w wojewódz-
twie Brześeiańsklein.
Herbów ni.
Hurko, — A'a/'s:a, — tiościuszko^ — Rosudowski.
Ze siy Rosudowsey i Hiirkowie tvniźe lierbem pieczętują,
miałem informacy;}, atoli Hurków lierb , h'n/ałowicz Haka-
mi zowie.
ROCHCICKI yZ^^^^^^^^^^t ^ HERB
Sroka w prawą tarczy obrócona całą sobą, na gałązce su-
chej , lezącej na ziemi , stojąca , w polu czerwonem , Ijyc po-
winna; tak ten herb opisuje, Biei. Jol. 735. Oko/, łom. 3.
Jol. 1(56. hełmu jednak tego herbu nie opisał; przydaje lamze,
że rycerzowi Sroka nazwanemu , w krwawych zasługach na-
dany, zkąd też herb ten Sroeznik zo\yie tenże autor: tym się
herbem pieczętują Rochciccy , z których^ jeden według świa-
dectwa Biel. fol. 735. Jan Rochcieki Ślęzak, posłował od
3IjL\ymiliana Cesarza do stanów Litewskich, starając się o
koronę Polską. Jci'zy Rochcieki, miał córkę Zofią, którą wj-
dał za Zbigniewa Bobrownickiego : taż czy insza była za Ję-
drzejem Dzierżanowskim.
Kociinirski herbu łiorczak, w województwie Ru-
skiem. N. Rocimirski, którego żona Przerębska kasztelanka
Sieradzka.
Kodecki Aerbu Jastrzębiec , w ziemi Chełmsldej i
Przemysłkiej. Jan ale Robecki napisany, marszałek Mozyrski
w 3Iiriskiem 1674.
N. Rodecki w r. 1790. ohor.TŹy Lwowski z Stnirsk/pj trzech miał
synów: Wincenty zostawił potomstwo — Jacek i Franci-
szek bezżenui — i córki dwie, Jadwiga niezamężna i Maryanna
za Janem Bobrowiczem. —
^RoA^iewiC^ herbu Łuk napięły, w powiecie Oszmiaii-
skim. Seweryn Rodziewicz, służył w wojsku pod usarską cho-
rągw ią. Franciszek pleban Lepelski , Iiojałowicz in JIS. Są
Rosrala.
121
i Rodkiewiczowie w Mińskiem, 3Iikohij 1648. Stanisław Ro-
(iewicz w Żmudzi 1621. 3Iarfiu Franciszek 1(;97.
W r. 1778. Tomasz Rodziewicz rotmistrz Bracluwski. - — Jan
rotmistrz także Braclawski. — Józef podkomorzy Trocki. —
Jerzy sędzia ^odzki Kowieński. — Teodor horoduiczy Piń-
ski. — hj-asicki.
|{0(;.VLA
II i: KB.
Tarcza herbu teg^o na dwie części wzdhiż przedzielona,
j)o prawej stronie jej, powinien l)vc róg' jeleni czerwony, w
polu białem , po lewej w polu czerwoncm róg- bawoli szary :
tak g-o opisuje. Paproć, w Gniazdzie fol. lOO^i. O herb.
fol. 515. Okol. tom. 2. fol. 600. luboe ten autor, róg jeleni
w polu czerwonem , róg bawoli w białym składa : jakoś i Pa-
procki., Ul obserwacy.-j przydaje , ze niejednakowy kolor u
wszystkich familiantów w tym herbie; na hełmie tez same
rogi, tylko że przemienione; bo bawoli powinien byc po pra-
wej stronie, jeleni po lewej: file jnoti/ fol. 79. Biel. fol. 438.
przecież powiada, ze róg nic bawoli, ale żubrzy byc powi-
nien. Ztemwszystkiem Zygmunt August Król Polski , w liście
swoim danym famiłji Zawadzkich, zowie go bawolim. Na to
si«; wszyscy zgadzają, ze z Niemiec ten herb do Polski wnie-
siony, czy to j)i'zez Rogalów, czy przez Biberszteinów, którym
znać, ze za jakieś kawalerskie dzieło, potem drugi róg przy-
dano, i Rogala nazwano; miało się to dziać w roku 1109.
za Bolesława Krzywousta ksiązccia Polskiego , gdy albowiem
ten Pan powracał z Pruskiej i Pomorskiej expedycyi , stanął
pod Raskami, gdzie gdy dla rozrywki książęcej, różnego zwie-
rza prezentowano , a między niemi bawoła , ten rozjuszony,
wszystkim impetem leciał na Biberszteina odważnego rycerza,
nic się tern nieustraszył mężny Bibersztein , i owszem pochwy-
ciwszy bawoła za róg, tak mocno skręcił, aź róg mu jeden
122
Rogala.
złamał : co widząc Krzywousty , do dawnego z przodków
swoich jelenieg-o rogu, bawoli mu w lierbie przydał. Paproć.
Okol. A że u Niemców Ibersztein znaczy kamień Żarnowy, dla
tego na pamiątk<^^ tego , któryś z sukcessorów jego , czy tez
tenże sam w Mazowszu osiadłszy, założył Żarnów, Zawady,
Grudowsk, Rublesz, Nowesioła, z których włości potem po-
tomstwo się jego pisało. W^ tymże Mazowszu zdawna w wiel-
kie dygnitarstwa kwitnęli , jako wspomina z listów staroda-
wnych Paprockie Pomścibora dziedzica z Mnachnacin , ka-
sztelana i stiirostę Ciechanowskiego i Prasnyskiego w r. 1240.
Daszka albo Damiana Rogalc, wojewodę Mazowieckiego w r.
1250. Piotra starostę Bobrow-nickiego w roku 1340. z przy-
wileju klasztora Strzeleckiego. Scibor z Samchocina, mar-
szałkiem był u książąt Mazowieckich. N. Rogala kasztelanem
Gostyńskim w roku 1377. Statututn Masov. fol. 67. Jan ka-
sztelanem Inowrocławskim 1402. r. Cromer Uh. 16. Marcin
tamże kasztelanem 1415. jakom dowodził w pierwszym tomie.
Jan scholastykiem Szkalmirskim 1460. Starowol, in J^itis
Episc. Cracoinen. pod Sienieńskim. Jan wojewodą 3Iazo-
wieckim w roku 1453. Statut. Masov. fol. 94. i 97. i 122.
pisał się z Wągrzynowa, córka jego Dorota, była za Jakóbem
Boglewskim, Biel. fol. 438. MS. de viris ilhistribus po-
wiada, że Dyonizy i Lascaris , hrabiowie z Iberszteinu, byli
przodkami tego herbu.
He rboion i.
Beck,
Bolko,
Chądzyńskie
Charmański^
Ch
rżano
wski^
Chynowskij
Cielemecki,
Duczymiński^
Iwanowski,
Jarzecki,
Jezierski,
Jutrowski,
Kałuski,
Kamiewski,
Kiełpiński,
Kobrzyński,
Kocieński,
Koczorowski,
Kolczyński,
Ko liczko wski,
Kosiński,
Krasicki,
Krasowski,
Lewicki,
Lewoniewicz,
Lipski,
Loka,
Łapanowski,
Loski,
Machnacki,
Mandywel,
Marszeivski,
Mirostawski,
Modrzewski,
Niwicki,
Odrzywolski,
Orczyński,
Orzechowski,
ski, 1/
Pan/szewski,
^^ilchowski, ^^~
^^ Poruszewsl
Poroalski,
Przeciszewski,
Punikiewski,
Ręczajski,
Rembiewski,
Rogala,
Rogaliński,
Rogalski,
Rokicki,
Rozwadowski,
Rudgierz,
Sieciński,
Skromowski,
Skulski,
Sobeściaiiski,
Swaracki,
Koi^ala— Rogalluski. 1^3
Targowski^ (Jwiliński, Żarnoioski^
Tchorzewskie ff^ągrocki. Zawadzki,
Trembiński^ fł^asilewski^ Ze/iibocki,
Troszyński, H^ęgrzynowski, Zernicki.
Trzylatkowski, Jl^essel^
Turski, Zaborowski,
Diiiiczewski , Kuropatnicki , i Małachowski jeszcze następującym
familiom herb teu przypisują :
Piłko, — Radziejowski, — Skomowski, — hVydrażewski.
Nie wszyscy jednak, tu położeni, jednakowo tego herbu
zażywają : a najprzód Iwanowscy w jjowiecie Orszańskim,
miasto łiawolego rogu kład;} łosi, pole tarczy jednostajne i nie-
przedzielone, a w liełmie trzy pióra strusie. 3Ianteuł'eltowie,
na liełniic gryfa noszą , w prawy l)ok ol)róeonego , z łapami
przedniemi do góry i skrzydłami, inni dwa skrzydła, rozcią-
gnione w górę, składają na łiełmie. Na nagrobku marmuro-
wym w Warszawie Jana Horłeniessa , widziałem dwa jelenie
rogi na tarczy, prawy róg- był w złotym polu, lewy w czar-
nym. Tu przydajf;, na zamku m' Sttirembergu , na tablicy ka-
miennej |)od jeleniemi rogami, w roku 1420. tak podpisano.
Dux Albertus , jaculatus est cervum , qui hoc cornu gęsta'
bał, unogue ictu sepfem vulnera injlixit; eodem tempore
Ceroiis, f^enator , ecjinis , et canis crant sani oculo sinistro,
dejtro omnes caeci, koc tesfantor vin\ Jheminae , et pueri
tJi arce Stareinbergensi. ^V Węgrzech dom możny, który się
pisał z Studzianncj \Aody, tegoż herbu według Paprockiego
zażywał , ale na hełmie między rogami nosili Gawrona : jedna
z teffo domu hvła za Działyńskim.
Rogala herbu Rogala, w ziemi Wizkiej. Bartłomiej
Rogala dziedzic na Sokołowie i Gotkowie , 3Iaeiej i Wojciech
bracia rodzeni, z tych Bartłomiej zszedł bezpotomny, Maciej
z Anny Drozdowskiej spłodził syna Jędrzeja. Wojciech zaś
Pikulski nazwany, na Rusi osiadłszy, z Anny Podsędkowskiej,
zostawił Pawła Pikulskiego , ten z Krystyny Garnkowskiej,
syna miał Ale.\andra , i córek trzy, Eleonorę, Katarzynę,
i Annę.
Kogalińsfei /ie/'/»?^ £o</;ifl , w Wielkiej -Polszczę, ei
się piszą z Dzwonowa. Jakóba z Dzwonowa Rogalińskiego,
wypisał nagrobek Starotvol. in Motmmen. z katedry Poznań-
skiej, był to mąż wojenny, zszedł z tego świata w roku 1647.
podobno miał za sobą Annę Konarską. Jan z Dzwonowa, z
Szołdrskiej synowie jeg^o , Jędrzej, który w Prusiecli mężnie
i odważnie czynił, drugi Ale.\ander, ten się był złączył z Do-
mami Godkowskich, Zdzarowskich , i Jabłonowskich, Hiero-
nim. Czacki kazanie, Sławna wszystkich cnót korona. Wla-
/
124 Rog:aliu»$ki — Rogaski .
dyshiw na Smoli liuh, Czeluścinie, Zdzętawacli dziedzic, po-
słował na konwokacNą 164S. miał za sobą Jadwisc 3Iieszko\v-
skfj, kióra mu iiiuarta 1652. on zaś potem został kasztelanem
jNakielskim , ^4cta Castren. Posnan. 1664. Anna kasztelanka
Nakielska była za Krystyanem Kierskim kasztelanem Roj^oziń-
skim. Kazimierz brat Władysława kasztelana, fundował 00.
Reformatów na cudownej Alwernie, przy Woźnikach, miał
za sobą xVnnę z Brudzewa Mielzyńskfj 1665. Franc. ff^ierusz-,
kazanie na pogrzeb. Żeglarz fortuny. Macieja z Zofji Za-
krzewskiej syn Józef 1701. Stanisław pisarz ziemski Poznański
1699. zona RIeganowska. Kazimierz, zona Teresa 3Iarszew-
ska. N. pojijł Teresi; 3Iiaskowską. Maryanna \mo voto była
za Stefanem Domiechowskim , 2do za Alexandrem Psarskim
l)urgrał)ią Kaliskim.
Kasper Rogaliiiski w r. 1787. wojewoda Inflantski, starosta Na-
kielski. Brat jego Józef kanonik Poznański, proboszcz Wschow-
ski , nu-jż uczony. Jest w druku jego księga doświadczeń fizy-
cznych. — Trzeci brat Stanisław kasztelan Kogoziński w r.
1779. później w r. 1784. kasztelan Międzyrzecki. — Krasicki.
Rogaliński herbu Rogala.^ w Kujawskiem wojewódz-
twie, Ale.\ander eześnik Inowrocławski, miał za sobą Elżbietę
Zeruickjj, z któnj córka była Urszula, wydana za Franciszka
Kowalskiego. Katarzyna Rogalińska 3Iacieja Wybranowskiego
małżonka.
Rogalski herbu Rogala. Kojał. in MS. pisze o nieb
w księztwie Litewskiem. Ralcer Rogalski Soe. Jesu, kollegium
Wileńskiego i akademji rektor, św. tłi. doktor. Stanisław w
powiecie Grodzieńskim 1674. N. była za Maciejem. Frąckie-
wiczem eborązym Nowogrodzkim. Kasper pisarz ziemski Czer-
ski 1648.
Rogaski herbu Nałęcz, w Łęczyckiem województwie.
Dobek na Rog^aszycacb dziedzic, w roku 1436. pi<;c grzywien
za|)isał do ołtarza S. Mikołaja w kościele Ostrzeszowskim.
j^źcla Cas/ren. Ostrzeszor. Szymon 1629. ^Icta Castr. Vie-
lun. 1629. Anna była za Janem Masłowskim.
Rogaski herbu Rola, w Łęczyckiem województwie.
Waicryan RogaskI , o którym Starowol. in Bellat. Sarmat.
f. 223. tak mówi : Edoctus ab Alexandro Lissovio instrucla
acie pędem sensim, quasi melus causa referre, aut conve7'sis
ordinibus fugae speciem 7-ecedendo euhibere, et mnx quasi
reparata fronte , ingruenlibus hostibus obsistere. Quare et
in f^ulnchia cum Zolkiwio., contra Turcas strenue se gessit.
Inde in Ilungariam abiii , a Georgio Humanay accersitus.,
cum Gabriel Betlemius Transyloaniue Princeps , cum aliit
haerelicis .f ud f^iennam castra metaretur; igilur ad llume
Rograszewski — Rogowski. 1^
niam dtiobus iiiillibus Coxacorum, ioalidissimum Hnngarorum
exercitum pro///gavłt, et occisis ex iis sepiem millibus et
quadringeiitts ^ nd 3I/c/iałoveciam exerciliim cit/s itineribus
proinovil y nbi nobilitas fere tota Transihmnica, cum septiii-
gentis eąuitibtis se tncluserat : his igiftir per deditioneni
acceptis , Cassoviam usijue ferro et igni cuncta perrastmis
processit ^ alque inde in Poloniam rediit. Atoli Piasecki
Chroń. f. 323. pod rokit-iii 1619. najprzód powiada, ze temu
Polskiemu jimakowi, Jan imię było: potem, ze miał z sobą
w ten czas ludzi do boju ośm tysięcy Lissowczyków, ze po
zbiciu pod Humenią Stefana Rakocego z wojskiem od teg^o
Rogaskiego, z Posonium miasta wszystka si«; szlachta Węgier-
ska , która się była na elekcyą nowego Króla zjechała , do do-
mów swych rozeszła, ze Gabor Retlem, obawiając się po tej
porażce swoich, zęby na niego Rogaski nie uderzył, od Wie-
dnia i oblężenia jego ustąpił; tak męztwem tego kawalera, i
Wiedeń z niebezpieczeństwa wybrnął , i korona Węgierska
przy Cesarzu Ferdynandzie zupełnie utrzymana.
Ro^iiSZPWSki. Adam Rogaszewski arcbidyakon Ku-
jawski i kanonik Łęczycki, w Gnieźnie pogrzebiony, Starowol.
N. miał za sobą Annę Silnicką.
Bo^ilislii* Władysław Rogiński chorąży Parnawski,
w powiecie Oszmiańskim 1674.
Rogoliliski herbu Rawicz, piszą się z Woli Rogoliń-
skicj. N. Rogoliński podczaszy Rełzki, zona jego 3Iaryanua
Stradomska. N. 3IIkułowskiego Stanisława herbu Drzewica,
małżonka.
Ito^on^ski herbti Abdank, w Radomskim powiecie.
Felix Rogowski opat Sieciechowski, którego nagrobek wypisał
O kolski.
Rogowski herbu Działosza. Jeszcze pierwszemu przod-
kowi domu tego i herbu, od Rolesława Krzywousteg^o monar-
chy Polskiego, w zasługach nadany był Rogów, w roku 1140.
z którego potem długo się potomkowie jego pisali , aź tez od
tychże dóbr Rogowskimi zawołani. Z tego domu Paprocki
pisze, ze był Hincza z Rogowa kasztelanem Sieradzkim, tv
Gniazdzie rok położył 1190. o herbach rok 1260. ale w obu
miejscach pomylił się, i Oko/ski za. nim poświadczając: bo to
później było. Hynek z Rogowa, którego straży powierzony był
Król Jagiełło pod Grunwaldską potrzebę z Krzyżakami, jako
świadczy Biel. fol. 297. a przedtem posłował do tegoż Króla
z innemi, zapraszając go na tron Polski 1.399. Biel. ful. 283.
był potem, według tegoż świadectwa, podskarbim koronnym,
jakoż tak się |)odpisał w roku 1400. na liście Króla Jagiełłą,
danym kościołowi Leżajskiemu , u Nakiel. iv Miechov. f. 69.
120 Rogowski.
Jakób Nadobny z Rogowa herbu Dzialosza , o którym Biel.
fisze Jol. 337. i w iiastępujijcyin , gdy w potrzebie z Śwldry-
giełlem , pod Łuekieni zgin;}!. Hincza z Rogowa kasztelan
Rosj)ierski , u Łaskiego tv Siat. fol. 82. tenże juz kasztelan
Sieradzki i podskarl)i koronny w roku 1457. Ibidem fol. 65.
ten Spytka Melsztyiiskiego Leliwezyka, gdy Korezyn najeclial,
i niektóre wiolencye porobiwszy, za miastem obozem sic; poło-
ży! , z nadwornemi królewskiemi ludźmi natarłszy na niego,
zabił, Biel. fol. 358. w roku 1455. komissarz królewski, o
pokoju traktował z Krzyżakami. Cromer 1. 23. Biel. f. 407.
Tenże czy Inszy Hincza z Rogowa, kasztelan Sendomierski, i
podskarbi koronny w roku 1468. dobra klasztora 3Iicebow-
skiego, rózneml długami ol)cl;jzone, swoją szkatułą oswobo-
dziwszy, temuż klasztorowi szczodrol)lIwie oddał; na szpital
S. Jadwigi na Stradomiu przy Krakowie, wi«^Hej niz tysiąc
ośmset czerwonych złotych wydał, zęby mu był dochodów ro-
cznych przyczynił; ołtarz Przemienienia Pańskiego w katedrze
Krakowskiej wystawił I uposażył. JSukiel. in 3Iiechov. f. 570.
w której kaj)licy widzieć podzlśdzień Hinczów nagrobki. Prze-
wodnik fol. 11. W Kole miasteczku, w starostwie swojem, w
dyecezyi Gnieźnieńskiej, 00. Bernardynów fundował, kościół
wymurował , i wielką część klasztoru , pod tytułem INawIedze-
nia Najśw. Matki, f^ading: in ^^nnal. 1. Min. 1446. hmaw. 16.
Kościół także S. Agnieszki w Krakowie, i klasztor Panien Ber-
nardynek J>rzy nim, jego kosztem stanął. Idem 1465. num. 24.
Komissarzem był do traktatów o j)okój z Krzyżakami. Cromer
Uh. 25. Biel. fol. 433. Alexander Hincza, wojski MIełnIcki,
starosta Łosicki, poseł na sejm 1569. Constit. fol. 172. Hin-
cza de Rogów starosta Brzeski 1390. Stryjków, lib. 13. c. 7.
Hincza Mikołaj w ziemi Mielnickiej 1674.
Roi^^o^rski herbu Jastrzębiec., w województwie Beł-
zkiem. Seweryn Rogowski podstarości Chełmski , poseł na
sejm 1618. zfeamtąd deputatem naznaczony na trybunał Ra-
domski. Constit. fol. 4. Wawrzeniec miał za sobą Zofią Stę-
pkowską. Samuel podczaszy Chełmski 1640. 3IIkołaj i Szy-
mon 1674. N. miał za sobą Jadwigę Grabionczankę.
RogOifski herbu Nabrani., w województwie Krakow-
skiem, jednejze dzielnicy z Porębskiemi. Zygmunt z Zagórowa
Rogowski , stolnik Parnawski , miał za sobą Barbarę Morską,
z niej syna Stanisława 1700.
Ro^^owski herbu Sreniawa bez krzyża. Z tym her-
bem widziałem ])ołoźony nagrobek, w kościele Toruńskim u
00. Dominikanów Reginie z Rogów Bilińskiej.
Ro^o%vski herbu Szaszor , w województwie Raw-
skiem. Stanisław Rogowski w ziemi Warszawskiej 1674. Jan
Rogowski. 1^'
w Żmudzi. >. Rogowska, Prokopa Lipskieg^o kasztelana Ro-
g-oziiiskleg^o małżonka, ale ster/lis. Paprocki I Okolski kładą
tu Olbiega z Rog;o\va, męża znacznego, któiy byt hetmanem
u W^Itolda ksiąźęcia Litewskiego , svn jego Olbieg kasztelan
Rawski, w roku 1465. dziedzic na Rogowie, Kalinie, Olszy,
Rawicy, Rrono wicach , Rapotach, ^Vągrach, Mrogi, którego
potomstwo zeszło bez sukcessora pici nięzkiej , więc z córkami
fortuna w cudze domy poszła, od niektórych zostali Rogowscy.
Z których był Stanisław Rogowski komornikiem u Króla Ste-
fana, mąi wielkiego serca, pod Pskowem u szturmu, pod wiel-
kiemi Łukami , pod Pieczarami : Tur(»whj z Koryckim wziął
w niewielkim poczcie. \. miał za sobą Kozierowską.
O tvmże domie starożytnym i w ksicztwie 3Iazowieckiem rozkrze-
wionyni , świadczą tranzakcye liczne w aktach grodu Warszaw-
skiego , z tych niektóre tu tylko umieszcza się. 1598. r. feria
secunda post dominicnm Jiibilate in curia regia Varsaviensi , No-
bilis Joannes ci Staiiislaus Rogoicscy fratrcs germani , olim gene-
rosi Słanislai de Kopona Jilii , dicisionem bononim Kopona , et
Wola Zolwiuska, approbant. 1664. anno Sabbatho post festum
Natiritatis S. Joa/inis Baptistae Generosus Stanislaiis Rogowski
rotmagister Saci-ae Regiae Majestatis , et Catharina generosi
Georgu Mirski p.rcubiarum Magni Ducatus Lithra/iiae praefecti
Jilia mutuam adińtalHatem inscribiini , ci/jiis oblata in castro Ra-
fciisi 1670. anno. Item 1693. anno feria se.r ta post festum S. Mar-
garethac V. et M. in curia regia f^arsaciersi Gener. Stanislaus
Rogowski rotmagister S. R. Majestatis , generosis Joanni Ro-
gowski fHo suo bona Paprotnia in palatinatu Raven. Donat. Item
1694. die 5. .iprilis, między W. JPP. Franciszkiem i Katarzvną
z Gulczewskich Bienieckiemi z jednej , a Wielmożnym JP. Janem
Rogowskim z drugiej strony inlercyza ślubna. Cujus contractus
nuptialis in castro Crasnostaciensi 1694.y?'r/ff ter tia post Domini-
cam Palmarum Roboratio. Item 1734. in castro f^issogrodiensi
feria tertia pridie festi S. Michaelis sub interregno . Magnificus
Josephus Rogowski Venator Varsaviensis olim Joannisfilius, Ma-
gnifcae Annae de Kobylnickie consorti suae summam 32,000 FI.
Polon, inscribit. Tychże mutua adritalitas 1734. anno Sabbatho
antę festum S. Thomae , in castro f^issogrodiensi. Z tvch i innych
dowodów autentycznych okazuje się, iź Jan i Stanisław Ro-
gowscy, bracia rodzeni, byli synami Stanisława z Kopony i
fFoli Zołwiitskiej dziedzica. Od których Stanisław z Katarzyną
Alirską slrażnikowną Litewską spłodził Jana, ten z Katarzyną
z Gulczewskich Bieniecką, miał syna Józefa chorążego War-
szawskiego , który z Anną Kobylnicką spłodził dwóch synów :
Iwona Rogowskiego biskupa Kameceńskiego , suffragana Cheł-
mińskiego, i Romana cześnika Warszawskiego, córek trzy:
1. Teresa zakonnica u Bernardynek w Warszawie. 2. Felicyanna
za Szymonem Miszewskim sędzią ziemskim Wyszogrodzkim. 3. Ju-
styna za Tomaszem Damięckim generałem adjutantem komissyi
wojskowej. — Roman Rogowski syn Józefa chorążego War-
szawskiego , z Anny Kobylnickie; spłodzony , cześnik Warszaw-
ski, kawaler orderu S. Stanisława, wszedł w śluby małżeńskie
128 Rogoyski — Roguski.
Iwo roto z Maryanną Młocką slarościanką Zakrocz^ansk.-} , z tą
sterilis. 2do roto z Katarzyną Bromirską chorąźanką Płocką, z tą
zostawia syna Ignacego, i córki dwie: Maryannę , i Cvi'vlU'-
— Heraldyka lVielądka.
Kogoyski herbu Brochwicz na Szląsku ; takim i;a
kszlałłcm zażywają , jako i Oroscy.
Ifo^oziliski herbu Ahdank^ w województwie Siera-
dzkiem. Jan z Rogoźna Patruus Clenodiatus W iueencyanny
Lezeńskiej Mojewodziny Brzeskiej Kujawskiej , starośeiny Ł<;-
czyekiej 1484. Acta Terrestr. Lancie. Stanisław Rogoziński,
podstarości a potem podkomorzy Sieradzki , Conslitut. 1590.
f. 003. umarł 1610. w katedrze Krakowskiej , przy zakrystyi,
pochowany z tablicą marmurów.-}, miał za sobą Elżbietę Pu-
ckownę, z którą potomstwo zostawił. Gabryel brat jego, miał
w Krakowskiem dobra Glewiec i Gniazdowice. Acta Castr.
Cracov. 1585. ten z Wądzonowną , zostawił córki , i syna
Jana burgrabiego Krakowskiego, ten z Dorotą Biskupską pod-
komorzanką Ł<^'czycką, tylko córkę spłodził. Baranoivskt. Kon-
stancya Adama Sławińskiego, Helena Wawrowskiego, pisarza
ziemskiego Kaliskiego, N. Jędrzeja Kwiatkowskiego, małżonki.
Stefan 1670. z sejmu komissarz do granic. Constit. fol. 27.
Jan z Łęczyckiego 1674. Marcin, Pavyeł i Jędrzej bracia ro-
dzeni. Wawrzeńca syn Jan 1654. Jędrzej w Jazłowcu pogrze-
biony. Mikołaj z kopiją gonił na weselu Zamojskiego z Bato-
rowną.
Rog,'Oziliski. Wojciech Rogoziński , dla nięztwa no-
bilitowany na sejmie 1662. Constit. fol. 40.
Rogliski herbu Abdank. Tak Roguskicłi jako i Ro-
gowskich Abdanków , kładą nasi autorowie , ale podobno
omyłką, o Roguskich , ze są tego herbu, mam pewną wiado-
mość, i Kojalow. in MS. powiada o jednym z nich, ze osiadł
w Połockiem województwie , inni są na Rusi i w Mazowszu.
llo§;uski herbu Ostoja .^ w 3Iazowieckiem wojewódz-
twie. Sylwester Roguski , Kujawski I Warszawski kanonik
1580. Jędrzej pojął Katarzynę Jutrowską: synów z niej było
trzech : Stanisław , Mikołaj i Jacek. Brat Jędrzeja Ale.\ander
spłodził pięć córek: Annę Janowi Dobrzańskiemu, Katarzynę
Jackowi Roguskiemu , bratu stryjecznemu, Barbarę Ruszlowi,
3Iaryannę Samuelowi Niesiołowskiemu, zaślubione. Wojciech
Roguski , rotmistrz królewski , pod Chmielnikiem sławny wo-
jennemi dziełami , złączył się był dozpyotnie z Karśnicką , z
której synowie zostali. Podobno są Roguscy herbu Trąby w
Krakowskiem.
Są także Roguscy w ziemi Liwskiej z Roguszyna starego. Z tych
Piotr Roguski, syn Adama z 3Iaryanną de Piętki Sobolewską
spłodził trzech synów: Macieja, Antoniego i Wojciecha,
Rohoziński— Rojowski. 1*2!)
i dwie cóbki; Maciej Roguski z Franciszką Ligocką, spłodził
córkę Magdalenę. Antoni z Maryanną Daszkieu<iczow7ią zosta-
wił dwie córki, Benignę, Eleonorę. Synów dwóch : AIexandra
i Edmunda. Wojciecłi w zakonie Tryuilarzów. — Heral-
dyka fFielądka.
Rolioziiiski herbu Leliwa. Metryka Jl^ołyńska iv
roku 1528. liczy ich między swenii ziemianami. N. Rohoziński
miecznik Luhaczowski , pojął Maryannę księżniczkę Woronic-
ckij , z niej były dwie córki, Blaryanna Czarnołiiska, a potem
W^ojnarowska, i Konstancya za Jerzym Badkowskim , syn zaś
Adam miał za sobą Iłowick.-j. Adamowi łowczemu Kijowskie-
mu, Teofila Hulewiczowna, powiła synów dziesięciu, Mikołaja,
Jana, Stanisława, Józefa, Franciszka, Jędrzeja, Michała, Pio-
tra, Ignacego, i Floryana, córek cztery, Rozalią, \n>o v<>lo
za Kaszewskim , 2</o za Kuleszą, Katarzynę, Dominikę i Bar-
barę zakonnice. Bazyli i 3Iaciej 1632. Metryka JVotyńska
Rohowickich tamże kładzie. Stanisław Rohoziński , stolnik
Drohicki , miał za sobą Rozalią Peretyatkowiczow nę.
W r. 1778. Jan Rohoziński wojski Łucki. — Józef komornik
graniczny Nowogrodzki. — Jan hr. Krasicki z LedochowskicJ
urodzony poj.-jł Rohozińską. — W r. 1788. Franciszek Ro-
hoziński pisarz ziemski Łucki. — Jakób Wojski. — Krasicki.
Rojecki herbu Trzaska, w Podlaszu w powiecie Brań-
sklm , zkąd się tez Maciej i Adam Rojeccy, przenieśli w Kra-
kowskie : od Macieja był syn Szymon , Adama zaś z Różyckiej
herbu Doliwa, czterech synów zostało: Krzysztof zginął jtod
Toropccm , 31aclcj I Jan dworsko się bawili, i Wojciech. Jan
miał za sobą 3Iagdalenę Kocbowską.
RojO¥VSl4.i AerAw Choleioa^ w ziemi Dobrzyńskiej, z
Rojowa. Piotr Rojowski , z Zamojskim hetmanem w Woło-
szech odważnie stawał , z pochwałą męzlwa swego od tegoż
hetmana, 5/r/roM'o/*/7' wypisał jego nagrobek in Monum. Nie-
którzy z nich osiedli w Podgórzu. Jakób cześnik Dobrzyński,
sędzia kapturon'y Sendomlerski 1674. a potem kasztelan Wi-
ślicki, zona jego Ludowika umarła 1704. córka zaś jego do-
stała się w małżeństwo 3Iikołaj(łwI Krosnowsklemu wojewo-
dzie Czernicchowsklemu. Bartłomiej podstarości Now omlejskl,
miał za sobą Zofią Trzecieską 1683. Piotr pisarz grodzki Sa-
nocki, Elżbietę Słuzewską. N. 3Iagdalenę Jelcownę. N, cho-
rąży ParnawskI, 3Iaryannc Hańską, pisarzownę Lubelską. To-
masz Franciszek starosta DrohowIskI, 1697. posłował na sejm,
zkąd był deputatem do konstytucyl, Constit. fol. 17. miał zda
mi się za sobą Teresę Łabęcką starościankę Kiszyńską, w'doMc
po Mikołaju Ostrorogu staroście DrohoMisklm. N. Maryannę
Łowiecką. Franciszek pisarz grodzki Sanocki , syn jego Józef.
Katarzyna Michała Wojakowsklego zona. Maryanną kaszte-
ToM viir. " 9
150 Rokicki— Rokituicki.
lanka Wiślicka Jana Drohojcwskief>;o , kasztelana Czernie-
cliDWskiej^o , małżonka.
Rokirki herbu Lubicz^ w ziemi Dobrzyńskiej. Woj-
ciech Rokicki pod Pieszkowem odważnie stawał. Paprocki
fol. 405. Jerzy pi"ob<tszcz Knrzelo^ski , kanonik Łowicki,
młodsze lala w obozie polerował , dalsze na różnych peregry-
nacyach w cudzych krajach , zk;jd powróciwszy, stan sobie du-
chowny obrał : ołtarz Matce Boskiej w Łowiczu i ozdobił , i
uposażył w roku 1629. co poznać z tablicy marmurowej, przy
tymże ołtarzu wystawionej, z herbem pierwszym Lubicz, dru-
gie zaś trzy, Pobog, Gozdawa i Łabędź. Stanisław w zakonie
naszym, umarł w Bydgoszczy 1675.
ICokieki herbu Rawicz , w Rawsklem województwie.
Jan Pakosz Rokicki starosta Rawski , miał za sobą Jedlińską,
starośclankę Zawichoską. N. miał za sobą Maryannę Ujazdow-
ską. Adam w Rawsklem 1674. Ludwik I Franciszek w Clieł-
mińsklem 1632. N. była za Bartłomiejem Gumowskim. N. za
Buckim.
Kokicki herbu Rogala , w Dobrzyńskiej ziemi ; są I
w Biaetawskiem województwie Bokiccy, ale niewiem czy tego
herbu. Mikołaj Rokicki poborca w Bracławsklem 1635. Con-
stitut. fol. 3. Stanisław 1674.
Rokifllicki hei^bu Nałęcz^ w Dobrzyńskiej ziemi.
Jan z Bokitnicc Rokituicki starosta Rypieński, I Jakób cliorązy
I starosta Dobrzyński, rotmistrz królewski 1674. posłował na
sejm 1662. Constifut. fol. 2. Tenże czy Inszy chorąży Do-
brzyński 1699. Kazimierz kanonik Płocki, deputat na trybunał
koronny 1728.
Rokitilicki herbu Praludzie., w Dobrzyńskiej ziemi,
według- Paproć, i Okol. było dwóch l)racl rodzonych, rotmis-
trzów sławnych, Jerzy i Waleryan Rokitniccy, z nich jeden
w kslęztwie LItewsklem osiadł. Marcin mąż waleczny. N. miał
za sobą 3Liryannc Szczawińską, M'dowę po Kallnkiewlczu, ale
steriletn.
Unńczewski w herbarzu dowodzi źe Rokitniccy w Dobrzyiiskiej zie-
mi wszyscy są Prawdz/rowie a nie Nałęczowie, i przytacza, wy-
ciąg z Okolskicgo , toż potwierdzający. Podług tegoż Duitczew-
skiego wspomniany tu pod Nałęczami Rokitnickicnii : Jan z Ro-
kitnice Rokitnicki , starosta Rypiński, byl syn Jako ba Rokifni-
ckiego , chorążego i starosty Dobrzyńskiego , obadwa mieszkali
w ziemi Dobrzyńskiej , i mieli tam swoje possessye znaczne, byU
posłami na sejm. Wspomniony Jan Rokitnicki, svn Jakóba,
pojiil za żonę Bogumiłę Dąbską , z którą spłodził Maryannę Ro-
kitnickc-j. Ta Maryanna poszła za Mikołaja Podoskiego, wojewodę
Płockiego , z którym miała synów : Józefa kuchmistrza Litew-
skiego, Tymoteusza podkomorzego Dobrzyńskiego, Gabry-ela ka-
nonika Gnieźnieńskiego, Franciszka starostę Rypińskiego, 311-
Kokosoiv8ki— Rokosz. 131
chała starost^■ Hobrownickiego , Ignacego starostę Zlotoryjskiego,
Podoskicli. Teu Jakób ojciec, Jan syn, i JUaryanna Jana
córka Ilokituiccy, pieczętowali się , byli i są od wieków do tych
czas herbu Prawtlz-ic, a nie Nalęcs. Rokitniccy w ziemi Do-
brzyńskiej żyjący, herbu Praicdzic, w swoich possessyach dzie-
dziczą, mając wieś Rokitnicę w tejże ziemi. Tomasz Roki-
tuicki stolnik Dobrzyński, i Kazimierz Rokitnicki archidya-
kon Pułtuski , officyał Płocki , wsi Rokitnicy dziedzice , bracia ro-
dzeni, w r. 1752. byli razem deputatami na trybunał koronny,
obadwa w prawie doświadczeni i u przednich Panów apprendo-
wani. Andrzej Rokitnicki cześnik Różański, quol a/mormn,
tot mrritorum clarus. Walenty i Mikołaj Rokitniccy, pier-
wszy miał źouc Ka»g-owskq , drugi IFalichnowską. Jan i Ma-
ciej Rokitniccy kanonicy Płoccy. Jest ich więcej żyjących w ziemi
Dobrzyńskiej. — To Diiiiczewski.
Z tych Tomasz stolnik Dobrzyński był później kasztelanem Rypiń-
skim, umarł 1781. r. — - Karol wojski Sierpski. — Krasicki.
VioU.OHOWH\Li. hei^bu Glauhicz^ w Wiclkloj-Polszczc.
Jakób Rokosowski , najprzód podsędek Poznański , poseł na
sejm Lubelski 1569. Const. fol. 171. potem kasztelan Szreni-
ski, podskarbi koronny, starosta Ostrzeszowski, umarł w roku
1580. z Reginy Kościeleckiej , wojewodzanki Łęczyckiej, ge-
nerałowny W^lelkopolsklej , zostawił syna jednego, i córki, z
którycb jedna była za Łukaszem Rydzyiisklni , druga za Pio-
trowskim podkomorzym Lwowskim. Stanisław z sejmu 1641.
konilssarz do granic od Szląska. Constit. fol- 19. 3Iaryanna
Pawła Grabsklco-o berbu Wczele małżonka 1700. 31areifi
1710. Krzysztof w zakonie naszym, kollcglo Poznańskiemu
część fortuny swojej zapisawszy, g^orjjco się na mlssy.*! do In-
dy! prosił, atoli w roku 1660, młodo, dojrzały jednak w cnotY,
przeszedł na wieczność w Poznaniu. N. Cbryzostoma Mar-
szewsklcgo mal/.onka. N. miał za so])ą Annę Myclelską.
Józef Rokosowski w r. 1778. kanonik Gnieźnieński i Poznański.
— Franciszek stolnik Wschowski. — Tomasz wojski Gnie-
źnieński. — Krasicki.
Rokosz herbu Ostoja., w Krakowskiem województwie.
N. Rokosz l)lskup Kamieniecki, który Dubanlewsklcb do berbu
przyjął 1398. W tymże roku kwitnął Dobiesław Rokosz, kiedy
mu Władysław Jagiełło na dobra niektóre nadał przywileje.
Jan 1474. we dwudziestu sześciu kampaniach mężnie stawając,
tę jeszcze większą z nicli \>'yniósł sławę, ze wszystkie zwyclę-
zkle ł>yły. Jan sędzia Krakowski 1400. synów jego trzecli :
Hlppollt, Wacław, 1 Konstantyn. Hlppollt miał za sobą Wle-
logłowską, z której zostawił synów sześciu, Bartłomieja, Sta-
nisława, Jana, Sebastyana, Hippollta i Piotra. Bartłomiej był
trukczaszym u Jana Króla W^ęglersklego , miał za sobą Gliń-
ską, i z niej potomstwo. Stanisław Jadwigę z Kurzlowy Ple-
nląźkownę, starośclankę NowoŁargską; córek także z tej Wle-
9'
152
Kokosz —Rokotowski.
lof^łowsklej było pięć , Barbara za Sokolińskim, Dorota za Mi-
kołajem Fararejein sędzią grodzkim Sanockim, Aj^nieszka za
Aiikwiczem , Anna za Trzccieskim. Wacław bral Hippolila,
odważny żołnierz w wojsku Węgierskiem , umarł w Warady-
nie Burkułabem tamecznym. Konstantyn, trzeci brat, młodo
zszedł z lego świata. Hieronim pojąi Annę Broniewskij koniu-
szankę koronną, starościankę Przemyslką i Mednicką, z której
l)yło potomstwo. Stanisław i Jan w okazyi z Kozakami pobici
1638. z Lul)artowskiego kościoła, jednego z nich nagrobek
wypisał Okol. Prokop z Brzezin Rokosz , złączył się był do-
żywotnie z Krystyną Lutosławską sędzianką grodzką Sądecką.
Samuel stolnik Miński w Lubelskiem 1674. Wacław 1639.
Acta Castr. Cracor.
Rokosz herbu Ilibrida. Ten herb tak opisuje MS. o
Familiach Pruskich ; ma byc pół konia ku pr.awej stronie obró-
conego , z nogami trochę do góry wspięlemi , i pół ryby od
ogona, nad liełmem i koroną, także pół konia i pół ryby; za-
żywają go w Pruslech Rokoszowie czyli raczej Rokusowie,
znaczna jeszcze za Krzyżaków familia. Pisze o nich Paprocki
o herb fol. 286. i Okolski tom. 2. fol. 472. ale ci obadwaj
w herbie ich pół konia tylko kładą, a pół ryby niemasz. Prze-
cież Paprocki i^owiada. , że powinno byd pół karpia od ogona.
Z tej łamilji Rokusowna jedna była za Jakóbem Kostką, pier-
wszym Panem na Sztembcrgu, starostą Lipieiiskim, druga za
Samuelem Konarskim chorążym Pomorskim , trzecia za Rafa-
łem Konopackim; pisali się ci Rokusowie von Zehfelden.
WtolLOtowsitki herbu Prus \mo, w województwie Raw-
skiem , atoli Rokotowskiemu deputatowi na trybunał Wileński
w roku 1672. przyznają krzyż wierzchem na prawy bok tarczy
nachylony , u spodu zaś drugiego krzyża , jeden koniec jest
dłuższy niżeli drugi. Piotr Rokotowski w Wileńskiem 1648.
Rokowski— Rola. 153
Rok.olvskl herbu Topor. Paprocki w Sztambuchu
świadczy o nich.
Rokszyckl herbu Pobog, w Sieradzkiem wojewódz-
twie , z Filipowskiemi jednejźe dzielnicy. Jakól) z Koniecpola
Rokszycki , s(;dzia ziemski Sieradzki , mąź wstrzemięźliwy,
przez całe życie swoje nie pil tylko wodę, umarł 1470. Romi-
szowska córkę mu powiła , 3Iarcinowi Gomolińskiemu pisa-
rzowi ziemskiemu Sieradzkiemu za.<lubion;} , i syna Jana cze-
śnika Sieradzkieg^o , ten z Zofią Sławieńską spłodził Kryszto-
porską, matkę Jana Krysztoporskiego kasztelana Wieluńskiego,
Trices. lib. 2. Epigr. to jest, teg-o cześnika dwie były córki,
z których 'Elżbieta dostała się w małżeńslwo Stanisławowi , a
Katarzyna Piotrowi Krysztoporskim, braci rodzonym. Marcin
Rokszycki kasztelan Połaniecki 1626. deputatem nie raz zasia-
dał na trybunałach koronnych ; fundował na cześt' Najśw. Maiki
OO. Rernardynów w Piotrkowicach , czvli jako ])isze Okol.
w Suliszowie ; z Podleskiej herbu Bogorya , dwie córki jego,
panieńskie sobie życie za klauzurą zakonną obrały, trzecia była
za Wojciechem Dambrowskim miecznikiem Sieradzkim , sy-
nów zaś dwóch W^ładysław Ignacy dworzanin królewski, żona
jego Cecylia, córka hrabi Węgierskiego Jłanfi nazwanego r.
1642. i Wojciech Kazimierz. Siostra tego kasztelana Połanie-
ckiego, matką była Piotra Szyszkowskiego kasztelana Wojni-
ckiego. Z tegoż domu trzy były rodzone siostry, z których
Elżbieta, żyła z Kasprem Załuskim: Katarzyna wielkich cnót
matrona, z Jędrzejem Warszyckim podkomorzym Sieradzkim,
fundatorka panien zakonnych reguły S. Dominika w Piotrko-
wie: Zofia z Janem Karnkowskim wojewodą Płockim, starostą
Wyszogrodzkim, z której to potomstwo zostało; Izabella Sta-
nisławowi Konarskiemu wojewodzie Malborskiemu , \mo zaś
voto była za Garwaskim , %do za Kielczewskim ; 3Iaryanna
Hieronimowi Kryskiemu kanclerzycowi koronnemu, zaślubione,
synowie zaś: Stanisław starosta \Vyszogrodzki, 3Iichał starosta
W^yszogrodzki i Ludwik Karnkowscy, z których ostatni w
Prusiech w okazyi z Gustawem Królem Szwedzkim poległ.
Mikołaj Rokszycki podpisał elekeyą Władysława IV. Elżbieta
Wawrzeńca Kozierowskiego małżonka. N. była za 3Ialchrem
Silnickim.
ROLA HERB.
Róża powinna by<5 biała we środku tarczy, w polu czer-
wonem , w koło której trzy kroje, jeden prosto od dołu jej,
drugie dwa z boku, na hełmie pięć piór strusich; tak go opi-
sują Paproć, o herb. fol. 260. Okol. tom. 2. fol. 624. Btel.
134
Rola.
R O L A
HERB.
fol. 110. Hojałoia. in MS. Z tych Paprocki w Gniazdzie
Cnoty tego byt zdania, ze od Kazimierza Króla Polskieg'© był
nadany, poprawił się jednak w późniejszej książce, «^dy po-
wiada, źc jeszcze za pogańskieli u nas monarchów^ juz był w
uzj^yaniii, poświadcza mu Okolski: co się jednak chyba o her-
bie Kroje rozumie<5 może, który tem się tylko od lierbu Rola
różni , ze w nim róży niemasz , ale się same kroje we środku
końcami schodzą; a to dla tego, bo OAo/iA/' j)owiada , ze len
herb z tej okazyi nabyty: kawaler znaczny w Polszczę, z domu
Porajczyk umierając, jedynaczkę córkę swoje w opiekę oddal
ksiązęciu , ten ją zasłużonemu sobie rycerzowi herbu Kroje, w
małżeństwo oddał , więc żeby pamiątka wieczna została , tej
ligi, potomstwu z tego małżeństwa rozrodzonemu, w ten kształt
herb uformował , to jest różą damy, osadził między krojami
ojczystemi lego rycerza, co jeżeli tak jest, toć herb Rola już
się za panowania katolickich Panów w Polszczę zaczął : ponie-
waż i Okolski to sam przyzn<ije, że Porajczykowie dopiero
weszli do Polski, kiedy i monarcha Polski wiarę świętą przyjął.
Drudzy rozumieją , że ten herb i imię swoje i początku zabrał,
od Roli Króla Getów, o którjin Dio Cass. hi.it. Rom. 1. 51.
fol. 461. Quidnm (Bastarnarinn) loco munito occupato., per
nliquot dies Crassum obsidentcm stistimterunt ^ post Rolae
Getarum Regis auxilio , eos Crassus coepit. Is Roles (ra-
czej z Słowiańskiego Rola) ad Caesarem (Octavianum Au-
gusttim) profectus., amicus ab eo, sociiisgue dictus est. Poty
/?/o, luboć Długosz Roliczów, że w Polszczę nastali, popiera.
Dobrogosta Rolę za Kazimierza pierwszego, opowiadają
historye hetmanem koronnym , któreero svn Stefiin był hisku-
pem Poznańskim, wstąpił na tę katedrę, według Długosza in
f^itis Episcop. Posnan. w roku 1151. wszedł do grobu para-
Rola.
15o
liźem ruszony w roku 1156. cózkolwlek bądź ze Paprocki
wziętym go by»5 mieni w roku 1125. śmierć zaś jego składa na
rok 1130. po nim nastąpił Radwan na tęź stolicę, potem Ber-
nard , którego Paprocki także do herbu Rola naciąga , ale
Długosz ląc. cłt. powiada, ze był z domu Serokomla, i ze
wstąpił w roku 1162. ustąpił w roku 1175. Benedykta hrabię
Rolę, że kwitnął 1230. \s"\ pisal Paprocki z przywileju, jako
i Mikołaja Rolę podkomorzego Inowrocławskiego w r. 1451.
5 Statutu Przyluskiego lib. 2.
Herho%vni.
Komorowski,
Konarski,
Kozielski,
Krzęciewski,
Arciszewski,
Bar łochowski,
Białaczowski,
Bolkotvski,
Borucki,
Chrapicki,
Chrościcki,
Dobrogost,
Dworzański,
Gadomski,
Gajewski,
Gawroński,
Gogoliński,
Golski,
Gosiewski,
Gumowski,
Janicki,
Januszewski,
Jarochowski,
Kłosowski,
Kobylnicki,
Kochański.
Kucharski,
Lubieniecki,
Łubnicki,
Marcinowski,
Mielicki,
Miński,
Modrzewski,
JSiegibulski,
J\iemoj'etvski,
Ossowski,
Oświany,
Piekarski,
Pniew ski,
Podczaski,
Pucek,
Rogaski,
Rola.
Rnsieński,
Rzeszewski,
Sadkowski,
Sczyciński,
Skibicki,
Skorwid,
Skotnicki,
Slubicki,
Sokołowski,
Stanisławski,
Stęzycki,
Świętosławski,
Tarnowski,
ff^argawski,
TVioteski,
ff^itowski,
Wituński,
Wolski,
ff^yszczelski,
Zaleski,
Załuskowski,
Zbijewski.
Różycki,
Dttńcsewski , Kuropatnicki , Małachoioski i inni następujące fa-
milie, równie do herbu tego podciągają:
Lubieniek, Satkowski, Slubicki, fVawrzecki.
Lubliński, Scisiefiski, Siesicki,
O Dobrogostach mówiłem w trzecim tomie , alem berbu
ich niewiedzial, Rolą się Pieczętują, według MS. Ks. Kojał.
Rola herbu Rola , w Kaliskiem województwie. Stani-
sława Rolę komornika Lwowskiego, czytałem in Monumen.
Coli. Leop. Krzysztof komornik Łukowski , miał za sobą
Elżbietę Branicką herbu Korczak, synów z niej było dwócii.
Jan i Marcyan, córek trzy, Elżbieta dostała się w małżeństwo
Oknińskiemu komornikowi Łukowskiemu, Dorota Janowi Ła-
skiemu, Justyna Popławskiemu.
15G Roiualn— Roiulioufl.
Koiuain* Ci iiidyg:en<it w Polszczę otrzymali na sejmie
coronatioiiis I (}7(). o czem Koiisfylucye.
Roiuail herbu Slepowrotiy w Mazowieckiem wojewódz-
twie, a podobno juz lemi czasy Romański. Jan Roman z
Grójca, poborca z sejmu 16IS. w Cleciianowskiej. Tenże czy
inszy Jan, pods(;dek Ciechanowski H)34. i i6'i3. Constitut,
f. 24. Wojciech wojski Scndomierski. Constit. 1641. /b/. 23.
K oniauoiiiez herbu Lubicz , w Nowo<;rodzkiem wo-
jewództwie. Iiojaf. iti MS. Dyonizy Romano^łicz sekretarz
królewski i riccinstygator Litewski, z sejmu 1690. komissarz
do rozgraniczenia Kłobucka od starostwa Krzepickicgo. Const.
fol. 20. Są i Romaczkiewiczowie w Brzeskiem Litewskiem.
Franciszek Konianowicz w r. 1778. sędzia ziemski Wileński. —
Przypisy Krasickiego.
RoiuailOYYSki herbu Boiawola^ w Chełmskiej ziemi.
Paprocki i Okohki Romanowskich w tejże ziemi chcą mieć
herbu Bończa , ale to u ninie pewna , ze si<; Boząwolą pieczę-
tują. Z tych 3Iai'cina de Swirz i Mikołaja Romanowskich pod-
czaszego Lwowskiego dostało mi się czytać, tn Motiitn. Coli.
Leop. (1454.) N. w zakonie Norberta S. w Hebdowie, czło-
wiek uczony. Baran. Jędrzej podscdek ziemski Bełzki , miał
za sob.-j Elżbietę Zawadzką Swiatopełkownę, z tej spłodziwszy
córki, Katarzynę Kazimierza Swirskiego, Annę Alexandra Bli-
nowskiego , (z tej synowie , Adam sferilis , Jnkób miecznik
Chełmski, Felicyan, Józef i Ludwik Blinowscy) i Dorotę Mar-
cyana Ostrowskiego małżonki. Jan Karol , najprzód cliorąźy,
a polem podkomorzy Chełmski, Constit. 1678. f. 7. w tymże
roku był deputatem na trybunał koronny. Tomasz podkomorzy
Chełmski, Constit. \7\7. fol. 19. N. podkomorzanka Chełm-
ska, Tomasza Drzewieckiego stolnika Chełmskieg-o, N. Pawła
Rudnickiego, małżonki. N. Pruskiego.
Patrz w Dodatku w Tomie X.
Roiliatowski herbu Drogomir. Krystyn z Romatkowa
kanonik Kujawski, w roku 1483. exekutor testamentu Opo-
rowskicgo biskupa Kujawskiego. Damalew. in Vit. Episcop.
Cujav. fol, 346. Wawrzeniec Romatowski burgrabia Kra-
kowski 1568. córka podobno jego, Lutosławska, pisarzowa
grodzka Sądecka. Wojciech Romatowski, tego herbu, w Sta-
rym Wrocławku kościół i klasztor, pod tytułem wszystkich
Świętych, 00. Bernardynom w roku 1642. fundował wspa-
niale. Damalew. fol. 36. Tenże, kościół drewniany na cześd
S. Wojciecha tamże wystawił, i szczodrobliwie uposażył. /f/e/«
ibidem f. 44. Augustyn Romotowski w ziemi Wizkiej 1674.
RoillIlOllfl ^ według drugich RoimI>o1«I czy Rlim-
llolU^ marszałek Litewski, hetman Witolda ksiazęcia Litew-
Romer. 157
skiego w r. 1407. pod drugą jeg^o na Moskwę expedycyą, w r.
1409. ksicztwo Zmudzkie od Krzyżackiej niewoli oswobodził,
w roku 1429. do Kroczyna na sejm od tegoż Witolda jeździł.
Cromer lib. 19. Stryjków, lib. 15. cap. 14. a z tymże Wi-
toldem, do Zygmunta Cesarza, w sprawie Króla Jagiełłą. Po
śmierci Witolda, Swidrygiełła stronę trzymał, i z Polakami
bitwę na Podolu stoczj^wszy, w niewolą się dostał 1431. z któ-
rej ledwo za interpozycyą wielkich Panów wywikłał się , atoli
znowu potem pod Oszmianą od Zygmunta ksiąźęcia Litewskie-
go zbity, i z życia wyzuty, fortuna jego wszystka skonfisko-
wana. Kojał. par. 2. Stri^/kotv. fol. 579. Jan Rumbold w
Połockiem 1648.
Romer herbu Jelita^ wszakże niektórzy są tego zdania,
źe się dwiema laskami pielgrzymskiemi zdawna pieczętowali,
i z Włoch do Polski z tym herbem przyszli, przecież nie
prosto, bo niektórzy z nich, wprzód w Węgrzech gnieździć
się poczęli , z których Gwilhelm Romer książę , i w fortunę,
i honor, wielkiej estymacyl , pojął Jadwigę Kazimierza Wiel-
kiego Króla Polskiego córkę, o czem Długosz lib, 10. /". 12.
pod rokiem 1370. Cromer lib. 13. i inni, i od tego rozumiem
Gwilhelma , rozpleniony w Polszczę dom Romerów : syn jego
Jan, za konsensem Króla Władysława Jagiełłą, wieś Chyszów
za Tarnowem założył, co się pokazuje z erekcyi tychże dóbr.
W^ kościele Biezdzieckim , jest ich grób , w którym się od lat
dwóchset chowają. Bliższych czasów kwitnął Stanisław Ro-
mer , a bodaj nie ten , o którym świadczą ^cta Terrestr.
Cracov. w roku 1597. ten z Zofią de Biała spłodził synów
sześciu, których potomstwo, jedni w Sendomierskiem woje-
wództwie, drudzy w Wielkiej-Polszcze , inni w Litwie poosia-
dali. Kazimierza Romera jest w druku Oratio , na pogrzebie
Piotra Firleja wojewody Lubelskiego ^ 1619. Cracov. Jan
Marcin pisarz grodzki Nowomiejski , dwóch synów spłodził :
jednego Józefa sędziego grodzkiego Nowomiejskiego, posłem
bywał na sejmy i deputatem na trybunał, żona jego Ludowika
Rejowna, starościanka Libuska, z której synowie, Michał,
Ignacy i N., i córki dwie. Drugiego Jana podstolego Pilznień-
skiego, temu Joanna Ankwiczowna chorążanka Pilznleńska po-
wiła te dzieci: Józefa kustosza Kijowskiego, deputata na try-
bunał koronny w roku 1739. Alexandra, żona jego Pełczanka.
Annę Łętowską chorążycownę Krakowską. Antoniego , temi
czasy w zakonie Soc. Jesu , Michała Franciszkana , Ignacego
i Miigdalenę. Szymon Romer podczaszy Gostyński 1670. z
sejmu komissarz do granic od Szląska , Constit. fol. 27. od
brata jego dwie się córki zostały, jedna była za Wysoczan-
skim, druga \ino voto za Humnickim, z którym spłodziła Sta-
158 Romiszoi¥Ski.
nisfawa i Antoniego Ilumnicklcli , Zdo voto za Józefem Kule-
SZ.1. Józcl" podczaszy Chełmski , deputat na trybunat koronny
1728. N. skarbnik Radomski, miał za sobą Popielowu); łow-
czankę Podlaską , Alexander Zofią Pełkownę. N. Annę Le-
szczyńską lierbu Korczak. Anna Romerowna Stanisława Ga-
bońskiego w Podgórzu. Anna Jędrzeja Rurzyńskiego. N. Sta-
nisława Robowskiego , Magdalena Franciszka Czyżewskiego,
Maryanna Walentego Ankwicza stolnika Inowrocławskiego.^
małżonki ; ta ostatnia , jako i Magdalena Sierakowska , były
siostry rodzone Józefa sędziego Nowomiejskiego i Jana pod-
stolego , spłodzone z AIexandry Walewskiej mlecznikowny
Sieradzkiej.
W r. 1778. AIexander Romer skarbnik Krakowski. — Roch
sędzia ziemski Radomski. — Antoni w Sanockiej ziemi starosta
Tyrawski. — W księztwie Litewskiem, Dominik Romer pod-
komorzy Trocki. — Jaa sędzia ziemski Trocki. — Franci-
szek skarbnik Trocki. — Krasicki.
Dziś familia ta znacznie w Litwie i w Gallicyi rozrodzona. —
Alexander Romer byl kasztelanem Zawiehostkim od r. 1758.
nmarł 1771. — Syn jego Cypryan Chysów Romer właściciel
dóbr Biesdziatka w Gallicyi — wyniesiony został wraz z potom-
stwera swojem do godności hrabiowskiej, przez NN. Cesarza Au-
stryackiego Franciszka I. dyplomem z d. 14. Sierpnia 1818. r. —
Roiiiiszo^vski herbu Jelita , w Sieradzkiem woje-
wództwie dom starodawny. Paprocki o herbach przywodzi
ucinek listu Kazimierza Wielkiego , Króla Polskiego , danego
w Poznaniu w roku 1342. w którym ten Król niektóre przy-
wileje nadał Dziwiszowi z Romiszowic , i Czerzynic. Drugi
także list tegoż Króla, w którym wspominają Piotra z Romi-
szowic, którego córka Katarzyna, dziedziczka po ojcu dóbr
Rajska, Zbigniewie, Pokrzywki, Romiszowic, a po matce,
Przeczni, Polanki i Zawady, żyła z Mikołajem z Miłkowic.
Trzeci list kapituły Krakowskiej 1423. Nos Capiiulum Eccle-
siae Cracov. f^illas Rembienie^ nec non W^ierzanowice ^ in
terra Lanciciensi sitas , Zaslao et Nicolao , Jiliis Jacussii
de ff^arzelino et Romiszowice, per modum commutationis
tradidimns , et a praefatis nobilibns^ ipsorum villas JVarze-
lino Pokrzywie accepimus. Tego Dziwisza tylko się syn jeden
został Floryan 1395. od którego córka była za Piotrem z Hor-
ków 1441. i synowie dwaj: Piotr i Jarosław Romiszowscy.
Z tych Piotr miał za sobą Rzcpiszewską, wdowę, córkę Na-
woja z Szląska, z tej był syn Mikołaj chorąży Łęczycki, który
z Przeręhską zostawił synów siedmiu , cztereeli ich młodo
umarło, zostali się tylko trzej. Piotr, Jakól) i Adam. Z tych
Piotra tylko dwie córki były , Zofia Rłędowska i Katarzyna
Milko wska, o której wyżej mówiłem. Jakób także z Zernickiej
Romocki— Roniieberg:. 139
tylko (lwie córki spłodził, Mikołajewską i Agnieszkę Małkow-
ską. Adam trzeci ich brat , starostą był Łowickim za Dzierz-
g^owskiego arcybiskupa ; temu Małgorzata Duninowna , pisarza
Łęczyckiego siostra rodzona, dwie córki powiła, Annę Macie-
jowi Warszyckiemu , Ewę Borsie, zaślubione: to Okolski.
Baranowski zaś powiada, ze córka jego była za 3Iarcinem
Wilkockim , synów zaś siedmiu. Hieronima (wspominają go
Konsłytucye 1589. J^ol. 558.) zona jego Strzemboszowna, z
której synowie, Adam i Wojciecb, czyli Wincenty, jako cbce
Okolski, i córka Katarzyna. Wojciecha starostę Kozubow-
skiego i Siedleckiego, dobra jego w Krakowskiem, Miroszew,
zona Ujejska. Wacława czy Wincentego , marszałkiem był
dworu Myszkowskiego , biskupa Krakowskiego , a potem kano-
nikiem Krakowskim. Jana starostę na Rynkowce, był najprzód
kasztelanem Rozpierskini , a potem podkomorzym koronnym,
zona jego pierwsza Piikarzewska , druga Ulińska , sędzianka
ziemska Przemysłka. Stanisława, podskarbim był u Karnkow-
skiego arcybiskupa, a potem kanonikiem Gnieźnieńskim, opa-
tem Paradyjskim. Piotra męża rycerskiego, chorążym był Łę-
czyckim. Mikołaja, ten z Sarnowską z Osiny, spłodził Jana
proboszcza Łaskiego , scholastyka Krakowskiego , kanonika
Gnieźnieńskiego i Łęczyckiego 1643. Łukasza, Mikołaja, i
Stanisława, którego trzech -synów: Jan, Felix i Jędrzej. N.
Romiszowski miał za sobą Katarzjynę, Piotra Brzechwy pod-
komorzego W^endeńskiego córkę. Jarosław brat Piotra, syn
Floryana, chorąży Łęczycki, od dóbr swoich Stoki, Stokow-
skim nazwany, nową familią Stokowskich zaczął, o czem na
swem miejscu. Magdalena była za Madalińskim kasztelanem
Konarskim. N. za Jakóbem Rokszyckim sędzią ziemskim Sie-
radzkim.
Roiuocki herbu Siepowron, w ziemi Ciechanowskiej.
Adam R«miocki |)()dstarości Płocki , Walentyn podstarości
Bielski, N. stolnik Płocki, miał za sobą Jadwigę Łękowską.
Stanisław na Sadłowie Romocki , podsędek ziemski , sędzia
grodzki, i marszałek konfederacyi ziemi Dobrzyńskiej 1704.
Stefan Romocki w roku 1778. chorąży Wyszogrodzki , źoua jego
Piaskowska, brat zaś E uzębi kanonik reg. w Czerwińsku. —
Przypisy Krasickiego. ,
Rouikler* Stefan Ronikier w księztwie Zmudzkieni
1674. roku.
Małachowski i inni Ronikierów do herbu G/'^ podciągają. — Mi-
chał Ronikier w r. 1778. cześnik Litewski starosta Sniatyński
z Miączyńskiej wojewodzanki Podlaskiej zostawił potomstwo. —
Prsyjńsy Krasickiego.
Roniielierg herbu Newlin, w Krakowskiem woje-
\łództwie. Ernest i Szymon Ronnebcrgowie, od Zygmunta
140 Ropelo^Yski — Rośeiszeu^ski.
Augusta Króla tym herbem nadani , jakom mówił |)ofl herbem
Newlin , od jednego z nich był syn Abraham , na ubof^ich i
liościoły szczodrobliwy , osobliwie na Krakowski kościół Ś.
Barbary, umarł 1626. syn jego Abraham w zakonie naszym
zasłużony, zszedł z tego świata w roku 1639. Inni bracia jego
osiedli na dobrach Kapiołki nazwanych, w powiecie Lelowskim.
Ropelowski herbu Suchekomnaty w Podgórzu. Z tych
był w zakonie naszym ks. Stanisław Ropelowski, pracowity
koło dusz operaryusz, pokazał się po śmierci swojej, w złotej
bogatej i bardzo jasnej szacie , spytany , zacoby tez na taką
sobie u Boga zarobił szatę? odpowiedział, źem prawi pospoli-
cie nie rozbierając się z szat, zasypiał, żebym się był łatwiej-
szym uczynił, gdyby mię do chorego wołano.
Ror herb^ patrz RaroifSki.
Rościszewski herbu Junosza^ w Płockiem woje-
wództwie. Okolski o tym domu pisze, ze Terencyusz albo Zie-
mink Rościszewski , miał za sobą siostrę Alexandra ksiązęcia
Mazowieckiego. Zygmunt scholastyk Wileński, kanonik Kra-
kowski , juz miał nominacyą na biskupstwo Przemysłkie , ale
go tym czasem śmierć zaszła. Wojciech, którego córka z Mo-
ścińskim żyła, Rozesław synów dzicwiąciu zostawił. Tomasz
w zakonie Kaznodziejskim zasłużony. Wojciech został Ber-
nardynem. Wojciech Soc. Jesu, w dobrach Borków nazwa-
nych urodzony, po filozofji i teologji oduczonej, z katedry Ka-
znodziejskiej po wielu miejscach do ludzi z znacznym poży-
tkiem mówił, zszedł z tego świata w r. 1619. w Sendomierzu.
Bibliot. Scriptor. Socief. te od niego wydane książki wyli-
cza. Inio. Contra venenahan libellum cujiisdam Cahnniam,
qui contendebat ., Pontificem Maximum a daemone missum.
2do. Disputattonem de Ecclesta haud inutilem esse ^ contra
Fatistum Sarinum Arrianum , pod imieniem Jędrzeja Mię-
dzyboskiego. 3tio. Responsionem ad calumnias cujusdam,
qui patrocinium Torunensium contra Jesuitas susceperat,
CracoiK in ^to 1615. 4to. Orationem ad Senatum Equites-
que Połonos ^ in qua refeUuntur ea, quae in Conventu Pro-
szoińensi ac Sredensi, Torunenses Jesuitis objeceratit , in
Ąto C. D. 5to. Orationem contra Andream f^olanum Sa-
cramentarium , qui Clementi f^III. scripserat Orationem,
qaa per sumtnam impudentiam ei persuadere nitebatur^ ut se
Pontificatu abdicaret , in kto C. D. sub nornine Joannis Bo-
bolae. Michał z Brokowa Rościszewski, sławny pułkownik,
będąc w wielkiem nie raz niebezpieczeństwie życia , w różnych
okazyach, dał w Sierpcu do Matki Boskiej szczerozłoty łańcuch
z krzyżykiem , w którym dyamentów było dwanaście , a potem
sam wstąpił do zakonu S. Franciszka 1441. r. Luc. Paproć.
Rościszeivski. ^^^
Łaski fol. 61. Dorota z Moszczonnego Rościszewska, z domu
Gorajszowna, i Felicyanna, w tymże czasie kwitnęły: Idem
f. 63. Paweł 1643. N. miał za sobą Barbarę Morsztynownę.
Jan sędzia grodzki Kijowski Franciszkę Nitostawską, z tej
córka Julianna , żyła najprzód z Błędowskim , potem z Stru-
tyrlskim starostą Hrodelskim. N. miał za sobą Maryannę Ru-
tkowską pisarzownę ziemską Dobrzyńską. Adam kasztelan Ra-
ciążki, córka jego Jadwiga, poszła za Hippołita Olszyńskiego
skarbnika I sędziego Wizkicgo. N. starosta Bobrownicki , po-
seł na sejm 1738. Jan pojął Zawadzką, sędziankę Ciecbanow-
ską. N. Kuropatwiankę. Stanisław, Jakób rotmistrz królewski,
stolnik Bracławski, i Micbał 1674. Franciszek deputat na try-
bunał koronny w roku 1714. Jan zaś w roku 1718.
Franciszek Rościszewski podwojewodzy Dobrzyński, który z
Anną 5roOT?V'*Ar^ herbu Poćo^, zostawił potomstwo synów pięciu:
1. Jan Zygmunt chorąży Zawskrzyński. 2. Bartłomiej ka-
sztelan Rypiński. 3. Franciszek sędzia Brzeski Kujawski.
4. Tomasz stolnik Dobrzyński. 5. Antoni łowczy Brzeski Ku-
jawski. — Jan Zygmunt Rościszewski chorąży Zawskrzyński
pierwszy syn Franciszka podwojewodzego Dobrzyńskiego, z Anny
Bromirskiej urodzony, ten z Bogumiłą Sielską ożeniony, zosta-
wił potomstwo dwie córki : Ewę Skulską podczaszynę Warszaw-
ską , i Antonillę Sierakowską miecznikowę Dobrzyńską , N. za
Rząlkowskim podczaszym Gostyńskim , N. za Podczaskim mie-
cznikiem Gostyńskim , i dwie zakonnice Norbertanki w Płocku.
Synów zaś piecu : Pierwszy Józef podczaszy Dobrzyński sterilis.
Drugi Mateusz chorąży Zawskrzyński *f<?r///*. Trzeci Tomasz
podczaszy Raciążki z Barbarą Męiyńską stolnikową Trembowel-
ską zostawił potomstwo. Czwarty Fabian podstoli Dobrzyński
sterilis. Piąty Franciszek Ignacy kasztelan Sierpski. —
Tenże Franciszek Rościszewski kasztelan Sierpski, syn Jana
Zygmunta chorążego Zawskrzyńskiego z Bogumiły Sielskiej uro-
dzony , wszedł w śluby małżeńskie z Teofilą , córką Krzysztofa
z Sstenelie Hondorffa cześnika Nowogrodzkiego , generała majora
wojsk J. K. Mci i Franciszki Kurcsowny małżonków, lwio roto
będącą za Karolem Mężynskim stolnikiem Trembowelskim herbu
Kościesza. Ten mąż od wieku młodego pełen zasług w ojczyźnie,
gdy najprzód w roku 1746. był deputatem na trybunał koronny.
W tymże roku został pisarzem ziemskim Płockim. W roku 1752.
posłem na sejm do Grodna, zaś 1757. sędzią ziemskim Płockim.
1760. posłem od województwa do Króla Augusta III. potem 1763.
posłem na sejm Corwocationis , tam za wiarę, wolność, i prawa
ojczyste jako syn ojczyzny mocno obstawał. Naostatek 1775. r.
został kasztelanem Sierpskim. Zostawił po sobie nieodrodne po-
tomstwo , córkę Maryannę Pankracego Karniewskiego stolnika
Sierpskiego małżonkę, i synów dwóch: Franciszka dóbr Łu-
bek, Wolowicze, i Folwarku w ziemi Wyszogrodzkiej dziedzica,
który z Anną Nieborską miał córkę Różę, i syna Alexego.
— Drugi syn Franciszka kasztelana Sierpskiego z Teofili z Hon-
dorffów urodzony, Jan Rościszewski chorąży Sierpski, dóbr bo-
rowiec , Jastultowice , części na Białobrzegach , Barcików w wo-
142 Kosen.
jewódzlwie Płockiem , Cieśle w ziemi Wyszogrodziiiej dziedzica.
Ten mąź od wieicu młodego dopełniał obowiąziin dobrego obywa-
tela, będąc najpierwej w wojsku kapitanem gwardyi pieszej ko-
ronnej , potem w stanie cywilnym idąc przez stopnie zasług , do-
szedł chorąztwa Sierpskiego, niemniej na różnych funkcyach dał
dowód przychylnego swej ojczyźnie syna , będąc posłem na sejm
walny Warszawski r. 1788. z województwa Płockiego. A obra-
wszy stan małżeński pojął za małżonkę znacznej familji pełną do-
brych przymiotów damę Juliannę Mokronoska , Ludwika Mokro-
noskiego strażnika polnego kor. i Józefy Maryanny Czos?/otvskiej
córkę, a synowiec Andrzeja Mokronoskiego wojewody Mazowie-
ckiego, z którą spłodził syna Józefa, i córkę Antoninę. —
Dom tenże Rościszewskich przeszło od 300. lat w ziemi Dobrzyń-
skiej będący, z licznemi godnemi spokrewniony familiami, z tych
byli wojewodami, kasztelanami, starostami i biskupami, zawsze
swej ojczyźnie wierni i przychylni. — Heraldyka Wielądka.
W r. 1778. Fabian Rościszewski podstoli Dobrzyński. — Sta-
nisław podczaszy Rypiński. — Władysław sędzia Rypiński.
— Jan wojski Płocki. — Tomasz podczaszy Raciążki. — Ja-
ko b Rościszewski podstoli Wyszogrodzki. — Paweł podczaszy
Ciechanowski. — W r. 1788. Raymund miecznik Rypiński. —
Felix podsędek Łukow'ski. — N. Rościszewski sędzia Żyto-
mierski z Witowstawskiej spłodził córki Strutyńską starościnę
Horodelską, i Goławińską. — Syn Kajetan ten wszedł w mał-
żeńskie związki z Maryanną hrabianką Krasicką kasztelanką
Chełmską, po śmierci której obrawszy stan duchowny był kan-
clerzem katedralnym Łuckim, scholastykiem Kijowskim : potomstwo
jego z Maryanny Krasickiej wyżej wspomnianej córek trzy; Anna
za Czarneckim , Józefa za Rościszewskim , i Franciszka za Szy-
manowskim. Synów dwóch, Jan i Onufry, Jan starszy
starosta Rożowski pojął był Jabłonowską z tej jedyna córka w
dzieciństwie umarła , a wkrótce po niej ojciec. — Drugi brat
młodszy Onufry bezżenny przypadkiem na polowaniu życia do-
konał, na siostry więc spłynęła sukcessya znaczna na Ukrainie
miasto Chodorków z wielu wsiami, miasto il/rtA"«rów z przyleglo-
ściami i innych wiele dóbr na kilka milionów złotych szacowa-
nych, -r- Przypisy Krasickiego.
R osen herbu Róże. Powinny zaś być trzy rtiźe białe,
dwie na górze podle siebie, jedna pod niemi, w polu czerwo-
neni , na hełmie pawi ogon, z boku para gronostajów białyeh,
jako świadczy grabsztyn w Gdańsku w kościele 00. Domini-
kanów, z napisem : Strenuus vir et Magnijicus Otto de Rosen
miles. Wilhelm Rosen, poseł z Inflant na sejm 1589. Literae
Sigism. III. Fabian Wilhelm pułkownik królewski , z Finko-
wny urodzony , ten , wsławiwszy się w różnych potyczkach z
Szwedami mcztwem swojem , a pojąwszy Jadwigę Mielźynską,
siostrę rodzoną Macieja kasztelana Szremskiego , wdowę po
Manieckim , osiadł w W ielkiej-Polszcze , dóbr nabj-wszy pod
Gnieznem Krukowa, sam zaś w Inflanciech się urodził, z lą
Mielzyńskij spłodził synów, jeden z nich 3Iikołaj podstoli
Wschowski , mówca wielki , nie dawno zmarły- Drugi miał
Rosicki— Rosoivski. 145
za sobą Błociszewską , z której dwaj synowie temi czasy byli,
jeden kanonik regularny, proboszcz Błoński, drugi starosta
Grodziecki.
Rosicki herbu Samson, w Wielkiej-Polszcze.
Rosińskie w województwie Trockiem, Jan Rosiński
1648. roku.
Roski /terbu ff^adwicz, w województwie Witebskiem.
Leo Iwanowicz Boski, starosta 3Iiedzialski 1551. Adam pod-
komorzy Oszniiański 1589. podpisał tranzakeyą Będzińską, a
w przeszłym roku od stanów ksi(^'ztwa Litewskiego jeździł do
Zygmunta III. posłem, świeżo na tron Polski obranego, po
konfirmacyą, praw tego ksi«;ztwa. Jerzy chorąży W^itebski , z
matki księżniczki Druekiej urodzony, Stefan syn jego , na Mo-
skwę wielkiego serca kawaler z ksiąźęciem Radziwiłem.
Rosnoivski herbu Ogończyk, w ziemi Przemysłkiej.
Tomasz Rosiiowski kanonik i ollicyał Krakowski 1517. r. na
przywileju podpisany danym od Zygmunta L Króla miastu
Krakowskiemu. Jędrzej kanonik Pułtuski , za czasów Stefana
Batorego Króla. N. stolnik Przemyslki , deputat na trybunał
koronny 1727. Katarzyna i Zofia zakonnice u wszystkich ŚS.
we Lwowie. Jakób z Rosnowa podkomorzy Sieradzki 1418.
u Nakiel. w Miechoiu fol. 401. Barbara Antoniego Nosady-
niego łowczego Urzędowskieg^o małżonka. N. najprzód 3fi-
siuny, 2rfo Wieniawskiego starosty Tarnog-orskiego. Józef
stolnik Sanocki , żona jego Teofila Wiktorya Siemianowska
cborążanka Sendomierska. Są Rosnowscy i w Wielkiej-Pol-
szcze, z zacnemi skolligowani domami, lecz czy tego herbu
niewiem.
Do komissyi Króla Zygmunta 1. do Gdańszczan, między innemi ko-
missarzami wyznaczony Jakób Rosnowski cześnik Poznański. —
Data komissyi Cracov. fcr. 2. conduct. Paschac An. 1525. —
N. Rosnowski z SoHykowny spłodził córkę za Skotnickim^, drugc-j
zakonnicę Dominikankę i synów trzech : N. w zakonie Ś. Fran-
ciszka Bernardyn. — Stanisław chor.-jźy Czerwonogrodzki z Je-
zewską wdową po Cliarczewskim kasztelanie Słońskim spłodził
córkę jedyną za Dedyńskim — trzeci syn Jan z Wolskiej zo-
stawił potomstwo. — Krasicki.
Rosocliacki herbu Prus 3fio w Mazowszu, Podlasiu,
Podolu i Litwie. Mikołaj Rosochacki był sędzią ziemskim Tro-
ckim, pisarzem ziemskim Wileńskim, pisarzem skarbowym Li-
tewskim, cywunem Trockim, posłował na konwokacyą 1674.
Constit. fol. 11. Syn jego Władysław Michał starosta Nie-
monoicki. N. była za Janem Pruszakiem. Tomasz, żona jego
Katarzyna Chrząszczowna.
R0S0YVSki^ w województwie Sieradzkiem. N. Rosow-
ski 1674. Dorota Wojciecha Buzeńskiego. N. Bukowskiego,
144 Rostperski— Rostkowski.
małżonki. N. Kossowski miał za sobą Kozmińskij. Jodrzej Ro-
socki w Rawskiein 1(574.
Kosiierski herbu Nabrani w Prusiech.
Rosperski herbu Zadora, w Krakowskiem wojewódz-
twie, \vyra/'nie o nich pisze z Długosza ISakiel. in Miechoria.
Rospilt w Prusiech. N. Kospiit ksicztwa Pruskic<;;-o
kanclerz , którego córka Helena , była za Jerzym Konopackim
starostą Wieliskim.
Rostek^ yv Wolyńskiem województwie, piszą się z
Rosików. Stefan Kostek wojski Nowog^rodzki, i Mikołaj, pod-
pisali clekcyą Jana III.
Rostkonski herbu Dąbrowa. Dom to dawny, z któ-
rych wedluj;- Bielskiego fol. 173. Przybysław z Kostkowa był
wojewodą 3Iazowieekim w roku 1247. któremu Konrad ksiąze
Mazowiecki, ze Jadźwin<^ów poraził, nadał Prasnysk. Z lcu;o
Kostkowa, Kostków familia poszła, o czem mówiłem pod Ko-
stkami, g^dzie tez pisałem, jako sic; i insze domy od Kostkow-
skicli rozrodziły. Z tych W ojciech Kostkowski podstoli Pło-
cki, dziedzic części na Kostkowie, osiadł w województwie
Rełzkiem , i nabył dóbr Turkowice, z Heleny Kussyanowny,
spłodził córkę Helenę, ta panną umarła, i synów dwóch, Jana
archidyakona katedralnego Chełmskiego, proboszcza Tyszowie-
ckiego , i Stanisława, któremu Zofia Wereszczyiiska powiła
trzech synów , Wojciecha kustosza i kanonika katedralnego
Chełmskiego , proboszcza Kumowskiego , Kazimierza sędziego
Grabowieckiego , tego z Katarzyny Telezyńskiej potomstwo,
Jan miecznik Liwski sterilis, Joanna Wojnarowska, i Agnie-
szka Kadłowska. Jakóba, ten miał za sobą Helenę Siestrzewi-
towską, z której córki, Teofila za Telezyńskim, Zofia za Do-
brzyckim, Joanna \mp iwto za Zaleskim, 2do za Jabłońskim,
Katarzyna zakonnica S. Brygitty w Sokalu, klasztor ten ksienią
rządziła: syn zaś Stanisław, który, z Petronelli Kiełczewskiej
podsędkowny Lubelskiej, te dzieci zostawił; Helenę Komo-
rowską, Agnieszkę zakonnicę S. Dominika w Bełzie, i synów,
Antoniego kanonika Chełmskiego, proboszcza Tarnogorskiego,
Dominika w zakonie naszym temi czasy, Jakóba i Felicyana.
Krom ^ tych, Maciej Rostkowski miał za sobą Brolnicką. N.
opat Świętokrzyski. Adam kanonik Płocki , proboszcz W^ar-
szawski, kanonik Pułtuski, arcbidyakon Dobrzyński, a potem
biskup Filadelfji, suffragan Łucki, jest w druku jego Clypeus
Cleri Polo7ii; contra tela fori saecularis , in kto f^^arsaiK
Anno 1728. i znowu. Żale za grzechy; był deputatem na
trybunał koronny w roku 1695. umarł 1738. pochowany vy
W^arszawie , kędy fundował Domum Correctionis. Józef Ro-
stkowski opat Mogilski temi czasy. Kazimierz pisarz ziemski
Rostko wski — Rostworowski. 1 45
Wizki,.a potem kasztelan tegoż miejsca, z sejmu 1703. ko-
missarz do rewizyi skarbu koronnego, Constit. fol. 13. Adam
starosta AVizki , zona jego powtórna , Anna Bełzeeka stolni-
kowna Betzka , wdowa po 3Iichale Puzyna staroście AVizkim,
synów jego dwóch, z których jeden starosta Tyszowiecki. Józef
pisarz grodzki Zydaczewski , i sędzia kapturow>- Lwowski r.
1733. Jan w województwie Wileńskiem 1648.
W r. 1778. Marcin Rostkowski kanonik Kijowski. — Ad ara
starosta Tyszowiecki z Belieckicj wdowy pn Puzynie, a powtór-
nej swojej żony miał syna N. starostę Wizkiego : ten z Pir-
zynianką córką macochy swojej bezdzietny zszedł w roku 1776.
Felix Rostkowski łowczy Horodelski. — Krasicki.
Rostkonski herbu Pnieinia, w Rawskiem wojewódz-
twie według Paprockiego i Okolskiego.
Rostocki; patrz Bolbas^ a bodaj nie herbu Łabędź.
Katarzyna Rostocka, Mikołaja Lityńskiego małżonka. Eliasz
1635. Acta Castr. Sandec. Ludowika Rostocka starościanka
Lelowska, była za Pawłem Morawskim starostą Gniewkowskim
i chorążym Inowrocławskim. Samuel w zakonie naszym iat
dopędził w roku 1730. wszedł do grobu w Jarosła\viu. Ma-
russa Hrehoreg-o Sieniuty małżonka.
Rostopora ^ w województwie Czerniechowskiem , 3Ii-
chał Rostopora 1674.
RostOTTSkiii w księztwie Litewskiem, wspominają ich
Księgi Grodzkie Ostrzeszowskie , piszą się z Ibian. Jan Ro-
stowski chorąży Kowieński, posłował na różne sejmy 1630.
zkąd był komissarzem do Królewca względem portu , Constit.
fol. 39. i 1634. do zapłaty wojsku, Constit. fol. 9. i 1638.
Constit. fol. 10. i 1643. Constit. fol. 19.
Rostronieki • w księztwie Litewskiem, Stefan z Ro-
strowic Rostrowicki skarbnik M.ścisławski. Jan Rafał, Samuel
stolnik Nowogrodzki i Gabryel w województwie Mińskiem 1674.
Rostnoronski herbu Nałęcz, w Wiclkiej-Polszcze.
N. Rostworowski , miał za sobą Zofią KrotoM ską , wojewo-
dzankę Inowrocławską, koło roku 1580. Jakób kasztelan Prze-
męcki 1626. Gold. Bractwo. Szymon Wacław chorąży Ka-
liski w ziemi ^furskiej 1674. Jacek chorąży Liwski, z sejmu
1683. komissarz do ubezpieczenia Elbląga. Constit. fol. 11.
Jędrzej chorąży Liwski 1685. komissarz do Spiża. Constitut.
fol. 4. Jan podczaszy Czerski 1703. Constit. fol. 22. Teresa
Rostworowska ehorążanka Liwska z Stadnickiej urodzona, była
za Stanisławem Godlewskim kasztelanem Podlaskim, z którym
sterilis. Jan starosta Czerski. N. kasztelan Liwski, córka jego
Anna, temi czasy żyje z Dłużewskjm chorążym Krasnostaw-
skim. N. Rostworowska, najprzód z Godlewskim weszła w kon-
ToM VIII. 10
146 Rostworowski.
trakty małżeńskie, po nim z Józefem Załuskim starostą Raw-
skim, ale się to mał/.eństwo rozeszło. Pani pol)ozna i mąilra.
O Nałęczach z Koslworowa wspomina Bartosz Paprocki w swoim
Iierbarzu: „DomKostworowskicli wWielkiej-Polszcze starodawny."
— Okolski w lierbarzii T. II. tak się wyraża. ,,Iiostworowscn
owni studio et ohscrvantia Regi, lieipiihlicac et patriae deri/zcti,
jus en im rt natura dictat, et i/i bello , et in judicio , et prorsus
ahicumquc dccet, Regi, Reipublicae bene facere.^^ Z tych, z po-
między dawniejszych, których procedencye tranzakcyami próbowane
dopiero od r. 1530. w archiwach familijnych znajdują się, nastę-
pujący wyciąg umieszczamy. —
I. Albert Nałęcz Rostworowski dóbr Rostworowa , Lułina, Łn-
linka, Bąblina , Bąblinka , Prsi/borowa, Mystkowa , Chlewisk,
w województwie Poznańskiem dziedzic , z Katarzyną N. herbu
Ogoitczi/k zrodził synów dwóch , co się dowodzi działami w r.
155C. y. 31)7. ^'Ikt Poziiaiiskich. — a.) Macieja sędziego ziem-
skiego Wschowskiego, który pojął za żonę Jadwigę Dtnską, z
którą zszedł bezpotomny; co się dowodzi adiitalitate 1574. za-
pisem 10,000 na Mystkotuie 1556. tamże fol. 598. Akt Posnan.
i rezygnacyą dóbr Długie przez Annę z Dłuskich , niegdy Wa-
wrzeńca Nietuojewskiego pozostałą wdowę i Macieja Rostwo-
rowskiego 2f/o roto żonę. —
II. ^.)Jakóba chorążego Kaliskiego, wzwyżwspomnionych dóbr dzie-
dzica , który \ino roto pojął Katarzynę Mikołaja Dąbrowskiego
córkę , z którą spłodził Barbarę niegdy Adama Zylickiego żonę
bezpotomną : dowodzi się intercyzą z r. 1562. reformowaną, czyłi
zapisem 25000 zl. poł. 2do roto pojął Zofią Ri/cz-y/iską , niegdy
Wojciecha Ryczyńskiego córkę z którą bezpotomny. 3^/o roto Ur-
szulę Krotowską wojewodzankę Inowłocławską, Wojciecha i Anny
z Dłuskich córkę, dziedziczkę dóbr Kowaleica, Olbrachcie i Lan-
gnowu pod Głogową w Szląsku, z którą spłodził syna Jako ba.
III. Jakób Rostworowski (1612.) kasztelan Przemęcki pojął za
żonę Elżbietę de Bnin Opalińską herbu Łodzią, niegdy Piotra
Opalińskiego krajczego koronnego i Anny ze Zborowskich spło-
dzoną córkę, niegdy Łukasza de Bnin Opalińskiego marszałka w.
koronnego synowicę i po której Opalińskiej żądana sukcessya,
próbuje się dwoma zapisami 10000 ralione dotis przez męża 1612.
roku i drugim zapisem 100000 Łukasza Opalińskiego stryja e.i-
/e«o/T 1634. r. y. 713. Akt Posn. Zostały po nim dzieci. — Sio-
stry Jakóba : — 1. Zofia niegdy Jana Potulickiego małżonka, —
2. Anna niegdy Jędrzeja Małachowskiego małżonka. — Tenże Ja-
kób Roslworowslvi z Elżbietą Opaliiiskq spłodził Jana, Wa-
wr żeńca i Jadwigę. — Tu się Rostworowscy na dwa podzielili
domy; jedna liuia szła od Jana dziedzica Kłoczowa , druga od
rodzonego brata Wawrzeńca dziedzica Le47(/o«'o//,- którzy nie-
wiadomo z jakich powodów ojczystą fortunę w Wielkiej-Polszcze
wyprzedawszy, pierwszy do ziemi Podlaskiej drugi do Warszaw-
skiej mienie przenieśli. — 1. Jan Rostworowski na. hłoczowie z
Zofią Baranowską 1634. niegdy Olbrvchta Baranowskiego kaszte-
lana Kamieńskiego córką , był głową linji Kłoczowskiej. —
IV'. Wawrzeniec (1641.) za.ś Rostworowski syn Jakóba kaszte-
lana Przemęckiego, chorąży Kaliski, z Anną de Obory Leśnio-
wolską, niegdy Prokopa wojewody Podlaskiego córką, i Katarzyny
Rostworowski. 147
z Parysów , niegdy Stanisława Leśniowolskiego hetmana w. ko-
ron, wnuczką był ożeniony, na której to Annie wygasł ten dom
starożytny w Polszczę. — Tenże W a wrze nie o osiadł w Le-
kiiiowoli w ziemi Warszawskiej, próbuje się intereyzą 1642. r.
w grodzkicb Warszawskich, pozostawił trzech synów: Jędrzeja,
Wacława, Hiacynta; co dowodzi donacya na dobra Gto-
skótv w 1679. r. w Akt. fyarszaw. oblatowana „Sabbatho antę
Dominicam Invocav. guadragesimalcm , oblata Donationis , in
Castro Lublinensi factae 1678. Sabbatho post festuni S. Luciae
Virg. et mart. Albcrtus f^enceslaus Rostworowski M. Laurentii
ab nostworotuo Rostworowscii i'exillif. Calissensis cum Magu.
Anna de Obory Leśniowolska prorocatus Jelices , quia ipse Hia-
cintho fratri Si/o germano bona rillae Głosków in Ter)'a f^arsar.
donat. — Jędrzej chorąży Liwski był z sejmu wyznaczonym
komissarzem do Spiża, Const. Jol. If^. 1685. zszedł bezpotomny.
V. Hiacynt na Lca-wowo/? bral jego, syn W^awrzeńca cześnika
koronnego i Anny de Obory Leśnioiuolsldoj podpisał się na tra-
ktacie z Leopoldem Cesarzem w Warszawie zawartym (obacz Ja-
nina dzieło przez Rubinkowskiego pag. 13.) był nadto mianowany
z sejmu komissarzem do ubezpieczenia Elbląga, Constit. fol. 11.
miał za sobą Zofią de Żmigród Stadnicką kasztelankę Lubaczew-
ską. Tenże zostawił synów dwóch: Jana Wiktoryna pod-
czaszego Czerskiego, później kasztelana Wizkiego , i Franci-
szka Hieronima dwóch imion stolnika Podlaskiego bezpotomnie
zeszłego.
VI. Jan Wiktoryn (1706.) Rostworowski ze Stadnickiej uro-
dzony, miał za sobą Salomeą Zbierzckowską córkę Zygmunta
podkoraorzyca Łomżyńskiego, z kt,órą spłodził synów dwóch: Jana
Antoniego, i Jana starostę Żytomierskiego który zszedł bez-
potomnie.
V1L Jan Antoni kasztelan Zakroczymski, starosta Czerski syn
Jana Wiktoryna miał za żonę Konstancyą hrabiankę Lanckoroii-
ską , Wojciecha kasztelana Rawskiego i Alexandry Załuskiej mał-
żonków córkę, z której spłodził synów: Jędrzeja, i Fran-
ciszka Xawerego.
VIII. Jędrzej syn starszy Jana Antoniego poseł na sejmie czte-
roletnim z powiatu Czerskiego , miał za żonę Józefę hrabiankę
Komorowską , Jakóba kasztelana Santockiego córkę, zostawił sy-
nów dwóch, Jana od Krzyża i Stefana.
IX. Franciszek Xawery syn Jana Antoniego pojął za żonę
Izabellę hrabiankę Małachowską , córkę Mikołaja wojewody Sie-
radzkiego i Ewy z Męciiiskich starościanki Ostrzeszowskiej mał-
żonków, co dowodzi tranzakcya dożywocia 1785. in Curia reg.
Varsav. die 11. inensis Martii: z którą spłodził synów czterech :
1. Stanisława. 2. Antoniego. 3. Mikołaja. 4. Jana Ne
pomucena. —
X. Stanisław z Leinowoli Rostworowski pojął w małżeń-
stwo Urszulę hrabiankę Potulicką : jak dowodzi intercyza w
1816. roku zawarta w Rogowie powiecie Szkalmierskim woje-
wódz. Krakowskiem: zostawił synów 1. Joachima Augusta.
2. Felixa. 3. Gabryela. — Antoni członek rady stanu
Kr. Pols. z Maryanną Jansen ma syna Antoniego. — Mi-
kołaj, zaślubił Annę hrabiankę Dzieduszycką. — Jan Ne-
pomucen Rostworowski były poseł powiatu Czerskiego, pojął
10*
148 Koisnclowski— Roszkowski.
za żonę, Kamillę Franciszkę de Zejdler Zboroioską. — Z do-
kumentów familijni/ch złożonych u luydawcy.
Kosudoitski herbu Roch 3tio, w Brześeiańskiem wo-
jewództwie. N. Rossiuluwska , najprzód żyła z Krzysztofem
Wojniłowiczem podczaszym Mozyrskim , po nim z Michałem
Kejlcncm skarbnikiem Mozyrskim. Druga z Pawłem Wojni-
l(»«Iczem podczaszym Słonimskim.
Rosyuiec herb, patrz J§lepowroii.
Roszcayc herbu Lis , w Brześciaiiskiem wojewódz-
twie. Cłioczko i Ofmas Roszczycowie ł)racia rodzeni , od któ-
ryeli pewne dolira koło Kodnia kupił Jan Sapieha wojewoda
Podlaski koło roku 1510. ałbo Michał i Anastazy. Rafał Ro-
szczyc, z Wiłeiiskiego województwa dełeg-owany do korrektury
statutu Litewskiego z sejmu 1609. fol. 909. Jan w zasługach
na sejmie 1667. otrzymał trzy włoki w dohracłi królewskich
Rzeczyce nazwanych. Constit. fol. 19. Krystyna zakonnica
Ś. Benedykta u wszystkicli SS. we Lwowie.
RoszeiTSki herbu Ciołek, patrz Koszewski.
Roszkonski herbu Dołęga, w Płockiem wojewódz-
twie. Piotr Roszkowski opat Mogilski, kustosz Chełmiński, ka-
nonik Warmiński 1699. r. Stanisław 1502. Acta Terrestr.
Leopol. Zofia Stanisława Borowskiego małżonka.
Roszkowski herbu Łodzią , w Wielkiej - Polszczę.
Jedenże dom z Górkami, i dlatego zdawna pisali si«^' z Górki,
dobra jednak Roszki , w województwie Poznańskiem leżące,
dały im nazwisko Roszkowskich. Jan Roszkowski z Górki , ka-
sztelan Przemęcki, ten, według Paprocliiego , z Pampowskiej
herbu Gozdawa Barbary , zostawił potomstwo , ta po bracie
swoim Janie bezpotomnie zeszłym , wniosła w dom Roszkow-
skicłi znaczną fortunt;. Tenże czy inszy Jan kasztelan Przemę-
cki, żył jeszcze tv roku 1607. i był koniissarzem do ukojenia
Rokoszanów, Constit. fol. 8. a w roku 1611. kasztełan Po-
znański, Constil. fol. 32. żona jego (rozumiem druga) Kata-
rzyna Złotowska, córka kasztelana Bicchowsklego, z niej zo-
stawił syna, sam przeniósł się na wieczność w roku 1613. Ję-
drzej Roszkowski umarł przed rokiem 1621. zda mi się to syn
kasztelana Poznańskiego, złączył się był dożywotnie z Anną
z Słomowa Słomowską, z tej córka była za Mikołajem Ostro-
rogiem podczaszym koronnym. N. chorąży Inowrocławski,
którego syn Alexander , ucząc się w Kaliszu , wszedł młodo do
grobu w roku 1614.
Jan Roszkowski z Górki kasztelan Przemęcki (jak wyżej) źyt je-
szcze r. 1610. jest bowiem w Manuskryptach Helsbergskich pi-
sany w tym roku list jego z Gulczewa 12. P,aździernika, do Szy-
mona Rudnickiego biskupa Warmińskiego. Zona jego Katarzyna
z Kalinowy , tak się podpisała na liście osobnym jednegoź dnia co
Roszkowski— Rotermuiid. 149
i mężowski z Gulczewa pisanym do tegoż biskupa Warmińskie-
go. — Paweł w r. 1778. podsędek Bielski. — Mikołaj regent
ziemski Bielski. — W r. 1788. Ignacy susceplanl Sieradzki.
Są i w Litwie z tych w r. 1778. Onufry oboźny Witebski. —
Przypisy Krasickiego.
Tomasz Roszkowski herbu pień sękati/, na nim krzyż, w koronie
podobnyż pień sękaty z krzyżem między dwiema skrzydłami. Ten
z Pelronellą Umiiiską miał syua Ludwika, dóbr Kotli/ta w wo-
jewództwie Kaliskiem dziedzica, który z Barbarą S///c/iy; spłodził
córkę jedne Anielę , Wiktora Krjikowskiego małżonkę , z tych
potomstwo Zuzanna i Brygida córki, Teofil i Wincenty Krąkow-
scv synowie: wzwyż rzeczonego Ludwika Roszkowskiego /,
Barbary ^/mcA:??/' dwóch synów, Walenty sterilis , i Andrzej
Roszkowski, ten wszedł w śluby małżeńskie z Eulrozyną Mie-
rzewską, córką Macieja Mierzewskiego podsędka >A'scliowskiego,
i Katarzyny Karczptoskiej m?i\zoMkć)W , z którą zostawił potom-
stwo dwie córki: Józefę i Nepomucenę, syna jednego Wincen-
tego Roszkowskich. — Heraldyka Wielądka.
Roszkowski herbu Oguiic:ii/k, w Kiijuwskicin i Po-
dlaskieni województwach , piszij się z Roszków , Zawisza z
Roszków w wojsku Jagiełłą Króla hędifc w roku 1390, Krzy-
żaka tonącej^o na Niemnie salwował. Długosz. N. sławny rot-
mistrz za Stefana Króla. Wawrzeniec Roszkowski svn Stani-
sława I Katarzyny, w Krakowskiem województwie osiadł, gdzie
spłodził trzech synów. Acta Cnstren. Branscensia 1017. Sta-
nisława, ten sobie duchowny stan obrał; Jana, ten pod ^ le-
dniem zabity, i Kazimierza, od którego dwaj synowie zostali,
Jacek, którego zona Rarbara z Kozła Kozłowska, I Stanisław
sekretarz królewski, atoli na nagrobku Jakóha Roszkowskiego,
na Strzale dwa krzyże położone widziałem.
Roszkowski* Jan Roszkowski w roku 1013. w koni-
put szłaclily koronnej policzony na sejmie, Constit. ful. 30.
RotaryuSK herbu Gryf. CI do Polski weszli w roku
1070. z Janem Wilłielmem Rotaryuszcm , ten urodzony z
Wrzeszpolskiej , z młodych lat swoich w cudzozlemsklem w
Polszczę wojsku na sławę pracując, po Avlelu kampaniach, oso-
bliwie pod Wiedniem i w Okopach, za Augusta II. pułkowni-
kiem został i podkomorzym Wendeńskim , życie stargawszy
na usłudze tej ojczyzny, przeszedł na pokój wieczny w roku
1728. miał za sobą Barbarę Tymińską, z której syn Wojciech
stolnik Smoleński, i córek dwie, Helena wydana za Józefa
Ledochowsklego chorążego Łomżyńskiego , Teresa za Józefa
MlaskoMsklego czei^nika Poznańskiego. Ojciec ich pochowany
w Ostrogu u Fary, któremu miejscu wiele dobrodziejstw
uczynił.
Roternililld herbu Kotwica, to jest ma hyc kotwica
I karp.^ CI z Czech do Polski przyszli. Gabryel Rotermund za-
konu S. Franciszka de Observautia^ był prowincyałcm w ko-
1^0 Rowiński— Rozeii.
ronie i ksi^'zlwie Litewskiem , nauką i róźnemi od Boga przy-
miotami sławny. Iiojałoiv. in 3JS.
Botliliski. Wincenty Rowiński podczaszy Wieluński,
z Smoleńskieg^o województwa 1674. r. 3Iichał miał za sol)ą
Emerencyannę Wańkowlczownę podczaszankę Smoleńską. N.
Annę Lisiecką. Wojciecli w zakonie naszym umarł w Krako-
kowie 1672.
W roku 1778. Hilary Rowiński sędzia grodzki Zydaczewski. —
Jan sędzia ziemski Nowogrodzki. — Franciszek mostowni-
czy. — Krasicki.
^iołikherbu Gozdatva^ w Sandomierskiem województwie.
'WioksiUiL^Sk, herbu Prus \mo, w Krakowskiem wojewódz-
twie. Marcin vicesgerent Krakowski 1621. Stanisław Różanka
pisarz grodzki Krakowski, z sejmu 1678. komissarz, Constit.
fol. 19. był oraz I komornikiem Lelowskim 1670. Constit.
fol. 25, niektórzy z nich w księztwie Litewskiem w Połoeklcm
województwie osiedli. Stanisław Różanka, wziął za zonę Ka-
tarzynę Szantyrownę, z nią spłodził synów, ArYincentego I Jo-
zafata, i córkę 3Iaryannę. Miał tamże brata sweg^o rodzonego,
od którego także potomstwo zostało. Jan w zakonie Karmeli-
tów Antiq. wydał Corona aurea in sacra Carmeli rertice,
Oratio de B. Jlaria f^irg-ine , 1681. in fol. Cracov. Marcin
1617. ^Jcta Castr. Crac. N. była za Stanisławem Mlaskow-
skim kasztelanem Lędzkim.
Rozllicki* 3Iarussa Rozbicka Hieronima Zullńsklegi)
małżonka, Jędrzej z Posadowa RozbickI w Poznańskiem 1674.
gdzie do tycli czas kwitną.
Róże u< tych herbach znajdziesz: Andrault, Bombek,
Doliwa, KoziczkowskI, Mieszaniec, Oliwa, Poraj, PrątnickI,
Radoński, Ramult, Rola, Szembck, Włoszek, Zetynian.
Rozeillliarsli.! herbu Jastrzębiec w Podgórzu. Hie-
ronim Rdzenibarskl 1595. Acta Castren. Sandec.
Rozeiubarshi herbu Sreniatva , av Krakowskiem wo-
jewództwie.
Rozeiulierg herbu Róża, o tych pisałem pod herbem
Poraj , tu przydaję : Jerzy Rozemberg miał za sobą Brandy-
sownę, z tej była córka Barbara za Konradem Cyremberglem,
synowie zaś Jeraego , Kasper, ^Vojciech , steriles ^ Jerzy i
Michał , którego z Holtowny trzech synów zostało , Jerzy,
diugi 3Iarcin, ten z Estkowny spłodził dwie córki, Annę i Ka-
tarzynę. AYaleer trzeci , tego z Lindowny syn Jan. 3JS. de
Famil, Pruss.
Itozen herbu Gryf, w Krakowskiem województwie dom
starożytny. Przodek ich wedlu"- Paiprockiesco był Rosinus,
atol) akcentem Słowiańskim, Ro/.en był nazwany. Sam. i\a-
Iftozeu. l^i
kieł. w Miechów, swojej fol. 43. Teodora z Ruszczę woje-
wodę Krakowskiej;;o , za przodka tej fainilji naznacza. W tym
domu zdawna nięztwo wielkie panowało , osobliwie łiIstorve
\Vcg"ierskie slawi;j odwag'c Sulisława Rożna, ten zabiwszy wo-
jewodę Krakowskicg-o , zamknął się był w zameczku swoim
Grodku , atoli gdy wielki komput ludzi królewskicli nadcią-
gnął, żeby g^o dobywał, widząc że się bronie długo tam nie-
mógfł, zjechał do Węgier, tam przez niemały czas zostawając,
tjlesicmęztwem swojem popisał, ze go Król Węg^ierski hetma-
nem nadwornym uczynił. Po śmierci tego Króla , gdv Kró-
lowa ^ koronę Węg-ierską do iNiemiec uwieźc chciała; Rożen
ją dogoniwszy, Bałazcgo Forgacza poraził, a koronę odjąwszy.
Królowi ją Polskiemu przyniósł , ezem so!»ie laskę królewską
pi-zejednawszy, wziął te wsie od niego, Ossową, Borową Pa-
łecznicę, Jastrzębią, Kaszną. Syn jego Piotr, zbudował zamek
Rożnów, tylko pół mili od firodka, ten córkę s\yoję wydal
za Zawiszę Czarnego, męża sławnego, względem niej puścił
mu Rożnów i trzy tysiące grzywien w posagu na nim mu za-
pisał, a gdy on Czarny Zawisza, niemając tylko jedne córkę,
dał ją w stan małżeński Amorowi Tarnowskiemu, w tejże sum-
niie, którą sam miał, puścił mu Rożnów. Zygmunt syn Piotra
Rożna, upominał się u szwagra i u Tai-nowskiego Rożnowa, a
potem mocą go wziął pod Tarnowskim, ale iż ouej summy da**
z niego nie miał , przez pewną ugodę , zostawiwszy sobie na
nim i potomkom swoim Miecznośc, a summę jego uiściwszy,
od ojca zapisaną, puścił mu go do dzierżawy: to Paprocki ;
atoli nagrobek w Tarnowie ni(')\yi, Barbara de fiaźnow , iie-
ptis ej- filio Zavissii nigri., uxor Joannis Tarnoińi Castel-
lani Cracwiemis, z czego poznać, że nie Zawiszy Czarnego,
ale syna jego córka była za Tarnoyyskim , druga , że i Zawi-
szowie pisali się de Rożnów. Dobrochna z Rożnowa , Jaska
Oleśnickiego sędziego ziemskiego Krakowskiego małżonka, ma-
tka Zbigniewa kardynała i biskupa Krakowskiego , i Jana wo-
jewody Sendomierskicgo Oleśnickich, koło roku 1400. ale
niewiem czy do tych Rożnów należała. Nagrobek jej u Ś.
Krzyża na Łysej górze. Starowol. in l^itis Episc. Cracov.
Paproć. Bielski lei fol. 402. pisze o Janie z Rożnowa staro-
ście Soleckim , że pod Chojnicami w nieszczęśliwej naszych
przegranej, padł trupem w roku 1454. ale i ten podobno bar-
dziej do Farurejów powinien hyc przypisany. Piotra Rożen
czytałem na liście Króla Jagiełłą, danym w roku 1389. kla-
sztoroyyi 3Iiechowskiemu , u Nakiel. f. 333. nic pewniejszego
ze to był ojciec Zygmunta, o którym się mówiło: ten Zygmunt
zostawił trzech synów: Adama, Jędrzeja i Jakól)a, ten Jakób
z młodości swojej zrósł na dworze Matyasza Króla , potem
132 Rożen.
w ojczyźnie był poJs«;dkicni Krakowskim , s(^'(lzii{ Sądeckim i
Bieckim , umarł mając lat 86. zona jej^o Mstowska, z której
córek zoslalu kilka, jedna z nich Anna, była za Stanisławem
Stradomskim lierbu Prus; synowie zaś trzej: Adam, Gabryel,
i Zyj^niunt. Z tych Adam mąz u ludzi rycerskich wielkiej akce-
ptacyi , sluzył z młodych lat Januszowi Królowi Wt^-gierskie-
•juu, syn jego mąz rycerski w Moskwie z Stefanem Królem i
w 3Iultanach , gdzie cliorągiew Turkom wyrwał : deputatem
stawał sześć razy na trybunale koronnym , raz marszałkiem,
już na ten czas podscdek Krakowski, zszedł z tego świata w
roku 1619. wieku swego 70. z Dłuską zył bezpotomnie; dla
tego maj(j'tnoś»5 jeg'o dostała si»;, rodzonym siostrzeńcom jego,
Gabryelowi i Adamowi Wiktorom , i Zofji thwalibogowy pi-
sarzowy ziemskiej Krakowskiej, wspominają tego Adama Koli-
sty lucy e w r. 1587. st-dzią kapturowjm Krakowskim, Constit.
fol. 421. i 1598. deputatem do kwarty Rawskiej, Constitut.
fol. 713. i 1613. posłem uii sejm, i komissarzem do zapłaty
wojsku, Constit. fol. 2. Gabryel drugi syn Jakóba z Mstow-
skiej , rotmistrz Króla Augusta i starszy nad działami, w Ru-
skich krajach mi(;szkał : podobno to jego synów ie byli : bo ich
Baranowski bracią stryjecznemi Adama podscdka Krakowskie-
go pisze, to jest Albryeht, ten miał żonę pierwszą Piechowską,
z tą zostawił syna Marcina, ale młodo umarł, drugą Niewia-
rowską, ale z luą sterilis , trzecią Strzalankę , która pierwej
była za Janem Kizinkiem, potem za Alexandrem Morskim;
czwartą Linczowską, ale z temi sterilis, Zygmunt brat jego
rodzony, pojął Kącką łierbu Brochwicz, ale bezdzietną. Zy-
gmunt trzeci syn Jakóba z Mstowskiej , szczęśliwy wojownik
w ^Vołoszech : 3Iichał Racz lietman AYołoski cliciał go przebić
kopiją , atoli on uskoczywszy koniem w stronę , impet jego
zraził, Rożen do niego z rusznicy strzelił, jednakże zbroja na
Raczu nic ])uściła, tylko się przywloką na nim zapaliła, której
ugasić nicmógl, tak tedy, gdy Racz nazad do swoich ucieka.
Rożen goniąc za nim, przebił się przez wojsko Wołoskie i
W^ęgierskie. Drugi raz na Turków w pięćdziesiąt swoich ude-
rzywszy , cliorążcmu rękę uciąwszy , chorągiew Turecką do
Mieleckiego wojewody Podolskiego przyniósł. Pod 3Ianacza-
nami na trzysta Tatarów, lubo chory na ten czas, napadłszy
w sześćdziesiąt swoicli, kędy 52 trupem na placu położywszy,
26 pojmawszy, ostatek do ucieczki przymusił. Pod Połockiem
potem i Sokołem wiele mężnych dzieł jego sławią : za co Król
Stefan dał mu Derpskle starostwo w Inflancieeli, na które wje-
chawszy, w czternaście niedziel mąż zacny życ przestał, wieku
swego 51. tamże pogrzebiony, syn jego z Puckowny Albryeht,
miał za sobą Walewską, z tą zoslaw^Ił synów trzech: Jana,
Rozmiar.
133
All)rvchta i Zygmunta, i córki. Baranowski. Albn'cht Rożen
pojął Zofią Baranowską. Stanisław na Bruśniku w Podgórzu,
tego urodziła Szafraiicowna wojewodzanka Sendomierska, złą-
czył się dożywotnie z Cłiełmską, cłiorązanką Krakowską, z Pie-
niązkowny, ta mu powiła dwóchi synów , 3Iareyana i Eleazara,
którs' miał za sobą Elżbietę Grzęboszowską , i z nią dwoje po-
tomstwa zostawił, 31arcyan zaś młodo umarł; siostry icb trzv,
jedna żyła z Piotrem Zbijowsldm wojskim Krakowskim, druga
Zofia z Janem Pisarskim , trzecia z Mikołajem Marcbockim.
Barunoioski. >. Rożnowna Jana Dulskiego kasztelana Cheł-
mińskiego i podskarbiego koronnego, Anna Jodoka Decyusza,
N. Jakóba Gawrońskiego kasztelana ^Vieluńskiego , małżonki.
Elżbieta Rożnowna zakonnica Staniątecka zakonu S. Benedy-
kta, w Krakowie w roku 1665. z światem się rozstawszy, po-
chowana w naszym kościele u S. Barbary. Eufrozyna zakon-
nica Sądecka 1701. AYojcIech z Rożnowa, dziedzic na Pcł-
czyskach w Sendomiersklem 1602. i Adam 1647. ^4 eta Castr.
Cracoi'. y. miał za sobą Morsztynownę Jana córkę , która
umarła 1670. z tej było pięciu synów.
ROZiMIAR
HERB.
Tryangfuły trzy byc powinny , z których dwa na dole
równe byc mają, trzeci na górze przydłuższy, na którego
wierzchu krzyż złoty , tryangruły zaś srebrne , na hełmie we-
dług MS. Ks. Rutki pawi ogon *) : tak go opisuje. Okol. t.2.
fol. 648. i powiada , że się tym herbem pieczętował Jan VIII.
biskup Wileński z ^Vilna rodem , ten kaplicę przy swojej ka-
tedrze \>ystawił, umarł w roku 1480. zwano go Losowicz,
siedział na tej katedrze lat dziesięć. Są też i Rozmiarowscy na
AYołyniu, z którjch Bartłomiej Rozmiarowski podpisał elekcyą
Jana III. ale wiedzieć nie mogę, czy tego herbu.
*) Według Małachowskiego i innvch . pole tarczv powinno bvć zie-
lone. - P. IF.
1^4 Rożiiiato wski — Rozraźe wski.
Roźillatowski herbu Ostoja. Jan z Dohi-zyuice Ro-
ziiiatowski , którego córka Barbara , była matką Jana Nekandy
Trepki, sędziego ziemskiego Krakowskiego, której zmarłej w
roku 1570. tenże sędzia nagrobek w Kłobucku wystawił. Sta-
rował, in Monumen,
Rożłliatowski herbu Sas, dom na Rusi dawny. Fe-
dynia Roziiiałowskiego wspomina Paprocki o herb. fol. 339.
w okazyi z Tatarami pod Dubnem. Alexander nazwany Soło-
ma, i Krzysztof rotmistrz, Wojeiecb komendant fortecy Ka-
mienieckiej na Podolu. Piotr, który w legacyi jeździł do We-
zyra Tureckiego, syn jego Wojciech ; Aie.\ander, Michał, Jan
w zakonie Kaznodziejskim teolog, i W^ojciech. Jędrzej Ro-
zniatowski , pod Chocimem za Króla 3Iichała mężnie walcząc,
zwycięztwo to, śmiercią zapieczętował rotmistrz godny. El-
żbieta była za Krzysztofem Strzemeskim podsędkiem Halickim.
N. za Łukaszem Dzierzkiem. Szumlańskiego Józefa, władyki
Lwowskiego , babka była Rozniatowska.
Wioini9'WHiiA herbu JastrzębieCi^ w Poznańskiem wo-
jewództwie. Joanna Rożnowska, Łukasza Goleniowskiego mał-
żonka. Kwitną jeszcze i temi czasy.
łloźliowslii herbu Nowina, w Wielkiej-Polszcze. To-
maszowi Rożnowskiemu kanonikowi Krakowskiemu , i oflicya-
łowi biskupów Krakowskich , inro in omnes hominum coiuli-
tiones Justo , zmarłemu w roku 1540. nagrobek z tym herbem
wystawiony w katedrze Krakowskiej , a zaś nii drugim jego
nagrobku miedzianym, drugi herb jego Samsiin położony. Mi-
kołaja de Gadecz Rożnowskiego córka Teresa , była za Stani-
sławem Niesiołowskim. Acta Castren. Posnan. 1661.
Roźlloivsk.i herbu Taczała, w powiecie Radomskim.
Piotr Rożnowski w Rawskiem województwie 1674. W^łady-
sław pułkownik miał za sobą Brygittę Czarnowską.
Rozrażeifski herbu Doliiua, czyli raczej Rozdra-
źeiivski w Poznańskiem województwie , z tą jednak różnicą
tego herbu zażywają , że na hełmie między dwiema jeleniem!
rogami , czyli jako chce Paprocki w Książce Rozmowa Po-
dawce, między dwiema trąbami, powinna hyc Panna, w dłu-
giej szacie, z warkoczem rozczochranym, w jednej ręce jeden
róg jeleni , a w drugiej drugi róg trzymająca, tak go opisuje
MS. Rozraiew. i mnie się na różnych miejscach widzie<? do-
stało. Stefan Batory Król Polski, w liście swoim w r. 1579.
danym familji Rozrażewskich, (który wolno widzieć u Paproć,
o herb. fol. 179.) świadkiem jest, ze w tym domu zdawna
tytuł hrabiów dziedziczył, i że Swatomir, dziedzic na Rozra-
żowle, syn hrabi Bosna, już miał ten honor sobie przyznany
w przywileju od Bolesława książęcia Polskiego, w roku 1270.
Rozraźeit'ski. l^
z wielkiemi innemi na dobra dziedziczne konferowanemi fawo-
rami, zkąd niektórzy tę familią, do owjch Bosneńskich mię-
dzy Słowakami książąt pociągają, z których jednego Lupus,
biskup, od Lotaryusza posłany, ochrzcił, o czem Genebrardus
lib. 30. Kroniki siooj ej. Tenże tjtuł hrabiów potwierdził im
Pius V. Grzegorz XIII. Klemens VIII. Papiezowie, Ferdy-
nand, Maxyniilian i Rudolf, Cesarze Rzymscy, Zygmunt Au-
gust, Henryk, Stefan Batory, i Zygmunt III. Królowie Polscy.
Trmze się herbem Doliwa pieczętują Minutii w Rzvmie, z któ-
rjch był sławny ów pisarz Felix Minutius. Także Ranzoniu*
szowie w Danji. Koło roku Pańskiego 1585. na trzy się linie
ten dom dzielił, luboć wszystkie z jednego szczepu wyszły,
jako świadczy w Życiu Rozraiewskiego Hieronima , biskupa
Kujawskiego., brat jego rodzony Jezuita Stanisław Rozra-
źewski, którem czytał in J/S. w bibliotece naszej' Krakow-
skie/ u S. Barbary: to jest: Jedni się pisali z Rozrazowa na
Ponstorffie, a po naszemu, na Dębnikach. Z t\'ch był Stanisław
kasztelan Rogoziński , miał sobie ofiarowane i województwo
Kaliskie, ale za nie podziękował, ten z młodych lat swoich ry-
cerskiej chwały szukając, znaczny komput jazdy wystawiwszy,
Zygmuntowi 1. Królowi Polskiemu go ofiarował, z niemi po-
tem pod Starodubem , za buławy Jana Tarnowskiego , mężnie
stawając , ciężką ranę , odwagi swojej świadka oczywistego,
z tej okazyi wyniósł; gdy się od wojny uspokoiła ojczyzna, na
dworze tegoż Zygmunta czas nie mały wielkim splendorem
przepędził : dla no>vinek jednak Witemberskich , których się
był i on chwycił, widząc urażonego na siebie Króla, na dwór
się Francuzkiego monarchy przeniósł , ztamtąd , ciekawością
ujęty. Murzyńską ziemię zwiedził, zkąd do ojczyzny powrócił;
znowu jednak , g:dv Zyjjmuntu Aug-usta Króla małżeństwo z
Barbarą Radziwiłowną gani, niełaskę Pańską przy dworze zna-
hizł, a do tego pięć razv dziedziczne dobra swoje Rozrażów
ogniem spalone widząc, wrócił się do prawowiernej katolickiej
wiary, której był odstąpił: las swój blizko Chrząstowic, kla-
sztorowi S. Agnieszki na Stradomiu przy Krakowie, darował,
pewną tamże fundacyą uczyniwszy; przedał dobra w Krakow-
skiem leżące , a Rozrażów z Leszczyńskim zamienił za dobra
PonstorfF albo Dębniki , w Wrocław iu tedy na Szląsku rezy-
dencyą sobie założj^wszy, tam się w pobożnych uczynkach ćwi-
czył, na ubogich szczodrobliwy: bo nie wprzód sam do stołu
siadł, albo i dzieciom swoim jeść pozwolił, aż żebraka którego
z ręki swojej nakarmili. T/tom. Bucius Orat. Na zakonników
S. Franciszka i Panny zakonne S. Klary, szczególniej dobro-
czynny, aż też w roku 1564. do Wiednia zajechawszy do Fer-
dynanda Cesarza, śmierć tam znalazł, i grób w kościele Soc.
1S6 Rozraźewski.
Jesu, gdzie go syn jego Hieronim nagrobkiem ozdobił. Umie-
rając, synów swoich najbardziej do tego obligował, zęby się
dóbr duchow^nycłi nietylcałi : bo prawi , i te nigdy się nehować
nie mogą, i drugie z przodlców swoich zdawna nabyte, za sobą
z domu wyprowadzają. Złączył się był dożywotnie z Zuzanną
Myszlcowsiią Icasztełanlcą Wieluńslią (lubocS Piasecki Chroń,
fol. 11. ale omylnie pisze, ze miał mieć jakąś Niemkę za sobą)
la mu dwie córki powiła, z którycli Anna zręczona z Jakóbem
Przerębskim kasztelanem Sieradzkim , matką była Maxymiliana
wojewody Sieradzkiego, zeszła z tego świata 1586. druga
1580. Dorota, zakonnica S. Klary w Wrocławiu, w niemałej
opinji o świątobliwości życia swego , po śmierci twarz jej da-
leko się kraśniejszej urody pokazała, jakom czytał na liście jej
spowiednika, Jędrzeja Jeryna proboszcza na ten czas Wro-
cławskiego, a potem tamie biskupa. Synów zaś czterech : Jana,
Stanisława , Hieronima i Krzysztofa. Podobno była i trzecia
córka za Garwaskim , matka Stanisława Garwaskiego kaszte-
lana Płockiego.
Jan, marszałek dworu Elżbiety Królowy Francuzkiej, sio-
stry Rudolfa Cesarza, generał kawaleryi Francuzkiej nadwor-
nej Franciszka II. Króla Francuzkiego , syn najstarszy Stani-
sława kasztelana Rogozińskiego , mąż dowcipu wielkiego , w
Włoskim , Niemieckim , Francuzkim , językach biegłości zna-
cznej, ale w nim najwięcej celowała, nieporównana roztro-
pność, z której największym monarchom przypodobał się, jako
Maxymilianowi i Rudolfowi Cesarzom Rzymskim , Karolowi
dziewiątemu Francuzkiemu Królowi , od którego legacyą spra-
wował do Zygmunta Augusta Króla Polskiego w Wilnie, umarł
w W^iedniu powietrzem w r. 1585. wieku swego 46. w Bla-
tnie pochowany, miał za sobą Jadwigę Lobkowiczownę zna-
cznej i podziśdzień w Czechach familji, na dworze Cezarskim
wj'chowaną, córkę Jana , najwyższego na ten czas burgrabiego
Czeskiego , i Anny z Bibersztejnu , którą księżniczka Szląska
urodziła, z której dwóch synów było, Hieronim Krzysztof,
ale ten młodo umarł, i Wacław. Ten Jan, kupił był Barona-
tum Blatnensem od hrabi Sternberga w Czechach , za sześć-
dziesiąt tysięcy talerów , dla tego syn jego Wacław, pisał się
Liber Baro in Blatna., Comes in Ponstorff, z której Blatny,
gdy pomieniony Wacław poddanym swoim sheretyczałym, albo
się do wiary katolickiej wrócić , albo z dóbr tych ustępować
kazał; rzecz ta od zbuntowanych poddanycli do Rudolfa Ce-
sarza doniesiona, nie tylko nie zganiona od niego, ale wieirai
pochwalona; w roku jednak 1619. od rebellizującej herezyi,
dla nieprzełamanej wierności swojej przy Ferdynandzie H.
Cesarzu, z dóbr łych Wacław wypędzony. Balbin. Epit. fier.
Rozraźewski. 157
Bohem. lib. 5. tenże autor in Diva f^artensi lib. 1. cap. 4.
powiada, ze ten Wacław do Matki Boskiej cudami wsławionej
na Szląsku w Warcie, l)oj^ate oddał upominki, córka zda mi
się tego Wacława, Jadwiga Barl)ara, wydana za Wojciecłia
Wiłłiełma liurgrabiego Czeskieg^o , grafa Kolowrata Krakow-
skieg^o, Hubners, z której aź podziśdzień dom ten w Czecliacli
kwitnie. Stanisław, drugi syn Stanisława kaszlcłana Rojjoziu-
skiego, pierwszy jeżeli nie z Połaków , (czego jednak wiełu pi-
sarzów popiera) to przynajmniej z paniąt Polskicłi, do zakonu
Soc. Jesu wstąpił w Wiedniu, w roku 1360. w Rzymie na
kapłaństwo poświęcony 1565. a w cztery łata potem professyą
uczyniwszy, do Polski odwrócił, kędy pierwszy rektorem rzą-
dził najprzód kollegium Pułtuskie przez łat 7 , a potem pier-
wszy/)o/n?^/M /'/•o/eA.sa/« w Krakowie; przykładem tedy swoim,
wiełu do tegoż zakonu pociągnąwszy, w Litwie i Inllanciecli
siła ludzi Bogu pozyskawszy, pełen cnót i łat odpoczął w Panu
w Krakowie u S. Barbary 1619. r. wieku sweg-o 81 , pisze o
nim Sachiniis in Histor. Soc. lib. 1. num. 115. Paprocki
Rozmowa Podawce, Janczyński. Napisał był życie brata sweg^o
Hieronima biskupa , ale do druku nie weszło , jeździł w leg^a-
cyi do Cesarza z kardynałem Radziwiłem i innemi, wielkiej
powag^i przy skromności zakonnej człowiek.
Hieronim biskup Kujawski , trzeci syn Stanisława ka-
sztelana Rogozinskieg^o z Myszkowskiej , w Krakowie od Zy-
gmunta I. Króla Polskiego do chrztu trzymany; na Szląsku,
we Francyi , w Rzymie i Ingolstadzie ucząc się, w językach,
Włoskim, Niemieckim, Francuzkim, wielkiego serca nabył.
Na dworze Króla Francuzkiego Henryka II. z bracią swoją
czas niejaki zabawił, a ze się w nim teologji i jurisprudencyi
niepospolita umiejętność, przy wdzięcznych obyczajach, wy-
dawała, od kardynałów Komendona i Ottona Truchsessa , Piu-
sowi V. Papieżowi w Rzymie zalecony, i na kapłaństwo po-
święcony, i między camerarios papiezkich w prędce policzo-
nym został, ofiarował mu tenże Pius opactwo, które ośm ty-
sięcy szkutów rocznej intraty czyniło , ale za nie zaraz podzię-
kował, niechcąc żyć z zakonnego chleba, kiedy i do professyi
zakonnej, wokacyi nie miał; probostwo jednak Wrocławskie
wziął na Szląsku, z którym tytułem wysłał go tenże święty Pa-
pież do Henryka III. Króla Francuzkiego , aby mu był oddał
imieniem jego miecz i różą od siebie poświęcone: z wielkiem
swojem zaleceniem tę legacyą zakończył, lubo na ten czas 27
tylko lat życia swego rachował; ztamtąd powróciwszy, do
W^rocławia pokwapił , dokąd też sprowadził z Rzymu ex colle-
gio Germanico Jędrzeja Gieryna męża uczonego i gorliwego
kaznodzieję, który potem i proboszczem i biskupem Wrocław-
138 Rozraźeirski.
skini był wyniesiony, a za namową Rozraiewskiego, Societ.
Jesu do Wrocławia wprowadził. Tam gdy Hieronim , i du-
cliowieństwo do lepszycli obyczajów pociągnąć, i heretyków
impety łamać usiłuje, do Ma.\ymiiiana Cesarza źle udany, nie-
winność swoje przed tym monarchą oczywiście pokazał. Gdy
zaś na tron Polski Henryk Wałezy do Krakowa zjechał, on
dla języka Francuzkiego tak mu był przypadł do serca, ie mu
pieczęć koronną podtykał : wszakże ustąpił jej dobrowolnie,
kontentując się sekretaryą koronną i probostwem Płockiem. Ze
zaś wkrótce Henryk z Polski do Francyi uniknął, stany ko-
ronne Hieronima do niego zażyły , aby był powrót do korony
swojej w niego wmówił, jakoż siła koło tego pracował Rozra-
źewski , ale darmo : pi-zyszło do tego , ze Polska nowego sobie
Pana szukać musiała Stefana Batorego , ale i ten nie mniej
cnotę sobie szacował Hieronima, kiedy między wielą inszemi
kompetjtorami do biskupstwa Kujawskiego , przeniósł go nad
wszystkich inszych , i zaraz go posłem swoim wysłał na sejm
Rzeszy Niemieckiej ; w stu dwudziestu, ozdobnie strojnej jazdy
wjechał do Ratysbony, zkąd powróciwszy, koło rozporządze-
nia dyecezyi swojej zakrzątnął się. A najprzód ludźmi godnc-
mi, uczonemi i przykładnemi ją osadził, niektórych nawet cu-
dzoziemców ściągnąwszy , jako to 3Iikoł<ajowi 3Iiloniuszowi
Szwedowi , parochią Gdańską zlecił , Marcinowi Culciuszowi
Pucką, Franciszkowi Łąckiemu doktorowi w teologji , suffra-
ganią Kujawską, i tam dalej. Kartuzyaiiski klasztor, który
opaci Oliwscy , za konsensem Króla Zygmunta Augusta , z
dwunastą wsiami , juz byli sobie przywłaszczyli , tymże zakon-
nikom windykował , których z Kolna sprowadziwszy , lamze
osadził, i szczególniej się im świadczył, nawet i o przyjęciu
ich reguły, dużo się namyślał,^ zkąd od nich za drugiego fun-
datora poczytany, Żukowski S. Norberta klasztor Panieński,
w świętszą obserwę zakonności wprawił. Klasztorowi Gdań-
skiemu S. Brygitty, dekretem królewskim, ferowanym w roku
1596. dobra, których administracyą magistrat Gdański uzur-
pował sobie, nazad odzyskał. Kollegium Soc. Jesu w Gdań-
sku ufundował, przyłączywszy do niego wieś Gemlice, od stołu
biskupiego oderwaną, na której miejsce, insze dobra dla bi-
skupów Kujawskich zakupił. Zarnowski konwent , w klórjm
karność zakonna tamtycli czasów osłabiała, za przyzwoleniem
stolicy apostolskiej. Panny zakonne Cysterskie, do innych kla-
sztorów rozesławszy , zakonnicami S. Benedykta, z Chełmna
sciągnionemi , osadził. W Strzeleckim klasztorze wiele świą-
tobliwych rzeczy ustanowił. Oliwski nawet , Pepliński , Koro-
nowski, klasztory przez się wizytował, i nowemi Konstytucya-
mi obostrzył. W Raciążu kościół z fundamentu wymurował,
Rozraźewsklf 139
i w nim kurs o Matce Boskiej ufundował. Do Łagowskiego
kośeiota, któr\- z gruntu z kamienia wyniósł, szpital przydał.
Testamentem swoim, koszt doslalcczny zostawi! na fabrykę
kościoła w Rozraźewie, i na uposażenie przy nim mansyona-
rzów. B»;dąc jeszcze tvlko proboszczem Płockim , w Białotar-
czkach i Kamienku, drewniane dwa kościoły wystawił. AV Byd-
goszczy Panny zakonne, reguły S. Franciszka, ufundował,
gdzie swoje siostrę rodzoną, pierwszą księnią uczynił, atoli ta
w Wrocławiu dni swoje skończyła. W Wolborzu szpital mu-
rować zaczął, śmierć jednak do dokończenia tej struktury prze-
szkodziła. Żaden pra«"ic z antecessorów jego, tyle swojej dye-
cezyi przez 19. lat, które na rządacb jej chwalebnie przepędził,
nie wyświadczył , jako ten Hieronim , żadnego zamku ani
dworu biskupiego nie było , któregoby albo nie restaurował,
albo w kształtnicjszą i wygodniejszą strukturę nie przerobił :
zadneffo kościoła nie zostało, któi-Aby z reki Rozrazewskiejro
czy w pędzlu , czy w apparacie , czy w fabryce , czy w pienią-
dzach , nie Ijył uprowidowany , osobliwie jednak kościół kate-
dralny Kujawski, krom innych rzeczy, wziął od niego dzwon
wielki, Hieronim nazwany, i organy, i ołtarz wielki. Dobra
biskupstwa swego, jedne restaurował, drugie windykował, od
swoich antecessorów pohartowane, i w znaczne prowenta , bez
najmniejszego uciemiężenia ubogich poddanych, bo tego świą-
tobliwie przestrzegał, wyniósł. Wiele bardzo kościołów z rąk
dyssydentów odzyskał. Sufiraganom swoim i kaznodziejom w
katedrze swojej, pewne dochody naznaczył. Przyprawach i przy-
wilejach duchowieństwa, gorliwie stawał: dlatego, gdy Jan
Zamojski domagał się tego na sejmie , żeby w senacie po pra-
wej ręce sami biskupi zasiadali, a świeccjr senatorowie sami po
lewej : oparł się temu Hieronim , ze skutku nie wzięły te za-
machy. Wojciech Zakrzewski , w miasteczku swojem Zakrze-
wj'ł kościół katolicki demoliował, ile sam inszej wiarj', on go
dekretem trybunalskim do tego przycisnął , ze nowy takiź ze
wszystkim jego kosztem stanąć musiał. >a sejmie w Krakowie
w roku 1595. wymógł to u Rzeczpospolitej Rozrazewski , ze
Gdańszczanom rozkazała wrócić niegdy kościół katolicki Panny
Maryi, o co gdy na niego w Gdańsku potem będącego, tumult
sheretyczałego miasta powstał, tak, ze tez do broni przypa-
sane pospólstwo, chciało na rezydencyą biskupią uderzyć: Hie-
ronim dowiedziawszy się o tem, tak mówił do swoich: Wv,
prałvi, radźcie o sobie, jako możecie, mnie tu zawsze goto-
wego na wszystkie swoje sztycliy znajdą; a potem klęknąwszy,
tak się do ukrzyżowanego Chrystusa modlił: Aiegodzienemci,
pi"awi , Boże mój tej łaski twojej, żebym dla ciebie krew moje
przelał; ale jeżeli tego po mnie wyciągasz, i tjsiąc śmierci dla
\
160 Rozraźewski.
miłości twojej g^otówem ponieść. Chcielic' go wprawdzie po
tej traiizakcyi Gdańszczanie iiffłaskac sobie, i dlatego mu wiclkfj
sumnię naprzykrzenie podtykali , ale jak daleki zawsze był od
takich podarunków, tak i tą wzgardził. Tąz wspaniałością umy-
słu , cisnące si(^' do siebie honory kościelne odrażał. Ofiaro-
wano mu biskupstwo Wrocławskie na Szląsku , zęby go wraz
z Kujawskiem trzymał, Karnkowski swoim go koadjutorem na
prymacyalną godność chciał wynieść. Klemens VIII. podtykał
kapelusz kardynalski przez Baroniusza, Bellarmina, i Borro-
meusza, purpuratów, ale się z tego wszystkiego heroicznie
wyłamał. Zygmunt III. Król Polski szczególniej go sobie po-
\yazał : bo najprzód, gdy do granic Polskich przypłynął , on
go pierwszy imieniem stanów koronnych \yitał, przysięgę od
niego odebrał, z Gdańska do Krakowa sprowadził szczęśliwie,
przez środek zasadzonych na jego zgubę adwersarzów : tran-
zakcyą Będzińską, najpierwszy z komissarzów, i ułacnił i pod-
pisał, a oraz pokój z ]\iemcanii, Annę Austryaczkę małżonkę
temuż Zygmuntowi zaręczył w Wiedniu , i w Krakowie koro-
nował, w roku zaś 1577. imieniem Króla Stefiina przysięgę
^yie^ności od miasta Gdańska odbierał. Dwór liczny i zagę-
szczony młodzią Polską choyyał , dla powagi senatorskiej , a
osobliwie między heretykami , o to się jednak usilnie starał,
zęby był i w obyczajach i w naukach, a najbardziej w cnocie
ustawicznie się polerował. ^V muzyce się kochał, i po książce
duchownej, zwyczajnie do stołu przeczytanej, czasem jej grać
w pokojach sAvoich dopuszczał , przecież nie co inszego , tylko
psalmy Dawidowe , albo Polskie rytmy nabożne składane.
Ciało swoje trapił, to włosiennicą, to dyscyplinami do krwi,
to postami przez dwa , ba i trzy dni nic nie jedząc : niemniej
swoje passye ukracająe , był pilnym: osobliwie cholerę, z któ-
rej opłonawszy, z przedziwną submissyą , tych, na których
więc wybuchnęła, przepraszał. W'^ całem życiu swojem wstrze-
mięźliwy, tak dalece, ze mu i zawziętość na niego, nie miała
co zarzucić. W czytaniu ksiąg był ustawiczny, największy je-
dnak gust miał w książkach S. Tomasza z Akwinu , I historyi
kościelnej Baroniusza. Przy kollegium naszem w Brunsber-
dze, ubogim studentom na nauki, póki zył, nakładał: a w Po-
znaniu ufundował Seminarium Dioecesanum. Collegia Jiiri-
s^fltrMwprzy akademji Krakowskiej prowentów przyczynił. 3Iszą
świętą codzień miewał, jeszcze młodym prałatem będąc: nic
się nie oglądając na uszczypki o to , od różnych i wielkich
tamtego wieku ludzi. Na ostatek na wielki jubileusz zjecha-
wszy do Rzymu , i tam znaczne świątobliwości swojej ślady
zostawiwszy, w roku 1600. w ręce Zbawiciela swego, dla któ-
rego tyle pracował , oddał duszę swoje , \y kościele naszym
Rozraźewski. 16 1
Rzymskim Nominis Jesu, pogrzebiony. Testamentem swoim
Papieżowi odkażał kiclicli szczerozłoty, z trzeehset czerwonych
złotych ważny, tysiąc szkudów, i krzyż mislerny koi'aIi)wy :
katedrze swojej kielich szczerozłoty, sześć lielitarzów srebr-
nych, szpalery, apparat i ksl(;gi. Na fortyfikacyą Kamieńca,
pewn;} sumnię wysypał, także na anniwersarze za duszę swoje,
w Wrocławskiej, Kujawskiej^, Płockiej katedracli , w Zuko-
wie, w Rzymie w kościele S. Stanisława, g-dzie tez co dzień
żeby msza S. za niego odj)rawiana była, z woli jego ustanowił
liarol Frederyk Borromeusz kardynał, e.Yccutoi- testamentu.
Umierajj^c, synowca swego obligował, żeby się żadnych zbio-
rów kościelnych nie tykał. Po śmierci swojej biskup ten po-
kazał się Łukaszowi z Uniejowa archidyakonowi Kujawskiemu,
i prosił g'o o mszą, którą tylko co zaczął, podczas Gloria in
excelsis ^ słyszał Łukasz melodyjną muzykę, znać że z tą pro-
wadzony był do nieba Hieronim. Pisali o nim Damalew. in
Episc. Cujav. Th. Bucius Orulio. Vita MS. in Dorno Pro-
fess. Cracop. S. J. Łubieński, Staroiuol. in 3Ionuin.
Krzysztof starosta Łęczycki , czwarty syn Stanisława ka-
sztelana Rogozińskiego, we Francyi na dworze królewskim nic
tylko w języku tej nacyi , ale też i w obyczajach, takiej gła-.
dkości nabył, że go sobie Henryk Król szczególniej poważał,
Stefan zaś ukoełiał nad inszycli : do tych respektów pomogło
mu nieporównane męztwo jego , z którem najprzód na Gdań-
szezanów, a potem na Moskwę nacierał pod Poloekiem , So-
kolą, wielkiemi Łukami, z azardem oczywistym i życia i zdro-
wia sweg^o , kilka tysięcy mając pod swoją komendą , i pe-
wnieby go był w senacie wysoko zasadził, gdybv bvła lieroiczna
śmierć nie przyspiała: gdy ałbo\\ lem pod Zawołociem z swcmi
ludźmi do Moskwy szturmuje, w czoło kulą raniony, życie
swoje dla ojczyzny położył, w roku 1580. pogrzebiony od
brata swego Hieronima w Wilnie, w kościele naszym, z na-
grobkiem; żył bezżennie, a co w nim clnvalebniejsza, przez
lat życia swego 33. bez zakalu. Dobra Rozrażów , które nie-
gdy przez zamianę z tego domu wyszły, po śmierci Wacława
Leszczyńskiego, gdy się do Stefana KrólayM?'e caduco dostały,
ten ich temu Krzysztofowi w zasługach, dziedzieznem prawem
oddał, gdzie w przywileju swoim 1580. Król ten tak mówi o
domu Rozrażewskich. Qnae qindem gens in regno nostro., ut
peranti(jua ^ ila ampłissima mcritisque uc funclione Reipu-
blicae., konorihus ac Magislj-alibus, illuslris semper Jiiil.
Przecież o te dobra, i potem dług^ie kłótnie zachodziły. Sta-
rował. in Monum. Stryjków, fol. 790.
Inni Rozrażcwsey dziedziczyli na Krotoszynie, z których
Jan , najprzód podkomorzy Poznański 1589. Constit. f. 580.
Tom viii. U
102 liozraźewski.
a potem kasztelan Poziiaiiski , Cottstit. 1598. /b/. 705. lnał
stryjeczny Hieronima ])iskiij»a KujaMskiej>o, i inszytli, jakom
czytał iti MS. Hozraźepiaitis w Krakowie , i z niemi wraz
uczynił ordynacyij w tym domu, aby córki nie dziedziczyły na
ojcowskich didiraeli, ale tylko synowie, albo ydyby tvcli nie-
stało, tedy bliżsi Ilozraze«scy z inszych linji. Ten Jan, Ste-
fanowi Królowi , znaczną kwot<^! ludzi do boju pod Gdańsk
przyprowadził , kościół w Krotoszynie wspaniały wvmurował,
a matka jego w dobracłi Benice nazwanych. Zona jei;"o Bar-
bara Potułicka, z której córka Barbara, dostała się w małżeń-
stwo Janowi Kostce , staroście Lipieńskiemu , JUS. de Famil.
Pruxs. i syn Jan ki-ajczv królewski , starosta Odolauowski,
który dorósłszy lat zdolnych, pod Chocim się wyprawił zjedna
usarską cborąg-wią , z drugą piechoty, swoim sumptem wysta-
wionemi, gdzie przeciwko Osmanowi Carowi Tureckiemu, mę-
żnie się opierał. 3Ianswelda Szwedzkiego wodza od zamku
Odolanowskiego heroicznie odpędził. Na Irybunalacli koron-
nych deputalem zasiadał, na sejmach postem bywał, osołillwie
1C23. Conslil, fol. 5. i 1G27. fol. 13. wszędzie na dobro po-
spolite galąc , aż też z światem się rozstał , w kościele naszym
Kaliskim w roku 1628. pogrzebiony , z nagrobkiem, któremu
miejscu, póki żvl , >\ iele się świadczył. Slarowol. iti Monum.
Histor. Colleff. Cciliss. S. J. Z Gryzeldy Sobieskiej , eói-ki
Marka wojewody Lubelskiego , ciotki Jana III. Kreda Polskie-
go, dwóch synów zostawiwszy, z kt('»rych jeden w Niderlan-
dzie serdecznie w okazyi stawająe , poległ, Histo7\ MS. Soc.
Jesu de J^iris lllii.slrlhus. drugi Jakób Hiei-onim , najprz('>d
kasztelan Kaliski 1(551. starosta Odolanowski , Kolski i Koniń-
ski, potem wojewoda Inowrocławski, puiko^^uik województw
Wielkopolskich przeciwko zbuczaleniu Kozaclwu w r. 1645.
Pastor, lib. 2. Histor. pleiiior. Złączył się był dożywotnie z
Anną Katarzyną ()j)alińską, córką Piotra wojewody Poznań-
skiego pozostałą wdową po Przyjemskim marszałku nadwor-
nym koronnym i generale ^Vielkopolskim. Duryew. fol. 71.
Z tej była córka Ludowika, ktiira zaślubiona Marcint)wi Obor-
skiemu wojewodzie Podlaskiemu, Zuluski mowy ^ fol. 49. i
synowie: Jan 1650.: Stanisław starosla Odolanowski, i Michał
w roku 1674. Druga żona legcr/, Jakóha wojewody, ])yla także
Opalińska Katarzyna, cói-ka Łukasza marszałka wielkiego ko-
lonnego z Firlejowny, wdowa |)o Zbigniewie Firleju staroście
Sjubelskijn. Krzysztofa jest w druku , Plaiisus Sarmaticus, na
weselu Cecylji Renaty firólotoy Polskiej, w roku 1637. iti
kto CraeoD.
Inni się pisali z Nowego miasta w ^Vielkiej-Polszczc , a
ztąd też niektórzy ich zwali Nowomiejskiemi : z łych ])yl Kasper
Rozraźewski. 163
z Nowego miasta Rozrazewski , kasztelan Szremski , któreimi
Paprocki w roku 1611. przypisał Kslijżkę pod tjtulein Roz-
mowa Podawce^ kędy syna jego Adama wspomina. 3Ilal zaś
ten Kasper za sobą 3Iałg'orzatc ]Vlemojewską herbu Rollcz,
kasztelankę Chełmińską , z Kostczankl wojewodzankl Chełmiń-
skiej urodzoną. Dury ew. fol. 59. JSiezeszła pamięć. Tylków^
in F^ita S. Stanisl. Kostka pisze o nim, ze się razem z tvmże
świętym w Wiedniu uczył. Rodzony brat Kaspra bvł Piotr.
Z tejże linjl kwitnęii , AVojeIech i Hieronim l)racla rodzeni, i
siostra leli Anna z Mikołajewskim herbu Ogończyk ; z tych
^Vojcicch był sulFraganem Gnieźnieńskim, Hieronim kasztela-
nem 3Iiedzyrzeekim, pog^i-zebiony w roku 1623. w Kaliszu n
OO. Rernardynów, mąz waleczny przeciwko Turkom 1 Tata-
rom, zona jego Kretkowska , córka Mikołaja z Sokołowskiej.
Hieronim druo^i teg^o imienia, kasztelan Międzyrzecki, posło-
wał na sejm 1623. Constit. fol. o. komissarz do granic od
margrabstwa , Constitut. fol. 13. 1 1631. fol. 26. O dwóch
córkach Hieronima kasztelana Miedzyrzeckieg^o, Dorocie Opa-
lińskiej, 1 Katarzynie Clśwlckiej, czytam w dedykowanej im
książce w roku 1649. z tych Dorota była za .yexandrem
Opalińskim starostą Inowrocławskim. Do tĄchze należy Jan
Rozrazewski biskup Margarlfański , suffragan Kujawski , ten
w Poznaniu Collegium Lubranscianum , juz dla dawności lat,
i do ruiny nachylone, i w dochody nadwerężone, swoją szczo-
drobliwością dźwignął, czterech professorów w nim ufundo-
wawszy, to jest : g;rammatyki , matematyki, oratora i histo-
ryka, Jurisprudentiae i Morulis Philosophiae^ dwadzieścia i
pled tysięcy na tę intencyą, na 3»owem mieście dobrach swoich
dziedzicznych zapisawszy w roku 1609. Akademji także Kra-
kowskiej , dziesięć tysięcy na tychże dobrach naznaczył. 00.
Dominikanom w Poznaniu na ti-zech lektorów fundacyą uczy-
nił, a potem spuściwszy beneficia kościelne, w prywatncm ży-
ciu dni swoje skończył. Paproć. Rozmowa Podawce.
Krom do l^ eh czas wyrażonych , leszczem się tych naste-
pujących z tego domu doczytał. Jan Rozrazewski starosta Ro-
leslawskl, za czasów Hieronima biskupa Kujawskiego. Jacek
pułkownik województwa Poznańskiego, z wojskiem na Ruś
wyprawiony 1648. Pastor, lii/. 2. Hisłor. Plenior. Krzysztof
podstoli Poznański , dworzanin Władysława IV. Króla, poseł
kilka razy na sejm, wszedł do grobu w roku 1641. któremu,
w katedrze Poznańskiej , nagrobek wystawiła osierociała mał-
żonka , Dorota Suchorzewska. Starowol. in J/onum. Jędrzej
w roku 1573. Władysław i Stanisław 1621. Stanisław ku-
stosz Krakowski, scholastyk AVlślicki, proboszcz Iłżecki, gdzie
ołtarz S. Antoniemu Padewskiemu dość modny wystawił,
W
104 Rozi¥ailoivski.
umarł 1692. r. w sani dzicil Bozeg^o Narodzenia , po Irzpcii
niszach odpr-awionych. N. miał za soltą Bogumiło Karśnirką.
i\. >Viklorvą Koszulskf}. N. Bogumiłi; Ponińską mieczniko-
\vn<; Poznańską. Franciszek kasztelan Przemęcki Marvannę Za-
leską, pozostałą wdowę po Piecznowskim. Jan Franciszek ka-
sztelan Międzyrzecki, alilegat Jana III. do Wiednia, za któ-
rego (h^nletnim zabiegiem, Socicfas armorum stanęła prze-
ciwko Turkom. A'onsti/tuc>/al6So. juz po śmierci jeg^o, trzy-
dzieści tysięcy, które z s/.kaluly swojej lozył na lej funkcvi,
wjliczyć sukcessorom jego ze skarhu kazała. Constit. Jol. 11.
Zona jego grafowna Heisterowna, siostra Sigisberta Heistera,
sławnego wojsk Ccsarskicli pod Belgradem generała i wojo-
wnika, z której zostało się trzecli synów; jeden Franciszek
kasztelan Rogoziński, Ludowika Miaskowska cześnikowna Po-
znańska, svna mu powiła Adama i córkę. Drugi Jan. Trzeci
Antoni rełerendarz koronny, opat Luliieński, proboszcz S. Mi-
chała na zaniku Krakowskim , kanonik AYarszawski. N. Roz-
razewska , bvła za Ale.\andrem 3Iycielskim wojewodą Siera-
dzkim. N. za Janem Przeciszewskim, Katarzyna za Ale.\andreni
Ponińskim łowczy m Wscbowskim. N. za Januszem Stanisław-
skim herbu Sulima. MS. de Famil. Pruss. Zofia za Wę/.y-
kiem kasztelanem Sieradzkim 1672. Dorota za Przyjemskim
chorążym Kaliskim 1673. Anna za ^Yaclaweni Leszczyńskim
kanclerzem koronnym. A. za ^likotajem Koszutskim. X. za
Pawłem (jembickim kasztelanem Nakielskim. X. za 3Iikolajem
Zaleskim wojskim Sieradzkim. N. za Stanisławem Zaleskim
sędzią ziemskim Sieradzkim.
Ko«wa€lowski //p/"iw /?oo-fl/a, w Podlasklem woje-
wództwie. Stanisław Rozwadowski sędzia grodzki Chełmski,
za czas<hv Paprockiego. Paweł pleban w Ulanie, kościół sta-
rożytnością nadwerężony, swoim kosztem z g-runtu wystawił,
i wyjedna! do niego włókę jedne , na sejmie 1647. Constitut.
fol. 26. Jędrzej podstoli Łukowski 1674. N. miał za sobą
Barbarę Łagiewnicką. Konstancya zakonnica Sądecka 1701.
Maryanna pozostała wdowa po Sicińskini , poszła za Jana Ce-
tnera starostę Tymbarskiego, pochowana w Krośnie w kościele
naszym. Pani pobożna, i w miłosiernych uczynkach skarbiąca
sobie niebo.
Hoaw adowski herbu Trąby ^ w województwie Ru-
skiem . ])iszą się na Wielkim Rozwadowie. Floryan Rozwa-
dowski stolnik Halicki , posłował na walne sejmy, zona jego
liatarzyna Gumowska, Kazimierza cześnika Zakroczymskiesfo
(•ói'ka , z tej synowie: Aulom, chorąży pod pancerną cliorą-
gwią, Franciszek, Stanisław, Józel" i Mikołaj, córki zaś, Ka-
tarzyna wydana za Ilumieckicgo , podczaszego Podolskiego,
Rozi¥ai1oivski. l^''
Maryaulia i Joanna, zakonnice Karmelilanki Ipzewikowc «f
Lwowie, i Zofia. Mieliał kanonik Lwowski deputat na trybu-
nał koronny 1723. m siąpił potem do zakonu Soe. Jesu , gdzie-
życie skończył w Krakowie 1732. N. stolnik Halicki, poseł na
sejm 1738. Zofia lino voto Przerębskiemu , 2do Jędrzejowi
Morsztynowi kasztelanowi Sądeckiemu zaśluliiona, siostra jej
zakonnica S. Franciszka w Lublinie. Podobno juz Ałyzej na-
mieniony, Antoni Rozwadowski starosta Karaezkowski , ka-
waler godnv, i Rzeczypospolitej zasłużony, posłując na sejmy
walne, i za jej całość rycerska traktując: którego synowie Flo-
ryan i Ignacy temi czasy w szkolacli naszycb.
Rozwadowscy herbu Trąby jedna dzielnica z Jordanami, Slojow-
skiemi i Słcierczawskiemi ; piszą się z Wielkiego Rozwadowa w
dawnera województwie Ruskiem, a w dzisiejszej Gailicyi. Z tych
był Jan na }Vielkiem Rozwadowie Rozwadowski, mąż rycerski
za Zygmunta I.; zostawi! dwócli synów Pawła i Andrzeja.
Pawia jest jedyn\' syn Dymitr, len z Anną de Orsecitowice
Orzechowską, mieli syna Stanisława, połączonego z Zolla Rem-
heliiiską herbu Lubicz, jak świadczą Akta Warszawskie pod ro-
kiem 1032. i Halickie. — Stanisław zostawił syna Jana, który
pojął za żonę Dorotę Krasaslcą herbu Niccziija, córkę Franciszka
Krasuskiego burgrabiego Krakowskiego. Drugi syn Stanisława
jest Konstanty (którego potomstwo, jako też potomstwo An-
drzeja, syna Jana Rozwadowskiego, patrz niżej). — Jana
Rozwadowskiego i jego żonę Dorotę , oraz rodziców Stanisława
i Zofji z Rcmbcliiiskich , dziada Dymitra i Annę Orzecliowską,
jako też pradziada Pawła, i prapradziada Jana, wspominają .Ikla
Harszawskie, Lwowskie, Sendomierskie i Miiiiiinciiln lioinccntit
Ks.Ks. Dominikanów w Rarze pod rokiem loDS. i 1(550. — Jana
i Doroty z /»V'(7iv/.?Z7'Ł7< Roz wadowskicli został syn Floryau, jako
świadczą Akta Halickie; był ten Floryan stoliiikiem Halickim, po-
słem na walne sejmv, dobrze krajowi zasłużony; połączył się z
Katarzyną, córką Kazimierza Gumowskiegii, czcśnika Zakroczym-
skiego lierbu Pobóg; z tej zostawił: 1. .\ntouiego kasztelana
Halickiego, starostę Karaczkowskiego. 2 3Iaryanna zakonnica we
Lwowie. 3. Franciszek. 4. Stanisław stolnik Halicki, ten
zMaryanną córką Gabryela Rozwadowskiego. 5. Mikołaj. (». Ka-
tarzyna za Junoszą Humieckim, podczaszym Podolskim. 7. Józef
stolnik Halicki , len z Biichowiecką. 8. Zolla za Stanisławem
Głogowskim stolnikiem łJelzkim. — Antoni, pierwszy syn Flo-
ryana stolnika Halickiego, jak świadczą Akta Przemijsikie i Te-
stament sporządzani/ roku 1772. d. 4. Lutego , rnbnmwani/ w
księgach Grodu Lwowskiego i Przemi/sf kiego r. 1772. — Miał
tenże Antoni kasztelan Halicki za żonę Katarzynę />/'o/(f)/o«'.s7.(;
herbu Horczak , córkę Ale.\andra Dymitra Drohojowskiego i He-
leny Rapniewskiej iicrbu Sre/iiawa, która była '2do roto za Den-
hofeni starostą A\ iślickim. Z tejże Katarzyny Drohojowskiej zo-
stawił 1. Ignacego hrabię Rozwadowskiego starostę Ostrowskie-
go, rotmistrza J. K. Mci. 2. Kaspra pol.jczoncgo z Józefą //7y/-
nicką herbu Sas. Ta A\'iiinii^ka była, 'Ido roto za Michałem Hu-
muickini herbu Gozdawa czcśnikicm Z\daczcwbkim. Tenże Józcl
166 Różycki.
miał córkę Juliannę, którą poślubił Onufry Morski kasztelan Ha-
licki. 3. N. za Kalinowskim staro,ścicem Lelowskim. 4. Cecylia lo
rotn za Łuszczewskim starostą Zydaczowskim, Ido voto za Igna-
cym Woroniczem starostą Ostrzeszowskim. 5. Floryan. 6. Józef
czyli Kalasanty scholarum Pijar. 7. Anna czyli Joanna Kar-
melitanka Trzewiczkowa we Lwowie. — Ignacy hr. Rozwadow-
ski starosta Ostrowski *), rotmistrz J. K. Mci połączył się z Teresą
Czerwiiiską herbu Wieniaica , córką Karola Czermińskiego sta-
rosty Drohomyskiego i Józefy Dtiniiiow/iy herbu Łabędź- , która
była 'ido roto za Janem Kołłątajem starostą Serbinowskim ; z tej
zostało potomstwo: 1. Antoni hr. Rozwadowski. 2. Róża \mo
roto za 3Iarcellim Konarskim, 2do roto za Dzierzkowskim. 3. N.
za Dulskim. — Antoni hr. Rozwadowski połączył się z Ludwiką
hrabianką Fredrowną herbu Boiicza. Z tej jest potomstwo. —
Andrzej, syn Jana na Wkdkim Rozwadowie Rozwadowskiego,
brat Pawła, za czasów Zygmunta Augusta; zostawił Stani-
sława, który miał Macieja, jako świadczą yJkta yJ?'ch?'r. kor.
pod r. I()33. Z Macieja został syn Gabryel, podczaszy Łu-
kowski; ten z Elżbietą /'/ff*pr^'(? miaj 1. Kunegunda Marya Anna,
trojga imion Rozwadowska była za Stanisławem synem Flo-
ry a na Rozwadowskiego stolnika Halickiego. 2. Michał stolnik
Łukowski; ten miał L Michała kanonika Lwowskiego który bvł
depiilatem na trybunał koronny r. 1723. 2. Teresa za Konstan-
tym fundament Karsznickim podkomorzym Wieluńskim. 3. Ma-
ryanna li?io roto Siecińska , 2do za Janem Cetnerem herbu Prze-
7'owa , starostą Tymbarskim r. 1703. — Konstanty syn Sta-
nisława z Zofji Ronbciińskicj herbu Lubicz, zostawił 31 a r-
cina zmówionego z Maryanną Chociszewską, z tej został Win-
centy połączony z Justyną Wolską, bezpotomny. — Józef
stolnik Halicki, siódmy z rodzeństwa, syn Floryan a slolnika
Halickiego, brat Antoniego kasztelana Halickiego, miał za
zonę Buc/iou'iccką\ieTha Drogosław i z lej potomstwo : 1. Domi-
nik z Anną córką Stefana Krosnowskiego herbu Junosza i Anny
Kuczi/iiskicJ s\nroidanki Kruświckiej. 2. 31 i eh al z Mentelewi-
czówiią ; zostawił synów 1. Antoni. 2. Alexander. 3. Lu-
dwik. — Trzeci syn Józefa, imieniem Piotr; ten miał \mo
roto Bulhnkownę , a z lej dwóch synów 1. Jan Tadeusz rot-
mistrz kawalcryi narodowej z Teofilą księżniczką RadziwiUówną
wojewodzanką Wileńską heiraanowną w. ks. Lit. 2. Wincenty
z Rozsadowską. — Tenże Piotr 2do roto z Cecylią JSiepokojczy-
cką zostawił 1. Bogumiła. 2. Anna za Czarneckim. 3. Kata-
rzyna. 4. Barbara za Rajeckim. 5. Rozalia za Pawłowskim. —
Czwarta córka Józefa stolnika Halickiego, 3Iaryanna była za
Ławrynowiczem. — Z dokumentów familijinjch.
Koźycki herbu Rola, w %vojewódzl\vie Łęczyckiem,
piszą się z Ro/.yc Trojanowie , a to dla dystynkcyi od inszych
Rozyc , z których się piszą Różyccy Porajowie w temze woje-
wództwie. Jan Różycki poborca w Płockiem województwie
1580. Constit. fol. 3fi6. Jędrzej przeniósł się do wojewódz-
*) Patentem Cesarza Józefa II. z dnia 23. Sierpnia 1783. wynie-
siony z potomstwem swojem obojga płci , do godności hrabiow-
skiej. —
Różycki— Róży juski. 167
twa Kiakowskieo^o , g;dzie z D<;Lińskicj Leibu Rawicz , spłodził
syna ^^ojcieclla, leniu Piecowna herbu Piława powiła tych
synów : Stanisław a, Jędrzeja, Stefana męża rycerskieą-o w Pru-
siech przeciwko Szwedom, w 3Ioskwie i na Podolu, i Jaua
pisarza gTodzkieg"o Sendouiierskiego, w roku 164!. komissa-
i-zem był do granic od Szl.jska. Franciszek kanonik i oflicvaf
Kijowski. Ałe.\ander miał za sobą Konstancy^ Ożarowską, ale
ster i tern.
Różycki herbu Poraj ^ w województwie Łęczyckieni.
Okolski^ ki'oni lvch , pisze Roż\ckIcli lierbu Lubicz, ałe to
ma byc Kozicki, jako m'> raźnie znajdziesz w Paprockim. Ci
zaś według- Okohkie^o , dziedziczvłi na Wiełkich i 3Iałvch
RozYcach. Z tYcli bvt Stanisław Rozrcki , któreo-o nai;'robek
z herbem Poraj widziałem w Krakowie na zamku w kościele
S. 31ichała. Okol. powiada, że już niektórzy z tego domu pa-
rentelaci, herbu DoIi«a miasto Poraju zażywają. Z tycłi h\\
Stanisław podwojewodzy Łęczycki, który Rożyce przedal, ten
z 3Ioszczyńskiej lierbu Nałęcz, spłodził czterecli synów. Ję-
di-zeja i Jakóba ludzi rycerskich , Jana najpi>zód proboszcza
Kościańskiego i w 3Iuiejszej Górce, potem biskupa Chełmskie-
go i opata Mogilskiego, umai-ł 166U. jest w druku jego Iia-
zanie na pogrzebie Jfacłaira Ossowskiego kasztelana JSa-
kielskiego, 1643. siostra biskupa, była za Osieckim. Stanisław
stolnik Łęczycki . Jacek sekretai-z królewski w Łcezyckiem,
Franciszek w Kaliskiem 1674. N. Różycki pisarz skarbu ko-
ronnego 1676. Constit. fol. 39. Michał Franciszek miał za
sobą Zofią Braechwiankę podczaszankę Warszawską. >. była
za Adamem Rojeckim.
ROŻYŃSCY KSIĄŻĘTA HERB.
Cztery krzyże złote bAc powinny, od jednejjo di-zewa wi-
szące takim kształtem, ze dwa od wierzchu drzewa czyli linji
wiszą, jeden z jednego boku, drugi z drugiego, drugie dwa
od końca linji, czy też od korzenia drzewa, ku wyższym krzy-
żom w górę wyciągnione , w polu błękitneni : tak go opisuje.
Okol. tom. 2. /b/. 649. Paprocki iv Gniazdzie fol. 1145.
Kojalow. in J/S. atoli len autor przydaje, że inszym go kształ-
tem położony widział, to jest strzała żełeźcem do góry prosto,
a piórami na dół obrócona, nad żełeźcem jej dwa krzyże tym
sposobem ułożone, jak się ^^^jżej mówiło, i u spodu także,
tjdko że się tu końcami z sobą nie schodzą. Paprocki loco ci-
iato, i O herb. fol. 652. i w Ogrodzie fol. 209. od Koryata
syna Gedyminowego , książęcla Litewskiego, początki tego
domu lisiążccego zasiąga, atoli Okolski tak na «^w\ż namle-
168
Rozy liski.
nionem miejscu, jako i tom. l.fol. 541. twierdzi, ie od Na-
rjniunta Gedyniiiiowego syna , Rozyńscy ksiąź(;ta pochodzą,
świadcząc się nagrobkami ich , w Kijowie w kościele Domini-
kańskim, i działem dóbr, między Korv;»tcm i ]\arvmundcm ^
albowiem temu Narymundow i ksiązcciu Piiiskiemu , Iiojałow.
in MS. synów naznacza, Alcxandra i Jerzego, i ze od jednego
z nich roziodzony ten dom , powiada. Historia Sapie/tana
parte 1. fol. 59. mówi, ze ten Alexander bvl Podolskim ksią-
zęeiem , a Jerzy Bcizkim , (przecież Długosz lib. 10. pod ro-
kiem 1388. (kolo którego czasu zyc obaj synowie Aarvmunda
musieli, ile bracia stryjeczno rodzeni Jagiełłą Króla Polskiego)
pisze, ze ten Kr()l, |)o koronacyi swojej, nadgradzając Siemo-
wilowi ksiąźęciu 3Iazowieckiemu , ze tak prawa naturalnego,
jako i tego , ze byt zgodnie od wszystkich na tron Polski
obrany, dobrowolnie ustąj)ił ; dał darował, w posagu z siostrą
swoją, księztwo Bełzkie , które do Polski zawsze należało,)
krom tveh zaś dwóch, jeszcze trzeciego liczr Punigaiła kaszte-
lana Trockiego , przodka domu Sapieźyńskiego, o czem mówi^-
się obszerniej będzie pod Sapiehami. Miał zaś ten Narvmund,
według Jana Iternera tv Genealogji Jagiellońskiej fol. 05.
ten zaś autor wyezerpnąt to z kronik Ruskich , za małżonkę,
córkę Tuchais rc<rnanta TaurYkańskiejro. Teo'oz podobno Tu-
chais wspomina Cangitis iv historyi Konstantynopolitańskiej^
i nazywa go Królem Taurykańskim, tw ierdząc, źc miał za sobą
małżonkę Chrześciankę, Marvą imieniem, córkę Andi-onika
starego, Cesarza Wschodniego, w r. 1320. zmarłego. Potom-
stwo jego, od dóbr Rozynu nad rzeką Ciecierów w Prypec wpa-
dającą, w Kijowskicm województ^^•^e, Rozyńsklcli imienia nabyli,
tamże i Kodeń miasteczko pod Zytomieraem, od nichze założone.
Miclial ksiąze Rozyński , na wojnach Tatarskich i Mo-
skiewskich mcztwem wslawMony , synów jego , według Papro-
Roźyiiski. 169
ckiego ^ trzech zostało, KIrjk albo Cyryl, temu w wielkich i
kawalerskich zasługach , gdv odważnie i fortunnie Tatarskie
na ojczyznę najazdy fj^roniil, uroczysko Kotelnia nazwane, za
Zyloinicrzem Ic/.ące, Król Stefan i stany Rzcczy[)os|»olitci, wic-
cznem prawem nadały, o czem Konstijtucya 1581. yb/. 383.
Konstijtucija w roku 1598. jeszcze jyo koniissarzcni do roz-
graniczenia w ojewództwa Kijowskiego z ziemi;j Mozyrską za-
pisała, foł. 697. o córce jego czytałem w pewnym MS. źc
była za ksi.-j/.ęciem Czartoryskim. Bogdan drugi syn Michała,
hetman ^Niżowych Kozaków, jako mówi Paprocki , mąż serca
wielkiego. 3Iikołaj trzeci syn, w dzielności inszym równy.
Jeden z nich , że zamku potężnego , Słamhorod nazwanego,
w pustych polacli pod Tatarami dobył, i z ziemią zrównał, tak,
że i śladu jego nie zostało, wspomina J/. Paszkowski, tv Dzie-
jach Tatarskich fol. 21. Dymitr książę Rożyński , Romana
ksi.jżęcia Sanguszka pamiętnego wojownika, i Grzegorza Cliod-
kiewicza, hetmana wielkiego Litewskiego pułkownik, i zwy-
cięztw ich nierozdzielny towarzysz, osobliwie w owej pod Cza-
śnikami z Moskwą potyczce, w roku 1567. i na polach Iwań-
skich. Osobliwiej się jednak dom ten wsławił, w ostatnim z
lej familji Janie Romanie książęciu Rożyńskim, którego Ko-
bierzycki w his tory i lVlady sława If^. fol. 104. ojtisuje,
wspominając oraz skrypt posłom od wojska jego z 3Iosk\yy,
do Zygmunta III. wyprawionym, powierzony, i ministrom
obojga narodów oddany, z takowym na czele tytułem. Romaiid
JSarymundowicz Boiyński, Hetman i Marszalek najwyiszy
wojsk Najjaśniejszego Car^skiego JVieliczefistwa. Tenże Ko-
bierzycki fol. 232. takowy mu zapisał panegiryk. Ponieważ
Romana Rożyńskiego prędka śmierć, życia oraz i starożytnej
familji ostatni kres przyniosła, słuszna rzecz, mężnego wodza,
królkiemi słowy nieśmiertelną wzniecić pamięć. Prowadził on
ród swój od INarymunda Gedymina, syna z książąt Litewskich,
zkąd miał wysoką genealogią, znacznemi antecessorów czyna-
mi ozdobioną, których dzielne sprawy, Ruskie wysławiają kro-
niki, i zostające w Kijowie monumenta , jawnemi dowodami
opowiadają. Ani też, tak wspaniałemu urodzeniu, własnemi
zbywał zasługami Rożyński. Pierwsze wojennej cxperyencyi
początki zabrał na Rusi , zastawiając się mężnie przeciAyko in-
kursyom Tatarskim ; wkrótce od powtórnego impostora Deme-
tryusza, do Moskwy, z wybornemi pułkami był wokowany, i
lam generalną wszystkich wojsk objął komendę , którego gdy
zbyt żwawie trzymał się przez półtora lala , aż do przybycia
królewskiego, siły Bazylego Szujskiego, obranego Cara Mo-
skiewskiego, tak rozerwał, iż nowego panowania nie był pe-
\yny. Albowiem stoczywszy najprzód pod Bełchowcm miaste-
170 Rożyński— Rpiuski.
czkiein pamiętną bitwę, liczne wojska jego zbił i zgromił, dru-
gie niemniejsze nad Chodzyńcem rzeką, nieporównaneni szczę-
ściem poraził, położywszy trupem czternaście tysięcy 3Ioskwv,
i złapawszy icli hetmana, kniazia Bazyłego 3Iassalskicgo. iNa-
koniec majestat Bazyłcgo Szujskiego obarczony, w szczególnej
t>-lko circumferencyi stolicy zamknął, a łokowawszy się obo-
zem pod Tuzynem , obiegł , i w ciężkiej trzymał l)lokadzie,
póki Król do Moskwy nie przybył, za którego pospieszonem
przyjściem, zmyślonego odstąpiwszy Dymitra, wkrótce, przy
wznieconycli od nieukontentowanego żołnierza l)untacli , zło-
żony chorobą, dnia 8. Kwietnia w roku 1610. życie zakoń-
czył, wieku swego 35. Sprowadzone do obozu królewskiego
ciało, rycerskim opłakane żalem : w żałobnej albowiem pompie
całego wojska, przy assystencyi przytomnych lietmanów, do
Kijowa zawieziono ; kondolencyą zeszłemu , wymowną \yielcc
oracyą , Krzysztof ksiązc Zbarazki czynił, i całemu woj-
sku, za tak znaczny ku zacnemu wodzowi oświadczony fawor,
podziękował. Na obszerną księcia Zbarazkiego mowę , ró-
wnym słów wyborem odpowiedział Kryski, podkanclerzy ko-
ronny, z wiclkiemi Rozyńskiego i akcyi jego pochwałami. Leży
w Kijowie w kościele Dominikańskim , którego nie małe było
zalecenie i z lej też miary, iż pierwszy z familji swojej, i
ostatni , do kościoła się Rzymskiego owczarni , od którego.
Grecką schizmą zarażeni antecessorowie, odstąpili l)yll, po-
wrócił. Poty Kohie7'zycki. Starowolskł także, in Be/la/or.
Sarmatiae^ pocłiwały jego wypisał, Oliolski zaś nagrobek
jego z Kijowa: nie zostało się po nim, tylko córka jedna, Pio-
trowi Swirskieniu z Romanowa, oboźnemu koronnemu, za-
ślubiona.
Roźyuski /lerbu Ogończyk , w Inowrocławskiem wo-
jewództwie. 3Iikołaj Rożyński, najprzód podsędek , a potem
sędzia ziemski Inowrocławski, Constit. 1580. f. 360. i 1589.
fol. 558. był jednak w lierezyi uwikłany: bo w roku 1595.
podpisał Zbór Toruński. N. kanonik Przemysłki proboszcz
Krosleński, zszedł z tego śyyiata w roku 1644. His/nr. Coli.
Preinisl. Kazimierza, zmarłego w roku 1672. widziałem na-
grobek w Piotrkowie u fary z herbem Ogończyk. Jan Ałexan-
der mąż rycerski.
Rpiuski herbu Radwan. Teofanes Rpiński , archiepi-
scop Połocki ritiis Graeci, Witebski i Mścislawski, Bogdan
zostawił syna Gabryela , męża wojennego. Iwan Siemiona,
w różnych expedycyach z książęciem Romanem Sanguszko do-
świadczony.
Rubach.
171
RUBACH
HERB.
Ziółka trzy powinny byc każde o trzech listkach , każde
z korzonkiem , tak ułożone , że dwa na górze podle siebie w
równi ułożone, a trzecie pod niemi we środku, wszystkie zie-
lone, wszystkie na tarczy błękitnego koloru; z zamkni<;teg^o zaś
hełmu, trzy kłosy równo od siebie odległe, z korony A^yclio-
dzą ; tak go opisuje MS. o Famil. Prusk. tym siy herbem pie-
czętują Rubachowie, dom w Pomorskiem ksicztwie starożytny,
z których niektórzy wojennej sław^- szukając, i po innych Pań-
stwach rozrodzili się. Ci zaś, co się w Pomorskiem gnieździli,
mieli dobra swoje dziedziczne w Chełmińskiem województwie,
Plaskowęs; z tycli był Krzysztof Rubach sekretarz królewski,
trzymał królewszczyznę w 3Iazowszu , świat pożegnał w roku
1652. jako kamień g•robo^\•y opowiada, w kościele Chełmiń-
skim, a zda mi się, że byt urodzony z Pndwelsowny de Mal-
nów. Marcin Rubach, sekretarz królewski, viceekonom Mal-
borski , w Gdańsku sobie rezydencyą obrał, przeżpvszy lat
70. Wspomina ich Konstijtucya 1635.
Paweł syn Krzysztofa miał trzy córki: jedna za Stanisławem
Sumińskim, druga za Zakrzewskim, trzecia za Ciecbolcwskim, i
syn jeden Tomasz Piotr dwóch imion. • — Piotr z Plaskowęs
Rubacłi, z Katarzyną Kosicką spłodził czterech synów: 1. Anto-
niego, od którego potomstwo. 2. Melcłiiora *tov7POT. S.Igna-
cego. 4. Jana sterilem. — Ignacy Rubach syn trzeci Piotra
z Kosicktej urodzony dwócbźenny, \mo rolo z Zofią Jl^oljfoumą,
Michała Wolifa i Blondyny Olszewskiej małżonków córką , z tą
zostawił dwie córki: Faustynę i Konstancyą, i synów dwócb,
Macieja na świecie, a Stanisława w zakonie Kartuzów w
Gidlach. Drugiego Józefa. — Tenże Ignacy Rubach 2do roto
z 3Iałgorzatą Janikowską , Wojciecha Janikowskiego i Anny
Freserowny małżonków córką , spłodził córkę Maryannę , i sy-
nów czterech: Mikołaja, Jana, Piotra i Antoniego Ru-
bach. — Józef Rubach syn Ignacego z fVo(ffbwn7/ urodzony,
ten wszedł w śluby małżeńskie , najpierwej z Gertrudą Brodzką
172
Ruliiesz — Riicki.
Wawrzeaca Brodzkiego i Katarzyny Ja?iikowskiej małżonków
córk.'! , z tą spłodził syna Mateusza. Powtórnie pojął za mał-
żonka- Agnieszka; J)zwoiil{owsl,-q , Felicyana i Katarzyny z Pod-
bielsicich Dzwonkowskicli małżonków córkę , z tą zostawił po-
tomstwo. — Heraldyka JFielądka,
RUIUESZ
II E U R.
Nad wr<;l)ami trzema, z których na dole osfalni najinnicj-
szy, inne nad nim dwa, co raz wi^'ksze, powinna 1)V(- slr/.ala
hez piór, niby o dwóch źeleźcach, z których jedno wyżej, dru-
j^ie niżej. Tak no opisnją: Paprocki w Gniazdz/c fol. 111)3.
O herbach foL G80. Okol. tom. 2. f. GM. i /o;«. 3. /'. 357.
tenże autor powiada, że w ksiczlwie Litewskicm łn-rh len na-
byty, M' okazyi, gdy o granice z Moskwą hyhi zatarga, gdzie
j)rzodek tego herbu, w Moskwę za granice zaciekłszy sic;, gdy
odważnie nieprzyjaciół gromił , w zasługach ten herb odniósł.
Hcrbowni.
j4labis, — ^lampi, — Andryewicz.
Rllcki herbu Jastrzębiec. N. Rucki , zona jeg-o Ro-
kicka lierbu Rawicz, Paproć, f. 429. AYojeiecIi z Maryanny
Niezdrowskiej spłodził syna Stanisława, ten \movotoz^\o-
szczyiiską miał dwie córki , Zofią i Jadwigę Alc.\andra Stawi-
szewskiego małżonkę, i syna Łukasza stolnika Inowrocław-
skiego, temu Maryanna Rzeczycka powiła cztery córki, Feli-
cyannę 3Icciiiską podstolinę Wieluńską, Annę 3Iacicja Kieł-
czewskieg'o
St.
małżonkę , Wikforyą
Trzebińską, Zołią Ankwiczową, i synów dwóch , Stanisława
sterilent , i Wojciecha kanonika Chełmskiego , olficyala Pil-
znieńskiego. 2do voto Stanisław pojął Ruszkowską, z la miał
synów pięciu : Jana porucznika usarskicgo, Franciszka, Pawła,
Marcina i Macieja.
Riiclakiewicz — Rudnica.
173
Rllflakiewicz 9 w województw^ie Wołyńskiem. Sta-
nisław Iludaklewicz podpisał elekcy.-} Jana III. 1074.
RliflaiV!>)ki herbu Kościesza, w Krakowskiem woje-
wództwie, w Ksiijzu niniejszym, widziałem na^i"ol»ek położony,
z łierliem Kośeiesza, Pawłowi Iludawskiemu , zmarłemu w r.
1600. Jan sekretarz i pisarz dekretowy krółewski, biegłości
wielliiej w prawie , nie mniejszej poł)Oznośei , umarł 1640. r.
jego nagroliek z Warsza\\y wypisał Słarowo/. in Monumen.
Wawrzeiiiee Jan Rudawski , kanonik ^Varmii1ski i Ołomn-
nieeki , dziekan Mledzyrzeekl, sekretarz krółewski , są w di'nkn
jejjfo edyeyi, Imo. Repertorium jiiris Ciinlis et Ponlificii^ in
fol. l^iennae 1660. 2do. Pane^j/ricus in e.requiis Ferdi-
ninuli III. Iinperatoris, in fol. I'iennae.
RUDECKI
HERB.
Dwie strzały powinny byd białe , jedna nad druga , a pod
niemi ksi(;zyc złoty, na dół rogami obrócony, między rogami
gwiazda, w polu błękitnem , na bełmie trzy pióra strusie, tak
ten herb opisuje Rutka in MS. bo nasi pisarze o nim milczą.
Tym si«; herbem szczycą Rudeccy na ^Vołyniu, z któryełi ^Va-
sila Rudeckiego opowiada Metryka ll^ohjńska w roku 1528.
N. I)yła za Jędrzejem Oraczewskim.
Teodor Rudecki podpisał tranzakcyą Bendziuską, jako poseł z
województwa Wołyńskiego. ■ — Krasicki.
Rlldgierz herbu Rogala^ w Bełzkiem województwie.
Z tyeli Rudgierzowna Jędrzeja Łaszczą wojskiego Lubaczow-
skicgo małżonką była.
RUDNICA HERB alboNASTĘP.
Tym herl)ie pisze Okol. tom. 2. fol. 656. gdzie powiada,
ze powinna hyc na tarczy podkowa, barkiem prosto do góry
stojąca , w której środku strzała prosto zeleźcem do góry za-
174
Rudnicki.
RUDNICA
albo
NASTĘP
HERB.
wiedziona, pola tarczy połowa powinna byi' hN-kitna , połowa
zaś biała , na hełmie trzy pióra strusie. O początkach tCL^o
herbu nigdziem nie czytał. Zowie się inaczej ]^astcp.
Hcrho%vni.
DaittszoiDs/ci, — Radecki, — Rudnickie — Starzyński.
Przecież Daniszowscy z tą go odmianą zażywają, ze pod-
kowa barkiem na dół nie do g'órv idzie , i strzała , z boku le-
weg'o podkowy, zcleźcem na dół, jakby podkowę przeszywała,
przechodzi, jakom widział na domowej pieczęci. Radeccy także
na dół ostrzem strzałę kładą przez podkowy bark.
ISiKliliclii herbu Jastrzębiec, jako s'wiadczy MS. o
Famil. Prusk. tylko ze na hełmie Jastrząb , nie w nodze , ale
w pysku trzyma podkowę. Są ci Rudniccy w Prusiecli , z któ-
rych Łukasz kwitnął 1688. j\. Rudnicka była za Jobem Elza-
nowskim. Drudzy z nich osiedli w Sieradzkiem , i piszą się z
Jastrzębia , z tych Zygmunt Rudnicki miał za sobą Reginę
Czyżewską lierhu Drya, i z niej syna Alexandra 1701. Ma-
ryanna była za Łązyńskim chorążym Chełmińskim.
Bliflliicki herbu Lis , w Sieradzkiem województwie,
jednejzc dzielnicy z BIskupskiemi , zkąd ci zawsze się pisywali
z Rudnik, Rudniccy zaś, i przodkowie ich, zdawna zwali się
hrabiami z Bechczyc, i przydaje o nich pewny autor; 3Iagnis
honoribus ad nostram usgue vixere aetatem , ac pluribus
Prorinciis Regni, nomen suum infudere , Siradiam tamen
amplius incolunt. N. była za AVincentym Ponętowsklm kolo
roku 1500. Wojciech Rudnicki kanonik Poznański, u Adama
Konarskiego biskupa Poznańskieg^o , kanclerz, który z śmier-
telności się w>'zul w roku 1567. co wĄpisał Starował, in Mo-
numen. z jego nagrobku w katedrze Poznańskiej. Paprocki o
herb. fol. 363. pisze, ze zył za jego czasów, Maciej podsędek
Rnduicki. 173
Sieradzki , zona jeg^o Buzeńska herbu Poraj. Dwócli potem
kwituclo braci rodzonych. Jan archidyakon Uniejowski , ka-
nonik Gnieźnieński i Poznański, i Klemens kuslosz Gnieźnień-
ski, a po śmierci brata s\veg'o Jana, archidyakon Uniejowski,
ten i sobie i temuż bratu Janowi, w roku 1572. już lat mając
75. w Gnieźnie nagrobek A\ystawił, przy nim cztery herby:
Lis, Paparona, Prus albo Kosy, i Drya, byl jeszcze w roku
1577. na synodzie Piotrkowskim , sędzią do spraw komissa-
ryalnych, Ada Synudi cap. 36. Jan kasztelan Rozpierski,
tych dwóch brat, synowie jego , krom innych, Jan i Szymon.
Z tych Jan najprzód chorąży , podpisał z tym tytułem zjazd
Wiślicki 1587. Constit. fol. 439. potem kasztelan Sieradzki,
klóry honor z sobą wniósł do grobu Ay roku 1620. więcej niż
ośmdziesiąt lat przepędziwszy, czyli jako chce Okolski 71;
kościół w Grodzisku wystawił i nadał, kanonią w Uniejowie i
z bratem swym Szymonem fundował. Chciał w tymże Uniejo-
wie, kollegium Soc. Jesu założyć, atoli w tem woli Bożej nie
było, mąż w calem swem życiu pobożny, w kolleg^ium naszem
Kaliskiem co rok na dwanaście dni zamykał się , dla świętej z
Bogiem rekollekcyi, córek jego pice zostało, Jadwiga Grodziń-
skiemu herbu Paprzyea zaślubiona, Katarzyna, Anna i Zofia,
z których jedna dostała się w małżeństwo Spytkowi Buzeńskie-
mu kasztelanowi Konarskiemu, druga 3Iycielskiemu , trzecia
Tarnowskiemu, czwarta Małgorzata Sarnowskiemu, synów zaś
ti-zech , Jana, Stanisława i Walentego, ten ostatni z braei
swoich , jeszcze za żywota ojca swego, to jest w roku 1617.
wszedł do grobu, wieku swego 31. żadnego z Sokołowskiej
Zolji z Warczymowa, kasztelanki Gostyńskiej, nie zostawi-
wszy potomstwa , dla tego fortuna z siostrami jego w cudze
domy poszła.
Szymon Iiiskup Warmiński, brat rodzony Jana kasztelana
Sieradzkiego, w Krakowie najprzód szkoły traktował, w Bo-
nonji potem przez trzy lata filozolji się uczył, i prawa ducho-
wnego, ztamtąd do Rzymu pokwapił ; wszędzie z wielką nauki
swojej estymacyą , nie mniejszą życia swego pobożności : tej
przypatrzywszy się dobrze na dworze swoim Hozyusz kardynał
i biskup Warmiński , dat mu to zalecenie przed Piusem V.
Papieżem , że , lubo jeszcze w lata młodemu , koadjutoryą na
kustodyą Gnieźnieńską i archidyakonią Uniejowską przysądził,
po własnym stryju jego Klemensie, o którym się A^yżcj mó-
wiło. Powróciyyszy do ojczyzny, gdy się na dworze Stefana
Batorego Króla Polskiego pokazał, Mszystkich oczy przeraził,
to wjborem nauki, to powagą obyczajów, to nienadwerężoną
cnotą : a co w nim szczególniej uważano , zawsze stateczną :
Ośmnaście lat, tak na dworze Stefana, jako i Zygmunta, z tem
17G Rndnicki.
zaleceniem, juz na koniissyach, juz na różnych lesii^acyach prze-
pędziwszy, z lekka do {godności postępował, najprzód rej;en-
tem koronnym, dalej sekretarzem większym, prol)oszczem Po-
znańskim, seliolastykiem Łęczyckim, kanonikiem Krakowskim
I Warmińskim , od teg^oz Zygmunta wyniesiony ; chciał ten
Pan dhi jej;;o ghidkiej wymowy, prędkiej w trudnych rzeczacli
rady , hiej^łości w interesach puhlicznych , zehy l)yl wraz z se-
kretaryą i referendarstwo koronne trzymał, wszakże wkrótce
w roku 1604. po przeniesieniu Piotra Tyłicklego z Warmiń-
skiej infuły na Kujawską, jemu się Warmińska dostała, którą
skoro ohjął, o tó się usilnie starać począł, zęby był dobrego
pasterza na sobie urząd wypełnił: dla tego dyeeezyą swoje od-
wizytowawszy , synod w Heiłsberdze złożył, na którym, żeby
ustawy conciłium Trydentskiego świątobliwie we wszvsłkicm
zacliowane były, ustanowił dawniejszycłi synodów Konstytu-
cye , do powtórzonego druku podał brewiarz Rzymski, i cere-
monie podług zwyczaju całego kościoła Rzymskiego >V[trowa-
dził. SpuściAyszy potem na kogo inszego domo\ye rządy, sam
przez siebie \yszystkie kościelne obrządki spra\yo\yał. W Heiłs-
berdze pospolicie rezydując, lubo w zamku miał kościół, prze-
cież we yyszystkie dni uroczyste , do kościoła farnego pieszo
chodził, i tam na \yszyslkiem nabożeńst\yie bawił, nie się ani
pluskiem, ani odległością miejsca, ani słabością zdrowia, od
tego świętego postanowienia nieclicąc dać odrazie. Żadnego
zaś dnia nie opuścił, któregoby albo mszy ś\vlętej słuchać nie-
miał, albo sam do ołtai-zowycli tajemnic nie przystąj)ić. Ran-
niejszy czas pospolicie różnym z Bogiem zaba\vom dawał, re-
sztę czasu expedycyom różnym , albo slucłianlu poddanycli
swoich kwereló\y, naznaczył. Suppliki sam czytał, które, jako
i sądy swoje, z przedzi>yną sprawiedliwości swojej chwałą, za-
\ysze z ukontentowaniem obojga stron , ułacniał. Zbytki wszy-
stkie z domu s\vego Ayyrzucił, przecież stół u niego za\ysze do-
statni i po>vażny, do którego, ałbo pismo święte, albo historyą
kościelną czyty\yae kazał. Kilku zawsze księży swoim nakła-
dem przy sobie cho>yał , których dobrze wprawując w naukę,
i zdolne do tego stanu obyczaje, formował na rządy ludzi, i
plebanie. Żadnego prawie kościoła w jego dyccezyi nie l)yłoi
któregoby w apparat kościelny nie przystroił : osobliwie je-
dnak kościoło\yi swemu katedralnemu, siła i bogatych rzeczy
nadał; atoli po śmierci jego. Szwedzka chci\yość, z tych go
ozdób złupiła: zostało się jednak sześć lichtarzów i krzyż \yielki
srebrne, kielich szczerozłoty, infuła perłami i drogiemi ka-
mieniami osuta. Brunsberskie nasze kollegium, póki żył, co-
roczną pensyą w niedostatku dź\yigał. Młodzi trzydziestu , tak
w Brunsberdze, jako i w Wordinicie, s>voim kosztem na nau-
Riiilnieki. i77
kacli ti-zymat, kiórzy |>otem w wlelkicii ludzi i godnych po-
rośli. Kościół S. Stanisława biskupa w Heilsberdzc już upada-
jący restiiurowal : w Wartcnihurgu kościół ojcom Bernardy-
nom zasklepił i dokoficzył. Kościół w Elblągu farny S. Miko-
łaja, od heretyków o])anowany, za dekretem królewskim odzy-
skawszy, przy nim Plebana osadził, w dochód go roczny
opatrzywszy: w Królewcu także za jego staraniem kościół ka-
tolicki stanął, w prowenta uposażony. Janowi Sadowskiemu
siła dopomógł, tak do odebrania z rąk heretyckich świ<;tej
Lipki, jako i do struktury kaplicy na tamlem miejscu. Z sejmu
naznaczony komissarzem do Królewca, w roku 1609. i 1012.
z jaką się tam stawił dzielnością i roztropnością, poznać z tej
komissyi każdy może, w Konstylueyaeli koronnych ingrosso-
wanej. Granice także księzlwa Warmińskiego od Prus książę-
cych, tak szczęśliwie zakończył, że wszelkim kontrowersyom
lamę rzucił. Jana Zygmunta elektora Brandcburskiego, gościa
u siebie w Heilsberdze, przedziwną ludzkością przyjął i trakto-
wał. Zamki w Warmji nadwerężone , w Brunsberdze , Wo-
dmicle, Reszlu, Heilsberdze, albo restaurował, albo prze-
kształtował. Na koniec pracami i laty zwątlony, w chorobę
zapadł: w tej na trzy dni przed śmiercią, przez sen pokazał
mu się ojciec Stanisław, zakonu S. Franciszka Orilinis Mino-
rum Observan/łum , gwardyan, w Wartemburdze pized ro-
kiem zmarły, i rzekł do niego, Domine Episcope pnrate. ad
7nor/ent, ex lioc morho non evades , dla lego tcm bardziej do
szczęśliwej się śmierci przygotowawszy, na nowy się żywot
przeniósł w roku 1621. wieku swego 01). Jest jego skrypt, w
indygenacie Jana Werdy , podkomerzego Pomorskiego wydru-
kowany. Zycie jego napisał i drukiem na świat wydał, Jan
Rywocki Soc. Jesu, a z niego Trelerus in Episcop. f^armien.
krócej sprawy jego opisał*).
Wojciech Rudnicki, proboszcz Warmiński i administra-
tor tegoż biskupstwa, po śmierci stryja swego Szymona, we-
dług Rytcockiego. Stanisław najprzód cześnik i surrogat Kali-
ski, potem podsędek Kaliski 1609. poseł na sejm, zkąd ko-
missarzem naznaczony do lustracyi dóbr królewskich na Rusi i
Wołyniu, Const. fol. 907. umarł sędzią Kaliskim ziemskim,
marszałkował w trybunale koronnym. Jakób w roku 1621.
fundował w Ostrzeszowskim kościele kurs albo officium Matki
Boskiej. Acta Castren. Ostrzeszov. Tenże czy inszy w roku
1630. kościołowi Wieruszowskiemu pewną summę zapisał
*) Siostry Szymona biskupa i Jana kasztelana Sieradzkiego były
trzy , N. Dobiecka — N. Bratkowska — i N. Kodrembska. —
Przyp isy Ki'asickiego .
Tom viii. 12
178 Rudnicki.
tamże. Ks. Pi-zcmysław Soc. Jesu , ten jeszcze niedorosłszy
lat pi(^'tnastu, w Aiemczecli wHerbipolu ucząc się Hitmaniora^
(Ha gfladkości wiersza łacińskiego, i przedziwnej a prawie wro-
dzonej prędkości w tej niateryi, Poeta Laureatus hyl zawo-
łany, w Rzymie potem, w roku 1001. prosił się do zakonu
naszeg-o u ks. generała Klaudrusza Aquaviva ; pvta się go ge-
nerał, jiikby mu imię było, odpowiada : Przemysław. Jeszczem
(m()wi Aquaviva) o żadnym świętym Przemysławie, ani czytał,
ani słyszał , na co Rudnicki : dla tegoc tez to prawi ja się do
zakonu tweg-o proszę , żebym w nim mógł byc pierwszy tego
imienia Przemysław świętj', którą odpowiedzią ucieszony ge-
nerał, przyjął go do zakonu, i nie omylił się na nim: bo co
się jego nauki tycze, te do podziwienia miał wielką, w Rzy-
mie razem i sam teologji się uczył przez lat kilka, i drugich
Politiores literas uczył : z Rzymn do ojczyzny powróciwszy,
z wielką sławą filozofji I teologji oduczywszy, od Zygmunta III.
Króla Polskiego, dla instytucyi synów jego, osobliwie Jana
Kazimierza, który polem tem królestwem rządził, na dwór
królewski był wezwany , pod który czas , kilka Panów zna-
cznych , do owczarni prawowiernego kościoła od herezyi prze-
ciągnął, osobliwie Kaspra Denhofta wojewodę Sieradzkiego.
Zygmunt III. wysokie w tej ojczyźnie infuły zasłużonemu so-
bie ofiarował , ale ich z pogardy siebie przyjąć niecbciał : oso-
bliwsza się w nim część i miłość ukrzyżowanego Jezusa, także
i Najśw. Panny, wydawała, która z życiem dopiero w sercu
jego wygasła, codziennie bezkrewnym stawał się Męczenni-
kiem, częścią przez dobrowolne ciała umartwienia, częścią
przez dopuszczone od Pana Roga dolegli\yości. Rządził kolle-
gia , Krakowskie , Ostrogskie , Jarosławskie , Lwowskie i całą
prowincyą, aż też śmiertelnego kresu dopędził w Przemyślu
w roku 1660. synowiec zaś jego Swentosław, w tymże zako-
nie \ye Lwo\yie w roku 1665. ten nie żywo się na świat uro-
dził , ale od rodzicóyy swoich do 3Iatki Roskiej ofiarowany,
ożył: w matematyce poleru był wielkiego, resztę życia swego
na Missyi Poleskiej w Turowie przepędził , z wielkim dusz po-
żytkiem. Jan w Kaliskiem 1674. Józef chorąży Rydgoski, pi-
sarz do kwarty 1719. N. Kociełkowskiego małżonka.
Rliduicki herbu Lubicz^ w ziemi Chełmskiej. Felix
z Rudnik Rudnicki, dziedzic na Jaślikowie, z Małgorzatą
Stawską , spłodził syna Jakóba , ten z Anną Nawoską , córkę
Annę Łukasza Rzickiego małżonkę , i trzech synów. Z tych :
1. Paweł, z Romanowskiej miał syna Stanisława, który naj-
przód z Rorowską Anną liczne rozmnożył potomstwo , to jest
Jana, Stefana, Jakóba, Jadwigę, Annę, i Zofią, toż z dru-
giej żony Rarbary Kłodnickiej ; Krzysztofa, Alexandra, Kata-
Rudnicki. 179
rzynę, Marynę i Zofią. 2do Floryan 3IelchIor, ten zszedł bez-
potomnie, liłio Szymon , temu Apollonia Gruszecka powiła
Stefana i Bronisława, ale steriles^ Zofią Stawską i Ewę Ja-
błońską; nadto Adama (ten to zda mi się Adam pisarzem był
najprzód grodzkim Cliełmsklm 1611. Lniwer. Pobór, potem
podstarośeim Krasnostawskim, i posłem na sejm 162',). zkąd
był deputatem na trybunał Uadomski, Coytstit. fol. 4.3. dalej
podscdkiem Cbełmskim, Constitut. fol. 4.3. jest tez w druku
Adama Rudniekiego : Tren ialobmj na śmierć; 1612. in hto:
któremu Strzyżewska powiła Barbarę Sawicką, Katarzynę Klo-
dnicką, Izabellę Morską, Elżbietę Szczepanowską, synów za.<:
Samuela, Szymona, .Jędrzeja, Adama, ó/cr/Yej, Rafała także,
ten z Orchowskiej , tylko córki dziedziczki swojej fortuny zo-
stawił, to jest, Joannę Gruszecką, i Agnieszkę Szelieką. Pa-
weł zaś brat Rafała, pisarz ziemski Cbełmski , z Zofji Biel-
skiej , miał dwóeli synów : Adama , tego z Gulczewskiej po-
tomstwo : Antoni, 3Iarcin , Stanisław (niewiem czy to nie ten
Stanisław pojął Katarzynę Rybczewską) Katarzyna, Anna Kon-
stancya; i Jana wojskiego Krasnostawskiego, ten najprzód z
Maryanną Wiełobycką, spłodził Antoniego, Franciszka, ale
bezdzietnych , i Stanisława wojskiego Krasnostawskieg^o , od
którego z Kobylańskiej Iwo, córki dwie zostały, Maryanną I
Teresa, 2rfo voto z Teresy Linczowskiej , Ignacy i Kazimierz.
3/<'o z Krystyny Czarnowskiej syn Antoni. Tegoż Jana woj-
skiego druga iona Ruszkowska , zrodziła Tomasza , 3Iareina,
Piotra, Katarzynę Łoweeką i Kunegundę Gładkowską. Trze-
cia żona Barbara Dluska, ale sterilis. Franciszkowi Rudni-
ckiemu , w zasługach wojennych , puściła ojczyzna dobra Wi-
tków , w starostwie Grabowleckiem leżące , j)rzez lionsfjjtuci/ą
1662. /o/. 30.
Stanisław z Rudnik Rudnicki do Litwy się przeniósł, a to
z tej okazyi : po uspokojeniu sławnej owej pod Wiedniem ba-
talji i zwycięztwie otrzynianem nad Bisurnianem , na której
tenże Stanisław pod znakiem samego niezwyciężonego Króla
Jana III. porucznikował. W ten tedy czas z niejakiejści niesnaski
Stanisław z clior.-jżym tegoż znaku powadziwszy się, gdy so-
bie płac wydali, na tym padł łupem śmierci wspomniony chorąży,
którego fatalnego wypadku obawiając się, i rygor prawa wojennego
znając , opuściwszy chorągiew , sam się wyniósł do Litwy , i w
Płockiem województwie , dóbr wieczystych Zamosze nazwanych
dziedzictwem dostawszy , pojął w małżeństwo Annę Zaleską .- z
tej było synów pięciu: Michał, Jozef a t, Jan, Zygmunt i
Jerzy, córka jedna Eutrozyna, ta zaślubiona Dłużniewskiemu
podstolemu Parnawskiemu. Pierwszy syn Stanisława Michał
miecznik Łomżyński, miał za sobą Annę Charzeńską , ta była
urodzona z Chmielcivskiej , z tej spłodził synów czlerecli : Anto-
niego, Benedykta, Mikołaja, i Ignacego. Córek cztery :
Krystynę , ta się dostała Juszyńskieniu podczaszemu Zakroczyin-
12*
lUO Rudnieki.
skiemu. 2. lialarzyna Michałowi Holowni. 3. Justyna za Dadzi-
bogiera Miniowtcm Czyżem. 4. Eufrozyna Janowskiemu. Synowie
zaś Antoni i Mikołaj steriles z tym się rozeszli światem.
Trzeci Benedykt syn Michała pojął w małżeństwo Konstan-
cyą fViclamnwskq , rcgenlownę ziem. Mińską, a po mężu mic-
czną powiatu Oszmiańskiego , która mu powiła synów trzech:
Tadeusza, Ignacego, i Felicyaaa, czwarty syn Fran-
ciszek i córka Brygida, zostawili tylko żal na sercu rodziciel-
skim. Drugi syn Stanisława Jozefat, a brat Michała, miał za
sobą Uhli/eownę , z której było potomstwo, synów dwóch: Bo-
nifacy i Antoni, córek dwie: Bogumiła i Anna. Trzeci syn
Stanisława Jan, ten miał za sobą G/iatowska , z której syn Je-
rzy, i córka Maryanna oddana w małżeństwo Kiełdbrzuchowi ;
Zygmunt Jerzy sterilis. Ignacy brat Benedykta syn JMichała,
miał za sobą 3Iaryannc Niirzyńskn , z której miał syna Anto-
niego. Fełicyan syn Benedykta będąc kapitanem wojsk Pol-
skich, pojął w małżeństwo Iwo Odachowską bezpotomną; 2(lo
Btichossewicsownę strażnikownę Połocką, z tej miał syna Win-
centego, i córkę Jozetatę. 3/?o Ciwiiiska oboźn. Nowogrodz.
bezpotomną. Atn ma Górską cześnikownę Podolską, z lej spłodził
córek pięć: lAIarcellę, Domicellę , Anielę, Brygidę, Maryannę.
Podczaszym byl województwa Glińskiego, sędzią grodzkim Brze-
skim, z sejmu naznaczony lustratorem starostw, i komissarzem
do oliary dziesiątego grosza. Zaszczycony rangą pułkownika wojsk
Polskich i podstolegd województwa Mińskiego za przywilejem Króla
Polskiego , mieszka w dziedzicznych dobrach Paslowicze zwanych
w powiecie Bobrujskim teraz leżących. Syn drugiego małżeństwa
z Bochtiszeiriczownrj Wincenty, ten w młodym wieku życia
swego liS. będąc wprzód w korpusie kadetów edukowany, w cza-
sie rewolucyi krajowej 171)4. roku znajdując się w wojsku w
szarży porucznika , w potrzebie za ojczyznę między Hobryniem
a Krupczycami życie swoje za jej obronę położył, z sławą swoją
i dla domu swego wiekopomną. Córki Józefa z Bochi/szpwiczo-
wny z tego małżeństwa , i dzisiejszej żony wszystkie w panień-
skim stanie zostają. Antoni syn Ignacego miał za sobą r//<'.rńr«-
drowłcsownę , z której spłodził syna J ó z e f a szambelana dworu
Polskiego, regenta ziemiańskiego i grodzkiego bywszcgo powiatu
Rzeczyckiego a dzisiejszego ziemskiego powiatu Bobrujskiego re-
genta. — Heraldyka IFielądka.
Rudnicki herbu Nałęcz, w ziemi Przemysłkiej. Bar-
lloniiej Rudnicki , o którym pisze Pap7'ocki. Jan z Dancypola
Iliulnieki, z sejmu 1(547. komissarz do uspokojenia granic od
Węgier, Constit. fol. 5. Zofia Hieronima Lipskiego, chorą-
żego Horodelskiego , Ludowika Jana Czapskiego małżonki.
Rudnicki herbu Sas. Tym się herbem pieczętuje Teo-
dozyusz Lubieniecki Rudnicki, e.varcha całej Rusi, biskup Łu-
cki Graeci ritus temi czasy. Są tez Rudniccy w Litwie, z któ-
rych Jan r. 1700. Dominik w zakonie naszym, jest w druku
jego Relacya o cudoumi/m Ukrzi/ioivanef>o Chrystusa obra-
zie w ff^arszawie w kościele Societaf. Jesu, 1724. w If^ar-
s za w te.
Rudnicki — Riidoiiiina. 181
Kudnieki herbu Poraj. Z tych Katarzyna z Iluduik,
była za Stanisławem Tomisławsicini łierbii Świnka, w r. 1595.
Kiuliiicki herbu Rudnica, w Wiclkiej-Polszcze. 3Ia-
ciej Kudnii-ki Ndslęp., mąz wojenny , zostawił syna Felicyana,
ten z W^ieruszowny Kowalskiej, chorijzanki W^ieluiiskiej, spło-
dził dwóch synów : Jł^^drzeja i Wojciecha, i córk«;. Z tych Ję-
drzej zszedł bezpotomny. Wojcieclia zaś sześciu synów zo-
stało: Jędrzej, Wojciech, Jakób , Stanisław, Jan i Pa« cł , z
którycli Wojciecli rotmistrz, w Moskiewskiej stolicy, pro-
chami wyniesiony, zginfłł. Jakób sędzia Bydf^oski. Rudnickieli
z Rudnicy wspominają Księgi Grodzkie Oslrzeszowsliie , w
roku 1 452.
J óze r Rudnicki w r. 1778. dziekan Chetmiuski. — Maciej ko-
mornik ziemski tialiski. — Wawrzenicc łowczy Brzesko liu-
jawski. — Józef wojski JJrzesko Kujawski. — Antoni regent
ziemski 1. w. — Ii a roi miecznik Frzedecki. — W roku 1788.
Józef pisarz ziemski Brzesko Kujawski. — Franciszek wojski
t. w. — Kazimierz podstoli Kruświcki. — Antoni sędzia
fcrodzki Kowal.ski. — Krasicki.
^nAt\\e\L.\. herbu Strzemię. Z małego Rudniezka, w
Lubelskiem województwie, atoli Janowi Rudnickiemu, dla he-
roicznych dzieł i męztwa, z którem się w różnych okazyaeh
j)opisał, do starożytnego z przodków swoich herbu, to jest
Strzemienia, szablę przydano, z pochwałą odwagi jego, na
sejmie r. 1601. czego zęby sukcessorowie jego zażywać mogli,
otrzymał od stanów koronnych approbacyą przez Konslytueyjj,
w roku IG 16. zapisaną. Con.slit. fol. 35. Stanisława Papro-
cki wspomina z tego domu, że w zamku Kamienieckim do
bramy szybko na koniu leciał, w tern wrotny wzwód podniósł,
gdzie gdy konia żarlkiego utrzymać Rudnicki nie mógł , koń
chcąc przeszkoczye otwartą przed sobą dziurę, wskoczył na
byle, któi-e po skale u zamku rosło, tam został dziwną opa-
trznością Boską i z siodłem na bylu Rudnicki, koń w przekop
głęboki zleciał, gdzie nim doleciał, kostka w nim cała nie zo-
stała , Rudnicki trzymając się była i wołając ratunku , salwo-
wany. Mateusz z Anny Giszowskiej spłodził syna Krzysztofa,
męża rycerskiego. Brat Mateusza Stefan, na Świnkach w po-
wiecie Urzędowskim dziedzic. Adam , córka jego Anna z Ja-
nem Trembeckim 1620. ^Ictn Castren. Crucov.
W r. 1778. Jakób Rudnicki komornik graniczny Sandomierski. ^ —
Jacek komornik graniczny Radomski. — W r. 1788. Józef
cześnik Stcźycki. • — Ignacy pisarz ziemski. — Krasicki.
Rudoiuiiia herbu Trąby., w księztwie Litewskiem , z
tą jednak odmianą, że według Okolskiego świadectwa, na tar-
czy, nad zwyczajnemi trąbami trzema, powinny hyc dwn
skrzydła orle rozciągnione , z sobą się barkami stykające , na
182 Ruclomlua.
hełmie zaś nad koruiią mąz zbrojny, rąk po ramiona obudwu
niemający, po piersi go tylko widatJ, a na szyszaku jego trzy
pióra strusie: to Okolslii tom. Z. fol. 231. atoli Iiojałowicz
in MS. same tylko trzy trąby w polu blękitnem składa, każda
z nich z nawiązaniem zóltem , w hełmie zaś u nich , powiada,
że powinny hyc dwa orle skrzydła , a między niemi trzy trąby
nawiązane, jak na tarczy herbu; i to jest pewniejsza, ile że
się teg;o len autor na wielu miejscach napatrzył: przydaje
tenże, że za Króla Jagiełłą czasów, ws|)ominają dzieje Jakó-
bowicza Rudominc, chorążego Rudoniinowskiego. Królowa
Bona, niechęcią jakąś na ten dom ujęta, przytłumić chciała
sła^^y jego, wszakże za jej z Polski wyjechaniem, kwitnąc po-
częli, od dóbr dziedzicznycli Dusiat , ])rzvdon)ek sol)ie przy-
brawszy Dusiatki. Jędrzej Rudomina zostawił dwóch synów:
Jędrzeja starostę Dowgiliskiego, którego syn także Jędrzej, w
zakonie naszym, o którym wielu autorów pisało: Bartoli in
histu7'ta Siiwnsi lib. 4. Bib Hot. script. Societ. 1676. edita.
Joann. J^adasi Pi-eliosae Occtipat. Morien, c. 15. num. 3.
et Anno Dier. Meworab. 5. Septeinbris. Pruszcz forteca
duc/iownaJoL 253. jest także życie jego |)ołożone w żywocie
łacińskim, w. ks. 3Ięcińskiego , 1661. Cracov. i w Polskim
1672. in 12. Kojalow, in JJiscel. jako sam o soł)ie świadczy
w Litewskim herbarzu , ale mnie się go widzieć nie dostało.
Ten skończywszy szkoły i fiłozofji wysłucliawszy, gdy już lat
dwadzieścia i cztery życia swego dopędził , wkroczył był w
konkurreueyą o zacną damę w Litwie: gdy tedy na umówiony
dzień do ślubu zjeżdża, z nagła odmieniwszy swoje inteneye,
sna<5 z natchnienia Boskiego, do ^Vilna się udał, gdzie spro-
szonych gości na ten akt , i sług swoich wraz rozpuciwszy,
sam się Bogu na służbę jego w nowicyacie naszym Wileńskim
poświęcił, w loku 1618. któremu zapisał dobra Giełoże i Ro-
styniany (lul)oc drudzy twierdzą, że w Rzymie do zakonu na-
szego wstąpił). ^V nowicyacie do najniższycli posług z chęcią
się rzucał; trafiło się, że kucharz, niegdy Jędrzeja sługa. Pana
swego torem idąc, do tegoż się zakonu wprosił, gdy tedy ku-
chenne posługi odprawował Jędrzej , on pamiętając na swego
kiedyś Pana , albo sam za niego chciał owe podłe uczynki od-
prawiać, albo folgować w urzędzie, na co mu Jędrzej powie-
dział: Braciszku trzeba nam zapomnieif, czymeś ty był na
świecie, i ja też, czyńmy to, czego po nas ćwiczenie ducho-
wne wyciąga, tyś mi powinien rozkazywać, ja czynie. Taką
pokorą i innemi cnotami zalecony, po nowicyacie , teologji już
w Wilnie, już w Rzymie słuchał, pod który czas miał takie
widzenie przez sen. Świat cały widział, który na ramionach
swoich operaryuszowie Soc. Jesu zewsząd dźwigali , przecież
Rudoiuina. 183
z tej strony, którą na wschód słońca byt obrócony, tym któ-
rzy go tam na sobie trzymali, ciężarem swoim, gęsty pot z
czoła wytłoczył tak ze też w owej pracy omdlewać, i z sil zpa-
dać poczęli : w krótkim czasie widzi Aniołów z nieba zstępu-
jących, którzy kroplisty ów pot, białemi, z czół ich otarłszy
chustkami , przed Panem Bogiem zbroczone chusty składali,
za każdą z nich, ojciec przedwieczny, bogatą od złota i dro-
§;ich kamieni koroną płacił. Patrzącego na to Jędrzeja, jiocząt
jeden z Aniołów pytać się, czyby sobie życzył, i pod której
części świata machinę, swoich ramion nadstawie, a on sobie
wschodnią natychmiast część obrał; Anioł go, jako nowego
dla czci Boskiej operaryusza , ojcu przedwiecznemu prezento-
wał, prosząc za nim, żeby go nowemi i osobliwszemi do lej
pracy ugruntował i wzmocnił łaskami : obiecał P. Bog , i że
miał w tych tam stronach życie swoje położyć, deklaiował,
starszym swoje z pragnieniem postanowienie otwoi-zyć kazał:
nakłonię, prawi, ja ich serca, że ci wtem trudnie nie będą. Ja-
koż skoro tylko ks. generałowi myśl swoje z prośbą otworzył,
nad spodziewanie swoje łacnym go doznał: przetoż dosłucha-
wszy teologji, do Indyi popłynął: w której drodze, lubo sa-
mego Bóg nie jedną niemocą do większej zasługi sposobił,
przecież ile mu i sił i zdrowia stawało, inszym chorym usłu-
gował, nędznych ratował, czem zasłużył sobie, że go wszyscy
w tym okręcie, świętym zwali. Do Goi miasta przypłynąwszy,
do szpitala się zaraz na posługę chorym udał , nadto , nie było
żadnego okrętu , żadnej katuszy , żadnego i najmizerniejszego
człowieka, o których by tak w potrzebach do duszy, jako i do
ciała służących, Jędrzej z miłości swojej ku bliźnim, pieczo-
łowaniem wywnętrzającym się dla nich, nie zabiegał, karmił,
uczył, dysponował, cieszył, żebrał na nich, z taką serca we-
sołością, z taką na siebie i zdrowie swoje niepamięcią, że też
i sam w kwartanę zapadł : dla tego, widząc to przełożeni, a
chcąc zwątlonych w nim sił dźwignąć, najpierwej odmienić
mu powietrze postanowili. Przetoż z Goi do Makaum miasta
wysiali go morzem , ztamtąd do Chińskiego Królestwa ;
wprawdzieć kwartana po kilku miesiącach trapić go przestała,
atoli gorsze po sobie skutki zostawiła , to jest ustawiczną sła-
bość, i nieplonne suchot początki. Ztemwszystkiem Jędrzej w
Chinach stanąwszy, i w prowincyi Fonkien nazwanej, kędy
cieplejszy był kraj , osiadłszy , zaraz się Chińskiego języka
uczyć począł, wielką pracą, ile nad insze języki trudniejszego,
w którym przepolerowawszy się, do apostolskich się koło zba-
wienia ludzkiego zakrzątnął funkcyi , słuchając spowiedzi , i
gorliwe do ludzi kazania czyniąc ; wszakże zepsowane zdrowie,
dłużej mu pracować na chwałę Boską nie pozwoliło , sucho-
184 Rudoiuiiia.
tami albowiem strawiony, w roku 1()3I. 5. Września, poszedł
po koronę sobie niegdy pokazana. Jakoż gdy go o blizkiej
śmierci przestrzezono , z \łeso}ośei;} tę nowinę przYJjjM szv,
zawołał. ,,0 jakom szczęśliwy, ze idę do tego dobra, któregom
zdawna z serca szukał i pragnął." Przed samem skonaniem po-
kazał mu się widomie S. Ignacy, fundator tegoż zakonu, za-
praszając go z sobą do nieba, sam to przytomnym opowiadał,
i jako go widział opisywał. Podczas skonania jego , słyszeli
niektórzy Cbińczykowie, w poblizszym kościele wdzięczną mu-
zykę i zapach osobliwszy: a ks. Julius Alenus, na ten czas
mieszkając w mieście Fou tegoż właśnie czasu, widział w ko-
ściele swoim wielką światłość. Pochowany , z wielkim naci-
skiem Chrześcijan , według zwyczaju tamtych krajów za mia-
stem , z napisem nad grobem , gdzie ludzie w wielkiej mając
opinji świątobliwości tego męża Bożego , siła łask przez przy-
czynę jego odebrali. To wszystko o nim do Polski \yypisal , z
listu ks. Benedykta 3Iattos S. J. ks. ^Yojciech Męciński , po-
tem 3Ięczennik Japoński. Jest w druku ks. Rudominy książka,
tle Regum HegnortniKjue^ mutationibus ^ ac interitu, wydana
juz po jego zejściu, f^ilnae 1652. in Alo , czyli raczej od
niego z "Włoskiego na Polski przetłomaczona, gdy jeszcze był
świeckim. W prefacyi ma hyc żywot jego opisany, ale mnie
się tej książki nie dostało widzieć.
Maciej Rudomina, syn Jędrzeja, o którym «yzej, starosta
Uciański, sla\yny żołnierz, spłodził córkę Annę Scipionową, i
czterech synów : Jana , Tomasza , Wawrzeńca i 3Iarcina. Z
tych Marcin dworzanin Króla Stefana, umarł w Grodnie przy
d\yorze. Wawrzeniec także , starosta NIder|»(dski , rotmistra
usarski , od postrzału pod Wendą ledwo wyleczony , pod Fe-
linem, kawalerską śmiercią na j)łacu poległ, z Fełicyanny W o-
łowiczowny , córka jego Anna, była za Pacem Stefanem, pod-
kanclerzym Litewskim, syn zaś Stanisław, dworzanin królew-
ski, młodo umarł w Warszawie. Jan, trzeci syn Macieja,
yyojski Bracławski , we wszystkich e.\pedycyach za Stefana
Króla męztwem wsławiony, zona jego Tołoczkowna, z której
synowie: Paweł, Jeizy, Jan, Piotr i Krzysztof. Z tych 1. Pa-
weł, w potrzebie pod Derptem zabity, 2. Jerzy, zginął pod
Chocimem, pogrzebiony z ojcem svyym w Wilnie, w kościele
00. Bernardynów. Siostry jego i drugich braci, były cztery;
z tych 3Iagdalena, zakonnica Benedyktynka w jNieświeżu, Ka-
tarzyna dostała się w małżeństwo AVacławowi Biegańskiemu,
podstolemu Oszmiańskiemu , 3Iaryanna Janoyyi Narburtowi,
podkomorzemu Lidzkiemu, Fełicyanna Krzysztofowi Korsako-
wi, podkomorzemu Potockiemu. 3. Jan, najprzód chorąży, a
potem kasztelan Nowogrodzki, pod Chocimem odwaga się jego
Rutloiuina. 185
pokazała , juz ua ten czas rotmistrza usarskiego , kiedy z dru-
giemi trzema chorąg^wiami , szes'cdziesiąt tysięcy Turków, na
obóz nasz nacierających , odpędził , tam brata swego rodzo-
nego zabitego utracił, sam w rękę raniony, pobitych drugich
w tejże okazyi kompanji ciała, w Nowogrodzkiej parafji solen-
nie pogrzebł , z marniurofl"vm nagrobkiem, i z swojej iV)rtunv
wieczną fundacyą uczynił, aby co tydzień, za dusze tychże po-
bitych, msza się święta odprawowała. Z tąż odwagą stawał
i na wojnie Indantskiej : nią/, wielkiej nauki, %\-\ dał według
Kojat. in JJS. lubo bez imienia, wierszem Polskim opisaną
loojuę Cńoeims/iC, a to dla tego, że w Łacińskich historyach
do druku podanych , przez inwidyą , niektórych sławie i męz-
trt-u ujęto, a drugim niesłusznie więcej przypisano: to Kojał.
Posłował na różne sejmy, 1623. komissarz do ta-\y, Consfi/.
fol. 10. 1629. deputat na sądy fiskalne. Cunstit. fol. 18. i
1632. do lustracyi niektórych dóbr, Constit. fol. 6. z Horo-
dyjskiej córka jego Anna. zaślubiona Jędizejowi Radzimińskie-
mu , podkomoraemu Zmudzkiemu, synowie zaś dwaj, 3Iichał
i Gabryel: umarł ten Jan 1646. któremu bracia Piotr i Krzy-
sztof, nagrobek w \^ ilnie u 00. Bernardynów wystawili.
Starowol. in .Uoni/m. 4. Piotr, dworzanin królewski, starosta
Uświatski, chorąży Bracławski. kasztelan Derpski. umarł Smo-
leńskim kasztelanem , w 3Ioskiewską i Inflantską e.\pedycyą,
pi*zez dziesięć lat z obozu nie WAJeżdżał, pod stolicą Moskiew-
ską posfizclony . posłował na konwokacyą 1632. i 1635. na
sejm . zkąd l)Nł deputatem naznaczony na trybunał skarbowy
Wileński. Constit. f. 5. Złączył się był dożywotnie z 3Iar>ną
Abrahamowiczowną , Iwana wojewody Smoleńskiego córką , z
której został syn Jan, wprzód chorąży, potem marszałek Bra-
cławski, starosta Uśvyiatski, rotmistrz królewski 1651. w obo-
zie umarł : żona jego KrystAua księżniczka Sanguszkowna, wo-
jewodzanka ^Yilebska, ale z niej potomstwa nie było. 5. Krzy-
sztof, pod chorągwią Karola Chodkiewicza, na wojnach, In-
llantskiej, ^Yoloskicj i Moskiewskich, rycerskiej szukał sławy,
marszałkiem był potem Braeławskini, dalej kasztelanem Poło-
ckim, z tym go tytułem wspominają Konstytucye 1653. ko-
missarzem do zapłaty wojsku, pod tenże czas, traktat o granice
z Moskwą , od inszych przez lat piętnaście tentowany , szczę.-
śliwie do skutku przyprowadził, umarł wojewodą Mińskim,
łubom ci ja go w pierwszym tomie , z niewiadomości opuścił,
miał za sobą Tyzenbauzownę, z której synów czterech spłodził
(o Felicyannie wojewodzance Glińskiej, że żyła z Eliaszem Ko-
morowskim cborąŻNTn AVilkomierskim , czytałem , rozumiem
że tego Krzysztofa córka). Piotra Rudoniinę Dusiatskiego, ten
najprzód był chorążym Oszmiańskim, rotmistrzem królewskim,
186 Rudo wski— Rudziej ewski.
potem starostą Starodubowskim , pułkownikiem , marszałkiem
trybunału Wileńskieg^o 1679. Konstytiicya 1667. fol. 14. w
nagrodę krwawyeh zasfug^, mianowicie w dziełach rycerskich
po Mieiokrotnie wyświadczonych, dobra, przed unią kiedyś
kniaziowi Michałowi Obałiiiskiemu konferowane, w ziemi Wil-
komierskiej lezące, wieczneni dziedzicznem prawem temu Pio-
trowi puściła , syn jego z Sułistrowskiej Jerzy stołnik Miński.
Krzysztofa chorążego Wiłkomierskiego, zona jego Isajkowska.
Bogusława , ten w potrzebie pod Werkami z Moskwą poległ,
i Zygmunta kanonika W^ileńskiego, ale miodów szedł do grobu:
poty synowie Krzysztofa wojewody 3Iińskiego. Tomasz, ostatni
syn Macieja, brat Jana, Wawrzeuca i Marcina, starosta Daw-
gieliski , rotmistrz usarski , swoim kosztem , Lucin, Kritzburg,
Dinemburg Moskalowi odebrał , umarł z postrzału pod Feli-
nem , synowie jego, Janusz i Tomasz: z tych Janusz spłodził
trzech synów. Piotra podczaszego Orszaiiskiego , Tomasza po-
rucznika usarskiego, i Kazimierza. Tomasz zaś brat Janusza,
zrodził Konstantego, ten Tomasza dworzanina królewskiego.
Wprawdziec Okoluki inszą osnowę tego domu u siebie poło-
żył, ale ja idę za piórem Kojalotoicza in 3JS. Krom tych je-
'szczem tych czytał: Adam w powiecie Pińskim 1674. N. sta-
rosta Raduński miał za sobą Chalecką, siostrę^ 3Iichala oboźnego
Litewskiego. N. zona jego Maryanna córka Bogdana Ogiń-
skieg^o. Antoni temi czasy podkomorzy Bracławski , którego
brat rodzony Józef, w zakonie naszvm ś. t. doktor , rektorem
rządząc kolłegium 3Iińskie, zyc przestał, ten Antoni fundował
dla naszych missyą Dukslańską. j\. Rudomianka Alexandra
Ogińskiego starosty Uświatskiego , druga Piotra Ogińskiego,
N. Krzysztofa Lwowicza wojskiego Włodzimierskiego , mał-
żonki. Krystyna zakonnica S. Benedykta 1676.
Stanisław Rudomina w r. 1778. stolnik Bracławski. — Antoni
komornik Bracławski. — Antoni (ten sam czy inny) łowczy
Starodubowski. — Hrnsicki.
Rlidowsk.! herbu Prus 2do , w ksicztwie Litewskiem.
Paweł Rudowski w Bełzkiem województwie poborca 1595.
Constit. fol. 676.
Riidwanowski ^ w ziemi Sochaczewskiej , Konstan-
tyn, Paweł i Jakób Kudwanowscy, podpisali elekcyą Jana III.
Króla Polskiego.
Rudziej ewski herbu Kościesza, temi czasy w Kra-
kowskiem województwie. Z tych Ludwik Bogusław podczaszy
Bracławski 1674. roku miał za sobą Drozdowską, a podobno
i drugą Ankwiczownę chorązankę Nowogrodzką , syn jego
Ignacy Rudziejowski , także podczaszy Bracławski , umarł w
Paryżu młodzianem : ja czytam Remigiana podczaszyca Bra-
Riidzieiiski— Rudziński. 187
cławskieo;o , jest w druku jego wiersz Polski, pod ł\-tułem :
Złota Powódź , 1688. in fol. siostra rodzona Ludwika pod-
czaszego Konstancva , urodzona z Czvzownv,^ bvfa za Janem
Podolceni. Są zda mi się Rudziewscy herbu Slepowron.
RlidzieuslŁi herbu Zaręba^ w Wielkiej-Polszcze i w
ksicztwie Litewskiem. Stanisław Rudzieński , mąz wojenny,
M' Litowskieni wojsku zold prowadząc, tanize osiadł. Jan i Ję-
drzej 1700. Rogusław Kazimierz Rudziailski w tymże roku.
Niewiem czy nie do tycłi należy Jan z Rudzicy kanonik Gnie-
źnieński 144.3. AValcntyn Zaręl)icz Rudziński w Orszańskiem:
synowie jego Benedykt , Jan , Samuel i Teodor.
Rlitlziliski herbu Prus 3lio, w Czerskiej ziemi, piszą
się z Rudna. Dom starodawny w księztwie 3Iazowieekiem.
Mnie się jednak niedostało czytać dawniejszych jego przod-
ków. W roku tylko 1569. znajduję in ^Icta Castr. Ciechan.
W^ojciecha Rudzińskiego, który źył w dożywotniej lidze z Kon-
stancyą Łączyńską herbu Nałęcz, córką ^Vojciccha z Jadwigi
Pokrzywnickiej , jako się informuję, z trazakcyi działu dóbr
nowego Łączyna , między tą żoną jego , i siostrą jej rodzoną
Jad>yigą , ^Valcryana Bukowskiego małżonką. Zostawił ten
Wojciech z tejże żony potomstwo. Samuel Stanisław Rudziń-
ski, najprzód chorąży Czerski, posłował na sejm 1659. I 1662.
Constit. Jol. 2. a potem kasztelan Czerski, złączył się był do-
żywotnie z Maryanną Grabionczanką stolnikowną Czerską, z
której jedna córka zaślubiona Ostrorogowi staroście Garwo-
lińskiemu , druga Teresa, Antoniemu Radzimińskiemu kaszte-
lanowi Ciechanowskiemu , i syn Kazimierz , teraźniejszy ka-
sztelan Czerski , pułkownik królewski , deputatem był na try-
bunał koronny w roku 1712. i w roku 1725. marszałkował w
nim 1737. żona jego Więcka, z niej syn Franciszek eześnik
koronny, starosta Kruświcki , marszałkował izbie poselskiej
1740. złączył się dożywotnie z Tarłowną kasztelanką Lubelską.
Marek miecznik Czerski i Felicyan 1674. ^^'ladysław w zako-
nie naszym, rządził prowincyą Litewską od roku 1670. I aka-
demią Wileńską , i uoh icyat tamże.
Tenże Kazimierz Rudziński kasztelan Czerski, potem wojewoda
Mazowiecki, w powtórnem małżeństwie z Autoniną Nowosielską
spłodził 311 chała Rudzińskiego starostę Cbęcińskiego potem wo-
jewodę Mazowieckiego . wszedł w śluby małżeńskie z Elżbietą
Potocką kasztelanką Słońską , z tą zostawił potomstwo : syna
Antoniego, córki Barbarę za 3Ioszvńskim marszałkiem w. ko-
ron. Maryannę za Przebendowskim; Wiktoryą za Janem Nepo-
mucenem Zboińskira starostą Mszańskim. Kazimierz Rudziński
starosta Korytnicki poseł na sejm za laski Krasińskiego oboźnego
wielkiego koronnego, i Elżbieta Panna. — Heraldyka fFie-
lądka.
188 Riidziuski— Rudzki.
RudKiński herbu Rawicz, w ziemi Łukowskiej. Felix
seibor Krassowski , pierwszy, od dóbr Rudy, nazwauy był Ru-
dziński, synów jego dwócb zostało: 1. Piotr, którego z Ko-
ryckiej syn Stanisław , ten z Chełcłiowską spłodził syna Jana
sterilem, i córek dwie, Krystynę Jerzemu Paszkowskiemu,
Jadwigę Łaskiemu , zaślubione. 2. Maciej, temu Wyszkowska
czterech synów powiła, Jędrzeja, Wojciecha, Lenarda, od
którego potomstwo zostało , i Jana , którego córka l»yła za Se-
bastyanem Sobolem. Paweł stołnik Łukowski, i Józef 1674.
N. cześnik Łukowski , zona jego Konstancya Radzicka , pisa-
rzowna ziemska Zakroczymska.
Rudzki herbu Abdank^ w ziemi Czerskiej, piszą się
z Rutki. Jan Skarbek Rudzki , pisarz ziemski Czerski, poseł
na sejm 1703. ztamtąd komissarz do liiberny, Constit. /'. 12.
a potem podkomorzy 1724. i poseł powtóre na sejm. Michał
Antoni proiioszcz Przybyszewski , osoi)liwiej nabożny do S.
Xawiera 1696. Rudzka Teresa, Stefana Krasińskiego: N.Jana
Bardzińskiego : Barbara Jana Leszczyńskiego : Konstancya
Piotra Włodka, małżonki. N. miał za sobą Boniecką. Jerzy
Dorotę Leszczyńską.
Wr. 1778. Walenty Rudzki komornik ziemski Czerski. — Krasichi.
Rudzki herbu Prawihic. Stanisławowi Rudzkiemu,
kanonikowi Krakowskiemu, proboszczowi Wiślickiemu, u.Szy-
szkowskiego biskupa Krakowskiego, w rzeczach ekonomicznycli
dobrze zasłużonemu, zmarłemu w r. 1631. wieku swego 44.
w katedrze Krakowskiej nagrol)ek położony, z tvm łierbem.
Maciej Alexander S. Theol. i J. U. Doctor 1643. Jan Ru<ki
kanonik W^armiński, kollegium naszego Brunsberskiego dol)ro-
czynnie ratował. Ara gratitudinis. N. podsędek Zakroczym-
ski 1674. i Sebastyan w województwie Rawskiem. Stanisław
z sejmu 1601. naznaczony do rewizyi ksiąg grodzkich i ziem-
skich Liwskich. Constit. fol. 756.
Wojciech Rudzki w r. 1778. chorąży Radomski. — Kt^asicki.
Rudzki herbu fJ^ęiijk, w księztwie Łitcwskiem , czyłi
Rutski. Stanisław w roku 1580. pod Newlem mężnie się
potykając, połegł na placu odważny rotmistrz. Adam sędzia
ziemski Mozyrski. Constit. 1609. fol. 911. N. podstarości
Mozyrski , komissarz do granic z sejmu 1620. Constit. f. 15.
Maciej, o którym Konstytucya 1662. /o/. 19. mąż wojenny.
N. była za Konstantym Judyckim stolnikiem Rzeczyckim. Józef
welamin Rudzki, melropidita Kijowski i całej Rusi, ten z he-
retyckich błędów, do kościoła prawowiernego katolickiego na-
wrócony, wysłuchawszy w Rzymie teologji , wszystek się wy-
dał, na pomnożenie i i-ozkrzewienie jedności między Rusią
schizmatyczałemi , tejże pracy gorliwie dopomagał B. Jozafat
Rudzki. 189
Kuncewicz, arcybiskiij) Polocki, i iiicczcniiik ; siła robił, zęby
był te świ«;te iiitencye do skiilku przyprowatlził, siła i cierpiał,
osobliwie pod pseudo metropolity Kijowskiego, syn to był wo-
jewody Wołoskiego , ten i berbeleni i ()ot«^'gą, na metropolią
wdarłszy się, scbizmę na Ukrainie utwierdzał, akademią wpra-
wdzie w Kijowie fundował , ale do niej kalwińskich profes-
sorów zaciągnął. Z kościoła S. Zofji, tainze miedzianą blachę,
od Kijowskich ksią/.ąl włożoną, i z drugiego kościoła S. 3Ii-
chała, zdarł, i z inszemi skarbami do Konstantynopola wy-
wiózł. Usychało na to serce Rudzkiego : dopieroź gdy się sam
do 3Ioskwy z posłami królewskiemi wyprawił, a widział, ze
jego święte zabiegi koło unji , daremne i bez pożytku oschły :
przetoz wróciwszy się nazad do Litwy, zakon S. Bazylego no-
wemi konstytucyanii obostrzył, w ludzi uczonych i pobożnych
rozkrzewił. Pocieszył go P. Bóg nawróceniem Maxyma Mele-
cyusza Smolryckicgo , ten najpryncypalniejszą bvł okazyą bun-
tów, i zamordowania od Witebszczau B. Jozafata Kuncewi-
cza, po którego zabiciu, wiszącej nad sobą lękając się kary,
wcześnie się był do Konstantynopola, ztamtąd zaciekł się do
Jerozolimy, szukając u patryarchów tych miejsc, jakiejkolwiek
folgi, na szarpiące się sumienie o niewinną krew Jozafata, któ-
rej odv nie nalazl, wrócił się do ojczyzny 1627. gdzie i z ko-
ściolem się Rzymskim pojednał, i żarliwym się stał jedności
j)omnożycielem , az do śmierci, ta przypadła na rok 16.33. w
Manasterze Dermaiiskim , gdzie był archimandrvtą, nie bez
suspicyi , zadanej sobie trucizny : prosił blizko przed skona-
cniem, żeby mu było breye Urbana VIII. Papieża, na arcvbi-
skupslwo Hierapolitańskie sobie konferowane , w którem go
tenże Papież od schizmy rozgrzeszał, w rękę po śmierci wło-
żono , wszakże z zapomnienia , ledwo mu w pięć godzin po
skonaniu, toż breye, jak sam chciał, złożone było, to dziwna,
że go zaraz skupionemi palcami tak ścisnął, że mu go nikt,
lubo drudzy tak mocno mu wyciągali, że aż całego trupa z tru-
mną ciągnęli, wyjąć nie mógł. Gdy się ta rzecz publicznie
rozniosła , niektórzy kładli mu w drugą rękę , list patryarchy
Konstantynopolitańskiego, ale ręki od niego martwej uniknął,
rękę na pięść złożywszy. Przez cztery niedziele tak ciało jego
leżało. Nadjechał w tem Rudzki metropolita, który ciało Smo-
tryckiego nawiedził, a gdy po l)reye apostolskie posiągnął, ten,
który inszym ruszyć go i gwałtem niedał , jemu bez żadnej
trudności puścił go, które przeczytawszy w około stojącym,
skoro nazad do ręki Smotryckiego przyłożono, ta go tak zno-
wu ścisnęła , że go nikomu wyjąć sobie niepozwołiła. To Ja-
kóh Susza Biskup Chełmski w życiu B. Jozafata Męczennika
fol. 112. atoli Albertus Cortiscius Soc. Jesu, który miał
i'JO Riikiewicz— Riilikowski.
kazanie na pogrzehie teg;o Smotryckiego, i podał go do druku,
z atestacją samegoz Józefti Rudzkiego metropolity , klóry
oświadcza, że tak si(^' działa wszystka rzecz, jak on lani pisze;
jakoż ł)ył sam przy tern, i patrzał na to tenże Cortiscius ^ po-
wiada: że tej karty już nazad Smotryokiemu nie oddano, ałe
ręka, która ją trzymała i pałce, lak liyły potem wolne, jakł)y
człowieka spiąceg-o , a nie umarłego. Umarł ten Rudzki w do-
brej starości, kościołowi Bożemu wiełnii zasłużony, w roku
1637. od naszycłi na śmierć dysponowany. Urłian VIII. w łi-
scie swoim zowie go Atlantem Unionis , Columnam Eccle-
siae Atunnsium Russiae. Z Polski si«' ci Rudzcy wynieśli do
Litwy , atoli i podziśdzień jeszcze drudzy w ziemi Czerskiej
kwitną. N. wojski Radomski , córka jego Anna była za Macie-
jem Kowalskim stolnikiem Sieradzkim. Stanisław cliorąży
CzernIecbowskI 1718. Jakób 1674. Alexandra syn Wojciecb,
miał za sol)ą \tno roto Katarzynę Zełeclieńską podczaszankę
WIzką, z Przanowskiej , siostry rodzonej prymasa, urodzoną,
z tą zostawił córkę Teresę , ta żyła z Słomką łowczym Czer-
skim i syna Walentego Antoniego , męża rycerskiego , umarł
w obozie pod Kowlem, w^ roku 1716. w Jasionie pocbowany,
2</o voto z Jagniątkowską , z której syn Józef I Hieronim, ten
sobie stan duebowny obrał, tamten z Heleny Jezierskiej, stol-
nikowny Łukowskiej, sj)łodził trzy córki. Staroicolski Orat.
tn ob/tum Sig-ism. III. wspomina Alexandra Rudzkiego , że
pułkownikował w ojsku Dymitra zmyślonego Cara , przeciwko
Moskwie 1607. N. w Lubelskiem, pojął Zofią Weiberownę,
wojewodzankę Cbelmiiiską, pozostałą wdowę po Janie Sapieba
staroście Uświatskim.
]R,lMtLiewicx /ie}'bu Hippocenfaurus , w księztwie Li-
tewskiem, w powiecie Grodzieńskim, piszą się Rukiewicz Dow-
mand , Mikołaj Rukiewicz w Żmudzi 1621. Jan deputatem
był do podpisania pacta conrenla Władysława IV. Krzysztof
w Żmudzi 1632. Stefan podkomorzy Parnawski , sędzia gro-
dzki Grodzieński 1665. Dwa Grodtiensis fol. 58. Stanisław
instygator w. ks. Litewskiego. Ignacy podczaszy i sędzia Gro-
dzieński, Konstantyn stolnik OrszańskI , 1700. łiwitnęll.
Jakób Rukiewicz w r. 1778. podczaszy Grodzieński. — Krasicki.
Rlllikowsk.! herbu Nałęcz , w^ Bełzkiem wojewódz-
twie. N. Rulikowski, temi czasy podczaszy Bełzki, ma za sobą
Teofilę Kurdwanowską podstolanlic Halicką.
Duńcsewski i lViel([dek utrzymuj.-} że Kulikowscy nie herbu Nałęcz
ale Korab używają ; przytem Wielądek taką obszerniejsz.-j dorau
tego umieszcza procedencyą. —
Kulikowscy herbu Korab pochodzą z JVielkiego Poradoum w woje-
wództwie i ziemi Rawskiej zostającego, od dawnych lat z Pora-
dowskiemi jednego są działu , którzy więcej jak od 300. lat ztam-
Kulikowski. i»l
tąd w województwo Bełzkie przenieśli się , i z Porodowa na Ru-
likotuie , Kadlubhkach itd. dziedzicami zostiiją , i Rulikowskiemi
pisali się. Z tych J a n z Poradowa na Riilikowie i Kadłubiskach
w województwie Belzkieni Kulikowski wojski Liibaczewski z 5?/-
chodolską ożeniony, miał czterech synów, to jest: Jerzego
miecznika Belzkiego , który miał za sobą Gol{>biotvską , zszedł
bezpotomnie. Drugiego Marcina pułkownika w wojsku koronnem,
który na wojnie w czasie bezkrólewia zginą! niezostawiwszy po
sobie żadnego potomstwa. Trzeciego Tomasza, który z Kory-
tkoiuną sterilis . Czwartego Michała z Gozdzicką ożenionego, i
córek dwie: Teresę w klasztorze Lwowskim zakonu Ś. Brygitty
zakonnicę, drugą Maryannę za Osieckim będącą, od których zo-
stało potomstwo niżej wyrazić się mające. Tenże Michał Ku-
likowski, a syn czwarty Jana spłodził z Coif/j/fA'^? synów czte-
rech : Jana ićtóry ożeniony z Niezabitowska zszedł bezpotomnie.
Drugiego Marcina, który w czasie, bezkrólewia bezpotomnie
umarł. Trzeciego Mikołaja reguły S. Franciszka zakonnika.
Czwartego Stanisława, kiÓTy z Mirecką spłodził Mikołaja,
który to Mikołaj już prawnuk Jana wyżej położonego miał za
sobą Malyszyitską , który żył lal 108. a żona jego lat 115. żyli
zaś z sobą w małżeństwie lat 80. i oboje (będąc na dewocyi w
Sokalu u 00. Bernardynów, jednej kwadragezymy w r. 1699.
pomarli. Ten Mikołaj przedal dobra Kadliibiska N. N. Domań-
skiemu w województwie Bełzkiem leżące , podobnie jak i ojciec
jego Stanisław przedał dobra N. N. zwane. Od wyż rzeczo-
nych Mikołaja i Małyszyitskicj małżonków idzie dwóch synów,
a praprawnuków Ja n a , jeden S tanisł a w , dóbr AJozdzarki dzie-
dzic, który z Stępkowską ożeniony, spłodził Franciszka stol-
nika Liwskiego , który Franciszek z J(irczeii'skq spłodził M i -
chała cześnika Buskiego, a ten z Józefą lValewską spłodził syna
jednego Leona, i córek cztery, to jest: Joannę, Wiktoryą,
Maryannę, i Magdalenę. Leon zaś syn Michała (który do-
bra Mozdzarki przedał Potockiemu wojewodzie Kijowskiemu,
miał za sobą dwie żony, Szaszkiewiczowny , wziąwszy siostrę
drugą po siostrze, z którycli obydwóch żon jest potomstwo, Joanna
zaś córka Michała oddana w małżeństwo wojewodzie Gackiemu,
a druga córka Wiktoryą poszła w zamęźcie za wojewodę Gór-
skiego, z tycli obydwóch córek jest pro/es. Slaryanna zaś i Ma-
gdalena córki pomienionego Micliala steriliter decesserunt. Drugi
zaś syn Mikołaja z Małytzyiiskiej wodzony , a brat Stani-
sława Jlichał stolnik Buski, dóbr Sniatycs w województwie
Bełzkiem leżących dziedzic , który z Sokolnicką spłodził trzech
synów , Marcina sterilem , Jana steritem , Józefa podcza-
szego Belzkiego , i Annę za N. Zelskim pułkownikiem w wojsku
koronnem, i komendantem fortecy Zamojskiej. Tenże Józef pod-
czaszy Bełzki, a syn Michała stolnika Buskiego, a zaś Jana
wzwyż położonego prapraprawnuk, który to mąż wielkiemi przy-
miotami i zasługami w ojczyźnie zaszczycony, jako to sprawowa-
niem urzędu lunkcyi deputackiej z województwa Bełzkiego na
trybunał koronny w roku 1739. przykładnie dopełnionego, tudzież
poselstwem na sejm walny Warszawski z tegoż województwa
Bełzkiego w roku 1746. pracowicie dla ojczyzny i nieskazitelnie
odbytym , miał za sobą Teofilę Kiirdwanowską podczaszankę La-
lyczewską , i tenże odprzedawszy dobra Sniatycze , kupił dobra
192 Ruiiiel.
Homiali/csc , a tak będąc , tychże dóbr Homialijcze w wojewódz-
twie Bełzkiem jako też Swiesz-czowa i Garbatej lVoU w woje-
wództwie Ruskiem , a ziemi Chełmskiej , niemniej dóbr Motowi-
dfowki z przyleglościarai w województwie Kijowskieni leżących
dziedzicem , znaczny potomkom swoim zostawił majątek : spłodził
z tąż Teofilą Kurdwanowską podczaszanką Lalyczewską syniiw
dwóch: Michała i Ignacego, i dwie córek: Maryannę i Te-
resę. Michał więc urzędem podczastwa Bełzkiego po ojcu
swoim Jozefie od N. Króla zaszczycony , dóbr Homiatycze dzie-
dzic, któren w roku 1768. w województwie Bełzkiem będąc na
sejm walny Warszawski obrany posłem , chwalebnie i pracowicie
tę funkcyą sprawował , miał za sobą Teresę fVitskq , z którą
spłodził Teofilę za hrabią Klemensem Leszczyńskim będącą, Lu-
dwika i Maryannę *^e;v7e*, i Wincentego dóbr Ilomiati/cz po
ojcu swoim w województwie Bełzkiem , i polowy dóbr Motowi-
illowki w województwie Kijowskieni leżących dziedzica żyjącego,
który z Eleonorą hrabianką Leszczi/iiską spłodził ad p?'aesens
Władysława i Kajetana. Józef zaś także syn Michała
podczaszego Bełzkiego, a brat Wincentego, steriliter dccessit.
Ignacy zaś ad praese/is chorąży ziemi Parczewskiej brat Mi-
chała, a syn Józefa podczaszego Bełzkiego,, a zaś Jana naj-
pierwej położonego praprapraprawnuk, dóbr Swirszczowa , Gai--
batej ff^oli w ziemi Chełmskiej , a zaś połowy dóbr Motouiidłowki
z przyległościami w województwie Kijowskieni leżących po ojcu
swoim Józefie, działem na siebie spadłych, i przez siebie nabytych
dóbr miasta Świrze zwanych z przyłegłemi wsiami takoż w ziemi
Chełmskiej nad rzeką Bugiem leżących dziedzic żyjący, miał za
sobą Maryannę Galęzowską skarbnikownę Krasnostawską, z kiórą
spłodził Józefa, Ludwika i An toni eg o żyjących, a zaś Ka-
jetana, Kaspra, i Zofią w młodym kwiecie wieku swego zmar-
łych. Ten to mąż znakomite ojczyźnie swojej i obywatelom ziemi
Chełmskiej dał dowody , w różnych magislraturach w tejże ziemi
dla pożytku obywateli zasiadając, nie żałował wydatków, jako też
dla publicznej usługi funkcyą deputacką w roku 1788. na trybunał
główny koronny Lubelski będąc z tejże ziemi Chełmskiej wybra-
nym, znakomicie i przykładnie z niemałym expensem sprawował,
z poM^szechną od obywateli wdzięcznością za przykładne admini-
strowanie sprawiedliwości. Od tegoż Józefa podczaszego Beł-
zkiego wyżej wymienionego idą córki dwie wyżej wyrażone, Ma-
ryanna za N. Mężyńskim będąca sterilis t Teresa za Łukaszem
Węgleńskim mężem doskonałości i cnót znakomitym , z których
córek trzy i syn, to jest: Róża żyjąca dwuniężna , hno za Fe-
lixem Olędzkim chorążym Buskim będąca, w powtórnera zaś mał-
żeństwie za Wincentym Bonieckim podstolim Chełmskim : z pier-
wszego więc małżeństwa jest Józef, Karolina i Izabella. Druga
córka Łukasza Węgleńskiego podkomorzego Chełmskiego Ma-
ryanna za N. Skarżyńskim będąca. Trzecia córka Julianna w sta-
nie panieńskim zmarła. Tegoż Węgleńskiego podkomorzego Chełm-
skiego z Kulikowskiej Teresy urodzony Onufry syn podczaszy i
sędzia ziemi Parczowskiej. — To ff^iełądek.
'R\vaike\ herbti Poraj ^ to jest róża w czerwonein polu,
tak jako i Zaliilscy , to o Rumelach Prusakach pisze MS. o
Familiach Pruskich.
Riimiejoivskl— Riipiiiei¥ski. id^
!RliniicJowsk.i herbu ff^czele czy R omieniewski^
w Wielkiej-Polszezc. N. Riimiejowski miał za sobą Konarską,
siostrę rodzoną dwórli wojewodów Pomorskich. MS. Konopa/s.
RunoYVS]&.i /terbu Drya, w ziemi Czerskiej i Chełm-
skiej. Mikołaj z Runowa stolnik Czerski 1525. r. podpisał de-
kret Mazowiecki przeciwko heretykom , u Lubien, in f^ilis
Episc. Płoc. Stanisław Runowski , najprzód podscdek , a po-
tem sędzia ziemski Chełmski, posłował na konwokacyą 1632.
którą podpisał, a w roku 1638. naznaczony był do rewizyi
ksiąg' ziemskich Cliełmskich, Constit. fol. 43. leży w katedrze
Krasnostawskiej.
Riuiowski herbu Nałęcz^ w powiecie Nakielskim.
Rupiliewski herbu Sreniawa^ w Krakowskiem wo-
jewództwie, z Ujejskiemi jednej/.e dzielnicy, bo się piszą z
Ru|)niewa Ujejscy. Agnieszka liyła za Jędrzejem Misiewskim.
Stanisław Rupniewski , dziedzic na Nadzowie, Jełowicach,
Bolowie, z Zabawską zostawił dwie córki: Masłomiecką i
Trepczynę, synów zaś czterech : Hieronima, ten młodo umarł,
Wojciecha, ten z Korzeiiską 3Iacieja córką, miał potomstwo,
Przecława, który z Sadłowną , a potem z Barbarą Zbylitow-
ską, podsędkowną Krakowską, wkraczał w kontrakty małżeń-
skie , z pierwszej były dzieci. Samuel, czwarty lirat ich, ten
z Porębską Piotra córką, zostawił sukcessorów : to Baran.
Michał Krzysztof kasztelan Sądecki , starosta Lelowski , zona
jew«) Anna Teofila Przyjemska, umarł roku 1670. i z niej syn
młodo zniknął, córka zaś jedna Anna Barbara, dostała się w
małżeństwo Franciszkowi Szembekowi , kasztelanowi Kamie-
nieckiemu, umarła 1706. r. druga Anna Józefa, Karmelitką
bosą została. Był ten Michał wprzód wojskim i podwojewo-
dzym Krakowskim, pod który czas, komissarzem z sejmu
1661. do granic od Węgier, był naznaczony, Constit. f. 34.
a w następującym roku 1662. komissarzem na trybunał fiskal-
ny, Constit. fol. h. marszałkował tymże sądom. Zamek Le-
lowski ogniem zdezelowany, restaurował z gruntu, czego
wdzięczna Rzeczpospolita, pewną mu summę na temże staro-
stwie deklarowała. Arryańska sekta w ten się tez przezacny
dom wcisnęła była, z której on się pierwszy, za staraniem na-
szych , wyplątał , i synowca swego swym przykładem do tego
pociągnął: miał zda mi się i drugą żonę za sobą, Bidzińską,
córkę Samuela, z której potomstwo zostało. Wojciech kaszte-
lanie Sądecki 1674. podpisał elekcyą Jana III. Stefan wnuk
kasztelana Sądeckiego, z matki Heleny Ożarowskiej urodzony,
najprzód Krakowski, Poznański i Sendomierski kanonik, po-
tem biskup Likopolski, i sulTragan Lwowski , dalej biskup Ka-
mieniecki, z tej infuły, postąpił na Lueką, z niej do grobu r.
Tom Vin. " 13
194 Rupiiiewski.
1731. Był to paslerz przykładnego życia, przy wierze kaloli-
cklej przeciwko dyssydentom gorliwy, prezydując tizv razy na
Irybunale skarljowym, nie skorriiinpowany. W Kamienieckiej
dyecezyi , jio odebraniu Kamieńea Podolskiego, zasiawszy ko-
ścioły jedne spalone , diugie opustoszałe , najprzód panów i
dziedziców dóbr , do budowania nowycli domów Boskich za-
cli(;cił, erekcye plcbanji potzynii, j)lei)ananii poosadzał, na de-
kanaty dyecezyą podzielił, dobra duchowne pod czas wojny
Tureckiej oderwane kościołom, windykował, katedrę swoję
kanonikami zasadził; źcby Turkom pogianicznym, Chrześcijan
nie przedawano, świątobliwie przestrzegał: prowentów biska-
j)ich znacznie przyczynił. Wizytujiic s\ł oje dyeeezyą, sam spo-
wiedzi słuchał, sam katechizm dla ludzi miewał, i insze apo-
stolskie funkcye odprawow ał : na reparacyą kościoła katedral-
nego w Kamieńcu, i na ołtarz, kilkadziesiąt tysięcy z swojej
szkatuły wysypał ; na katedrę Łucką , po jej zgorzeniu , na
dwakrod sto tysięcy , którą daleko więcej i okazalszą i ozdo-
bniejszą niz pizedtem była wysławił. Tym/.e ogniem zni-
szczony kościół i klasztor S. Brygllly w Łucku, swoją szczo-
drobliwością z j)opiolu d/.wignąl. W Pińsku ciało w. ks. Ję-
drzeja Boboli cudami wsławionego, przez sublewacyą uczcił,
i proces do kanonizacyi jego wyprowadził ; kanonizacyą Ś.
Kostce świetną, wielkim nakładem sprawił: nadto siła spendo-
wał na wyposażenie panienek ubogich, na zaratowanie sierot,
na kościoły i kapłanów, dochody szczuj)łe albo żadnych nie-
mającycb, na nawróconych z źydoslwa i heretyctwa. Zacho-
rzayyszy śmiertelnie, trzy dni przed śmiercią, w kościele kate-
dralnym nabożeństwo nakazał, jałmużny ubogim od niego
rozdano , msze się święte odj)i-aw owały , a to na uproszenie
sobie odpuszczenia grzechów, drugiego dnia toż się działo, za
dusze w czyscu zostające , trzeciego dnia na uj)roszenic sobie
szczęśliwego skonania, jakoż tego dnia dokonał przy świętej
dyspozycyi , pochow any w Krakowie w kościele naszym u Ś.
Piotra, jest w druku Synod za niego iniani/ w Łucku, in fol.
f^arsao. 1726. /' E/tnluta Pastorulis 1722. in 4. Zumost.
Synowcowie jego , Stanisław kasztelan Małogoscki , starosta
Szydłowski, ten z Fredrowny kasztelanki Łwow sklej zostawuje
syna jednego, i Ignacy starosta Dymidowski. N. Rupniewski
podstoll , córka jego za Antonim Dęboyyskim referendarzem
koronnym, starostą Płockim, Batskim , Będzińskim. N. miał
za sobą Annę córkę (Jypryana Kryskiego , starosty Stawiszyń-
skiego. Helena Bala. ]\. Pawia Brzeskiego, małżonki. N. miał
za sobą Dorotę 3Iorsztynownę. N. Annę Ponlalow^ską.
^ Franciszek Rupniewski w r. 1778. cześnik Wiślicki w r. 1788.
cliornźy Sendonuerski. — Krasicki.
Riis— Rusiecki. 19S
WtllS herbi/ Osoria, lubo nieco odmienny, na Szląskii,
piszą sit; 7. Lipna.
]&lisako%vski. Jakóh Rusakowski Stołtonos s<;dzia
grodzki Wil('l),ski i Whidystaw 1648.
Rnsciiiski herbu Lew , tak wyraźnie Długosz pisze
pod roli iem 1381. yb/. 51. lib. 10. Kartuzyeński klasztor mię-
dzy dwiema jeziorami , o cztery mile od Gdańska , w Kujaw-
skiej dyccezyi, lundoł* any, Paradysus Mariae nazwany, przez
Jana Ruszeinskiego szlachcica Polskiego , który w herbie Lwa
z głowa strusi;} nosił, ten do lego klasztora nadał trzy wsi
swoje dziedziczne, Kolpin , Czaple i (idynią, blizko rzeki Ra-
dunia nazwanej : drugi to klasztor tych zakonników w Pol-
szczę, dokąd z Praskiego klasztora są sprowadzeni: j)óty Dłu-
gosz. Jerzy Ruszczyć , pod Chocimcm Turków na Dniestrze
pobił, za Króla 31ichała.
Rusiecki herbu Poraja w Wielkiej-Polszcze, piszą
się z Izdebna , ztąd wnoszę , /.e jednejze dzielnicy z Izbińskie-
mi , ale od dóbr Rusko, imienia tego nabyli. Marcin Rusiecki,
synowiec Benedykta Izbieńskiego biskupa Poznańskiego, scho-
lastyk Krakowski, Gnieźnieński, i Poznański kanonik, ten
z fundamentu w Strzałkowie i w Izdebnie ojczyźnie swojej, ko-
ścioły pomurował. Biskupstwa Poznańskiego sobie ofiarowa-
nego przyjąć niechciał. Piotr Rusiecki scholastyk Poznański,
proboszcz w Krobi , mąz uczony i wielkiemi od natury przy-
miotami ozdobiony, kościołowi i Rzeczypospolitej dobrze się
zasłużywszy, dopędził kresu życia swego, w roku 1610. w ka-
tedrze Poznańskiej z nagrobkiem pogrzehiony. Starowol. ?'ti
Monum. Jana Rusieckiego z województwa Kaliskiego Rzecz-
pospolita naznaczyła do korrektury praw koronnych 1589. r.
Constit.fol. 516." i 1601. >/. 7.34.
Rusiecki herbu liadwun , w ziemi Sochaczewskiej,
widziałem ich lierb. Jan Rusiecki w tejże ziemi 1674. W^oj-
ciech Adam , i Jan w ziemi Warszawskiej. N. skarbnik War-
szawski, miał za sobą Cieklińską. N. była za Cliomentowskim.
N. pojął Elżbietę Zawadzką Swiatopełkownę , z której córka
oHa , wydana za N. Aloizego wojskiego Buskiego. Kasper
pisarz ziemski Warszawski 1629. Stefan łowczy Liwski 1674.
N. była za Anzelmem Pikarskim czcśnikicm Rawskim.
W r. 1778. Jan Rusiecki podsloli Socliaczewski. — Krasicki.
Vi\\H\ec^\ herbu Rawicz , w Sendomicrskiem, Lubel-
skiem wojeyyództwach i w księztwie Litcwskiem. Bernard z
Barwałdu Rusiecki , miał za sobij Szczęsną Brandysownę , sę-
dziankę Zatorską i Oświęcimską. Paproć. Ten wielu z herezyi
kościołowi Bożemu pozyskał tą swoją racyą : znałem , prawi,
więcej niż czterdziestu szlachty, ludzi godnycli , którzy przed
13*
196 Riisleiiskl— Rusiiiowski.
•iniicrcif} Iicrc/.y;j porzuciwszy, do owczarni się Rzymskiej
wrócili, zadncj^oin nie widział, żeby przed śmiercią miał ka-
tolicką wiarę rzucad, a z heretykami się łączyć, a przecież
śmierć, najlepiej powinna ludziom oczy otwierać: mówi Ja-
kób Sliws/ii w Książce. Posłowie Japońscy. Jędrzej chorą/.y
Sendomierski , zona jego Katarzyna Krasińska wojewodzanka
Płocka. Wojciech syn Zacharyasza, miał za sohą Janicką,
Jan Dziuszankę, a z nicli potomstwo zostało, w księztwie Li-
tewskiem, jeden z nich rotmistrz piechoty 1567. z ksiązęćiem
Romanem Sanguszkiem, mężnie Moskwę wojował. Bielski
fol. 622. N. Ludwika Potubińskiego małżonka. Stefan ka-
sztelan Miński, w roku 1671. świat pożegnał, czego dowodem
tablica srebrna w Rrześciu Litewskim , z Anny Szujsklej cho-
rążanki Rrześciańskiej , córka jego zakonnica S. Renedykta,
synowie zaś Stanisław I Alexander, ludzie rycerscy, i Rene-
dykt w stanie duchownym 1691. N. miał za sobą Sadłownę
Lubomirską.
Mateusz Rusiecki w r. 1778. borodniczy Mozyrski. — Hrasicki.
Rlisieński herbu Gozdawa , w Sieradzkiem woje-
wództwie. Jest ich nag"robek marmurowy w kościele Lipskim,
sześć mil od Piotrkowa z herbem Dołęga , gdzie osobliwie
wspominają Hieronima Rusleńskiego.
Rlisieiislli herbu Rola , w Sieradzkiem I Podolsklem
województwach , z których W\ilentyn Rusieński na Podolu
osiadł, drugi rotmistrzem w wojsku będąc, w Moskwie zginął
pod wielkleml Lukami. Stryjków, fol. 785.
RllsiuOYVSki herbu Godziemba., w Knjawsklem woje-
wództwie. W^asko dziedzic na Rusinowie , chorąży RydgoskI,
w roku 1382. Rypińskiemu klasztorowi Rożogrobców, pewne
grunta wiecznością darował. Nakiel. in Jliechof. fol. 322.
Wojciech z Rusinowa RusInowskI podstoll Inowrocławski,
sam sobie umierając, grób ł^ystawlł, w roku 1607. w Toru-
niu, w kościele Dominikańskim. Staroivol. in Monum. Patrz
co Cromer lib. 30. I Bielski fol. 488. o jednej pisze z tego
domu. Jan chorąży Inowrocławski r. 1595. podpisał Zborzy-
szcze Toruńskie , znać że był dyssydentem od wiary. Stani-
sław hetman Lissowczyków po Rogawsklm I Kleezkowskim,
w cesarskich państwach zwyclęztwy wsławiony, o którym iS^a-
rowol. in Bellut. Sarmat, fol. 224. tak pisze: Russinovius
ad Labam mille guingentos ex hostibus nocte concubia de-
levit; ita, ul et nuntius quidem cladis superesset. Et in illo
Pragensi praelio , Inudem haud postremam promeruit , cum
solus paene cum suis, hasta tas Hungarorum legiones in fu-
gam vertisset, et duo supra viginti hostilia signa, ipsanifjue
Friderici aguilam , Caesareo Generalia ac Duci Bavariae,
RusockI— Russocki. 197
obtulisset ; paułoque post, caesis ad Struzniciam Hungu-
ris , viginti octo eorum signa Imperatori f^iennain misit.
Gdy się potem wojna w Polszczę z Turkami otworzyła , z
swojcmi ludźmi staut-jł pod Chocimem , w roku 1621. gdzie w
pierwszem z Turkami potkaniu sit;, gdy sit; wielkiem sercem
nieprzyjacielowi naraża , kul;j z działa rażony poległ. Kobie-
rzyc, in l^lndislao //^. fol. 761. Sobieski in bello Cliotim.
Na jego miejsce obrany hetmanem Stanisław Strojnowski.
Kiisocki herbu Korab , w Wielkiej-Polszcze z Ruso-
czyc. 3Iikołaj IlusockI pokojowy Króla Alexandra, uwodząc
przed inkursyą Tatarską z Lidy do Wilna lego/. Króla, z tak;j
miłością to czynił z Janem Sobockim , ze sami konie j)rzytzy-
mywali, aby lekko niosły lektyki;, w której Król chory był
złożony. Miec/iov. Biel. fol. o87. Stryjków, lib. 22. c. 6.
O krewieństwie jego z Janem Łaskim , kanclerzem na ten czas
koronnym , wyraźnie tu pisze Mieclior. flapowski o jego
dzielności, juz kasztelana Biechowskicgo, in Fraginen. Biel.
fol. 547. z Krzyżakami Niemieckiemi, w roku 1520. świadczą,
a w roku 1530. Zygmuntowi Augustowi , obranemu na tron
Polski, od stanów Rzeczypospolitej Królestwo ofiarował. Biel.
fol. 561. W roku 1534. jeździł w leg;acyi do Jana Króla Wc-
g^ierskiego, Biel. fol. 572. był oraz Łęczyckim i Przedeckim
starostą, miał za sobą Annę z Łubraiica ; patrz co o nim
Biel. pisze fol. 578. Franciszek kasztelan Nakielski, poseł do
Króla Duńskiego , aby g^o był wciąg-nąl w ligę na wojnę prze-
ciw Szwedów, Biel. fol. 610. działo się to w roku 1561.
Ponętow. Comment. Stanisław z Łaska Rusocki kasztelan San-
tocki , za Zygmunta III. żona jeg^o z Kalinowy Zarębianka,
nagrobek jeg^o w Kazimierzu, w kościele 00. Bernardynów
w Wielkiej-Polszcze, (i Mikołaja kasztelana Biecliowskiego, o
którym wyżej się mówiło) zostało po nim potomstwo. N. miał
za sobą Zofią Grzynuiłtowską. N. była za Brudzyńskim.
RllSSOCki herbu Zadora, w Krakowskiem wojewódz-
twie. Z erekcyi kościoła farnego Oświęcimskiego w r. 1470.
poznać, że ten dom jednejże dzielnicy jest z Łanckorońskiemi,
dla tego się też zawsze z Brzezia Russockienu pisywać zwykli,
dla tego też także do erekcyi tegoż kościoła, z innemi Łancko-
rońskiemi chojnic się przykładali, znać jednak, że przed namic-
nionym rokiem, już się dawniej od nich rozrodzili, a nic pe-
wniejszego, że koło roku 1381. Łenard i Henryk z Brzezia
Russocki, obadwaj na tej erekcyi podpisani, obadwaj bracia
rodzeni , jako się mówiło pod Łanckorońskiemi. Stanisława
Russocklego wspomina Paprocki z nagrobku jego u S. Ka-
tarzyny, na Kazimierzu pod Krakowem, że umarł w r. 1578.
Ale.\ander, żona jego Łudowika Ożarowska, z której córka
198 Russyan — Ruste.j ko.
Anna. Hieronim kanonik Krakowski i Płocki, proboszcz Oświę-
cimski , kustosz koronny , śmiertelnego kresu dopędził w roku
1681. co o nim opowiada nagrobek jego w katedrze Krakow-
skiej, gdzie i to o nim przydaje, ze był niezwyciężonej żarli-
wości o kościół prawowierny , w Sijdacłi nieporównanej spra-
wiedliwości. N. podstoli Krakowski, córka jego Katarzyna,
Imo voto żyła z Janem Parysem podezaszyu) Bielskim, 2</o z
Grzybowskim podkomorzycem , a potem stolnikiem Czerskim.
Władysław burgrabia Krakowski, deputat na trybunał ko-
ronny 1712. N. pułkownik w wojsku cudzoziemskiem Polskiem,
marszałek trybunału koronnego. 3IaryannaPisarzewskiego mał-
żonka. Franciszek Russowski bur"-rabia Krakowski . miał za
sobą Teofilę Kotkowską, z tej synowie, Adam i Jan sleriles^
Elżbieta Czosnowska, Anna, Zofia 3Iaryauna zakonnice. An-
toni miał za sobą INielepcownę.
W r. 1778. Adam Russocki pisarz ziemski Oświęcimski. — W r.
1788. Alikołaj cześnik Krukowski. — Tomasz pisarz ziem-
ski. — Krasicki.
Russyan /<er^M Nałęcz^ w Bełzkiem województwie i
ziemi Chełmskiej. Stefan Russyan w Bracławskiem wojewódz-
twie poborca 1673. N. miał za sobą Dąbską córkę Stanisława,
z tej było dwóch synów: 31arcin , od którego syn także 3Iar-
cin w Litwie osiadł, i Stanisław, od którego syn 3Iichai.
Zofia Russyanowna Jędrzeja Lipskiego podczaszego Bełzkiego
małżonka, Helena AVojcieclia Rostko^Askiego podstolego Pło-
ckiego. N. w zakonie Kaznodziejskim teolog-, i j)rzeor w Pod-
kamieniu 1740.
Jan Russyan w wojewódzlwie Bełzkiem mający swoje possessyą, z
Anną Roffoiaską spłodził Antoniego, tenże Antoni z Ewą
Koźmińską miał synów kilku, i córek trzy. Z tycliźe synów Fe-
liuyan spłodził dwie córki, jedne za Zaleskim, drugą za Izdeb-
skim. Brat tegoż Tomasz Russyan syn Antoniego, przeniósł
się w województwo Sieradzkie, gdzie dóbr Poborza w ziemi Go-
styńskiej, a Ligotowa w województwie Sieradzkiem powiecie Ra-
domskim dziedzic, wszedł w śluby małżeńskie z Anną Glinczanką,
Alexandra Glinki i Joanny KaniiiiskieJ małżonków córką, z którą
zostawił potomstwo, córkę jedne Maryannę, Xawerego Dębskiego
żonę, i syna Jacka. — Jacek Russyan ożeniony z Maryanną
ff^^ieszczi/cką , Jacka Wieszczyckiego herbu Grzymała i Małgo-
rzaty Mikulskiej małżonków córką , z tą spłodził córkę Franci-
szkę. — Heraldyka Wieladka.
RUSTEJKO HERBU TRĄBY 4to.
Dwie trąby myśliwe czarne na tarczy byc powinny, tak
ułożone, ze do siebie barkami obrócone, a na dól obie grub-
szemi końcami złożone, między niemi we środku miecz goły,
Riiszel— Riiszkoi¥i»kl.
199
końcem na dół prosto, rękojeścią do g^órv; tak go opisują
Okol. tom. 3. fol. 234. Ko/al. iu MS. który przydaje, ze na
hełmie trzy pióra strusie l)ye powinny. Z tej okazri ten łierb
nabyty. Sługa jeden, razem się z swym Panem w niewolą do
Moskwy dostał ; gdy potem sługę na wolność puszczono. Pana
przytrzymawszy, ten z miłości ku Panu, nicodstępując od
niego , zarobionym między Moskwą codziennym groszem , ży-
wił go i karmił, w nocy zaś, mieczem swoim, taką w muro-
wanej wieży dziurę wykował , ze z niej wyprowadziwszy wię-
źnia , sam z nim szczęśliwie do ojczyzny powrócił , za którą
swoje uczynność, tym był herbem regalizowany. Pieczętują
się w nim Rustejkowie w księzlwie Zmudzkieni , z których N.
pisarzem był ziemskim Zmudzkim , syn po nim został Kasper.
Jan 1G21.
Ruszel herbu Lis, w Przemysłkiej ziemi. Z tych 3Ii-
chal Ruszel, marszałek dworu wojewody Kijowskiego. Sewe-
ryn brat jego zginął w niewoli u Turków: Marcin trzeci brat
w zakonie Kaznodziejskim. Stanisław czwarty, miał za sobą
Magdalenę Strusownę herbu Korczak, z tej był syn Józef i
córki dwie: Anna Mniszka, i Katarzyna Wierzchowska. Sio-
stra tycli czterech braci była za Chanowskim. Str^j zaś rozu-
miem Paweł Ruszel Dominikan, S. teologji doktor, wydał do
druku, Imo. Skarb »igdij nie przebrany, krsyi Pański , z
Doktorów SS. i historyków ., na trzy Księgi rozłożony., in
kto 1655. w Lublinie. 2do. Tryumf na dzień Ś. Jacka, ka-
zaniem ogłoszony , in kto w tf^ilnie 1641. N. miał za sobą
Barbarę Roguską.
Ruszkowski lierbu Pobog, w Kujawskiem wojewódz-
twie, piszą się z Rokszyc, znać że jednejże dzielnicy z Rokszy-
ckiemi. Z tych N. miecznik Sieradzki, kościół 00. Bernar-
dynom w Złoczewie i klasztor fundował : były to dobra jego
200 Rutkowski.
dziedziczne. Jan Ruszkowski kuszlchin Przenn^cki, 1607. pod-
pisał dekret królewski przeciw Rokoszanom, ftlikołaj kanonik
Warniiński i olUcyał 1G17. a polem opat Paradyjski i kustosz
Warmiński, pewną sprawc,' utrzymując, wielkim kosztem do
Rzymu, juz w podeszłym wieku, zajcełuił, kędy życie stargał
w roku 1651. Jan opat Paradyjski, którego szczodroliliwośc
na kościół Zdziszewski , wspomiiui książka Magnalia Deipa-
rae , dał tam do obrazu matki Boskiej licłitarze srebrne , na-
lewkę z miednicą i relikwie znaczne Swiętycb Pańskich. Ję-
drzej chorąży Inowrocławski, i poseł na sejm 1627. ztamtąd
de|)utat na trybunał Radomski Constit. Jol. 5. i 1623. i 1633.
i 1635. potem kasztelan Inowrocławski 1648. pod czas powie-
trza w Kaliszu 1605. niektórych prolessorów naszych, z tego
miasta, do miasteczka Złaczewa sprowadził, gdy tak ich, jako
I dyscypułów onych, szczodrobliwie podejmował. Wojciech
podstoli Brzeski Kujawski 1676. Constit. fol. 47. syn jeg^o
Alexander 1697. Constit. fol. 23. Dorota, Macieja Lipskiego
herbu Łada, małżonka. Kazimierz kanonik Krakowski 1695.
Władysław kononik Lwowski 1694. N. kanonik Płocki, depu-
tat na trybunał koronny 1717. Jędrzej miał za sobą Burzyń-
ską kasztelankę Konarską , z której dwie córki , Jadwiga za
Alexandra , Teresa za Seweryna , Czyżewskich , braci rodzo-
nych , wydane. Tadeusz podstoli Brzeski Kujawski, deputat na
trybunał koronny 1738. N. była za Stanisławem Buckim.
liu(koivski herbu Pobog, w Prusiech i w Krakow-
skiem. Jan na Goszczynie Goszczyński, w Prasnyskim powie-
cie, z Anną Ryczycką herbu Trzaska, miał synów trzech;
AVojciecba , Jana i Ambrożego, ci sprzykrzywszy sobie wo-
jenne od Krzyżaków inkursye, ojczyznę swoje Goszczyn sprze-
dali, a szukając sobie spokojniejszego miejsca , kupili od Nie-
mierów w Prusiech Rutkowiee 1526. pi"zy granicy Polskiej,
w powiecie Działdowskim , zkąd potem Rutkowskiemi nazwani
byli: świadkiem tego jest list 3Iikolaja Kosobuckiego, kaszte-
lana Sierpskiego , do Albrychta ksiązęcia Pruskiego dany, w
którym tak mówi : Commendo Illustritati f^estrae Genero-
sos, ^■Jlbe7'tum, Joannem et yJvihi'osium Goszczyńskich^ quo-
rum Praedecessores processertint ex Genealogia ab anti-
quis armis Pobog, ex Districtu Raciązensi in districtum
Prasnicensem , et nunc sunt P^asalli lllustritatis f^estrae^
vocanturque Rutkoiuscy ^ qui sunt afjines., consanguinei et
Patrui mei ex utroque Parente., de armis Pobog. Toz im,
do tegoż ksiązęcia, zalecenie dawali, Jędrzej, Abraham, To-
masz i Stanisław Ryczyccy, wujowie, W^ojeiech, Jędrzej i
Stanisław Goszczyński, stryjowie rodzeni 1541. które per ob-
latom podano do Grodu Działdowskieco. Z tvch ledv trzech
Riii¥ski— Rybczeu^ski. 201
braci z Goszczyna Rutkowskich, od Wojciecha był J(^'Jrzej,
len z Anną Nicka spłodził Szczęsnego, ten z Żmijewską Jana
sferilern^ i Szczęsnego, ten \mo voto z Sulewską córki dwie,
2</o voto z Zboińską Stanisława, którego synowie dwaj, pier-
wszy Stanisław pisarz grodzki Bobrownicki , którego synowie,
Przecław i Jakób. Drugi Tomasz pisarz ziemski Dobrzyński r.
1674. tego syn z Zofji Grochowalskiej , Wojciech, wojski te-
raźniejszy Dobrzyński , złączył się był dożywotnie z Teresą
Kitnowsicą chorążanką Michałowską: córki tegoż Tomasza pi-
sarza, Katarzyna Mazowiecka, Maryanna Rościszewska, Te-
resa Balińska i Konstancya Rctwińska. Od tegoż Wojciecha z
Goszczyna Rutkowskiego był potomek Marcin , od tego W^a-
lentyn , od tego Kazimierz wojski Dobrzyński , który z Kemp-
ską ])odkoniorzanką Płocką zostawił syna. Drugi l)rat Jędrzej
został Jezuitą. Od Ambrożego z Goszczyna Rutkowskiego,
brata rodzonego Wojcieclia (ho trzeci Jan sterilis żył) po-
szedł Jan , który z Naclitrabianką herbu Gozdawa, miał syna
Melchiora, ten z Junosicowną herbu Junosza, spłodził Janii,
ten z W^oraińską Iierhu Jasieńczyk, miał sledm córek i dwócli
synów, to jest, Stefana, od którego z Strzębskiej tylko córka
została Paprocka, i Jakóba dziedzica na Rutkowicach , temu
Chełstowska herbu Radwan , powiła córkę Annę , [licrwszym
związkiem Baranowską , drugim Żółtowską , i synów dwóch :
Ludwika i Jana podstolego Dobrzyńskiego , deputatem był na
trybunał koronny z Malborskiego 1712. posłem na sejmy. Po
Chełstowskiej pojął Krajewską , siostrę Krajewskiego herbu
Jasieńczyk regenta koronnego, z tej córki dwie były, Jadwiga
Kalkszteinowa , i Zofia Piączyńska , i synowie, Stanisław,
Franciszek, Felieyan, Józef i Kazimierz, cztery pierwsi steri-
les. Kazimierz, to na dworach pańskich, to w obozie na sławę
robiąc , w Krakowskiem osiadł , złączył się dożywotnie naj-
|)rzód z Michalską, z tej córek jest dwie: Franciszka zakonnica
w Krakowie u S. Jędrzeja , i Maryanna Stefana Swinarskiego
małżonka. Potem z Łupińską , z której synowie Paweł i Feli-
eyan , 3^/0 voto z Kowalską herbu Ahdank, z tej syn Stani-
sław. Są jeszcze Rutkowscy de Rutki , w ziemi Ciechanow-
skiej : którzy się Jeleniem pieczętują.
Ruwski herbu Prus \mo. Stanisław Ruwski podstoli
Bracławski , fundator 00. Dominikanów obserwantów |)od
Gniewoszowem w Sandomierkiem województwie, koło r. 1660.
Ryliczeivski herbu Bończa, w Lubelskiem wojewódz-
twie gniazdo tej familji wieś Rybczowicc, nie daleko Pilaszko-
wic , ja jednak na liście Króla Jagiełłą , danym miastu Lubel-
skiemu, czytam Jana z Niedrwicy Rybczewskiego. Katarzyna
202 Rybieuski -Ryliiuski.
Rybczewska Stanisława lludnickieoo małżonka. Wojciech zył
i uniarf w zakonie naszym 1694. Józef 1733.
Ryllieiishi herbu Korzbog^ w Wielkiej -Polszczę.
Maciej Uyhicński, ale liei-etyk, wydal Psalmy Daiviiloive
loierszem Polskim, 1616. w Gdańsku.
Rylliliski herbu Radwan, w IMazowszu i na Rusi.
Biel. f. 42.'). wspomina Gotarda Rybińskiego , kasztelana So-
chaczewskiego. 31aclej łowczy Chełmski , miał za sobą Annę
Grochowską kasztelankę Lwowską, z tej synowie, Józef, Sta-
nisław, Marcin, i córki, Krystyna Kurdwanowska, Rarbara
Dedyńska, Ałexandra, Teresa, Domicełla, Rozalia, Helena.
Marcina chorązei^o Łomżyńskiego zona, Joanna Drohojewska,
starościanka 3Iiedzialska. N. starosta Czerniechowski , miał za
sobą Daniłowiczownę wojewodzankę Podolską. Piotr , naj-
przód podscdek potem sędzia ziemski Zmiulzki w Żmudzi.
Stanisław i Adam w ziemi Nurskiej , Alcxander i Jan w ziemi
Warszawskiej. Jan z Rybna Rybiński, sekretarz królewski, w
województwie Relzklem 1674. Eufrozyna była za Władysła-
wem Grąbczewskim. Barbara za Kazimierzem Łabęckim sta-
rostą Kiszvńskim.
Dom teu w ksiczlwie Mazowieckiem i w województwie Sieradzkiem,
z których Stanisław Rybiński pisarz f;rodzki Buski syn Ja-
kóba Rybińskiego, dóbr Rybna, Gędori/ ild. dziedzica, wraz z
rodzonym bratem swoim Pawłem dział między sobą czyniący,
klóry w aktach Kamienieckich w Mazowszu w ziemi Nurskiej
1605. Sabbatho tpso die vt Josio Ciroiincisionis Christi Domini
zapisany. Paweł Rybiński z Katarzyną Łochowską miał synów
dwóch: Wawrzeńca, od którego z Teresą Sarbiewską było
potomstwo, i Wojciecha bezpotomnie zmarłego. Stanisław
pierwszy syn Jakóba z lirystyną Zochuwską spłodził córkę jedne
Eufemią, Stanisława Górskiego żonę, mającego possessyą w ziemi
Wyszogrodzkiej, z których potomstwo, i synów dwóch: Woj-
ciecha Rybińskiego >od którego sukcessorowie w księztwie Ma-
zowieckiem, i Jana, który z Zolią Sttchodolskif spłodził syna
Wawrzeńca, ten z Rlaryanną /fsPjOeeA-r? małżonką osiadł w po-
wiecie Piotrkowskim , jako potwierdza rezygnacya 1750. r. feriu
ąuinta post Dominicam Condiictiis Paschae w grodzie Piotrkow-
skim ur. Mikołaj Gawlik Rzepecki nicgdy Jakóba syn, ur. Wa-
wrzeńcowi Rybińskiemu niegdy Jana synowi, i Maryannie z
Rzepeckich małżonkom część wsi w Rzepkach rezygnuje. Tenże
Wawrzeniec Rybiński spłodził synów dwóch: X. Filipa Ja-
kóba kanonika i surrogatora Łowickiego, i Grzegorza Jó-
zefa, który z Kunegundą StrumiUownq zostawił córek trzy:
Ełżbielę Bartłomieja Rzepeckiego małżonkę. Józefę i Katarzynę
panny. Syna jednego Jana Rybińskiego, który wszedł w śluby
małżeńskie z Rozalią Szymankiewiczowną. — fVielqdek.
Ryliiliski herbii Wydra, w Prusieeh. Tego byl herbu
Jakób Rybiński wojewoda Chełmiński, w roku 1697. posłował
z Pomorskiego na sejm. 3Iarszałkował w trybunale Radom-
Rybski— Rycharski. 203
skim raz 1722. drugi raz 1724. w trybunale koronnym 1725.
pod czas której funkcyi źye przestał poo^rzebiony w Lublinie u
00. Dominikanów, miał za sobą Imo voto Lubomirską, ka-
sztelankę Krakowską i hetmanownę, z której si<; córka została,
2do voto Potocką herbu Sreniawa , podczaszankę Krakowską,
wdowę po Bełcbackim, kasztelanem Bicekim, ale i z tej tylko
córka była. Jan generał artyleryi koronnej.
Do tego herbu podobno należą: Kazimierz Rybiński w r. 1778.
podczaszy Brzesko-Kujawski. — 3Iarcelli wojski Bydgoski. —
MarceUi w r. 1788. eześnik Przedecki. — Jacek Rybiński
opat Oliwski , mąż wielkich przymiotów i roztropności , klasztor
ten i kościół wraz z rezydencyą opatów wspaniale odnowił. — ■
Brat jego rodzony Łukasz podkomorzy Kijowski roku 1778. z
Kościusskoumej zostawuje trzech synów. Z tych najstarszy Jó-
zef, rd Antoniego Ostrowskiego koadjutorem biskupstwa Kujaw-
skiego uczyniony, objął tę katedrę w r. 1777. — W r. 1788.
Kazimierz Rybiński kasztelan Kruświcki. . — Są także Rybiń-
scy i w Litwie, z tych Antoni w r. 1778. koniuszy Trocki.
— Przypisy Krasickiego.
RybsKł herbu Grzymała^ w ziemi Gostyńskiej. Z tych
N. Rybski podstoH Gostyński Piotr z Piątnowa , poborca w
tejże ziemi z sejmu 1596. naznaczony. Constit. fol. 682. Ję-
di-zej w zakonie naszym , rządził akademią Wileńską 1678.
drugi raz 1691. proboszczem był Wileńskim 1698.
Ryby w tych herbach znajdziesz: Glaubicz, Hołobok,
Korzbok, Luzyański, Wadwicz, Weselini.
Ryclialski. Wojciech Ryclialski miał za sobą 3Ia-
ryannę ^Vilczopolską. 3Iicbał Rychalski, penitencyarz w kate-
drze Kujawskiej , wydał do druku, Imo. Mundus Marianus
Immundorum , sive nova indiistria, ej" obfiis luiriis et occa-
słonibus, velut signis memorialibus , vel admonitiombus , ad
brevem, de ^Jdroeata unica peccatorum, de Maria f^irgine,
cogitationem ae ve/ieratioiiem, assiirgendi., Posiian. 1684.
in 12. 2do. Mundus Cruci/iJcus, sivescintillae Divini umoris^
per jugem memoriam Passionis Dominicae , e,r gualibet re
occwrente, et occasione accensae, in 4to Posnan. 1681.
3tIo. Ignis Altaris^ sive ^ Sacerdotis ad Missae Sacrijicium
ignita suspiria, in 8. 1680. Posnan. 4to. Flosculi Theolo-
gici Ordinaiidorum Approbandorum Parochorum., idest, ap-
pendir de formandis Concionibus ^ Exorcismis Benedictio-
mbus, in 12. Torunii 1689. 5to. Quadriga Saccrdotum ad
coelum^ sive praedestinatio Sacerdoluin , per quatuor 3o-
Dissiina Jugiter expensa, Cracov. 1705. f^ilnae 1707. Ka-
zimierz pisarz skarbowy Litewski , dobrodziej kościoła naszego
Grodzieńskiego.
Wi^elkSir^^i. herbu Dołęga^ w Płockiem województwie.
204 Rychlicki— Rychłowski.
Rychlicki. Jędrzej z Uniejowa Rychlicki, biskup Eii-
neński, suflragan i archidyakoii Poznański, kanclerz Warszaw-
ski, umarł 1636. nagrobek jego z Poznańskiej katedry wypisał
Sturowol. in Jlomun. jest w druku jego książka, pod tyluleni:
Divus Paulus yJpostoius et Judas Iścariotes , in Theologi-
cam disputationem adductij in 4. 1591. Ale,\ander w ksic-
ztwie Litewskieni 1700. Jędrzej w Lubelskiem, miał za sobą
Annę Brzeską.
Rycllłowsfei herbu Jastrzębiec- w Sieradzkiem i Łc-
crjckiem województwach, i na Podolu. Franciszek Rychłowski
zakonu S. Franciszka ściślejszej obserwy i reformy : trzy razy
prowincyałem rządził Polską prowincyą, wzór osobliwszej za-
konności; w drodze utrudzony pieszym wizytowaniem swoich
klasztorów, idąc do konwentu Lwowskiego, pod miasteczkiem
3Iagierowem , przy Bożej męce, w dzień S. Benedykta, kaza-
wszy Soeyuszowi swemu powtórzyć owę Aniyfonę, Etige serve
bonę et Jidelis - intrn in gaudium Domini tui- poszedł do
Pana po zapłatę prac swoich. Są w druku jego Kazania dwo-
jakie na Niedziele całego roku, 1672. infol. Cracov.
Rycllłowsfei herbu Nałęcz , w Sieradzkiem woje-
wództwie. Schastyan Rychłowski, skarbnik Sieradzki, wspo-
mina go Konstytucya 1589. fol. 524. Adam w roku^ 1605.
fundował w Bydgoszczy, przy kościele farnym, kaplicę S. Jana
ewangelisty , i sowicie nadał , widzieć tam lierb jego Nałęcz
zawiązany : mąz pobożny, co tydzień do sakramentów świętycli
ugęszezał; |)askiem żelaznym i dyscypliną trapił ciało, w tych
i w innych dobrych uczynkach, śmierć^ "■o zastała w r. 1617.
z zoną swoją Jadvyigą Reg^ulską, dwie części, we wsi Gogo-
linka nazwanej, kolleg'io naszemu Bydgoskiemu zapisawszy, i
Kamienicę swoje w Bydgoszczy ; żadnego albowiem potomstwa
nie zostawił. N. starosta Słayykowski u Szyszkowskiego bi-
skupa Krakowskieg-o , którego krewną miał za sobą. Sebastyan
Jędrzej 1674. Stanisław najprzód sędzia grodzki Piotrkowski,
i deputat na trybunat koronny 1712. potem chorąży Sieradzki
i yice-marszałek tegoż trybunału koronneg^o. Rychłowski Ka-
zimierz, najpierwej zda mi się także chorąży Sieradzki, a tenii
czasy kasztelan Rozpierski, w różnych funkcych tej ojczyźnie
zasłużony, którą i własnemi piersiami w różnych okazyach go-
dny kawaler zasłaniał , i zbawienną radą wspierał ; z pierwszej
żony zostawuje córkę jedne i synów dwóch. Antoniego, i Ka-
rola, który tymi dniami w zakonie naszym, teologji w Rzymie
słucha. Z drugiej żony Barbary Koźmińskiej berl)u Poraj , ka-
sztelanki Rogozińskiej , siostry rodzonej Macieja wojewody
Kaliskiego , i Ignacego starosty Wschowskiego , zostawuje
Rychtowski — R>dzyii8ki. 203
potomstwo , z których 31aclej także w zakonie nasz^in zvje.
Z tCŁCo (loniii ks. Ryelilowski Soc. Jesu uniar} 1735.
Do tych zdaje się naleźo : Franciszek Rvch}owski kasztelan Spi-
cimirski zmarły r. 17(54. — Stanisław także kasztelan Spici-
mirski zmarłv roku 1780. — Ignacy chorąży Piotrkowski. —
Józef miecznik Piotrkowski. — N. brat Stanisława kasztelana
w zakonie Jezuitów w r. 1776. był rektorem koUegium Grudzią-
dzkipj;;o. — liz-as/ckt.
Rycllłołł sk.i herbu Samson , w Wielkiej - Polszczę.
AVojciech Rychłowski skarbnik Czerski, deputat z Sieradzkie-
go na irvl)unal koronny 1724.
Rycluioirskl. IN. Rvcłinowska Hieronima Bystrama
w Pruslech małżonka.
Ryoz^orski /terbu Sulima, w księztwie LItewskiem.
Jan Sawicz Ryczgorski , Bartłomiej i Marcin z Strawińskiej
urodzeni.
Ryczyolli herbu Trzaska, w województwie 3Iazowie-
ckiem. Tomasz i Stanisław Ryczyccy bracia rodzeni 1526. r.
siostra ich Anna, była za Janem Goszczyńskim, czvli raczej
Rutkowskim. X. za Grzegorzem Mokosiejem Denisko, sędzią
ziemskim Krzemienieckim.
Bydzeiivs]ii. w ziemi Wlzklej. Olbrycht Rydzewski
1674. ]N. miał za sobą Annę Zullńską.
Wojciech Rydzewski w r. 1778. podstoli Wizki. — Krasicki.
Bydzyuski herbu ff^ierzbna , w Wielkiej - Polszczę,
takim go jednak kształtem noszą, jakom widział na domowej
ich pieczęci: tarcza herbu, koloru niebieskiego, linią w szersz
przedzielona, nad nią powinny hyc trzy łllle, jedna podle dru-
giej rzędem ułożone, pod linią trzy takież lilie, ale jedna z nich
średnia, trochę na dół nachylona, wszystkie białe; nad koroną
bez hełmu. Kolos strzałą przeszyt^' , od lewej strony tarczy,
na prawą. Z Czech i Szląska ten herb do Polski wniesiony,
gdy się albowiem Szląsk oderwał od Polski , któryś z hrabiów
z Wierzbny , w Wlelkiej-Polszcze gnieździć się począł koło
roku 1400. co poznać z nagrobku w kościele katedralnym Po-
znańskim, przed kaplicą Rydzyńskich położonym, który ^\"y-
pisał Starowol. in J/otiutu. w te słowa: JJic guiescunt in Do-
mino , sepulti duo fratres germania Stanislaus et Andreas,
ut rirtute ad religione Catholica , iła Avis Atavisque cla-
rissimi ^ quorum Pater fuit Albertus Rijdzijński, Comes de
ff^irbna , qui in Podolia multis annis dimicans cum Tataris,
ab eis captus, progue Patriae libertate, barbaram expertus
est serrituteJH. Patruus vero, Joannes Rydzyński, Ecclesiae
hujus Cathedralis Scholasticus Juit ^ pro salute animae suae
anniversarium perpetuum fundarit ^ Sacerdotali dignitate et
moribus, Atavi sui dignitatem exprimens , Joannis Castel-
206 Rydzyński.
Inni Mcderecensis et Capitanei Usc/iovensis , ctijus prisca
pietas in aiiipUficunda Dei gloria , templis exaedijicundis,
singularis cintuit. Templuin łiydzynense cum Oratoriis^
Czernmensi, Dąbecensi ^ Pawłovicensi^ Chłodensi, et Ku-
czkoytensi if in possessionibus siiis haereditariis , a funda-
mentis erexil , suisque opibus /ocup/etai'it: hoc etiam Sacel-
lum^ ad Dei Oinnipotentis Sanctorumąue gloriam^ funduińt,
in eoque stbi posteriitque suis sepulchrum designaińt; Arcem
Rijdzijnenaem erexit , iibi ex hac vita ad immortalem commi-
grajts , ibidem, in Eeclesia Ri/dzynensi S. Stanislui^ sepul-
tus est. Cujus Pater ^ domicilium de regno Bohemiae , in
Regnum hoc Poloniae ^ circa annum 1400. transtulit. Ga-
briel et Albertus , Majoribus sitia et Fratribus germanis,
qui non exactis 36 annis , ex his miseriis erepti^ et Jesu
Christi gratia , ad vere beatam vitam sunt vocati, hoc mo-
numentum posaerunt. Stanislaus secutus est Andream post
duos fere a?JMO* 1503. Oretur pro eis. Gabryel z Wierzbna
Rydzyiiskl , spłodził syna Łuliasza, temu Rolcosowslia , pod-
slcarbieg^o Itoronnego i dziedzica na Szamotułach cói-iia, powiła
syna Gabryela , tego z Anny z Więcborga Zebrzydowskiej,
wojewodzanki Kaliskiej, syn był Gabryel, od którego z Ja-
dwigi Latalskiej z Łabiszyna, był syn Łukasz cześnik Kaliski,
ten jjoj.fwszy w małżeństwo Maryannę z Mącznik 3IączYiiską,
podkomorzankę Wieluńską, spłodził trzy córki, z tych jedna
Zofia , dostała si(; w małżeńską ligę Malczewskiemu , druga
Dorota, Adamowi Gostyńskiemu, trzecia zakonnica Domini-
kanka, I synów tych: 1. Karola cześnika Kaliskiego, surrogata
Poznańskiego , posłował na sejm koronacyi Augusta IŁ zkąd
był deputowany do pisania konstytucyi , Constit. 1697. f. 11.
miał za sobą Cbojeńską , z niej syn Józef młodo umarł, i córki
dwie, z tych Teresa, była za Grudzińskim dziedzicem na Cho-
dzieźu , 2do voto za książęciem Woronieckim chorążym W^o-
łyńskim, starostą Sredzkim. Apollinara, najprzód Ulatowska,
a potem Niemojewska, kasztelanowa. Tenże Karol stan sobie
duchowny obrawszy, archidyakonem był Poznańskim, kanoni-
kiem Gnieźnieńskim, proboszczem Kościańskim, a potem opa-
tem Przemęckim. 2. Jana, archidyakona Szremskiego, kano-
nika Gnieźnieńskiego , proboszcza Wschowskiego , deputatem
był na trybunał koronny 1694.*) 3. Stefana Soc. Jcsu, umarł
młodo w Kaliszu 1687. 4. Stanisława, łowczego Wschow-
*) ff^iełądek utrzymuje źe ten Jan niebyl archidyakonem , ale że
od niego idzie Wojciech stolnik Poznański, od Wojciecha
Franciszek dziedzic Podlesia, i Teresa za Jakóbem Radouskim
podkomorzym Gnieźnieńskim. — P. IV.
Rykaczewski— Rykalski. 207
skie^o , zona jci;'o pierwsza Korycińska , z niej synowie po-
niarii, drug'a Kwileeka, z tej zostały się dwie tylko córki, jedna
z nich Antoniemu 3Iycielskiemu kasztelanowi Sieradzkiemu,
druga Łochockiemu kasztelanowi, zaślubione. 5. ^Yojciecha
kasztelana Lędzkiego, a przedtem cześnika Kaliskiego, ten z
młodych lat swoich, to w Francuzkiem wojsku, to w Polskiem,
sławy szukał , posłował potem z Poznańskiego na walny sejm,
złączył się był dożywotnie , najprzód z Jadwigą Manicką , z
której syn się został Jan, dziedzic na Pniewach. Drug^im zwią-
zkiem z Anną Proską, pozostałą wdową po Franciszku Opa-
lińskim, z tej syn Konstantyn, i córki, Teresa, Józefa i El-
żbieta. Krom tych, ci jeszcze kwitnęli. Jan Rydzyński, o któ-
rym Biel. pisze fol. 403. ze pod Chojnicami w roku 1454.
mężnie się potykając, na placu poległ, wprzód jednak książęcia
Zegańskiego , wodza wojsk nieprzyjacielskich, trupem położył.
N. Rydzyńska , Jana Tomickiego kasztelanica Gnieźnieńskiego
małżonka, koło roku 1574. Okol. tom. 2. fol. 171. Jędrzej
podpisał elekcyą Władysława IV. z Poznańskieg^o. Marcin
podsędek ziemski AVschowski , 1638. komissarz do pograni-
cznych od Szląska kłótni. Constitut. fol. 20. Jan i Mikołaj
bracia rodzeni temi czasy. Mikołaj dziedzic na ^Yężyskach,
ma za sobą Zofią Grudzińską.
Andrzej Rydzyiiski dziedzic Wyrzyska., spłodził syna Włady-
sława, od lego Jan z Barbarą Brudzewską zostawił 3Iiko-
łaja Rydzyńskiego ten z Zofią Grudzi'ńską córk;\ Zygmunta Gru-
dzińskiego starosty Bolemowskiego, miał potomstwo, córek dwie,
Weronika za Ignacym Wiesiołowskim , w Pałukach pod Kcynią
i Dobieszowie , z której Xawery Wiesiołowski ożeniony z Józefą
Bielicką mający potomstwo. Drugą Teresę, ta za Piotrem Bro-
nikowskim, z lvcił synowie Karol i Mikołaj Bronikowscy, córka
Xawera za Binkowskim: synów Mikołaja Rydzyńskiego z Zofji
Gi^udzihskiej było trzech, pierwszy Karol ten miał za sobą Ju-
stynę U/atowską, dobra Wyrzyska przedawszy, kupił Niesuckowo,
umarł bezpotomnie. Drugi Xawery Rydzyński, len sobie obrał
stan duchowny , w którym podług obowiązku swego przykładnie
żyjąc, dopełniał powinności dobrego obywatela, będąc w r. 1779.
prezydentem trybunału koronnego , został kustoszem Gnieźnień-
skim , opatem Pelińskim , sufFraganem Poznańskim , potem w roku
1796. biskupem Chełmińskim , orderów orła czerwonego i S. Sta-
nisława kawaler. Trzeci syn Mikołaja, Stanisław Rydzyński,
ten z Barbarą Gostomską, spłodził syna Mateusza. — Heral-
dyka Wielądka.
Rykaczewski. N. Rykaczewski miał za sobą Teofilę
Kurdwanowską, z której córka Sulimirska i Rudnicka. Zaeha-
ryasz podczaszy Wizki 1700.
Rykalski herhu Doliwa , w Czerskiej ziemi. Kasper
Rykałski podstarości Czerski, z sejmu 1629. poborca, Const.
fol. 21. a w roku 1638. naznaczony do rewizyi ksiąg- ziem-
208 Rykowski— Rylski.
sklch i grodzkich Czerskicli. Constil. fol. 52. J<^'drzej z Rykał
Rykalski 1692. r. z matki Łochowskiej urodzony, stryj jcj>o
dobra Rykały, od których imienia tego nabyli, przedał Ru-
dzkiemu.
'RtjWww^/A herbu Dolhua, w ziemi Radomskiej. Piotra
Rykowskiego , syn Jan, spłodził Szczęsnego i Stanisława, jako
świadczy dział dóbr ojczystych, między niemi uczyniony, w
księgacłi Radomskich, w roku 1554. Z tych Stanisław spłodził
Filippa, który bratu swemu rodzonemu Janowi , dóbr swoich
tak ojczystych jako i macierzystych dziedzictwem ustąpiwszy,
w roku 1597. tamże w Radomiu, sam rycerskiej sławy szuka-
jąc, w Ruskie się kraje przeniósł, gdzie pod Jaworowem dóbr
nabpyszy , fortuną się swoją z Bogiem dziełąc , juz był nu
przedmieściu Jaworowskiem umyślił konwent 00. Dominika-
nom zacząć, kwołi czemu, plac im i grunt był opatrzył, ale
o^dy Piotr Milewski tamże w samem mieście, tymże ojcom kla-
sztor fundował, on swoim nakładem kościół im wymurował.
Okol. Russ. Flor. fol. 52. i 91. pod tytułem S. 3Iikolaja, w
roku 1619. miał za sobą Krasuską Elżbietę, z której syn Wa-
cław mąż rycerski. N. miał za sobą Annę, córkę Walentego
Jana Kalinowskiego cześnika Halickiego. N. była za Janem
Cetjsem. Jan Rykowski, rozumiem że brat wspomnionego Fi-
lippa, i Floryana, Owadowskich kolligat, windykowawszy z
rąk heretyckich Goryn miasteczko , kościół tameczny od lat
czterdziestu od kalwińskiej sekty sprofanowany, katolickiemi
kapłanami osadził, i na nowo ozdobił 1615. Cic/ioc. Alloq.
Osecen. lib. 2. c. 13. Alexander pod usarską chorągwią na
Turków pod Wiedniem nacierając , z działa postrzelony , za
protekcyą Matkł Boskiej śmierci uszedł.
RylŁOW^sŁi /«e/'AM Le/Zwa, w Wielkiej - Polszczę. 3Ii-
kołaj z Ryków archidyakon Gnieźnieński 1420. wspomina go
Synod w Kaliszu złożony.
Rykrski herbu Topor. Piotr Rykrski w okazyi z Krzy-
żakami pod Koronowem sławny w roku 1410. Biel. fol. 307.
Rylski herbu Ostoja w Rawskiem, Krakowskiem woje-
wództwach , i indziej. Gniazdo tego domu Rylsko , dwie mile
od Rawy. Rylski dworzanin Króla Augusta I. Góniic/ii Dwo-
rzanin fol. 184. Feli.\ w prawie duchownem doktor, kantor
w katedrze Kujawskiej, zszedł z tego świata w roku 1565. na-
grobek jego w W^łocławiu. Samuela podkomorzego koronne-
go , dobroczynnego na konwent Warszawski 00. Karmelitów
bosych, sławi Elise. a S. Maria, Lyric. lib. 3. od. 4. był
oraz starostą Rabsztyńskim za Władysława IV. Stanisław w
Krakowskiem ożeniwszy się osiadł, spłodził syna i córkę Zofią
Piłatową Ujejską. Franciszek wielkorządzca Krakowski , sta-
Ryło. 209
rosta Kaniionacki , Zygmuntowi III. Królowi miły, z światem
się rozstał w roku 1()03. nagrobek mu marmurowy syn Jan
wystawił na zamku w Krakowie u S. Michała, złączył się l)ył
dożywotnie z Katarzyną z 3Istyczowa Płazianką, Jana starostj*
Luliaczowskiego , i drugich hraci jego , rodzoną siostrą, z tej
córłia się dostała Stanisławowi Zelińskiemu staroście Stęzy-
ckiemu, i synów trzech : Jan, Franciszek, Władysław. Z tych
Jan dworzanin krółewski , burgrabia Krakowski. Piotr naj-
przód pisarz a potem sędzia ziemski Rawski, w roku 1662.
wspomina o nim Honstytucya fol. 25. ze j)od wojnę Szwe-
dziią, rotmistrzem województwa Rawskiego obi-any, mężnie z
nieni obstawał przeciw nieprzyjaciełowi. Mareyan dworzanin
Władysława IV. Szymon z Katarzyny Chrząszczowskiej, spło-
dził Stanisława, temu Zofia Jaszkowska Iierbu Kościesza zro-
dziła dwóch synów, Wojciecha wojskiego Żytomierskiego, pi-
sarza grodzkiego Kijowskiego, poborcę 1643. Constit. fol. 6.
z sejmu zaś 1647. komissarzcm l)ył, na opatrzenie fundacyi
Karmelitom w Rohusławiu , zona jego Zofia Gródecka podsę-
dkowna Podolska, Stanisława herbu Starykoń córka; i Stani-
sława pisarza grodzkiego Żytomierskiego , tego zona Lipłań-
ska. Ludwik syn jego. Władysław l640. 3Jelanius. Krzy-
sztof komissarz z sejmu 1670. do miasta Krosna. Constitut.
fol. 24. Renjamin z Czarneckim w Danji na Szwedów wojo-
wnik. Constit. fol. 32. Piotr kanonik Kujawski, Lubelski i
Wolborski proboszcz 1676. Constit. fol. 10. kollegium na-
szego Winnickiego benefaktor. Jan brat jego, pleban w Ostro-
wie pod Lublinem 1691. Adam i 3Iikołaj w Rawsklem 1674.
N. miał za sobą Zofią Krupczankę, wdowę po Ałemannim i
Rzeszowskim. N. Wawrzeiica Kozarskiego ; N. Franciszka
Krasińskiego sędziego Cieclianowsklcgo , małżonki. Anna za
Maciejem Ałexandrem Tarnowskim Roliczem, łowczym Łęczy-
ckim, Róża za synem tegoż Ałexandra, Michałem Stanisławem
kasztelanem Sieradzkim, Michał cześnik Łęczycki, rotmistrz
królewski pod Chocimera, a potem kasztelan Gostyński, z
sejmu 1685. deputat na trybunał Radomski. Constit. fol. i.
Aiatoni 1697. Róznemi przydomkami dla dyfferencyi ich zo-
wią, W^ilkowie, Smigowie, Mościcowle, Januszkowicowie.
N. komornik pojął. Maryannę Rejownę, starościankę Libuską,
Jerzy Eleonorę Łowiecką, z której ma potomstwo, Krzysztofa,
Stefana, Jakóba, i córki. Łukasza Rylskiego córka, była za
Michałem Suchodolskim.
Ryło herbu fVieniawa, w księztwie Litewskiem. Ga-
bryel Ryło sędzia grodzki Rracławski : piszą się oraz Narkie-
wiczami, snąc ze jednejże z niemi dzielnicy. Mikołaj w powie-
cieLidzkim 1674. Adam cześnik Lidzki 1700. patrz Markiewicz.
Tom VIII. 14
210 Ryiiiiiiskl--'Byuski.
w r. 1769. Maxyinilian Ryło władyka Chełmski, postąpił w r.
1779. na Przemysłkie. — Andrzej horodniczy powiatu Lidzkie-
go. — Krasicki.
Kyniiuski herbu Pobog^ w Wllcńskiem wojewódz-
twie i w ksicztwie Znuidzkiem , tak pisze z Paprockiego i
Onolskiego, Kojałowicz in 3JS. alem ja tych Rymińskieh co
są w Litwie, widział herb Slepowron. N. starosta Kicrnowski.
N. Rymiński proboszcz katedralny Zniudzki. Jerzy wojski Łu-
cki, 1604. r. przedał Noworadczyce ksiąźcciu AIexandrowi
Ostrogskiemu. Maryanna slarościanka Kiernowska , była za
Rafałem Skorulskim marszałkiem Kowieńskim.
łfyiukie^vicz^ w ksicztwie Zmudzkiem. Jan Rymkie-
wicz 1621. Michał 1700. Marcyan Rogusław cywun Rerzań-
ski 1674. w Wileńskiem.
Ryiiisza herbu Gozdawa^ w ksicztwie Zmudzkiem i w
powiecie Oszmiańskim. Wincenty Rymsza w Nowogrodzkiem
1674. Wojciech w Żmudzi 1621. N. skarbnik Mozyrski, miał
za sobą Cedrowską, z której zostało sic; sześciu srnów. AVła-
dysław, Alexander, Antoni, Józef 1700. Tu podobno należy
Stanisław Wiłejko Rymszewicz strażnik Wileński 1700.
RyiUl^id herbu Lis, ale z tą odmianą, ze tylko jeden
krzyż na strzale kładą: w ksicztwie Zmudzkiem i w povviecie
Upitskim kwitną. N. Rymwid 3Iickiewicz podstarości Zniu-
dzki, synowie jego Paweł i Stanisław, zowią ich zaś Mickie-
wiczami od dóbr 3Iickiewicz. Eliasza i Stanisława wspomina
popis ksicztwa Zmudzkiego 1621. Jan pisarz grodzki Upitski
1674. Eliasz Michał, najprzód podstarości grodzki Lidzki,
potem podkomorzy, starosta Nowogrodzki i JLodzicjski, posło-
wał na różne sejmy, kędy na niego funkcye wielorakie ojczy-
zna składała, już deputatem na trybunał skarbowy Litewski,
już komissarzem, Constit, 1678. yb/. ^. fol. 15. ki^dy missyą
dla naszych przy kościele Dzienibrowskim , od niego i od żony
jego fundowaną, approbują, byt potem marszałkiem Lidzkim.
N. miał za sobą Krystyni; Gruzewską podkomorzankt; Zmu-
dzką. Jan podkomorzyc Lidzki 1685.
Rynarzewski herbu Prawdzie, w Wielkiej-Polszcze.
N. Rynarzcwska Stanisława Koszutskiego pisarza grodzkiego
Kaliskiego ; N. Marcina Krzywosądzkiego małżonki. Kwitną
jeszcze tamże i temi czasy.
Ryński herbu Grabie, pisze o nich w swojem kazaniu
Kunceioicz pod tytułem : Dobry i pobożni/ Ziemianin. N.
Ryńska Przewoskiego małżonka. JJS. de Fuinil. Pruss.
Ryński herbu Korczak, w Podolskiem województwie.
Rynka z Sokolca , w r. 1401. kładzie się na przywileju Swi-
drygiełta książęcia.
Ryuwidonricz— Ryszko wski. 211
R^lliridowicz herbu Grzymała. — Jan wziął herb
Grzymała na sejmie Horodelskim. Const. Reg. f^ol. I- f. 70.
Rypiiiski herbu Radwan., patrz I(|»iń!$k.i^ ^(^y^ ^o
jedenze dom. Jan i 3Iiivołaj Rypińscy w Połockiem 1674. r.
Jerzy wsciiizmie się urodziwszy, służąc u pana katolika, z nim
do Częstochowy jecliał, tam na samem prawie wejściu do ko-
ścioła, usłyszał od opętanego, kttirego na ten czas exorxyzmo-
wano, głos taki. Oto brat nasz, oto łam słoi, dopuśćcie mi,
abym w niego wsłqpił. Jerzy teni przestraszony, pilno co
usłyszał rozważając, najprzód do wiary się katolickiej nawró-
cił, potem chcąc doskonalej P. Bogu słuźyc, wprosił się do
do zakonu Soc. Jesu, w którym dokonał pobożnie w Nieświeżu
1652. Pamiąłka Braci fol.' ^\9.
Rypp. Jerzy Rypp podkomorzy Parnawski, zona jego
Maryanna Pepłowska.
Ryś herb , patrz Rakowski.
Rysiiiski herbu Leszczyc , w Łęczyckiem wojewódz-
twie. Piotra Rysińskiego jest w druku Censura in Axiomata
Joannis Hussi Haeretici, in Ato , Cracor. 1524. Janusz Ry-
siński kasztelan Kowalski 1589. podpisał tranzakcyą Będzińską,
syn jego Krzysztof, najprzód podkomorzy Brzeski Kujawski i
starosta Nakielski, a w roku 1619. wojewoda Inowrocławski,
posłował na różne sejmy, osohlwie 1607. zkąd byt wysłany
komissarzem do ukojenia Rokoszanow, Conslił. fol. 866. a w
roku 1613. do granic od Szląska , Constit. fol. 24. syn jego
Kazimierz Praesidens i Commissarius Ordinis Canonicorum
de Paeniłentia BB. Martyrum, Regulae S. Augustini , f^i-
carius Generalis 1640. P. Kojał. paneg. Jan Rysiński kan-
tor Warmiński. Ara gratiłud. Jan kasztelan Kruświcki , r.
164.3. deputat na trybunał koronny. Janson, elogia. Córka
jego z FIrlejowny Anna, weszła w kontrakty małżeńskie z Ję-
drzejem Potockim kasztelanem Krakowskim i hetmanem pol-
nym koronnym: była to pani na domy Boskie szczodrobłiwa,
osobliwie na kościół nasz Panny Maryi w .Jarosławiu, kędy też
po śmierci złożona: jam czytał, że kasztelan Kruświcki miał
za sobą Ewę Plichciankę podkomorzankę Rawską. Jacek poseł
na konwokacyą 1648. 3Iarcin 1670. Consłit. fol. 12.
RyszaiiO^V$ki> Ignacy Ryszanowski. Anna, Dejkiewi-
cza małżonka 1702.
Ryszewski ^ w Wielkiej-Polszcze. N. Ryszewski żył
koło roku 1723. ten zostawił syna Antoniego, i córkę jedne.
Ryszkowski herbu Nowina, w Łukowskiej ziemi i
księztwie Litewskiem. Jędrzej Ryszkowski podwojewodzy Lu-
belski 1607. Paweł chorąży Łukowski, żona jego Trojanow-
ska, braci miał rodzonych dwóch, jeden był (zda mi się Jan)
14*
212 Roszkowski— Rytelski.
opatem Paradyjskiin , drugi sędzią ziemskim Lubelskim , Ję-
drzej syn PawJa cliorąźeg-o, pod pierwszą Chocimsk;} rotmis-
trzem byt królewskim, gdzie do dzidą pchnięto, miat za sobą
Zulińską, którą Żółkiewska urodziła, a z niej syna Pawła i
drugiego Stanisława. Z tych Paweł najprzód podczaszy Brze-
ściański, rotmistrz krółewski, poseł na różne sejmy, osobłiwie
lłł61. zkąd naznaczony komissarzem do uznania poczynionych
krzywd w Litwie, Constit. fol. II. umarł kasztełanem Mści-
sławskim : \mo vnto miał za sobą Zarankownę , z tej spłodził
córkę Barbarę Oziębłowską, horodniczą Grodzieńską, i dwóch
synów: Zygmunta męża rycerskiego , umarł bezzenny, i An-
toniego, ten pojął był Jeziorkowską, którą Sieniiiska z Bakowa
urodziła, atoli potomstwa z nią żadnego nie zostawił, ona zaś
po zejściu jego, poszła za Mokranowskiego chorążego Baw-
skiego: 2do voto Starzyńską (Chodorowska ją urodziła) z tej
spłodził córkę, Beklewskiego sędziego Brześciańskiego mał-
żonkę. 3tio voto Helenę Niemlerzycownę, Jerzego Niemierzyca
podkomorzego Kijowskiego i starosty Owruckiego córkę , z
tej był syn 3Iichał podczaszy Łukowski, bywał posłem na ró-
żne sejmy, marszałkiem konfederacyi województwa Lubel-
skiego, deputatem na trybunał koronny, posłem do Króla Szwe-
dzkiego i Cara Moskiewskiego, złączył się był dożywotnie z
Barbarą Drzewicką wojewody Lubelskiego rodzoną siostrą, ta
mu powiła cztery córki, Teresę i Urszulę Karmelitanki bose w
Lublinie, Franciszkę zakonnicę S. Klary, Annę Ś. Brvgitty w
Lublinie : piąta córka Helena wydana za Gabryela Szpilew-
skiego starostę Stejgwilskiego ; i syna Józefa , kustosza Łu-
ckiego , proboszcza Brańskiego , deputatem zasiadał kilka razy
na trybunał koronny: tenże Michał podczaszy , za konsensem
żony swojej, wstąpił do zakonu Soc. Jesu , gdzie kilka lat na
służbie Boskiej przepędziwszy, odpoczął w panu w Krasnym-
stawie w r. 1729. Ato voto miał za sobą Siemińską, 5/o Zofią
Lubiszowską, (ito Annę Dobroniską, ale z niemi sterilis.
Ryszkoivski herbu Topor. Jan Bvszkowski archi-
dyakon Wileński zszedł z tego świata w roku 1606. w Wilnie
pogrzeblony z nagrobkiem. Barbara Kazimierza Włodka mał-
żonka. Marcin mąż rycerski , bijąc się z Tatarami za Lachow-
cami w roku 1690. wolał trupem paść na placu, aniżeli się w
niewolą dostać, zkąd długo się im nie bez znacznej w nich
klęski bronił. Jędrzej tego herbu.
Ky taro^lvsk.i 9 w Przemysłkiej ziemi. Jan Bytarowski
1674. Ignacy w stanie duchownym 1710. Marcin w zakonie
naszym temi czasy.
Kytelski herbu Szelign^ w Bawsklem województwie.
Adam z By tła kasztelan Gostyński 1436. podpisał pokój Brze-
Ryterski— Rywocki. 215
ski u Łask. w Statut, fol. 140. N. miał za sobą Wierzbow-
ską. 3Iateusza, z Anny Jerzmanowskiej herbu Slepowron, syn
Antoni 1701.
RytersKi herbu Topor. Piotr Ryterski o którym Biel.
fol. 280. pisze, ze w roku 1403. z Witoldem ksiąźcciem Li-
tewskim wojując w Inflanciech, przy dobywaniu Dynaburgu,
pierwszy na mur wskoczył. Tenże czy inszy Piotr, Bielski
fol. 33(5. któremu Władysława Jagiełłą Króla Polskiego syno-
wie na edukacyą byli oddani.
Rytwiański herbu Jastrzębiec, patrz Zboro^^ski.
Rytvocki herbu Prus, z tą odmianą, ze w czerwonem
polu powinna byc kosa po prawej ręce, a po lewej ręce tar-
czy, w polu błękitnem , połowica podkowy jakby w pół roz-
dartej , nad nią półtora krzyża , w hełmie ręka zbrojna z mie-
czem. Niektórzy z nich z Prus wyniósłszy się, osiedli w Brze-
śclaiiskiem województwie. Stanisłi»w Rywocki zostawił trzech
synów, z których Jan zostawił potomstwo. 3Iikołaj w wojsku
koronnem służąc po usarsku, umarł bezpotomnie. Jan Rywo-
cki Soc. Jesu , rządził prowincyą Litewską po dwakrod, i kol-
legia, Brunsberskie, Wileńskie, i Warszawskie: w mortyfika-
cyach był ustawiczny, nawet i w ostatnich bolach śmiertel-
nych : do najś. Sakramentu szczególniej nabożny. Powiadał
o sobie , że od ukrzyżowanego Chrystusa przedziwnej drogi do
doskonałości nauczył się, umarł w Warszawie 1666. Są jego
książki w druku: Bibliot. Script. Societ. te liczy. Imo. Pa-
negyrici undecem , guibus res gestas l^ladislai IJ^. Regis
Poloniae complexus esl. f^ilnae 1636. in fol. 2do. Dedu-
ctio S. Casimiri in Mausolaeum , ipsi a Sigismundo ///.
Regę Poloniae, f^ilnae ejctructum, 1633. in fol. f^ilnae.
3tio. Benefcentia Regis, in conferenda Theologo et Concio-
natori suo, Patri Jlathiae Casimiro Sarbiewski a Soc. Jesu,
laurea Theologica, 1639. in fol. Vilnae. 4to. Icon f^oto-
rum in nuptiis f^ladislai IV. Regis et Caeciliae Renatae
Austriacae. Sto. Panegyricus funebris Alberto Radziwił,
Castellano P^ilnensi , 1636. f^ilnae in fol. Oto. Anna Ca-
tholica pro Traditionibus et Purgatorio , contra Anti-Bell-
arminum Amesii Protestantis Francorani. f^ilnae 1630. in
fol. 7nio. Paraenesis ad Ministros , Cahnnianos de Spiritu
privato ad Si/nodos non admittendo , 1639. f^ilnae in 8vo.
8vo. Laurentalia Rigensia contra Praedicantem haereticum.
Vilnae 1638. in 8vo, ale toż samo taż biblioteka księdzu Kuhn
Soc. Jesu, przypisała. 9no. Idea Magni Herois, comprehensa
Iredecitn panegyricis , de rebus gestis Leonis Sapieha, Pa-
latini f^ilnensis, Antverpiae in Ato 1644. lOmo. f^ita Si-
monis Rudnicki Episcopi yarmiensis. Brunsbergae 1645.
214 Kzączyuski— Rzeczkowski.
iii kto. Krom teg-o, zosUroił do druku umierając, Tractatum
tn Cantica Canticoriim., mi/steriis Chrinti punegyiice eapla-
natum. Tak/.c, Culi'inum ^Jnge/omac/iiim^ seu praelium Cal-
inni adver.sus honos Angelos. A. miał za sobi} Annę Wil-
czewską 1627.
Rzączyuski herbu Slepowron^ w Podolskiem woje-
wództwie. Gabryel Rzączyński w zakonie naszym , rządził kol-
Icgium Osirogskie , wydal <Io druku: Imo. Historia naturalis
Regiii Po/ouiae, tn viginti tractatus diinsa. Sandotiiir. tn
4^0 1721. 2do. Gemmae Antiqinorum Poetarum^ sfemmati-
bus Polonorum tnsertae. Poaumnae 1700. in 8t'0. .3tio. Ar-
mamentarinm Regni Połoninę^ seu Gentilitia ISobilitatis Le-
chtcae u-irma. Posnan. 1715. in Hvo.
RzadkowskJ. Elżbieta Rzadkowska, Adama Kucbar-
skiego małżonka. Okolski. Kazimierz w województwie Łęczy-
ckiem 1674.
K Zffźeifski . w Wolyńskiem województwie. N. Rzą-
zewski miał za sobą Cielemęcką. A. stolnik Bracławski, poseł
na sejm 1738.
Rzecki, w Krakowskiem i w Podolskiem wojewódz-
twach. Jan Rzecki na oczv tak zapadłszy , ze cale nic nie wi-
dział, przy g;robie Wincenteg-o Kadłubka przejrzał. Starowol.
w Życiu hadłubka. N. de Ktobukowice Rzecki, burgrabia
Krakowski, na wojnach za Stefana Króla zasłużony, przeszedł
na pokój wieczny w roku 1636. jako świadczy nagrobek jego
na Skałce pod Krakowem.
Rzeczkowski herbu Boiawola. Pisze o nich Okol-
ski w indexie tomu pierwszego. Jerzy Rzeczkowski miał za
sobą Annę Bydtowską. Jędrzej poborca w ziemi Ciechanow-
skiej 1632. Ćonstit.fol. 13.
Rzeczkoivski herbu Prus 3tio, w Sieradzkiej ziemi,
piszą się z Rzeezkowa, niektórzy z nich w województwie Bet-
zkiem osiedli. Stanisław Rzeczkowski 1582. pieszo szedł do
szturmu pod Pieszkowem. Paproć, o herb. Jol. 405. Szczę-
sny wojownik zacny, zginął pod Teliszkami, w okazyi z Tata-
rami, w roku 1615. którego nagrobek w Kijowie. N. w Re-
czkowie w parafji Będkowskiej , miał za sobą Kozierowską.
Rzeczkowski herbu Trąby. Zygmunt Rzeczkowski
trzech synów spłodził: Stanisława, Jana i ^lacieja, z tych Sta-
nisław z Witkowskiej \ino vuto, zostawił Stanisława i Piotra,
z drugiej Hołowińskiej dwie córki : Dorotę Iwińską i Zofią
Kępską , i syna Jerzego , ten na 3Ioskiewskich , expedycyach
zalecony żołnierz , z Bydłowskiej zostawił syna. 3Iacieja syn
^Yalentyn.
Rzeczycki. 215
Rzeczycbi herbu Janina^ w Bełzkiem wojewódttrie.
Elżbieta z Rzeczycy, \mo voto była za Janem Swoszewskim,
podkomorzym Lwowskim, Udo, za Trzciiiskim. Jerzy Rzeczy-
cki starosta Urzędowski , w cudzych krajach długą peregryna-
cyą przepolerowanego rozsądku , pod Chocimem przeciwko
Osmanowi Tureckiemu tyranowi, odważnie wojował, z czte-
rema bracią swojemi ; a potem za czasów Jana Kazimierza
Króla, pod czas oblężenia Zbarazkiego , życie swoje na szańc
dla ojczyzny wystawił, rycerską śmiercią. Potoc. Centur.
fol. 79. Brat jego jeden , ze czterech rodzonych , Mikołaj,
tamże poległ, był podobno podkomorzym Lubelskim, svn tego
Mikołaja Jędrzej z wielkiej Rzeczyce Rzeczycki, chorąży Gra-
bowiecki, starosta Rzeczycki, administrator ekonomji Sambor-
skiej, pułkownik królewski, Szamotulski Benedykt , w kaza-
niu, Rzeka Zi/wota wiecznego , podkomorzym go Lubelskim
zowie (tenże były instygatorem koronnym, ale w Kalwińskiej
sekcie uwikłanym , dla której zbór w dobrach swoich wymu-
rował. Cichoc. alloą. lib. 2. c. 23.) , gdzie i córki jego dwie
■WA-pisał, Urszulę ksienią klasztoru Grodzieńskiego, zakonu S.
Brygitty, i 3L'irync AYęglińską , ta umarła w roku 1651. N.
podkomorzanka Lubelska była za Pi-zecławcm Minockim stol-
nikiem Sendomierskim ; synów jego także dwóch, jeden z nich
starosta Rzeczycki, drugi N. Władysław chorążyc Grabowie-
cki , umarł 1692. Stanisław stryj Jędrzeja, o którym wyżej,
w wojsku cesarskiem znacznej szarży. Jan brat stryjeczny tegoż
Jędrzeja, pod Chocimem życie dla ojczyzny położył, zostawił
synów: 3Iarka męża rycerskiego i Jędrzeja, 1682. Piotr stry-
jeczny tegoż Jędrzeja , miecznik AYolyński , niewiem czy nie
ten Piotr miał za sobą Dorotę Kuropatnicką, kasztelankę Bie-
cką , z której synowie Łazarz chorąży Wołyński , deputat na
trybunał koronny 1724. i Remigian. Anna Rzeczycka Seba-
styana Garlińskiego. N. AYaclawa Kaszewskiego , sędziego
ziemskiego Bełzkiego-. N. Rzeczycki chorąży Łomżyński, miał
za sobą Marchocką i z niej zostawił potomstwo, syna jednego
starostę Polurzyńskiego , który żył , także z Rzeczycka staro-
ścianką Rzeczycka, posłował na sejm 1740. i córki dwie:
ZoBą, która wprzód żyła bezpotomnie z 31ikolajem Cetnerem
starostą Rareckim , po nim zaś z Franciszkiem Potockim kraj-
czym koronnym, starostą Bełzkim, umarła 1741. pochowana w
Chrystyampolu u 00. Bernardynów. Annę, która dotąd (1732.)
Panną żyje, tizecią zakonnicę S. Dominika we Lwowie Annę.
N. miał za sobą Maryannę Ostro>vską. Jerzy Rzeczycki staro-
sta Rzeczycki, poseł na sejm; umarł w roku 1739. pojął Ewę
Szembekownę kasztelankę W^ojnicką , z tej zostawił córek
czteiy : z nich najstarsza żyje z Rzeczyckim starostą Poturzyń-
216 Rzeczycki— Rzepecki.
skim , jako si(,' juz iiamienilo , i synów dwik-h : ale młodszy w
sskotacli bydąc wszedł do grobu , starszy dziesiejszy starosta
Rzeczyekl, po ojeu. N. pułkownik pochowany we Lwowie u
Karmelitów bosych. Mikołaj na nasze kollegium Jarosławskie
dobroczynny, zginął w okazyi z Tatarami i Kozakami 1652.
Rzeczycki slarosta Rzeczycki z pierwszą żoną S//c/H>i/nLi/,ą bvl bez-
dzietny ■ — z drugą iV. hras/cA-ą starościanką Koryliiicką miał svna
Jana. — ftras/cA-i.
Rzeczycki ńerbu Łodzią. Stanisława z Rzeczycy,
obojga prawa doktora, dla jego osobliwszycb cnót, wybornej
nauki, nienagannych ol)yczajów, przyjęli do swego herbu Ło-
dzią, Piotr Tomicki biskup Krakowski i podkanclerzy, Łukasz
z Górki kasztelan Poznański, Stanisław Tomicki kasztelan Ka-
liski, Piotr Opaliński kasztelan Łędzki , Sebastyan Opaliński
kustosz i t. d. Łodzieowic, a oraz przez respekt jego, wnuków
jego, czyli raczej synowców, z potomstwem ich, co wszystko
Zygmunt Ł Król Polski przywilejem swoim utwierdził, i do
wszystkich szlacheckich prerogatyw, tychże przypuścił, i zęby
w herbie za/.ywałi Łodzi złotej malej , w polu czerwonem , z
szyszaluem i przyłbicą w górę wyniesioną. O czem jest jego
list między innemi listami królewskiemi /// J/S. Petricov. Rok
w prawdzie nie przypisany, ale łatwo poznać, ze się to działo
przed rokiem r. 1535. bo w tym roku umarł biskup Tomicki.
Ten Stanisław z Rzeczyce , był penitencyarzem Króla Zy-
gmunta Ł w Rzymie będąc, tam życie skończył w roku 1546.
a ze jego pieniądze i rueliomości adjiscum Camerae ^Jposto-
llcuK zabrano , przetoz Król upominał się o to , aby na sukces-
sorów Stanisława oddane były. O czem czytałem instrukcyą
daną w tym roku 3Iyszkowskiemu, posłowi do Rzymu. T. 23.
Epist. Sigism. I. 3Iaryanna była za Łukaszem Ruckim stolni-
kiem Inowrocławskim.
]<ze;KUOn'Sb.i herbu Tfczele., w Wielkiej-Polszeze,
ja czytam Rzegocki. Franciszek, który miał za sobą Helenę
Jarnowską kasztelankę Kowalską , z której był syn Sebastyan.
Rzekła w tych lierbach znajdziesz : Drużyna, Gissa,
Kopaszyna, Korczak, Krynicki, Rubiesz, Sreniawa, Wal-
bach , Wręby, >Vukry.
Rzekiecki^ w Sieradzkiem województwie. Rzekie-
ckiego na Rzektach rezygnacyą, w r. 1571. uczynioną, znaj-
dziesz/'n ^/ctó Castren. Oxt rzeszot'. Jan za towarzysza służąc,
pieszo szedł do szturmu jiod Psków eu). Paproć, ful. 405.
Rzepecki herbu Białi/nia, piszą się z Rzepek w Sie-
radzkiem województwie. Jan Rzepecki starosta Zwoleńsk; w
Sendomierskiem roku 1674. Kazimierz w zakonie naszym ży-
cia śmiertelnego kresu, dopędził w Lublinie roku 1722. jest
Rzepiszewski— Rzeszotarski. 217
w druku, jeg^o Decennium triumphale de S. Xaverio^ in
fol. 1682.
Jan Ostałkiewics Rzepecki z Jadwigą Czubikoirną Rzepecką spło-
dził synów dwócti : Pawła, który z ilaryanną Rzepecką miał
syna jednego 3Iarcina, od tego z Agnieszką Gol y gowską zos\d\
syn Jan mający za sobą ilaryannę Raczyńską. Drugi syn Jana
Ostalkiewicza Wojciech, który z Barbarą Gołygowską s^\oAzi\
córkę Jadwigę Golvgowskiego małżonkę , i svnów dwócłi : Fran-
ciszka i Kazimierza. Franciszek Rzepecki z Justyną Ja-
womką miał dwie córki : Marvannc Micliala Kazieroda Rzepeckiego
małżonkę , i Gertrudę Antoniego Harcikowca Rzepeckiego żonę.
Synów dwóch: Błażeja, od tego z Maryanną Rzepecką syn
Stanisław, iV\'awrzeńca, który z Marcyanną Rybińską spło-
dził córek pięć, i syna jednego Antoniego. Córki zaś Jadwigę
Jana Kobyłeckiego żonę ; Maryannę Sebastyana Brodowca Rze-
peckiego małżonkę; Brygidę, Łucyą , i Rozalią panny. — Ka-
zimierz Rzepecki drugi syn Wojciecha z Golygowskiej , ten z
Ewą Dobiecką spłodził synów czterech; 1. Franciszka bur-
grabiego i subdelegata Piotrkowskiego, który z Agnieszką Mini-
szewską sterilis. 2. Antoniego, ten z Maryanną Lenczowską
miał trzy córki: Maryannę za Józefem Krzemińskim. Jadwigę Bo-
nawentury Rzepeckiego żonę, i Tekłę pannę. 3. Jana, który
z Maryanną Kobyłecką zostawił córkę jedne Ewę za Wojciechem
Kamieńskim. 4. Marcina Rzepeckiego, ten z Franciszką Por-
czyńską zostawił potomstwo lrzv córki: Marvannę , Franciszkę,
i .Slarcyannę, i trzech svnów : Franciszka, Józefa i Błażeja.
— St ani s ła w 5/'0f/ff«7ff Rzepecki, spłodził svna Fra n ci szka,
od lego z -Anastazyą Rzepecką było dwóch synów: Antoni od
lilórego .Mikołaj. Drugi svn Franciszka 3Iaciej, który z \^a-
tarzyną Papiewską lino voto spłodził Sebastyana, mającego za
sobą 31arcvannę Ostalkiewiczow/ię Rzepecką. '2do roto z Maryanną
Golygowską zostawił svna Szymona. — Heraldyka W ielądka.
Rzepiszenski. Krzysztof Rzepiszewski, miał za sobą
Zofią Korvciriską wojewodzankę Łęczycką. ^. Rzepiszewska
bvła za Piotrem Romiszowskim.
Rzeituieki. HIppolit Rzepnicki proboszcz infulacki
Wideiiicki. zakou-a Cnnunicorum de Poenttentia BB. Jlar-
tyrum , reguły S. Augustyna , rządził potem ten zakon I pro-
wincvą całą, wielką roztropnością, dobra oderwane konwen-
tom swoim , wielką pracą windykował , karnością swoich za-
konników obostrzył, kwoli czemu do Rzymu jeździł , gdzie od
Papieża otrzymał approbacyą niektórjcli ustaw , w tych pra-
cach śmierć 'Xo zastała, w roku 1640. Panes". P. Casun.
Kojał. S. J. in ejus funere. ]\. Jana ^Nojniłowicza małżonka.
Rzeszewski /terbu fio/a^ wŁcczyckiem województwie.
RzeiiiZOtarski herbu Junosza., w 3!azowieckiem wo-
jewództ\'i ie. Paprocki , Łaski Cudowne jol. 40. Wojciecha
Rzeszotarskiego , dziedzica na wsi Pszczele nazwanej , wspo-
mina w roku 1609. Jan w Brześciańskiem województwie.
Dom ten starożytny ma swoje siedlisko na Rzeszotarach w woje-
218 Rzeszowski.
wództwie Płockiem będącyoh. Z tych Felix Rzeszotarski spło-
dził Jana Rzeszotarskiego , który z Heleną Chełstowską herbu
Jastrzębiec sędzianką Michałowską miał syna Franciszka,
który z Urszulą Łaszewską zostawił potomstwo syua Antonie-
go yiceslarostę i sędziego grodzkiego Rawskiego, ten wszedł w
śluby małżeńskie z Maryanną Podkahską , z którą spłodził synów
trzech: 1. Jana sędziego ziemskiego Rawskiego. 2. Józefa
cześnika Mszczonowskiego. S.Franciszka cześnika ziemi Raw-
skiej. , — Jan Rzeszotarski sędzia ziemski Rawski, kawaler or-
deru S. Stanisława, syn pierwszy Antoniego: mąź ten od wieku
młodego z nabytych nauk , posiadający umiejętność praw narodo-
wych , starał się dopełniać obowiązku dobrego obywatela będąc
na różnych funkcyach publicznych deputackich , poselskich , i ko-
missarskich swej ziemi , i w urzędzie swoim jako sędzia ziemski
Rawski we wszystkich sprawach sprawiedliwość utrzymujący, z
czego współ obywatelom miły, i wielce u nich poważany. Pojął za
małżonkę Teresę fFalicką, Bazylego Walickiego wojewody Raw-
skiego z Nieborskiej spłodzoną córkę, z którą zostawił potomstwo,
synów dwóch: Bazylego i Jana, i córki trzy : Teklę, Puden-
cyannę , i Annę. — J ózef Rzeszotarski cześnik Mszczonowski
drugi syn Antoniego, miał za sobą Klarę Rudzką cześnikownę
Czerską, Józefa Skarbka Rudzkiego cześnika Czerskiego, i Brygilty
Narewskiej córkę. — Franciszek Rzeszotarski cześnik Rawski
trzeci syn Antoniego, miał za sobą Zofią Słucką łowczankę Łom-
żyńską. — Heraldyka Wielądka.
Rzeszowski herbu Doliwa, którzy się pisali de Stro-
zyska , z W ielkiej-Polski ; z tych jednego Stanisława wspomi-
naj;} pisarze, iź u Króla Polskiego Kazimierza wielkiego, otrzy-
mał był Rzeszów, na wieczność, i gruntu w objazd na trzy-
dzieści mil. Tegoż potem syn był arcybiskupem Lwowskim,
drugi biskupem Krako\ł'skIm. Jan, synowiec tego arcybiskupa,
zostawił też syna Jana, który miał syna Augustyna męża sła-
wnego , len nie zostawił potomka , tylko jedne córkę , którą
wydał za Kmitę Sobieiiskiego, po niej wziął Dynów, Rze-
szów i t. d. Ten Kmita nie miał tylko córkę jednę, którą pojął
Mościsz z wielkiego Koźmina, famlljl Ostoja, i ten nie miał
tylko córkę jednę, którą dał Mikołajowi, który się pisał de
Dębno, dziedzic na Żerkowie, był to synowiec arcybiskupa
Gnieźnieńskiego , a Tomasza kasztelana Poznańskiego syn,
który się de Dębno pisał. Tenże Mikołaj był kasztelanem Mię-
dzyrzeckim ; zostawił z nią syna Jana, który potem miał synów
trzech, z których jeden był Mikołaj Rzeszowski wieku mego,
który zostawił potomka Adama Rzeszowskiego z Łaską Ja-
dwigą wojewodzanką Sieradzką. Tegoż Mikołaja były te sio-
stry, jako najprzód: Sepichowska Zofia, starościna Leżajska,
od której Sepichowscy, którzy Trzciana, i insze imiona dzia-
łem brali; potem szła za Blejkowskiego stolnika Przemysłkle-
go. Katarzyna siostra jej rodzona Niewiarowska. Adam syn
Mikołajów miał za sobą Kormanicką, kasztelana Czechow-
Rzeszoi¥ski. 219
sklego córkę, z którą nie zostawiwszy potomka żadnego, umarł
w roku 1583. Poty Paprocki o herbach^ o tym domu, któ-
remu poświadcza Okotski, ale się osnowa ta utrzymać nie
może: a najprzód to pewna z autorów wszystkich, i z samego
Paprockiego , że tak arcybiskup Lwowski, jako i biskup Kra-
kowski Janowie Rzeszowscy, do herbu Pólkozic należeli, po-
tem zenie byli bracia rodzeni, pokażę niżej. Dalej, że Pa-
procki dziewięć pokolenia wyliczył od arcybiskupiego brata,
który życ musiał koło roku 1420. do roku 1583. Na koniec,
nie pisze ten autor , ponieważ prawnuk Tomasza kasztelana
Poznańskiego, był herbu Dębno, i arcybiskup Gnieźnieński,
brat Tomasza, był tego lierbu ! jak się to stało? że potomstwo
jego do herbu się Doliwa przenieśli.
Rzeszowski herbu Półkozic. Jana Pakosława Rze-
szowskiei;<ł legacyą wspomina Bzovius in Annul. Eccles. pod
rokiem 13(53. www. 2. do Urbana V., od Kazimierza Wielkiego
Króla Polskici;(i, przez którego starał się Urban, żeby posiłki
wojenne Król Kazimierz z Polski posłał mu do Włoch. Stani-
sław, o którym się wyżej mówiło z Paprockiego ^ syn według
niego, Jan, z proboszcza S. Michała na zamku Krakowskim,
i kanonika Krakowskiego , na arcyłiiskupstwo Lwowskie , po
3Iikołaju Trijba wyniesiony w r. 1411. wielkich to był przy-
miotów l)iskup, który w roku 1414. z Halicza do Lwowa kate-
drę swoje przeniósł, kanonikom prowentów przyczynił, rezy-
dencye dla nich wystawił , Donajów w miasteczko przeformo-
wał, (dobra to Sij , do stołu arcybiskupiego należące). Z woli
papiezkiej do Zmudzkiego księztwa zjechawszy, tam z Piotrem
biskupem Wileńskim, nową katedrę, pod tytułem SS. ^Vle.xan-
dra, Ewancyusza i Teodula , i biskupstwo , założył. Elżbietę
Pilecką, Ottona wojewody Sendomierskieg^o córkę, małżonkę
M^ładysława Jagiełłą Króla, w małżeństwo z nim związał i
koronował. Wiele inszych rzeczy na dobro i pożytek kościoła
swego sporządziwszy , w Rzeszowie zasnął w panu , w roku
1436. na Łysej Górze u S. Krzyża pod Sendomierzem ciało
jego pogrzebione. ScrobiszoiK in f^itis Archiepiscop. Leo-
pol. Biel. fol. 354. Cromer lib. 21. Jan Rzeszowski bi-
skup Krakowski z ojca Jana, z matki Anny Przybyszewskiej
urodzony, scholastykiem wprzód był Sendomierskim , kanoni-
kiem Krakowskim, i podskarbim koronnym, bo jeszcze tych
wieków podskarbstwo koronne , częstokroć przy duchoM ień-
stwie się wiązało , czego mi się nie raz czytad dostało. Nim
zaś duchowny sobie stan obrał , wprzód rycerskiej chwały szu-
kając w obozie, z Władysławem Jagiellonowiczem, Królem
Polskim i Węgierskim pod Warnę się na Turków wyprawił,
gdzie po porażeniu wojsk Chrześcijańskich, i zabiciu Wła-
S!20 RKeszo%vski— Rzei¥nicki.
dysława Króla, ledwo się sam z lej porażki do ojczyzny żywo
wrócił, zkąd potem wysłany, jeździł do Węgier, zęby się był
pewności jakiej dowiedział , czy o śmierci , czy o życiu Wła-
dysława Króla. Długosz 1445. lib. 13. Wstąpiwszy na kate-
drę Krakowską w roku 1471. w eremitorium S. Katarzyny,
w gęstycli lasach, blizko Bodzęcina fundowanym, od nieja-
kiego Polaka, na imię W^acława, kościół wymurował, i 00.
Bernardynów^ tam osadził. Na Skałkę także przy Krakowie,
zakonników S. Pawła pustelnika wprowadził, kanonikom Kra-
kowskim niektóre dziesięciny darował. Skarbiec przy katedrze
Krakowskiej , czyli raczej kapitularz wymurował : aż też w r.
1488. synowiec swoje za mąż wydając, gdy skrzętniej chodził
koło tego aktu, w niemoc zapadł, z tej do grobu. Starowol.
tn f^itis Episcop. Cracov. A^ijr^^A/ przydaje, że Zakrystyą przy
katedrze Krakowskiej wymurował. Franciszek Rzeszowski miał
za sobą Zofią Kalinowską , z której syn Krzysztof i córki dwie,
Jadwiga Samuela Paplińskiego i Barbara Zygmunta Swirskle-
go , małżonki. Jan w zakonie naszym życie skończył 1080. w
Gdańsku , Ignacy w Toruniu.
Rzeszowski herbu fVąi^ w Krakowskiem wojewódz-
twie. Z tego domu była Barbara Szafrańcowa starościna Le-
lowska , która bezpotomnie umarła : bracia jej, Hieronim Rze-
szowski, który z Smolikowną zostawił jedne córkę Helenę Bo-
narawą. Samuel drugń brat, ten miał dwie żony: Rajską i
Zofią Krupczankę , córkę Stanisława Krupki , wdowę po To-
maszu Alemannim , z obiema żył sterilis. Adam stryjeczny
brat icli , którego córka za Stefanem Oraczowskim. Stanisław
z Zofią Lubiatowską miał potomstwo. Remigian , najprzód się
żenił z Górecką , którą Łuczrcka urodziła , z drugą N. córką
W^ojciecha Powęsklego, którą Domaniewska ricesgerenta Kra-
kowskiego W^awrzeńca Domaniewskiego córka, urodziła. Bar-
bara siostra Bonarowy , była za Walentym Gołuchowskim :
poty Baran. N. była za Marcinem Piecznowskim. Jan Rze-
szowski miał za sobą Annę Chrościcką. Maciej Zofią Kotkow-
ską podczaszankę Sieradzką. N. Grochowską kasztelankę Cze-
chowską. Jan podpisał ustawy Pokrzywnickiego kongressu.
Constit. fol. 427. Krystyna Pawła Rzeszowskiego z Doroty
Szarackicj herbu Radwan córka, była za Krzysztofem Czarnie-
ckim starostą Żywieckim koło roku 1636.
Rzeszyński herbu Gera/d, tak o nich pisze MS.
Księdza Kojałowicza.
Rzewnicki* Okol. tom. 2. fol. 44. pisze, że Rze-
wnicka była za Janem Srokowskim.
Kuropatnicki w rzędzie nazwisk domów szlacheckich także ich umie-
szcza a w konstytucyi 1764. roku, stoi źe Balcer Rzewni-
Rzei¥uski. 221
cki sędzia grodzki Różański podpisał elekcyą Stanisława Augusta
Króla zziemi Różańskiej. Antoni w Łukowskiej ziemi. Tomasz
Rzewnicki burgrabia Różański 179"2. r. — fflelądek.
Rzewuski herbu Krzywda , w województwie Ru-
skiem dom starodawny. Stanisław Rzewuski podstoli Rracław-
ski, deputat na trybunał koronny r. 1643. Janson. svn jeffo
Wawrzeniec , także podstołl Rsacławski , i sędzia g-rodzki
Winnicki. Piotr komornik Bracławski. Stanisław sędzia ziemski
Lwowski, z Czerniejowskiej podkomorzanki Lwowskiej, zo-
stawił dwie córki: jedna z niełi Anna wydana za Iłżeckiego pod-
komorzeg-o Mozyrskiego , druga KaUirzyna za Gumowskiego
herbu Poraj , synów zaś trzech , Jana podczaszego Lwowskie-
go , ten z Jazłowskiej miał syna Jana, ale młodo we Francy!
umarł. Franciszka stołnika Liwskiego, temu Pogorzelska je-
dne tylko córkę powiła Ludowikę, która pierwszym związkiem
żyła z Zbigniewem Oborskim, starostą Gołąbskim , drugim , z
Sułowskim. 3Iiehala Fłoryana , podskarbiego nadwornego ko-
ronnego, pisarzem był wprzód ziemskim Lwowskim, i pułko-
wnikiem królewskim 1674. wielkiego serca kawaler. Pierwsza
jego rycei'ska expedycya z Czarnieckim sławnym wojownikiem,
pod Gołębiem była , gdzie na Szwedów z nieporównaną rezo-
iucyą nacierał, na innem zaś miejscu, gdy z swoją chorąo-wią
przejścia tymże Szwedom broni , kulą w twarz raniony, tym
razem , nietylko serca do wojennych dzieł nie stracił , ale tez
tak zahartowany , silniej w każdej okazyi nieprzyjaciół oj-
czyzny raził. Pod czas Chocimskiej drugiej , Turcy z obozu
swego wypadłszy, impetem wielkim na niego uderzyli: stanął
im w kroku Rzewuski , nieustraszony pułkownik , i szczęśliwie
pierwszy bitwę z Turczynem i zwycięztwo zaczął. Pod Zasła-
wiem Sułtana Muradyna we 24. tysiącach na ojczyste pola wy-
ciekającego, regimentarzem na ten czas zostawiony, zbił, plon
i niewolnika odebrał. Pod Dunajowem trzy tysiące Turków w
pień wyciął, a na inszych miejscach, siedm razy z niemi się
potykając, fortunnie ich gromił. Mobilów, i nie dobywszy
szabli, odebrał. W Raszkowie presidium Tureckie wyciął
tak, ze się komendant miasta, na wjsoką skałę uszedłszy, sal-
wować musiał. Kiedy Króla pod Zórawnem Chan Tatarski tak
ścisnął, ze mu z wojskiem ruszyć się żadnego sposobu niesta-
wało, on, póki tym czasem liczniejsze chorągwie nie sciąo-nęły
się, dziwnemi przemyłam! Chana od oblężenia rozrywał, dzień
i noc niedosypiając , a potem podczas oblężenia, przez środek
nieprzyjaciół w nocy do obozu się królewskiego przebił, o-Jzie
Gnińskiemu wojewodzie Chełmińskiemu za sekretarza legacyi
przydany, pożądany pokój zawarł. Pod Wiedniem i Strygo-
niem , nie mniejsze się jego męztwo wydało , kędy mężnie ba-
222 Rzewuski.
szc Sylistiyjskien^o pojmał. Po takicli ledy w ojczyźnie zasłu-
gach, Jan III. Król Polski, podskarbim go nadwornym koron-
nym , pułkownikiem swoim uczynił i do Wołocli z whidzij
regimentarską wysłał, tam pod Zniureyą, az do Kamieńca,
pięć tysi(;cy zaś Tmków, cztery tysiące Tatarów za "ranice
wypędził. Tetarów Wo'yń najtzdzającycłi ad fontem Danie-
lis, albo pod Slruhą Ał yciął. Do oppiignacyi Kamieńca Podol-
skiego za ordynansem wokowauy, w Zwańcu Tureckie prezy-
dium wybił , a Tatarów o milę sześć tysięcy tegoż dnia wytę-
pił. Kamieniec pewnieby był ojczyźnie odzyNkał, gdyby Ijyła
zazdrość inszych biegu fortuny ni?* zatamowała , jednakże pięć
tysięcy z Kamieńca do boju wyprowadzonych Turków, trupem
położył. W Budziackiej kampanji i tu tryumfjilny regimen-
tarz : bo pod Łopuszną, w dzień S. Bartłomieja, nieprzyja-
ciół z obozu i z życia wjzuł , a pod Soczawą siedm tysięcy
Tatarów wyciął. Z Budziackiej e.\pedycyi powracając do oł>o-
zu, do Kamieńca obsydyi z hetmanem Jabłonowskim, i z Jakó-
bem Królewiczem Polskim, którego Jan III. na opiekę i dy-
rekcyą tak Jabłonowskiego, jako i jego, spuścił, gdy z hetma-
nem szykuje wojsko do boju, na polach Kamienieckich para-
liżem ruszony, do Lwowa zawieziony, tamże mąż wojenny na
wieczny się pokój przeniósł: miał za sobą Iwo foto Annę
Dzierzkownę, kasztelankę Rozpierską, starościankę Zydaczew-
ską, z tej córka Elżbieta Febronia, zaślubiona Janowi Koniec-
polskiemu wojewodzie Sieradzkiemu, Pani z Bogiem złączona,
na którego honor fundowała missyą dla naszych w Koniecpolu,
i Rożniatowie, pogrzebiona w kościele naszym Lwowskim:
druga zda mi się z tejże Dzierzkowny córka, Maryanna zakonnica
Ś. Benedykta u Wszystkich SS. we Lwowie, i synowie, Stani-
sław Mateusz, Adam, Maurycy, i Józef, 2</o i»o/o poją! Oborską
Angelę, wojewodzankę Podlaską, z tej tylko córka została Kar-
czewska, kasztelanowa Czerniechowska. Stio Annę Potocką, ka-
sztelankę Kamieniecką, siostrę rodzoną Teodora niedawno ze-
szłego prymasa Polskiego, z tej syn Franciszek, i córka Eleo-
nora Anna Karola Krasickiego kasztelana Chełmskiego małżonka.
Stanisław Mateusz na Rozdole i Rejowcu Rzewuski , wo-
jewoda Bełzki, hetman wielki koronny, syn najstarszy Michała
Fłoryana podskarbiego, starosta Chełmski, Nowosielecki, Lu-
boniski , Drohowiski : był wprzód krajczym koronnym , potem
referendarzem koronnym, hetmanem polnym, wojewodą Po-
dlaskim. W Litewskiem wojsku, pod Słuszką hetmanem pol-
nym Litewskim, początki rycerskiej sławy założył, w pieszych
regimentach pułkownik, pod Łopuszną z ojcem swoim na Tur-
ków nacierając , w ramię postrzelony , ledwo śmierci uszedł,
z tego razu wyszedłszy, pod Kamieńcem i indziej z tąż serca
Rzewuski* 225
żywością , osobliwie w ^Yoloszech , za ojczyznę i zdrowia i
życia swego nadstawiał, juz na ten czas generał wojsli pieszycli
cudzoziemsliicli. Pod Kaliszem, ^Yarszawfj, Piolrkoweni, Szwe-
dzkich sił dobrze przytępił, a ze był Pan nie tylko w ręce silny,
ale i w radzie, dla tego po dwakroć ojczyzna do porty go Oto-
mańskiej legatem swym wysyłała , kędy swoim przezorem , z
przedziwną roztropnością , siła na dobro jej w> robił. Pod in-
terregnum, na konwokacyi proszony do laski marszałkowskiej,
wymówił się. Smierc go zastała we Lwowie w roku 1728. do
której świątobliwie się gotował, ciało jego złożone w Rozdole.
Pierwsza zona jego , Dorota Cetnerowna starościanka Lwow-
ska, ale bezpotomna, druga Ludowika Kunicka, podczaszanka
Czerniecbowska, z tej córka 3Iaryanna, żyła z Stanisławem
Potockim wojewodą Bcłzkim, Sabina poszła za Leduchowskie-
go Michała, starostę Rawickiego , trzecia Anna zakonnica S.
Benedykta u wszystkich SS. Me Lwowie , ksienią rządząc ten
klasztor, pobożnie życie swoje skończyła, i synowie dwaj:
Seweryn podczaszy koronny , starosta Chełmski i Lubomlski,
posłował na różne sejmy, marszałkował skonfederowanej ziemi
Chełmskiej, i w trybunale Radomskim 1727. teraz referendarz
koronny. Złączył się był dożywotnie z Szembekowną stolni-
kowną koronną, ale się to małżeństwo rozeszło: po tej, żyt
w dożywotniej przyjaźni z Antoniną Potocką strażnikowną ko-
ronną. Ten w Olesku mieście swojem dziedzicznem, fundował
00. Kapucynów, klasztor im wymurowawszy i przy nim ko-
ściół. ^V Lęczny także, kościół dawnością zepsowany, po
większej części reparował, i wewnętrznie pięknie przyozdobił
w ołtarze, i porządki do ołtarza dość kosztowne *). Wacław,
drugi syn hetmana wielkiego, pisarz polny koronny, starosta
Nowosielecki, Stuliński , Swiniuchski , Ułanowski, Romanow-
ski, wielkim nakładem fortuny swojej, podczas tych rewolu-
cyi, Kamieniec Podolski ufortylikował, i od impetjcyi nieprzy-
jacielskiej ochronił, dwa tysiące ludzi, z swojej szkatuły na
obronę tej fortecy sustentując, posłował na różne sejmy : ba
i marszałkował izbie poselskiej na sejmie pacificationis w roku
1736. z wszystkich ukontentowaniem, i w trybunale Radom-
skim w roku 1730. i w trybunale koronnym 1737. posłował
także do Króla dwa razy, z trybunału Radomskiego. Dano mu
województwo Podolskie w zasługach, po zejściu Humieckiego,
Pan ten i na Boga szczodry, i o wiarę prawowierną zelant
wielki , z fundamentów wymurował kościół w Żelechowie do-
brach swoich dziedzicznych pod Warszawą, wszedł w małżeń-
ską ligę z Anną Lubomirską wojewodzanką Czerniecbowska,
*) Umarł wojewodą Wołyńskim r. 1755. — P. W^.
224 Rzewuski.
2 którą zostawuje synów dwóch, Stanisława i Józefa, lubo je-
szcze w młodych hitach , ale wielkich nadziei potomków , po
których jeszcze inszych nadzieja karmi.
Wacław wojewoda Podolski, poteui wojewoda Krakowski i hetman
w. koronny umarł kasztelanem Krakowskim r. 1779. — Oprócz
wspomnianycli tu synów Stanisława i Józefa miał jeszcze
trzeciego syna Seweryna i córki N. Chodkiewiczowi} starościnę
Zmudzką — i N. Radziwiłowę wojewodzinę Wileńską. Stani-
sław najstarszy syn Wacława, chorąży Litewski, z Radziwi-
lowmj helmanowny Litewskiej zostawił potomstwo. — Seweryn
najmłodszy syn Wacława, po złożeniu przez ojca buławy w. ko-
ronnej, hetman polny koronny. Żarliwości swej o dobro publiczne
dał jawne dowody na sejmie r. 1789. z którego wraz z ojcem
uwięziony najprzód do Smoleńska dalej do Kaługi, przykrą nie-
wolę wytrzymał. — Krasicki.
Adam kasztelan Podlaski , starosta Wyszyński , drugi syn
podskarhie^o rotmistrz królewski, zona jego Zbrozkowna, stra-
znikowna koronna, z tej córka Antonina, za Miączyńskiego
kasztelana Chełmskiego , dzisiejszego wojewod«^' Czcrnicchow-
skiego , wydana, i syn Michał, krajczy koronny, starosta Wy-
szyński, Kamionacki , Drohowiski, vicemarszałek trybunału
koronnego 1727. r. a teraz pisarz polny koronny, pułkownik
królewski, zona jego pierwsza, Urszula Stamirowska , słaro-
ścianka Mostowska, ale steritis. Druga, Franciszka Cetnero-
wna wojewodzanka Smoleńska, z której synowie, Franciszek,
Adam I Jan, jeszcze w szkołach naszych, I córek trzy. Anna,
Petronella, Katarzyna. Maurycy, starosta Drohowiski trzeci
syn Floryana podskarbiego, śmierć prędka wzrostu dalszego
zabroniła mu do honorów. Józef starosta Olchowiecki, czwarty
syn, niąz wojenny, miał za sobą Maryannę Wyhowską, z niej
syn Wincenty starosta Olchowiecki. Franciszek starosta Czuł-
czycki, pułkownik w cudzozlemskiem Polsklem wojsku, miał
za sobą Annę Kunicką, a przed nią, Annę Lubowiecką staro-
śclankę Oświęcimską. Krom tych, ci jeszcze kwitnęli : Paweł
Bejdo Rzewuski pisarz ziemski Łukowski 1674. Jan Stanisław
kustosz i kanonik Chełmski i Kamieniecki , proboszcz Koniec-
polski , deputat kilka razy na trybunał koronny. Jakób pisarz
grodzki Drobicki , Wojciech skarbnik Drobicki, Bernard cze-
śnlk Łukowski, Kazimierz, Krzysztof, Szymon, 3Iarcyan, Sta-
nisław i Jan w Podlaskiem województwie 1674. N. cześnik
Liwski miał za sobą Annę Brzezicką. Anna była za Kasprem
Arciechowskim podsędkiem Liwskim.
Michał Rzewuski krajczy, dalej pisarz polny koronny (jak wyżej)
był później wojewodą Podlaskim , nakoniec wojewodą Podolskim.
Z powtórnej żony Cetnerowny , córki jego ■ — jedna w zakonie
Dominikanek we Lwowie , — Anna za Humieckim miecznikiem
koronnym — trzecia (podobno Antonina) za Jackiem Małachow-
skim referendarzem koronnym. Z synów: Franciszek pisarz
Rzeźyiiski-S. 223
polny koronny, dalej marszałek nadworny koronny, w r. 1775. sta-
rosta Bokuslawski , poj;jł w malźeiislwo Slinrbkownę , z Beniiianki
zrodzon.i. — Adam kanclerz Lwowski, opat Wtigrowiecki umarł r.
177(5. — Jan podstoli Litewski, wielkich nadziei i przymiotów umarł
w Wiedniu r. 1757. — Kazimierz pisarz polny koronny r. 1775.
pojął Pelagią lir. Putucką wojewodzankę Kijowską. — lirnsicki.
RzeKyiiski herbu Kościesza. Paproć, w ziemi War-
szawskiej ich pisze.
RziicIlOYYSki herbu Łabędź^ w województwie Sen-
doinierskiein. N. Rzucliowski Dunin , \mi\\ za sohą Ole.śnickij,
z tej córka Katarzyna, była za Janem Koljielskini lierlui Jelita.
Jan pojął Zofią Zl)j litowską , siostrę rodzoną podsędka Kra-
kowskiego. Ale.vander 1697. Tomasz w zakonie naszym rządził
nowicjat Krakowski i kolleij;ium taniźe u S. Piotra. Sehastyan
pisarz ziemski Ł<^>czycki. Wincenty stolnik Łęczycki. Jan rot-
mistrz województwa Scndomierskieyo 1647. l)0(laj nic ten Jan
miał za solią Wojenkowską , córkę Sel)astyana. Oliolslii.
RzilcIlOYVSki herbu Oksza, w Sieradzkiem wojewódz-
twie. Krystyna llzucliowska , 3Iikołaja 3Ioszyriskiego łierbu
-Łodzią małżonka. Jan kanonik Krakowski i ollicyał generalny.
N. kanonik Łyyowski 1685. Łukasz w województwie Lubelskiem.
RzyszezeiYSki herbu Pubog, na Wołyniu. Z lycb
Mikołaj cześnik Trembowolski, i drugi Kazimierz llzyszczew-
ski , kwitnęli r. 1674. Metrijka H^ołtjńskn Rzyszczewskicb
wspomina r. 1528. N. Rzyszczewski , zył w dożywotniej przy-
jaźni zda mi się z Moszyńską lierbu Nałęcz, z której zostawił
synów dwóch: Piotra, temi czasy w zakonie naszym, i Woj-
ciecha cześnika Nowogrodzkiego, generalnego komissarza ceł
skarbu koronnego w prowincyi Ruskiej , ten wszedł w ligę
małżeńską z Maryanną Suską, córką dzisiejszego regenta ko-
ronnego. Anna Rzyszczewska była za Sebastyanem Sikorskim.
Adam łowczy Wołyński, dziedzic na Rajgrodku. Brat jego An-
toni w zakonie Jezuickim. — Wojciech w r. 1783. kasztelan
Buski. — W r. 1788. Adam kasztelan Lubaczowski. — Krasicki.
s.
herb. Litery S, ze w herbie zażywał Piotr biskup Wi-
leński , świadczy Okol. tom. 2. fol. 649. Facies Re-
rum Sarmat, fol. 350. przydaje, ze nad literą S. nosił krzyż,
i że się pisał z Kustynia z dyecezyi Krakowskiej , a zatem ro-
dem Polak, i ze wstąpił na tę katedrę w roku 1415. zszedł z
niej w roku 1421. luboć Okol. tylko mu dwie lecie biskupstwa
jego rachuje. Mnie się zaś dostało widzieć, między herbami
Tom viii. 15
226 iSaliiiiek— Sąd.
Sapiehy wojcwodj Wilenskii-j^o i lielmana w. ks. Lii., Irojt-liltM-
SSS, jedna podle diii^iej, poboczną niby po\\ iijzane lini.;.
tisiltilicb. herbu Gluubicz. Tomasz Sabinek tego herbu,
któremu brat jego rodzony liarllomiej , ai'chidvakon F^ul)elski,
proboszez Łt^^czyeki, kanonik Wileński i Sendomierski, pleban
Piotrkowski i Stęzycki, nagrobek u 00. Bernardynów w Kra-
kowie poslawil , i syn tegoż Tomasza, Stanisław, dziedzic na
Straczu , Stefana Króla sekretarz, wójt Wileński i minniey
Litewskiej dozorca, jako ma Starowoł. in Jloniim. fol. 162.
do którego czytelnika odsyłam; jedni potem z nich na Kusi
osiedli, drudzy w Wielkiej-Polszczc, Damaleio. in l"it. fJpisc.
f^ladisl. in Lipski; inni w ksi(^'ztwie Lilewskiem, z których 3Iar-
ein Sahiński w powiecie Starodubowskim 1674. łiojnł. inMS.
uamienia, ze są Sabinowic w Litwie, którzy ród swój prowadzą
od Kolumnów książąt Litewskich dawnych. Tu rozumiem na-
leży Geors"- Subinns, któi-etro Poemafa sa iv iłru/m inS. 1606.
jSillllicki. N. Sahlicki za towarzysza sluząc z Strusiem
starostą Braelawskim , pieszo szedł do szturmu pod Pskowem
w roku 1582. Paproć, o herbach.
SacrarillS herbu ff^ieniawa. Jan Sacrarius ś. teolog;ji
doktor, kanonik Krakowski, nauką, dowcipem i cnotą zale-
cony ? ojczyźnie dobrze zasłużony, któremu zmarłemu w roku
1527. nagrobek miedziany z herbem ^Vieniawa, w katedrze
Krakowskiej, w kaplicy Tylickiego, wysławiono; był posłem
do Litwy od Jana All)ryehta, wydał do druku, Elucidarium
errorum rilus Ru/henici, in kto 1500. C. D. wspominają
nasz Passevinus T. 2. Apparalu sucro , i Liber Spirae edi-
tus 1582. de Russorum Religione.
i!iaczk.O herbu Jfrębi/, w ziemi Drohiekiej. Jerzy Sa-
czko skarbnik Podlaski, poseł na sejm 1620. zkąd deputowany
byt na trybunał Radomski. Constit. f. 70. Ambroży w tymże
roku poborca w Drohiekiej ziemi zapisany. Uniwer. Pobór.
Teodor sędzia Drohicki , żona jego Zofia z Krasnego. Constit.
1667. fol. 19. Jan Teodor sędzia ziemski Mielnicki 1670. r.
podpisał Confirm. Jur. gent. Michała Króla. Jan 1674. j\. Za-
borowskiego kasztelana Wt)lyńskieoo małżonka , fundatorka
niissyi naszej ^VIodzimIei'skicj , a inszych kollegia znaczna do-
lirodzika, była to podkomorzanka Mieluicka z Krasleńskiej
Anny herbu Jelita spłodzona.
IS<|(I herbu Pogonią Polska,, a podobno z Łacińskiego
Sando, w Krakowskiem województwie. Dom starożytny, z któ-
rycli Sando był wojewodą Sendomierskim w roku 1242. drugi
także wojewodą Sendomierskim w roku 1252. jakom dowodził
w pierwszym tomie. Sando kasztelan Lubelski w roku 1325.
podpisał list Władysława Łokietka Króla, u Nakiel. w Mie-
Sadkowski— ISadowski. 227
chorii fol. 254. Sando kasztelan Wojnicki w r. 1232. Sando
s(;dzia ziemski Sendomierski 1322. u i\a A/e/, fol. 257 . Sando
podkomorzy Krakowski, w roku 1251. podj)isał list Bolesława
Wstydliwego, u tegoż /b/. 173. Sando z synem swoim Stefa-
nem, w roku 1394. dobra Jadowniki pod SwI(>lokrzvzką górą,
\v Sendomierskiem leżące, darował wiecznemi czasy klaszto-
rowi 3Iiecliowskiemu, o ozem Nakiel. fol. 347. Jeszcze ta
familia i bliższych nas czasów kwitn^'fa, z klórvch Baranoiuski
liczy Sąda kawalera ^Jałtańskiego , brat jego Stanisław: oba
pisali się z Proszowek, i yieszporkoioicz o Częstochowskich
cudach piszjje, wspomina 3Iarcina Sąda.
I^adkonshi herbu Doliwa. Jano\yI Sadkowskiemu,
scholastykowi Wojnickiemu, proboszczowi S. Jakóba Kazimir-
skicmu, plebanowi Szczcpanowskiemu , sekretarzowi królew-
skiemu, nagrobek zmarłemu 1645.^ postawiony marmurowy?
z herbem Doliwa , w Kazimierzu u S. Jakóba.
Sadkon ski herbu Rola, w Rawskicm województwie.
Whidysław Konstantyn Sadkowski w Zmudzkiem 1074. ^Voj-
cicch z Satkowic j)odkomorzy Raw ski 1452. Stat. 3Iasov. f. 94.
ISaflkofV!!»ki herbu Trąby ^ na Rusi.
!Satlleii!i»ki herbu JMeczufa, w Brzeskiem Kujawskicm
województwie. Z tych Jan Sadleński na Rusi pod Buskiem
osiadł, i potomstwo zostawił.
imadło herbu Sreniawa^ w Krakowskiem w ojewództwie.
CI są właśni Lubomirscy, dla tego się też pisali Sadło wie Lu-
bomirscy, luboc przodkowie ich z Btudowic się pisali, jako
Tomasz Sadło w roku 1504. Ostatni według Baranoioskiego^
umarł w^ roku 1638. Stanisław Sadło Lubomirski, tego pier-
wsza żona Przerębska, z której trzy córki zostały, jedna Ru-
siecka, druga Prusińska,^ trzecia Przecław a Rupniewskiego
żona: drusa żona Zofia Swierczowska , Zv"munta sekretarza
królewskiego córka , ale ta sterilis. Baranotv. pisze , że Sta-
nisława córka Regina, była za Piotrem Ankwiczem.
Sadłoclia herbu Korczak.
i^adonski herbu Drogomir ^ w Krakowskiem woje-
wództwie. A. Sadowski miał za sobą Krystynę Osińską 1623.
Nieszpork. Odrobiny fol. 175.
ISado^ski herbu JSałccz^ w Wielkiej-Polszczc. Mar-
cin Sadowski najprzód podkomorzy Gostyński, poseł na sejm
1643. zkąd do lustracyi dóbr królewskich na Ukrainie nazna-
czony, Constit. fol. 12. potem kasztelan Gostyński, kościół
zakonnicom S. Klary, i klasztor w Łowiczu 1650. wymurował
wielkim nakładem. Damal.inVitis Archiep. Gnesn. Tomasz z
Sadowią herbu Nałęcz, proboszcz Miechów ski, obrany w r. 1452.
i potwierdzony od Zbigniewa kardynała. Nuk. in Miech. f. 491.
15-
228 Śladowski — 8a^aiioivski.
w roku 1778. Wojciech Sadowski komornik Poznański. — Łu-
kasz pisarz Wałecki. — • liirasic/ii.
J$a<lofVSk.i herbu Lubicz, w Brześciańskiem wojewcjdz-
Iwie. N. Sadowski 1579. in;|z rycerski; Moskwę, po odebra-
niu od naszych Połocka, na granice od|)rowadzal. ^fi/e/. /'. 785.
Władysław starosta Oslroźanski z sejmu 1676. r. koniissarz,
Constit. fol. 2.'}. Mikołaj wojski Brześciański, o którym Kon-
sttftucya 161(0. yb/. 16. l)yt potem kasztelanem Brześciańskini
(Jerzy 1674. Stanisław 1648.) zona jego AnnaZemljoekalieibu
Slepowron , Stefana Zemliockiego wojskiego Brześeiaiiskiego,
z której syn Keginaid podstoli Brześciański 1691. towarzysz
usarski, Magdalena zakonnica S. Klary w Brześciu w r. 1674.
N. podstoli Brześciański, a potem tamże kasztelan, miał za
so])ą Pocityownę stolnikownę Brześciańską. N. starosta Sło-
nimski , zona jego Konstancya Ledocliowska kasztelanka Wo^
łyńska, wdowa j)ozostała po Druszkiewiczu. Józef w zakonie
naszym, rektor akademji Wileńskiej 1738. i koilegji Nleświe-
zkieg^o 1732. Ignacy starosta Słonimski dol)rodziej akademji
i nowicyalu Wileńskich.
Rejnald Sadowski kasztelan Brzesko-Litewski miał dwócli svnów
Ignacego slarosti? Słonimskiego, i Mikołaja kasztełana Brze-
sko-Litewskiego który z Maryanno N. spłodził Błażeja. — Ten
z Maryanną iVffjgw/'*/t'^ miał syna Kajetana, który ożeniwszy się
z Ann,'! Rói''ckt\ zostawił dwócii synów doljjd żyj<')cycii to jest Jó-
zefa i Stanisława. — J óz ef sędzia zieniski powiatu Umańskiego
przeniósłszy się na Ukrainę ożenił się z iMnnik.-j Latccką z któr,-} ma
synów dwócli Jiizefa i Jana. — Józef radzca towarzystwa kre-
dytowego w Królestwie Połskiem (183(5. r.) w powtórnem małżeń-
stwie z Rozalii) Sliórliowską licrbu Jelita ma svna Kazimierza.
— Stanisław zaś syn Kajetana z Agnieszką Rościszewską herbu
Junosza ma synów: Kajetana i Mikołaja; oraz córki Józefę,
Agnieszkę i Maryannę. — Z dokinnciiluw złożonych u wtjdawci].
Wiiląilek wymienia następujących Sadowskich , że są w Litwie , do
którego jednak herbu należą nie pisze. Stanisław Sadowski
Józef, Rafał, Jerzy i M ikolaj w roku 1700. na walnym
zjeździe pod Olldnikami pisali się wraz z inncmi obywatelami w.
ks.Lit. z powiatu Oszmiańskiego. — Antoni koło r. 1762. Jerzy
Sadowski podpisał elekcyą Stanisława Augusta Króla z powiatu
Oszmiańskiego. Stanisław Kostka Sadowski łowczy Belzki,
starosta Kokszycki , marszałek konfederacyi i poseł na sejm 1784.
roku z województwa Czerniechowskiego. —
Sąilzyiiski herbu Jastrzębiec, w 3Iazowieckiem mo-
jewództwic.
^agauonski herbu Śreniawa z krzyiem. ■H^ojcicch Sa-
ganowski między synów koronnych policzony od Zyg;munta IIL
Króla Polskiego, na sejmie w roku 1596. zasłużył sobie heroi-
ezneml czynami, najprzód za Stefana Batorego Króla pod Mo-
skiewskie expedycyą, kiedy pod Połockiem i pod Pieczarami,
między pierwszemi , którzy przez rozwałiny murów do miasta
8a^aj to— Sakowicz. 229
się cisiiyli, i on sii^- znajdował: a pod inlerregnum , w okazyi
z Ma.\yniiliaiieni arcy-ksl;}ż(;cieni Austryl, konipctytoi-eni o ko-
ron*^' Polsk;} , wielką serca odwagą stawał , co « szystko przy-
wilej nohilitacyi, dany mu od tegoż Króla, obszerniej wyraża:
a Piotr Sreniawa stolnik koronny, pod kłóreg'o^ chorągwią na
sławę robił: jego i brata teg-o Jana, do herbu Sreniawa przy-
puścił, jako tenże przywilej opowiada. Od tych tenii czasy Jan
Sag-anowski w zakonie naszym.
Sas^ajło. Urban Sagajło w księztwie Zniudzklem 1G2I.
Krzyszlolw Brześciańskiem 1048. Stefan krajczyZmudzki 1074.
Sakiil. Konshjtucya 1G35. wspomina Sakina z tytułem
urodzony, ^lałg^orzata Sakinowna 1677. by ta za Albrycbteni
Szakiem starostą Suskim. Jakób w zakonie naszym temi czasy.
fVqsou'iczówna urodzona z Starzechoirskicj była w ziemi Sanockiej
za Sakineni, z tej córka i syn w Sendomierskiem. — h'ras/c/ii.
ISahonicz herbu Pomian. Saka, na sejmie Ilrodel-
skim, przjjął na siebie i na dom swój herb Pomian, Stryjków,
fol, 542. syn jego zda mi się był Jędrzej Sakowicz, w roku
1440. namieśnikiem Smoleńskim, czyli wojewodą z« Zygniunla
KiejstutoM icza , a za Kazimierza Jagicllonowicza, był starostą
Połockim, w roku 1453. poseł między inszemi do Władysława
Króla Czeskiego i Węgierskicg^o, żeby córkę Albrychta Cesarza
zaślubił temuż Kazimierzowi w małżeńską ligę. BieL foL395.
Kojałowicz chce g;o mice i wojewodą Trockim; przydaje, że
od niego idą Białozorowie, którzy porzuciwszy herb Pomian,
temi czasy szczycą się herbem Wieniawa. Od tegoż Saki idą
Pietkiewiczowie Sakowie herbu Pomian, przecież z tą odmianą,
że na hełmie powinien byc niedźwiedź w prawą tarczy obró-
cony, trzymający w przednich łapach różą, nóg jednak tylnych
jego nie widać między dwiema jeleniemi rogami. Stryjkowski
o tym Jędrzeju pisze /o/. 594.
W r. 1778. Jakób Sakowicz podczaszy Slarodubowski. — Krasicki.
ISakOYvicz herbu tiorwin., z tą odmianą, że powinien
byc Korwin stojący na pieńku, u którego z jednej lewej strony
trzy sęki, a z prawej dwa, Korwin w prawą tarczy całym sobą
obrócony, w pysku pierścień trzyma, na hełmie tizy pióra stru-
sie. W Oszmiańskim j)owIecie tym się herbem pieczętują Sa-
kowiczowie. Z tych Adam Maciej Sakowicz, podkomorzy, po-
tem starosta Oszmiański , 1633. sędzia fiskalny , 1648. sędzia
kapturowy, 1641. komissarz do Królewca, Conslit. fot. 12.
jeździł w legacyi do 3Ioskwy kilka razy, od Wincentego Go-
siewskiego, w roku 1659. już wojewoda Smoleński i admini-
strator skarbu , umarł w Warszawie 1662. żona jego 3Iaryna
Tyszkiewiczowna, Piotra wojewody Mińskiego córka, z którą
fundował konwent 00. Dominikanom w Zicmbnie, wystawił
230
Salamaiidra.
kościóf i klasztor dicwniiiny i przyozdobit. Okol. Riiss. Flor.
fol. 136. Jrdrzej podczaszy Zinudzki podslaroścl Kowieński
1638. Constit. fol. iJ2. syn jego Stanisław. Tomasz 1648. de-
putat ad p neta cotwenta. N. miał za soI)ą Konstancyą Płotni-
cką, z której syn Mikołaj. N. ])yła za Mikołajem Niemirow-
skim. Kassyan, najprzód acełiimandiytaDubieński r?'///* Graeci,
zakonu S. Bazylego 1640. a polem za konsenseni Urbana VIII.
zakonnik Ord. Ei-emit. S. Augtistini in rilu Latino , wydał
<ło druku, Okulary kalendarzowi staremu , gdzie odpowiada
na zarzuty Schizmatyków o halendarzu Bzymskim, Cracov.
1644. in Atu. 2do. Kalendarz stary ^ 2V którym jawny i oczy-
wisty hląd ukazuje się około święcenia Paschy etc. P^ilnae
in kto 1640. 3tio. Perspektyioa albo objaśnienie błędów^ he-
rezyi i zabobonów u> Grekornskiej Cerkwi disunickiej , tak
w artykułach iviary jako iw administroiaaniu Sakramentów,
in kto CracoiK 1642. 4to. Traktat o duszy, in 12. 1625.
C, D. 5to. Sobór Kijowski Schizmatycki na przestrogę wy-
dany 1642. edit. 2. Jan skarbnik Witebski 1674. Kazimierz
()odkomorzy Witebski poseł na sejm 1724. dobrodziej no-
wicyatu naszego Wileńskiego, i kollegji Witebskiego: druga
zona Adama Sakowicza wojewody Smoleńskiego |)0 Tyszkie-
wiczów nie Swentosława Rajecka wojewodzanka 3Iińska, wdo-
wa po Wacławie Leszczyńskim podkomorzym Brześciuńsklni
lierbu Wieniawa.
SALAMANDRA
IILRB.
Okolski tom. 3.f. 89. tak ten berb oj)isuje: jest zwierze
małe do glisty podobne, żółtego koloru, mi«^'dzy ognistemi pło-
mieniami, w lewą tarczy głową obrócone, na belmie pawi ogon.
Nasz Ks. Cnapius tak Salamandrę kształtuje, jest prawi z ro-
dzaju jaszczurek, do krokodyla ziemnego podobna, przecież
nad jaszczurkę zieloną większa, czarnemi maknlami upstrzona.
ISaloiuonoiiicz— Samliorzecki. 251
łuboc drugie Salamandry znajdują sl<; I inszych kolorów, gło« a
u niej wielka, zwierze leniwe i nikczemne, i jadowite, to z
Pliniusza t Dioscorid. wypisał Gesner. Pod Trydentem, ze
si(^ ich wiele znajduje , świadczy Jlattfiiol. silą autorów znaj-
dziesz, którzy to o Salamandrze roznieśli, iakby w 02:niu żyła
i zg^orzec nie mogła w nim: atoli Theophras., Galen.^ P/in.,
Dioscorid. , Aetiiis , Matlhiol. , Gesner. powiadają , prawda
ze Salamandra przez ogień przejdzie bez szwanku żadnego , a
to dla przygrubszcj na niej skóry i wilgotnej, z której zimny
humor sif; sączy, zkąd pochodzi, że gdy ogień jest niewielki,
snadno go przygasić sobą i pi-zytlumic może , wszakże gdyby
W większym ogniu przez słuszny jaki czas trzymać się miała,
z doświadczenia mam, mówi Gesner^ że spłonie w lakow-\ni
pożarze. Bisciola lib. 8. cap. 1. Brodaeus lib. 3. cap. 3.
Salamandrą że się pieczętują w Czechach Chi-ząszczowie, autor
jest Okolski ^ gdzie przydaje, że j)rzodek ich Smoka w jamie
uki-ytego, ogniem nanieconym przed jamą, AohW. Peti'a Sancta
cap. 64. twierdzi, że w Hetruryi są niektóre familie, które
Salamandry złotej w ogniu, na tarczy srebrnej zażywają. \\'
Polszczę zaś naszej, te się domy do tego herbu odzywają.
Herhoioni.
Chrząszcz ^ — Deszkowski, — Pielesz, — Kaszycki.
i^aloiuoiionicz. Ale.\ander Salomonowicz w powie-
cie Bracławskim podpisał elekeyą Jana III.
Dominik Salomonowicz strukczaszy Bracławski. — Jan regent
graniczny Bracławski. — Krasicki.
Samborski /łeriM Oj^o/a, w Rawskiem województwie.
Jan i Sebastyan Samborscy 1674. Erasm. Rolterod. lib. 19.
fol. 655. między innemi Polakami uczonemi , sławi Sambor-
skiego. 3Iarcin w zakonie naszym życie zakończył w Krakowie
1708. synowcowie jego , Michał, Antoni i Karol 1693.
Sauiliorzeck.! herbu Rawicz , w Lubelskiem woje-
wództwie, od Grotów swój początek wzięli, od dóbi- Sanibo-
i*zeckiemi nazwani. Jakób zginął pod Bukowiną za Króla Ale-
xandra. Okolski chwali ich żarliwość o wiarę, że kościół od
herezyi sprofanowany windykowali. Paweł podpisał elekeyą
Władysława IV. 31ikotaj Szymon Samborzecki, człowiek zacny
i uczony , umarł 1610. w katedrze Krakowskiej pochowany.
Baranów. Prokop 1600. Stanisław miał za sobą Annę z Ba-
l)ina Pszonczankę 1649. r. podkomorzankę Lubelską, z której
spłodził córki dwie, z tych jedna poszła za Jana Brodo\^ skiego,
druga Teresa czy Katarzyna za Marka Sobieskiego , syn także
był Oktawian, który z Anny Lezeńskiej miał córkę Zofią. Fran-
ciszka SloiuskIe"o sedzie"o ziemskiego Lubclskie"i) nialżonkc.
232 Naiuiszcze— Saniorok.
Dinicsewski w Herbarzu Tomie II. taką nam podaje wiadomość o
tej faiiiilji , kiedy juź stale nazwisko Samborzeckich prowadziła.
• — Jan de Mortiwce Grota Samborzecki, wszedłszy w dozywotiiiij
przyjaźń z Pudłowską, spłodził synów dwóch i tyleż córek. Z sy-
nów 31 i ko łaj Samborzecki, wkroczywszy w kontrakty małżeń-
skie z Rusieclią, spłodził córkę jednę Jad\yigę, i synów sześciu :
A 1 e .\ a u (1 r a , Samuela, J a n a , L u k a s z a , J e r z e g o , i S t a -
nisława Samborzeckich. Jadwiga wydana była w województwo
Ruskie za 3Iagnuszewskiego. 1. Alexander z Potocką mieli
Stanisława, Jadwigę, Katarzynę, Zofią, i Annę. 2. Samuel
sędzia ziemski Łukowski, z Sawicką podkomorzankei Bełzką spło-
dzili Mikołaja, Zbigniewa, Zofią, Jadwigę, Barbarę i Kon-
stancyą. 3. Jan z Bujanowską, zrodzili Andrzeja, Adama,
Stefana, Annę, Katarzynę, Dorotę i Zofią. 4. Łukasz stc-
rilis. 5. Jerzy z Piei-ssnnską z Podgórza miał synów dwóch,
i córek dwie, ale imion ich niewiadomo. 6. Stanisła\v dwóch-
źenny , l/«o z Ostrowską potomstwo w dzieciństwie pomarło, 2do
z Paszkowską spłodził Stanisława dziedzica na 0A7'*c/ w Stc-
źyckim powiecie, ten dwa razy ponawiał małżeństwo, \mo z Le-
srńską miał dwóch synów i córkę wydaną za Franciszka Stoin-
skiego sędziego ziemskiego Lubelskiego, 2</o z Suchodolską spło-
dził córkę wydaną za Felicyana Szaniawskiego, pisarza ziemskiego
Lubelskiego. Oktawian drugi syn Stanisława Samborzeckiego
z Paszkowskiej, ożeniony z Skomoroieską , dziedziczką dóbr 0/'-
lołca w powiecie Krasnostawskim , z nią było dwóch synów i
córka. 1. Paweł z Celejowską spłodził Zygmunta bezpoto-
mnego, Franciszka, Zuzannę i Katarzynę. 2. Jlarcin z Cy-
nerowną miał Wojciecha stcrilem, Katarzynę, pierwej Kaczyń-
skiego, potem Thorzewskiego żonę, i Marcyannę wydaną za Je-
żowskiego. Pomienionego Oktawiana Samborzeckiego córka wy-
dana jest za Sosnowskiego, kasztelana Mińskiego. — Stanisław
syn Alexandra z Potockiej urodzony, wszedł w dożywotnią przy-
jaźń z Anną Szczempowską , i spłodził z nią Andrzeja, który
po dwa razy wota ponawiając , lo. z Górecką miał dwie córki,
Eleonorę wydaną za Zgierskiego, i Bogumiłę za Sosnowskiego.
2o. Andrzej pomieniony Samborzecki ożenił się z Heleną SoA-o-
łoicską , z której Jakób Stanisław binomiuis Samborzecki,
cześnik Horodelski , pojął w malżeńst\vo Ewę JVjjzijcką kaszte-
lankę Kujawską Konarską, synowiec Mikołaja Wyżyckiego , ar-
cybiskupa Lwowskiego, który umarł roku 1757. Urodziła też nie-
gdy Samborzecka Remigiana Sobieskiego, przyrodniego brata Króla
Jana HI. o czem podobnie Niesiccki namienia. — To Da/iczewski.
^^stiuiszcze j w powiecie Oszniiańskim , Wojciech Sa-
miszcze podpisał elckcyą Jana IIL Króla.
I^ainiiiek herbu Lubicz, w ziemi 31ielnicklej.
Saiuorok. herbu Ostoja., w Wilkomierskim i Kowień-
skim powiatach, wszakże inni ich pisz;} Sumorog-, inni Sumo-
roch. 3Iicliał Samorok pisarz ziemski Kowieński w r. 1598.
Constit. fol. 697. Wasil Konstantynowicz Samorok w roku
1002. Afhim sędzia ziemski Kowieński, 1607. z sejmu komis-
sarz do Kurlandyi. Koman dcjiutat na tryhunał fiskahiy Litew-
ski, sędzia ziemski Wilkomicrski, poseł na sejm 1643. Const.
Sampła wski — ISaiuson.
233
Jol. 19. N. stolnik Kowieński, miał za sobij Eufemią Mleczko-
wnę sędziankę zieniskjj Zmudzką.
Saiui>laivsk.i herbu Korczaka w województwie Chel-
miiiskiem.
Alexander Samplawski w r. 1778. kanonik Cliełniinski. — 3Ia-
ciej podsędek Czerniechowski. — Onufry pisarz grodzki Czer-
niei-howski. — Krasicki.
^aiuiioliliski. N. podstarości Oslrzeszowski w roku
1612. Acta Castr. Ostrzeszop. drudzy icli piszą Sapollński.
Wojeiecli Sampoliilski , o którym Justus Deciiis pisze de Si-
gismiindi I. tempor/bus, ze w roku 1512. w okazyi pod Wi-
śniowccm z Talarami Perekopskiemi rycersko stawał, yb/, 82.
$$aui|»roch herbu Poraja w województwie Scndo-
mlerskiem.
SAM SON
HERB.
Samson w prawą tarczy obróconemu Iwowi , paszczę
obiema r«;kami rozdziera, prawą niższą szczękę trzymając, lewą
górną, tarcza niebieska, Samson i lew żółty , na bełmie trzy
pióra strusie; tak go opisują, Paproć. tv Gniazdzie f. 1189.
O herb. fol. 554. Okol. łom. 3. fol.. 91. Zkądby ten berb
niial wziąśc swoje początki, komu i kiedy nadany, żaden z tycb
autorów nie namicnia. Prawdac że Paprocki iv Gniazdzie tego
byl zdania , jakby w księztwie Litewskiem był nabyty : ale że
żaden dom w Litwie, ile wiedzieć mogę, cbyba z Polski przy-
bysz w tamte kraje, tvm się klejnotem zaszczyca: dla tego zda
się byc rzecz nie pewna. Zowie się ten berb inaczej Watta , i
w Wielkiej-Polszcze łamilianci tego domu najznaczniej kwitną.
Bielicktj
Blęck/,
Jabłoński,
Hcrbotvni.
Jaro/nirski,
Karczeivski.i
Jiokulewski,
Kosicki,
Koszycki,
Łojecki,
J
234 Samsonowicz— Saiig:uszko.
3Iasłou'skt\ Rosicki\ 1Vatta,
Oleifińsld, Bychłowski, Zakrzoivski.
Pr oski, Skrzi/dleu'.ski\
^iaillSOiloniez Sapucho herbu Lis^ w ksirztwic Li-
Icwskiom i na Pokuciu, ale do zwyczajnego herbu Lis ni"zydaj;j
szablę, to Okolski.
liaits^air herbu Ogończyk. Jerzy Sangaw na sejmie
Hrodelskini , przyjął na siebie i na sukeessorów swoich herb
Ogoilczyk : o czeni Statufa , Łaskiego , Herburfa , i innych.
SailgUSZko książęta herbu Pogonią Litewska, tvlko
ze na tarczy jeźdźca, dwa krzyże w jeden złożone przydali.
Początki ich Hączel w kazaniu pogrzcbowcai, Lubartowi Ge-
dyniina w. ksiązęcia Litewskiego synowi, diuidzy jako Stryj-
ków, lib. 13. cap. 13. Kojałoio. p. 1. lib. (S. drugiemu Lu-
liartowi Olgierda synowi przypisują , z Julianny księżny ^Vi-
lebskiej sj)lodzonemu. Biel. f. 622. lubo z pierwszemi trzyma,
przecież w tem się myli, ze jednęź dzielnicę, tak książętom
Czartoryskim , j;iki) i książętom Sanguszkom przyznaje , czego
mu i Paprocki pomaga, ale że się to utrzymać nie może, z
tego poznać, co się mówiło w trzecim tomie pod książętami
Czartoryskiemi. Oko/ski raz z temi, drugi raz sięztemi wiąże,
i tak się poplątał , że się sam z sobą nie zgadza. Jabym Rozu-
miał najpewniejszą pierwszą opinią ; fundament tego mam naj-
prz(5d genealogią domu tego książęcego, od Hieronima ksią-
zęcia Sanguszka biskupa Smoleńskiego , zebraną , kolo roku
1640. która, a znać z autentyków domowych, od Lubarta Ge-
dymiiKłwieza , nie od 01giei'do\łieza początki swoje zasięga.
Znać toiztąd: bo Gedymin podzieliwszy między synów swoich
mieczem zawojowane prowincye , według zgodnej wszystkich
historyków relaeyi , Lubartów i synowi swojemu najmłodsze-
mu, nic ostatnią m olą nie zapisał, jakby dosyć miał na tem,
że z córką Włodzimierza książęcia Włodzimierskiego , doży-
wotnie , do sukcessyi po ojcu żony swojej , na Rusi dość ob-
szernej należał, gdy księziwo Włodzimierskie na niego spadać
miało, Geneal. S. Casimiri, albo jako JIiechov. lib. 4. c. 36.
i Kromer mówią , że wszystkie te prowincye Ruskie , które
Litwie przylegle , częścią swoją szablą , częścią przez przy-
mierza po śmierci Włodzimierza holdowne sobie uczynił.
Stryjkowski i Kojałow. z niego twierdzą, że i L>\ owskie ksic-
ztwo do niego należało, atoli w roku 1340. Ł;dy Kazimierz
^Vielki Król Polski, prawa swego do Rusi fortunnym orężem
dochodził, Włodzimierską prowincyą i Łucką podbiwszy so-
bie, Lubartowi temu pewnemi ją kond\cyaini puścił, gdzie
między niemi zobopólna pomoc przeciwko każdemu nieprzyja-
cielowi umówiona, Dług. i Crom. lib. 12. która trvyała do
Sanariiszko. 255
I'. 1349. bo w lym czasie Kazimierz Król, Lubarla i z £iUeka
i z AYotynia całego wyzuł, i ze wszysllvicłi dóbr, iitóre mieć
mógł na Rusi. Crom, lib. 16. Dług. Strtjjkoio. /. 12. cap, 7.
Kojałow. p. 1. /. 8. i owszem i sam w iiiewoł;{ wzi«^'ty, z Jitó-
rej się nie prędzej wyratował, az w rolvu 1351. w ten czas
albowiem, gdy się ogłosił, ze się z lvOŚciolem Icatoliclkim miał
wolą pojednać, gdy go pod tjm pretexteni, nie pod tali.'} strażą
miano , uszedł z więzienia, i zebrawszy wojsko , z Kiejstutem
Ruś infestował I AVłodzImierza dobvł ; musiał łedv Kazimierz
wojnę znowu na niego podnieść, gdzie j)owlóre i jego i Kiej-
stuta poraziwszy, w niewolą zabrał. Bielski, której się dopiero
pozbył, jak się przysięgą wierności Kazimierzowi Królowi obo-
wiązal. łiojał. lib. 8. part. 1. powiada, ze oblężony w Wło-
dzimierzu od Kazimierza Lubart, szczególną odwagą Bogdana
z Iwaulc, uszedł ręku przeciwnycb, w roku 1353. co i Okolski
namieniu pod herbem Pełnia, ale cózkolwick bądź, na to się
zgadzają nasi lilstorycy, ze Lubart, znowu prawa swego do-
cbodząc w r. 1353. Włodzimierz znagła naszedłszy , wkrótce
go opanował, i złupiwszy go, czy do Litwy, jako insi cbcą,
z plonem odwrócił, czyli tez jako inni mówią, Halicką pro-
wincyą spustoszył, a powtórną w Septembrze expedycyą, w
Sendomicrski kraj z wojskiem zajecbal, gdzie pod Zawicbost
przypadłszy niespodzianie, ogniem I mleczem wszystek ten kraj
rujnował, Kazimierz Król aż w roku 1366. cbciał się tej krzy-
wdy swojej zemścić: dla tego z potęgą znaczną na AVołvu nad-
ciągnąwszy, lubo Lubart korząc się mu, za niedotrzymanie
przysięgi swojej Króla |)rzepraszał, nie dał się mu jednak Ka-
zimierz przejednać, odebrał mu Włodzimierz, Łuck, Olesko,
i inne fortece wszystkie na ^Volvniu, którycb nie prędzej zno-
vra nabył, az śmierć Kazimierzowa nastąpiła: Gdy potem Ja-
g-Iełlo w. ksiązc Litewski na tronie Polskim osiadł , Fiedor
Lubart za Jagiełłą Króla synowca swego , z innemi się bracią
zapisował , a w roku 1396. otrzymał od niego księztwo Sle-
wierskle , przysiągłszy mu posłuszeństwo , wszakże tego roku
życia dokonał, zostawiwszy syna Dymitra.
Dymitr Lubartowicz książę Łucki , u Cesarza Konstan-
lynopolltaiisklego bvł w wielkicb respektach : dla tego, na znak
pańskiego faworu swego , dał mu znaczną cząstkę drzewa
krzyża świętego ; więcej o nim czytać nigdzie ml się nie do-
stało, tylko że się z światem rozstał w loku 1449. pocliowany
w cerkwi w Łuckim zaniku. Stri/jkoivski fol. 593. powiada,
ze książęta Sanguszkowie , Koszvrscv i Kowelscy w r. 1440.
z Inszemi Panami Wołyńskiemi przysięgę uczynili Kazimie-
rzowi, na ten czas wielkiemu książęciu Litewskiemu, ale nie-
wiem czy to mogło być, kiedy ich jeszcze niebyło : Prawda, że
236 ^aiiguszko.
niektórzy aiilorowie, temu Dymitrowi trzecli synów przypisiijcj,
Fedora ksi;jzrcla Łui-kicyo, Micliahi ksi;}/.('cia Koszyrskiej;o, Ba-
zylego ksiąźęeia Kowelskiego : Kojtit.inMS. z genealog] i dom ii
tego, Dymitrowi pomienionemu dwóeli synów tylko przyznaje,
Teodora i MIcliała, o Teodorze posiada, ze był ksi;}z(;clem
Łuckim i marszałkiem ^Yolyńskini , zyt w roku 1527. to si(;
jednak ulrzymae nie może, a najprzód ze wielki lat przeciąg-
i od śmierci Dymitra 1449. do roku 1527. wierzyć mi temu
nie pozwala, zęby byl synem Dymitrowym ; polem jeżeli byt
ksiąź<;ciem Łuckim, jako/, mógł byc marszałkiem ^\ołyńskim,
ale IV Metryce ll^ołyńsliiej 152S. kogo inszego znajdziesz
marszałka Wołyńskiego po le czasy. Genealogia 3IS. od Sa-
muela Ksiąięcia Sungttszka wojetoody Ifitebskiego z kon-
notowana^ temu Dymitrowi syna tylko jednego Michała przy-
właszcza, którego śmierć zwala na rok 1490. tego zaś synów
trzech miało byc, Fiedor, Michał i Wasil, od Fedora Sangu-
szków wyprowadza linią, od Wasila Kowelskieh książąt, od
Michała Koszyrskich ; atoli ze i la dedukcya nie jest zupełna,
z tego dochodzę, bo w Metryce Jfołyńskiej w roku 1528.
gdzie wszystkich ziemianów W ołyńskicli rejestrują , czytam
niij])rzód Jędrzeja AlexandrowIcza (to jest syna Ale.\andro-
wcgo) Sanguszka starostę AVłodzimierskiego, który czterdzie-
ści i dwa koni, z dóbr swoich, w ziemi Wołyńskiej lezących,
powinien był wystawie, AYasila kniazia Kowelskieg'o , który
trzydzieści i ośm, Jędrzeja kniazia Koszyrskiego , kióry czter-
dzieści i sześć, tegoż ostatniego podpis taki w Monimentach
Collegii naszego Ostrogskiego^ Jędrzej Michałowicz kniaź
Koszyrski , i znowu Janusz Sanguszkowiez Michnołowicz,
który dobra Bielaszów do manasteru Dermańskicgo zapisał w
roku 1544. ; Monim. Coli. Ostróg, z tego wnoszę, że tego
Dymitra wzwyż wspomnionego książęcia, było synów dwóch:
Michał i Alexander, z tych Michała trzech synów zostało, Ja-
nusz Michnołowicz, o którym dopiero mówiłem, Bazyli książę
Kowelski , i Jędrzej książę Koszyrski , Alexandra zaś syn liył
Jędrzej marszałek AYołyńskl , starosta Włodzimierski, którego
z despotowny wojewodzanki W^ołoskiej, Anna jej imię, spło-
dził siedm córek, według Geneal. ale tylko jednej przypisano,
że to była Anna, któia wydana za Jana Frydeiyka Sapiehę
wojewodę Podlaskiego, synó\> zaś jego trzech l)yło : Roman,
Dymitr i Jarosław. Z tych
Roman ksi.ąże Sanguszko, wojewoda Bracławski, hetman
polny Litewski, starosta Winnicki i Żytomierski, fortunny
wódz i odważny kawaler, kiedy niemając lylko dziewiętnaście
set Indzi wojska Litewskiego, w roku 1507. ośm tysięcy Mo-
skwy na polach zbił Iwańskich, i cały obóz zabrał, w lej bi-
Saii^iiszko. 257
lwie lietinaii 3Ioskii'wski Sercbrny ranny, ledwo /ycle swoje
ueieezkif salwował, a Tatarski wódz Aniurat j)olej^ł. Teg-oz
roku dziewi<;c tysięcy 3Ioskicwskiej jazdy, z Uły do Suszy,
|ti'zel)ieraji}cej się, naj^-le j;} zaskoezywszy , na g^lowę poraził,
hetmanów jedne<>o Mienszuka zabił, diiij^ieli d«óeli, Szezer-
l)atej;o i lioralyńskieg-o pojmał, z plęeijidziesiąt Itojar zna-
eznyeli , mało eo ludzi swoich strąciwszy. W naslepującNni
r. 15(58. 20. Września Uły zaniku obronnego (którego przed-
tem przez sześć niedziel dobywając, nie niesprawiwszy, musiał
odstąpię), przez jedne noc, odwagą swoją i rycerstwa sweg'o,
dostał, tam dwócli wojewodów, trzysta bojarów Moskiew-
skicli, ośmset strzelców zabrał, więźniów swoich wiele odzy-
skał, działa i amniunieyą wyprowadził, które i z chorągwiami
Moskiewskiemi prezentował Królowi Zygmuntowi Augustowi
na sejmie Lubelskim w roku 1569. pod Humaniem także ua
Ukrainie ze zbił Tatarów, świadczy Twardow. Pałac. Teml
lieroicznemi dziełami, w nieporównaną sławę wzbił się u wszy-
stkich i w wielkie fawory królewskie : któremi się jednak nie
długo cieszył, w roku albowiem 1571 maligna go , w samej
porze wojennej, to jest wieku życia swego 34. strawiła: pod-
pisał na tymże sejmie Lul)elskim list królewski Iiifeudationis
in Ducutum Prusstae. Napisał jego elogiuni Starowolski in
Bellat. Sarmat, ale go trzeba ostrożnie czytać: bo jak o in-
szych , tak i o nim, niektóre rzeczy i lata pomieszał. Pojął był
ten Roman Chodkiewiezownę kasztelankę Wileńską, z której
spłodził trzy e('»rki : jMaryannę, ta Panną umarła, Helenę, albo
jako ją Pup7'ocki zowie Ale.\andrę, Januszowi książęciu Za-
sławskiemu , wojewodzie Wołyńskiemu , Teodorę najprzód
Stanisławowi Radzimińskiemu wojewodzie Podlaskiemu , po
nim książęciu Pruńskiemu Ale\androwi kasztelanowi Trockie-
mu , po nim Leszczyńskiemu Jędrzejowi wojewodzie Brze-
skiemu Kujawskiemu, zaślubione, i syna Romana, ale że zszedł
bezpotomny , dla tego ta linia na nim ustała , pisał się książę-
cicm na Niesuchojeżach i Łokaczach. Dymitr, Lrat Romana
wojewody Bracławskicgo , starosta Czerkaski , i Kaniowski,
ten córkę llji książęcia Ostrogskiego , Elżbietę, lubo za po-
i-adą stryja jej Konstantego, tylko że nad wolą matki jej , wy-
prowadziwszy z zamku Ostrogskiego, gdy z nią dla zagniewa-
nego o to na siebie Króla Zygmunta Augusta, uchodzi za gra-
nice aż do Czech , tam w Jaromirzu w kilka set koni dogo-
niony od Zborowskiego, nietylko że mu księżniczkę odjęto,
ale gdy się długo i mężnie bronił , I życie ; tam mu nagrobek
wystawiono z takim napisem, jako ma Paproć, w Ogrodzie
fol. 207. IIoc loco conditur corpus clari Litiwaniae Ducis
Detnelrii Sanguszko , ex Magnifica Olgerdt familia nati^
258 Sansnnszko.
Capilanei Cirkassiensis et Canioviensis ^ giiem Jfarliiius
Zbo7'owski trucidavit 1554. Jarosław, trzeci hral Romana
Mojewody , byl od stanów Litewskich posłem na sejm Lul)el-
slii 1569. r. ale i ten od Zeleclia zdradzieclio zabity. iNiewiem
czv to nie icli siostry, Boi^dana Icsiczniczka Sangnszkowna,
zona dru^a Jana kniazia Polul)ińskieoo, wojewody Nowouro-
dzkieji;o. Bonav. Czarliński Iiazunie JVizerunh. Anna ksią-
zccia Poryckiego Janusza. N. Jana Krezy.
Jędrzej ksiązc Koszyrski *) starosta Łucki , syn 31icliała,
który z księżniczki Dulirowickiej spłodziwszy jej^o, i brata jego
^Vasiła ksiązęcia Kowełskieg'o, zszedł z tego ś\yiata w roku 14U5.
według Hojat. Jędrzej ten, w różnych okazyach z Tatarami,
gdy się z nięztwem swojem popisał, w oczach hetmana w. Li-
tewskiego Konstantyna ksiązęcia Ostrogskiego , dał mu córkę
swoje za zonę, według Kojal. tn MS. żył jeszcze w r. 1547.
jako się podpisał u Herburta w Stat. fol. 303. córek jego
jłięc liczy Kojał. 3Iaryą księżnę Dubrowick;j, Annę Janową
Sapieźynę wojewodzinę Podlaską, Zofią księżnę Czartoryską,
Helenę Kniahynią Massalską i Bazylią księżnę Sokolińską.
Drudzy tylko dwie, jedne Annę 3Iikołaja Sapieliy wojewody
Witebskiego pierwszą zonę , ale sterilem , Histor. Sapieh.
Drugą Bohuszowi ksiązęcia Koreckiemu wojewodzie ^Vołyn-
skiemu, staroście Łuckiemu zaślubioną, ale i ta sterilis. OAo/-
ski, czego dowodzi listem Zygmunta L w roku 1541. w A\ il-
nie danym ; miały zaś byc te ohiedwie córki z Jawnucianki
Michała ksiązęcia Zasławskicgo córki. Paproć, o herbach
fol. 552. i w Ogi^od. fol. 209. spłodzone, synów zaś dwóch:
Alexandra i Lwa, z łych Lew, z Ośeikowny miał syna Grze-
gorza, który najprzód był kasztelanem, potem wojewodą Bra-
cławskim 1575. r. pojął w dożywotnią przyjaźń Kniahynią
Hołowczyiiską , z której córka jedna 3Iagdalena we Lwowskim
konwencie pod regułą S. Franciszka, życie sobie Panieńskie
obrała, kędy wkrótkim czasie, tjle cnót zajaśniała, do których
drugie i w sędziwym wieku ledwo trafiają, poszła po zapłatę
zasłu2: do Oblubieńca wieku swcijo 24. l^adins. in Annal.
Min. tom. 7. num. 36. pod rokiem 1480. Druga, była za Je-
rzym Krasickim starostą Dolińskim. Okolski. Syn zaś Adam
najprzód kasztelan Kijoyyski 1627. potem wojewoda Podolski,
nakoniec A^\ ołyński , starosta W łodzimierski , mąż pobożno-
") Linia książąt Sanguszków Koszyrskich, nazwana od ióhr Jioszaj't/
i Kamieii Koszyrski na Wołyniu : te włości po Annie Sangu-
szkównie KoszyrskieJ weszły w dom Krasickich i dotąd w ich zo-
stają possessyi. — Grób nawet dawnych książąt Sanguszków Ko-
szyrskich jest u Dominikanów w Kamieniu Koszyrskini. — Przy-
pisek Krasickiego.
Sangniiiizko. 2.'>9
śclą i szczo(li'()l)livvością na domy Boże znakomity, osobliwiej
świadczy! s'n; zakonowi naszemu , Argenlus de reb. Societat.
fol. 395. ; fundował konwent Kamieński 00. Dominikanów
w [)i'owineyi Polskiej. 3IiJakowski respons. Złfjczyl si(; był
dożywotnie z Katarzyną z Służewa Ucbańskij , Mojewodzanką
Belzki}, wspominają Cuda Podkamietiskie 1644. atoli że z nią
żadnego potomstwa nie zostawił, dla tego i ta druga linia
książąt Sanguszków Koszyrskicb na nim ustała. Geneal. Hsią-
iąt Zasławskich namienia , że Teodora córka Jędrzeja staro-
sty Luckieg'o , o którym tu się na poezątku mówiło, była za
Teodorem Jawnueią , ostatnim z domu tycli książąt Zasław-
skicb. Genealogia takie ks. ks. Zbarazkich powiada, że Bar-
bara księżniczka Koszyrska była za Jerzynj ks. Zbarazkim sta-
rostą Pińskim i Sokalskim. ^Ao/^yA/' twierdzi , że w Kijowie są
tyeb książąt nagrobki, Teodora, Jędrzeja, Ale.\andra , i Au-
xencyi księżniczki. Susza o Obrazie Cudownym Chałmskim
pisząc fol. 51. mówi, że Ale.\ego książęcia Sanguszka, zakon-
nika S. Bazylego Skimnika, znaleziono ciało, najmniej nie-
skażone w Cbelmie w roku 1616. suknia na nim była czarna
pasem po płaszczu , na którym były krzyże złote , było uwite.
Bazyli książę Kowelski Sanguszko, drugi syn Micbała,
brat Jędrzeja starosty Łuckiego książęcia Koszyrskiego , ten z
Królową Boną przefrymarczył Kowel na Smolany, Obolce i
Horwol, umai'ł 1558. poclio«any w Kijowie; dwa razy iśluby
małżeńskie ponawiał , pierwszy raz z Skorucianką , drugi raz
z Łoszczanką; z Skorucianki była córka, Anna ^Voło\\ iczowa
kasztelanowa Nowogrodzka i syn Grzegorz; temu Zolla Hor-
nostajowna wojewodzanka Nowogrodzka , powiła córkę Imie-
niem Teodorę, najprzód Gedrojeia, 2do Piotra Stabrowskieg^o
kasztelana Parnawskiego małżonkę , i syna Jędrzeja , ten po-
jąwszy Zofią, córkę Pawła Sapieby kasztelana Kijowskiego,
spłodził z niej Helenę Zyzemską podsędkownę Mińską , i syn
Symeon Samuel wojewoda Witebski, starosta Surazki, przed-
tem zaś kasztelan , najprzód Mścisławski , potem Witebski,
dalej wojewoda Miński, a z tego województwa przesiadł się na
Witebtkie, z tego wszedł do grobu 1638. z młodu się zaraz
rycersko bawił, i pod Kokenłiauzem z Karolem Chodkiewiczem
przeciwko Szwedom mężnie stawał ; gadzie się za ucbodzącyra
nieprzyjacielem daleko zapędził, idąc za ferworem Marsowym,
wpadł w wielkie niebezpieczeństwo , z którego jednak prze-
zorny hetman prędko go salwował. Na Mojnę potem Moskiew-
ską , słuszny komput ludzi z sobą prowadząc , Witebska od
nagłej 3Ioskiewskiej inkursyi szczęśliwie obronił. Jeździł i w
legacyi do Moskwy. Pan jak mądrych ludzi, tak i księgi ko-
chający, z tąd bibliotekę swoje domową w różnych materyach,
240 !San&:ii$«zko.
g;odnenii autorami zagęścił. Pierwszy z teg^o domu odrzucił
schizniatyckle błędy, i z li^ościołem się Rzymskim pojedna-
wszy, żadnego seliizmatyka w dobracłi swoicli ściernice nie-
mógł, zamek i pałac pod Smolanami, liialy Koweł, wielkim
kosztom wystawił. Zegar miał taki , na którego wierzchołku
śmierć widzieć było, na niej zaś kolumna światowej nikcze-
mności svmbola reprezentowała , któi-a za kazdem godziny wy-
bijaniem obracała się. Pan ludzkości wielkiej , osobliwie je-
dnak ku dueliownym. Z pierwszej zony Anny Zawiszanki woje-
wodzauki \Vitcbskiej , dziedziczki na Rakowie : bo z drug-ą
Heleną ^larcybellą (Gosiewską , Alexandra wojewody Smoleń-
skiego córką, zył improlis^ zostawił sześć córek: El/.bictę
Annę zakonnicę S. Renedyhta w ^Yilnie , Zofią, ta Panną
umarła, Katarzynę, ta poszła za Jana Stetkiewicza chorążego
Orszańskiego, Krystynę, ta za Rudominę marszałka Bracław-
skiego , Eufrozynę Jerzego Schweryna małżonkę, i Helenę:
synów zaś trzech, Kazimierza, ten caelebs, w roku 1655. od
31oskwy zabity. Hieronima, ten z biskupa Metońsklego, suf-
fragana AYileńskicgo , na biskupstwo Smoleńskie posuniony,
łundowawszy kollegium Societ. Jesu w 3Iińsku , gdy w naj-
lepszą i rość mu i psacowad dla Boga należało , śmierć to
wszystko w roku 1657. pomieszała; i Jana Władysława, ten
z dzieciństwa rycerskim się dziełem bawił, odważny i-otmistrz
i pułkownik, wielkiej nadziei o sobie odumarl młodo w roku
1652. Zona jego Anna Radziwiłowna księżna Kłecka, z któ-
rej się urodziła córka Katarzyna, i syn Hieronim, ten cztery
razy posłował na różne sejmy, atoli i jemu nie dług^o źyc po-
zwolono, w roku 27. życia swego świat i ojczyznę pożegnał,
zostawiwszy z Konstancyi , Pawia Sa|)ieliy wojewody Wileń-
skiego i hetmana wielkiego dwie córki : Annę księżnę Radzi-
wiłową kanclerzynę Litewską, i Krystynę Sapieżynę wojewo-
dzinę Brzeską Litewską , synów tyleż , to jest Kazimierza Jó-
zefa starostę Bolniekiego, marszałka nadwornego Litewskiego,
pojął był Bronisławę Pieniążkownę wojewodzankę Sieradzką,
atoli w tydzień po weselu rozwiódł się z nią przez śmierć.
Drugiego Pawła Franciszka, ten najprzód nadworną laskę Li-
tewską majestatom Polskim kredensował, teraz wielką, gdy to
pisze, fundator 00. Kapucyanów w Lublinie i kościoła w Le-
wartowie, Imo voto za dyspensą papiezką złączył się był z po-
zostałą bratową swoją, wdową, Bronisława Pieniążkowną,
która gdy mu prędko umarła, 2do voto z Lubomirską mar-
szałkowną wielką koronną , Józefa Lubomirskiego i Teofili
księżniczki Zastawskiej , ostatniej z tego domu książęcego
córką , z któi'ej krom inszej fortuny obszernej , wziął oi-dyna-
cyą Ostrogską, z tej syn Jan miecznik Litewski zaśłidiił sobie
ISankowski— ISapieha. 241
DenhoffoMnę wojewodzankę Potocką i lictmanownc,' polną Li-
tewską, 3tio voto z Duninowną rcferendarzowną koronną, z
której zostawuje potomstwo.
Paweł Franciszek książę Sanguszko, marszałek nadworny Li-
tewski (jak wyżej) został później marszałkiem wielkim Litewskim,
oprócz syna Jana z Lul/omirski'nj scloizonc^o zmarłego bezdzietnie
w r. 1787. — zostawił także z trzeciego swego małżeństwa z
Dunmownf/ Józefa marszałka w. ks. Litewskiego slaroslę Krze-
mienieckiego. Hieronima wojewodę Wołyńskiego, generała łeit-
Danta wojsk Rossyjskicłi. Janusza strażnika w. koron, i córek
trzy: Anna za książcciem Jabłonowskim wojewodą Poznańskim.
Justyna za Bilińskim pisarzem w. koron. Kunegunda za Czackim
strażnikiem w. koronnym. — Józef książę Sanguszko marszałek
w. w. ks. Litewskiego za Augusta III. ten z małżonką swoją,
Anną Cetnerowną wojewodzanką Belzką, spłodził syna Komana
który umarł, sterilis. — Hieronim książę Sanguszko, najprzód
miecznik Lit. potem wojewoda Wołyński ten z małżonką swoją.
\mo toto z Cecylią Potocką generałowną artylleryi wielkiego ks.
Lit. syna Eustachiego, i 3Iaryą córkę za Stanisławem Mo-
kronowskim generałem wojsk koronnych , Ido voto z Anuą Pni-
ssyiiską z tej spłodził Dorotę córkę syna Józefa Sanguszko i
Teklę Sanguszkownę. — Janusz książę Sanguszko strażnik
koronny, z Anielą z Ledochowskich Drzewiecką ., miał potom-
stwo, Karola i Konstantego synów, córki Barbara i Kle-
mena. — Heraldyka fFielądka.
ISankOYVSki herbu hrzi/wda, w ziemi Łukowskiej. Są
i Sanowscy , z których N. miał za sobą Wolską, córka z niej
Jadwiga zakonnica w Krakowie.
W r. 1778. Franciszek Sankowski oboźny Trocki. — Krasicki.
fSitutyliaili* Santyhani dla zasług swoich rycei-skich
do indygenatu przypuszczony, zda mi się ze to są Szentywani,
z których hrabia Władysław 1707. w Krakowie.
fiapiclion^slii. Marcin Sapichowski burgrabia Kaliski
1518. na liście kościoła Broniszowskieg'0.
ISapielia herbu Lis ^ w księztwie Litewskiem dom i
starożytnością, i hcroicznemi dziełami, i honorami wsławio-
ny. Od Narymunda książ«;cia Pińskiego i Mozyrsklego swoje
początki zasięga. Cóźkolwiek bądź, ze Bzovius Annul. t. 15.
■pod rokiem 1.386. nuin. 4. tę przezacną familią ciągnie od
sławnego niegdy we Włoszech domu de Sapiis, z których je-
dnego z nich widzieć nagrobek w Rzymie ad MineiTom , o
czem znajdziesz różne listy królewskie, tak in Histor. Supieh.
jako tei u Tf^alickiego w historyi o obrazie Kodeński/n ^ do
których ciekawego czytelnika odsyłam , był ten Narymund, sy-
nem Gedymina najmłodszym , bratem rodzonym Olgerda wiel-
kich książąt Litewskich , stryjem Króla Jagiełłą Króla Pol-
skiego , którego dwaj synowie , Jerzy Narymundowicz ksiąze
Bełzki , i Bazyli ksiąze Podolski , byli przodkami Rozyiiskicłi
książąt , od Rozynu dóbr tak nazwanych , którzy skoro tylko
Tom VIII. 16
242 Sapieha.
\viar(,» Chrześcijański} 1 uznali i przyj<;li , herb ojca sweoo Na-
iMiiuiida trzy lilie w czlery krzyże zamienili , jakci sit^ mówiło
!)(>(1 Rozyiiskiemi: trzeci zaś ich brat najstarszy INarymundo-
wicz, imieniem poj^ańskiem Punigajto nazwany, kasztelan Tro-
cki, jii'z(><lek domu Sapiezyńskics^o , żyjąc pod bałwoehwale;}
monarelii} Olgerdcm Gcdyminowiczem stryjem swoim, idolo-
latryi , póki zyl , nie odstąpił; dla czego na urągowisko i
i wzgard(j' Clirześeijańskiej w lary , na ten czas w Litwie po-
czynający si^' krzewie, (ireckim językiem Sop/iia ^ to jest mą-
drość, albo mądry, ztąd iz do nowycb opinji nie przystał, był
nazwany, i tak to imię, które za czasem w przezwisko Sapieha
zmieniło się, całej swojej Prosapji zostawił. Tenże konserwo-
wał herb trzech lilji od Nai-ymunda ojca, do Kolumn i Pogoni
pr/AlączoiiY, przykładem innvcli książąt Litewskich, rozmaite
podług' upodobania s(tbie lierijy obierających, jakoż za świade-
ctwem S t ryj koto sk. Paproć, i Okol. Narymund pierwszy Hi-
pocentaura w Pogonią zamienił, Gedroje w Różę, Donmant
w żubrzą głowę, Gedymin miasto jednego ti-zech słupów za-
żywał , Korybut za Pogonią najprzód orła , potem miesiąc z
krzyżami nosił , Rozyńscy książęta , krzyże ze pnia drzewa wi-
szące wzięli, inni inne przed unią jeszcze Litwy z Polską, albo do
dawnych znaków szlachectwa przydali herby, albo własne zanie-
dbawszy, nowych poczęli zażywać. Podobnie i Sapieźyńskiego
domu j)rzodek, biorąc trzy lilie za herb, postąpił sobie: zszedł z
lego świata Punigajło w r. 1.380. wieku swego 78. lo Uisf. Sap.
Sunigał kasztelan Trocki , (według- Histor. Sapieh. svn
Punigajła) pierwszy z domu tego odrzuciwszy bałwoeliwal-
slwo , przez chrzest święty odrodzony Bogu, na którym wziął
imię Symeona : podpisał unią Litwj- z Koroną 1401. i funda-
cyą biskujistwa Zmudzkiego W roku 1421. a na sejmie Hrodel-
skim przyjął na siebie i na sukcessorów swoich herb Lis, od-
niego dom Sapiezyński na dwie się rozciągnął linie : bo dwa
razy ponawiając związki małżeńskie , pierwszy raz z Anastazyą
księżną Glińską, czyli lllińską, drugi raz z Anną Gasłoldo-
wną, oprócz Irzecłi synów: Bazylego, Jerzego, i Józefa, spło-
dził innych <lwóeh : Bogdana i Iwana., od którycli, rozple-
nione potomstwo po dziś dzień kwitnące w księztwie Liłew-
skiem widzlemy. Kojat. in JJS. / Paprocki o herb. fol. 663.
/' inni : dopiero genealogią domu tego wy|trowadzają od wspo-
mnioncgo Sunigajła, któremu Itojal. syna Symeona przypisuje
>vojewodę Podlaskiego, posła do Papieża za Kazimierza Jagiel-
łonowicza, temu zaś dwóch synów tych dopiero, Bogdana i
Iwana, od których dwie linie Sapie/.yńskie poszły: jakoż jeżeli
Bogdan i Iwan synami byli Sunigajła, a ten ich odumarł w r.
1420. według- J/isz/olta in Hist. Sapieh. toć Iwan syn jego,
Sapieha. 245
któreg;o .•5mierc zwala tcnze autor na rok 1520. albo jako g;e-
nealoffia tego domu, na rok 1519. zylby po śmierci ojca swe^fo
lat sto , co się zda byc niezwyczajna. Paproclii tv Gniazdzie
fol. 1181. miłość i niezmienioną wiarę wynosi ku Kazimie-
rzowi Królowi , ze gdy 3Ioskwicin Smoleńsk wziął Litwie,
oni straciwszy w tamtym kraju liczne włości , i pańską for-
tunę, woleli przy szczuplejszycli dobracb, dobrze się ojczYznie
zasługować. Z tycb Bazyli i Józef, bezzenni zeszli, Jerzy
mialci wprawdzie dożywotniego przyjaciela, Kniabinią Wol-
ską, od Patryka idącą, atoli zszedł bezpotomnie. Genealogia
na 3Iappie sttychowann , :a której osnową i Ja tu pójdę,
jako i za Ilistor. Sapieit/ńitką.
Bogdan, z Gastoldowny urodzony, pierwszy z niej syn,
i głowa tej linji Sapiebów, którycb Siewierskiemi zwano, naj-
przód gubernatorem był w Putywlu , potem pisai-zem w ks.
Litewskiego , I starostą 3Iińskim , kasztelanem , a naostatek
wojewodą Smoleńskim , pisał się dziedzicem na Opakowie i
Jelnie. Z Lewirem ksiąźęciem Siewierskim (potomek to bvł 01-
gerda, a szwagier Bogdana) urażonym, ze mu palce odźwierny
królewski drzwiami jtrzyskrzynił, przeniósł się był do Moskwy
w roku 1401. podobno nadzieją uwiedziony sukcessyi do księ-
ztwa Siewierskiego , do którego , ponieważ Lewir potomstwa
nie miał , prawnie należał , po Maryi księżniczce Siewierskicj
zonie swojej ; atoli, gdy mu cbciwość kniazia 3IoskIewskiego,
i księztwo i prawo do niego gwałtem ^^■y•darła, wrócił się na-
zad do ojczyzny, gdzie w nagrodę opuszczonych w Siewier-
szczyznie obszernycb dóbr, w Litwie niektóre nadano : odwie-
dził jednak powtóre 3Io$kwę , wzięty od nich w niewolą w r.
1499. gdy był gubernatorem w Putywlu, jako pisze Biel.
fol. 489. i Stryjków, lib. 21. cap. 7. fol. 681. z tej się nie
prędzej uwolnił, az się wyzuł z księztwa Siewlerskleg^o , i z
wszystkiego prawa do niego. Skoro się tedy stawił w Litwie,
od Alexaudra Króla mile przyjęty, I w legacyi do tegoż 3Io-
skwieina wysłany w roku 1503. gwałtem wydartych prowincyi
upominał się u niego, Kojut. p. 2. ale darmo ; w tejże samej
materyl powtórnie go zażył Zygmunt L Król Polski, skoro na
tronie Polskim osiadł, ale I ta fatyga jego dla ojczyzny, płon-
nie przez upór 3Ioskwy poszła. Tym czasem kniaź Moskiewski,
będąc podobno tej opinjl, ze z natężenia Bogdanowego , tak
się mocno oderwanych prowincyi Królowie Polscy domagają,
czy tez, obawiając się, żeby jeszcze do Slewlerskicgo księztwa
Bogdan prawa swego nie wskrzeszał, w dobrach swoich Jelnie
rezydującego , i najmniejszej się napaści niespodziewającego,
Moskwa, i z zoną I z dziećmi w niewolą zabrała, kędy tez i
życia swego dokończył, w jNowogrodzIe pochowany, g-dzle
16*
244 ISapieha.
fundowat przedtem nionaster. Z Maryi wspomnionej (której
pierścień ślubny z rubinem dużym, w Gryfieh pazurach, dla
starożytności w tym domu konserwują) spłodził cztery córki:
według- Geneal. Annę , Jakuba Koncewicza , a 2y/o voto Alc-
xandra Skoruty, Helent; Romana Lubeckiego, Katarzynę Mar-
cina Ogfiuskiego lowczeg^o Litewskiego , Bogdanc Romana
kniazia Donmonda Widzenickiego, marszałka Litewskiego, a
po nim, Jana Siedziewicza, także marszałka, małżonki; i sy-
nów trzech , Konstantyna bezżennego , Alexandra , którego
żona Tyszkiewiczowna, i Teodora, którym w rekompensę za
księztwo Siewierskie puścił kniaź Moskiewski ksicztwo Krzczo-
nowskie, w którem spokojnie siedząc, tamże i życie swoje
położyli. Pojął byt ten Teodor Ułiannę księżnę Lubomską. z
której syna zostawił Pawła.
Paweł kasztełan Kijowski u Papr. na liście 1571. y. 524.
ten z niewoli Moskiewskiej , lubo mu ją łaski kniaziów tame-
cznych i pańskie fawory słodziły , wyniósłszy się , do Litwv
się przeniósł, kędy w krotce, to lieroiczną w wielu kampa-
niach odwagą , to nie zamuloną ku panom swoim w icrnością,
tyle sobie wysłużył, że mu do krzesła Kijowskiego, przydano
starostwo Lubeckie I Przewalskie , znać jak był ojczyźnie swo-
jej przychylny, kiedy tak na wojenne jako na inne jej po-
trzeby, znaczną summę wysypał, którą polem Konslytucya
Sejmowa liiOl. fol. 762. synom jego wrócić kazała, wspo-
mina go także, przywilej ineorporadonis Lironiae w roku
1567. Złączył się był dożywotnie według Genenlogji sztycho-
uianej\ z Anną Chodkiewiczowną, Jerzego kasztelana Tro-
ckiego , i Zołji Olelkowiczowlczowy księżniczki Słuckiej cór-
ką, ta mu j)owiła Elżbietę, Jana Kiszki wojewody Polockleg^o,
i Zofią, Jędrzeja książęcia Sangaszka, małżonki: synów tyleż,
to jest Dominika sekretarza królewskiego, umarł hezżenny, i
Jana Piotra starostę Uświatskiego, sławnego wojownika: ten
lat zdolnych do wojny dorósłszy , z Mikołajem książęciem Ra-
dziwiłem , i z Karolem Chodkiewiczem na Inflantskieh ex-
pedycyach przeciwko Szwedom wojować począł, w roku 1601.
pod Orlą rotmistrzem królewskim stawał ; a j)rzy dobywaniu
Derptu , pod komendę jego, lieroicznych mężów wielki sza-
cownik lietman Chodkiewicz, pół obozu poddał: znaczniej się
jego męztwo pod Kircliolmem w roku 1605. pokazało, gdzie
przywodząc j)rawe skrzydło wojska Litewskiego , od tegoż
Chodkiewicza sobie powierzone, |)rzeciwko lewemu Szwedzkie-
mu (którem Karol Król Szwedzki spodziewał się naszych oto-
czyć i pokonać) tak potężnie z swoją kawaleryą na nich natarł,
że ich zmieszawszy , nabiwszy znaczną liczbę , chwiejące się
zwjcięzlwo do Chodkiewicza nakłonił. Pod domową w Pol-
ISapieha. 24H
szcze wojnę, gdy wielu bardzo, jak w ciczkiai z nawałnoŚL-i
odmęcie, chwiali się pi*zy swym niestatku, on przy królew-
skiej stronie, ile najsłuszniejszej, stal zawsze nieprzetainanym
obrońcą, w^stawiwsze usarską i kozacką chorągiew. Xa Mo-
skwę potem szablę swoje obrócił w ten czas, kiedy Dymitra
na tron Moskiewski Polacy zbrojno w prowadzili, a szczęście
dalszym nie sprzyjało sukccssom, bo i Dymitra tamże zabito,
i kosztowne zapędy wcale się pomieszały ; w ostatnim prawic
razie widząc się wojsko Polskie , tego sobie Jana Sapiehę za
wodza obrało : jakoż z tak dziwną sławą w upałach 3Iarso-
w^ełi stawał, ze nie tylko opinie o sobie wszystkich zwyciężył,
ale i ch\yałę przeszłych regimenlarzów. On \y wielu okazyach
rebellizującą 3Ioskwę, cięzkiemi klęskami do poddaiist\ya przy-
cisnął, jako pod Trójcą trzydzieści tysięcy, pod Borowskiem
dziesięć tysięcy ich z Szujskim poraziwszy; a co w nim naj-
clnyalebnicjsza, ze gdzie di"udzy \yiełcy kawalerowie z rzeczy i
szczęścia odmianą, serce stracili, tam go ten pamiętny \yojo-
wnik naj\yięcej pokazał, z samych nieprzyjaciół nawet zezna-
niem, ze był nieporównanej dzielności mężem *). Dymitra stronę
na koniec porzuciwszy, pi-zy Zygmuncie III. Królu Polskim
stawał, Siewierskie lisicztwo na ^Vładysława Królewicza utrzy-
mał , stolicę Moskiewską skruszywszy mury, złamawszy nie-
przyjacielską potęgę, fortunnie posiadł, kiedy \y Krymgrodzie
w złotym kniaziów Moskie\yskieh pałacu , nieoszacowany , i
trzydziestą potyczkami zawsze wygranemi wsławiony, zwycię-
zca, życie skończył w roku 1612. 24. AVi"ześnia , tiobierzyc.
fol. 445. Starował, in bellat. Sarmat, fol. 202. Kojul. in
JIS. zona jego Zofia Wejhero\yna w oje\yodzanka Hełmińska,
z której trzy córki skolligo\yal, Zuzannę z Gotardem Tyzen-
liausem wojewodą Indaiitskim , Krystynę najprzód z Stanisła-
wem Radziejowskim wojewodą Łęczyckim, po nim z Krzy-
sztofem Gembickim kasztelanem Gnieźnieńskim, Annę z Krzy-
sztofem Chaleckim wojewodą nowogrodzkim, synów zaś czte-
rech zostawił: Jana, Floryana, Jędrzeja i Pawła. Z tych Ję-
drzej Stanisław kasztelan Wileński, starosta Ryski, Uświacki,
Hamersztyński , syn Jana starosty Uświackiego , a przedtem
kasztelan Trocki w roku 1644. w którym marszałkował w trj*-
bunale Litemskim, luboć drudzy rozpisali, ze siedm razy tę ła-
skę piastów ał , z tą pochwałą , ze pod nią drżały ośmielone in-
szych czasńw excessa, a święta sprawiedliwość kwitnęła, po-
*) Ze starosta Uświatski na czele parlyi swojej, po zgładzonych Dy-
mitrach, sam dla siebie Cesarstwa praccnął, dość fondamentalne
były naówczas domysły. Śmierć niespodziana położyła tamę wspa-
niałym projektom. — Patrz Histori/cj Chodkiewicza pnez Naru-
szewicza T. I. Księga 5. — P. JF.
246 Sapieha.
slowat na sejm 1623. gadzie był zapisany komissarzcm do tra-
ktatów o pokój z Szwedami ; w Inllantskich i Moskiewskieii
expedycyaeli /.ycle swoje nie raz na szafie za ojczyzn*^' stawiaL
Konwent 00. Bernardynów w Grodzie, sowitemi jego la-
skami się szczyci, kędy tez po śmierci złożony w roku 1651.
dnia ostatecznego czeka. Przybrał był sobie w dożywotnią
przyjaźń Annę Hcidensztejnownę z Sobj'cina, Reinbokla ka-
sztelana Gdańskiego siostrę, córkę także Reinholda, sławnego
historyka Polkiego, z której córkę Izabellę Katarzynę, w roku
1645. Ałydał za 3Iichala Karola ksiązęcia Radziwila na Kłe-
cku , na ten czas krajczego , potem podczaszego Litewskiego :
syna zaś Karola, czyli jak inni chcą. Lwa, w Paryżu w roku
1640. powietrzem utracił. Jan, Kierznieński starosta, brat
rodzony Jędrzeja Stanisława, zona jego Katarzyna Dziewał-
towska chorąźanka Trocka, atoli w pojedynku bezpotomny zgi-
nął. Floryan starosta Zdzitawski , trzeci ich bral, zona Anna,
Kazimierza Umiastowskiego sędziego ziemskiego Brześciań-
skiciro córka.
o
Paweł Jan wojewoda Wileński, i hetman wielki Litew-
ski, Słonimski, RoslawskI, Boreiński, Zdzitowski starosta,
administrator ekonomji Szawleńskiej i Kobryńsklej, syn czwarty
Jana starosty Uświackicgo , dwa razy wkraczał w kontrakty
małżeńskie, pierwszy raz z Zofią Zienowiczowną kasztelanką
Nowogrodzką, która mu wydała na świat córkę Teodorę, Ale-
xandrowi Naruszewiczowi podkanclerzemu Litewskiemu , 2r/o
voto Władysławowi Tyszkiewiczowi krajczemu Litewskiemu,
zaślubioną, i syna Michała młodo zmarłego w roku 1646.
Drugi raz z Anną Bazylego Kopcia, kasztelana Nowogrodzkie-
go, i Barbary Chodkiewiczowny córką, z tej potomstwo:
Konstancya Hieronimowi Sanguszków! ksiązęciu, Zofia 3Iiko-
łajowi Grudzińskiemu staroście Golubsklemu , Katarzyna Ale-
xandrowi Lubomirskiemu staroście Sądeckiemu , a powtórzo-
nym związkiem Janowi Lipskiemu herbu Drużyna, staroście
Sądeckiemu , czwarta Panu Bogu w zakonie S. Franciszka w
Wilnie, zaślubione; synowie czterej; Kazimierz, Benedykt,
Franciszek i Lew. Pan pańskiego ku Bogu animuszu , któ-
remu wszystko swoje co miał, i łasce jego przypisował, więc
gdy mu jego tryumfy z nieprzyjaciół wyniesione Ayspominano,
z pokorą zwykł był mawiać: IVon nobis Doinine^ non nobis^
sed Nomiiii tuo da gloriarn. 00. Dominikanów w Bielicy
fundował z zoną swoją j)ierwszą. 00. Bernardynom w Brze-
ściu Litewskim , na dokończenie fabryki kościoła , ośmdziesiąt
tysięcy ostatnią wolą naznaczył, dziesięć tysięcy Kartuzyanom
w Bcrzezie, \y\ę,i Domui Professae Vihien. Brzeskich 00.
Dominikanów , i Sokalskich Bernardynów , osobliwszy Dobro-
.Sapieha* 247
dziej. Ale i ojczyzna pod czas wojny Szwedzkiej, ze wszy-
stkich stron nieprzyjaciółmi otoczona, ze z ostatniej toni wv-
Lrn«^'la , wielk;j część dzielności jego powinna. Pod Smoleń-
skiem najprzód 3Iarsowe pierwiastki zakładał z Władysła-
wem IV. w roku 1633. rotmistrz usarskiej cliorąg-wi : pod
Białą potem na wał szturmem idąc, z konia zsiadłszy i z całą
kompanią swoją, ledwo życia nie stracił, mina albowiem od
Moskw>- wyrzucona, wysoko afo w kirysiu w "ure wyniosła,
przecież go bez znacznego szwanku, znowu postawiła, ale zie-
mią 1 prochem prawie g^o zarzuciwszy. Na Kozackiej rebellji
przytłumienie, z swoją chorągwią przypadłszy, i Krzyczew-
skiemu pod Łojowem w tył zaszedłszy, siła pomógł do tam-
tego zwjcicztwa, kędy siłac w prawdzie od jego szabli cliłop-
stwa padło , ale nie mniej ucliodzących rzeka na dno pogrą-
żyła; pod Zborowcm , Beresteczkiem i Zwańcem , pułk Kazi-
micraa Leona Sapiehy podkanclerzego Litewskiego odważnie i
fortunnie przywodził. Kanucki S. J. Ahrys. Tcmi licroi-
czncffO ducha sweg-o wsławiony czynami, jjdy Szwedzi i Mo-
skwa sprzysiągłszy się na to królestwo , rozerwać go clicieli , a
na zgubę swoje wszyscy prawie ręce opuściwszy, tylko ze łza-
mi patrzali , rzadki , któryby rękę zaciągnął do broni , wojsko,
i rycerstwo Litewskie za konsensem królewskim , tego Pawła
sobie za hetmana obrało ; i nieomyłiło się na swojej opinji :
bo najprzód pierwszy pole dał pod Brześciem Horusowi Mo-
skiewskiemu wodzowi ; gdzie lubo szczupłą ludzi swoicłi gar-
stką w ośmnaście tysięcy wzmocnionego , za pomocą S. Fau-
styna męczennika, patrona tej okazyi , starł na głowę; Szwe-
dów z Lublina wypędził; Warszawę z niemi pierwszy obiegł,
i trzymał ich impety poty na sobie , póki wojsko królewskie
obozu niewzmocniło. Gdzie tenże Paweł, przy usilnym sztur-
mie, przezorną radą i dzielnością, do zwycięztwa otworzył
pole, Szweda, choć Brandehurskiemi zmocnionego posiłkami,
i jedna by była nie uszła noga, gdyby sobie z zabiegiAy kawa-
lerskich, następując odważnie na nieprzyjaciela Paweł, nie
złamał nogi. Z tego przypadku, rozumiał nieprzyjaciel, że się
długo cieszyć będzie, ustąpieniem z pola obozu królewskiego,
ale się omylił ; bo Paweł do j)ierwszego porządku i okazałości
przyprowadziwszy wojsko , jakby byl sam przytomny w poty-
czce , tak za ordynansem swoim pod Prostkami nieprzyjaciela
o znaczną przyprawił zgubę, kiedy go i z obozu wyzuł, i sol)ie
do dalszego zwycięztwa drogę usłał. Po przeszłej chorobie
przyszedłszy do zdrowia, zaraz pobiegł z wojskiem do Tyko-
cina, w którym zamknął się bvł mocny i dobrać opatrzony wa-
bór Szwedów, do tego tak się sztucznie ufortyfikował, że
bezpiecznie ztamtąd w pobliższe powiaty wpadał. Tentowało
248 Sapieha.
»
wielu szcz(-ścia, tak sztucznej fortecy dohjd, ale wszyscy nie
sj)rawiwszy nic , z wielką nlesławq , ledwie nie z wi(,'ksz;j
szkodą odstępując , w uporze utwierdzili nieprzyjaciela. Lecz
Sfdy waleeznY Paweł, razem ze wszystkich stron silnYni szlur-
mem na nie^o natarł , w krótkim bardzo czasie w okopach
swoich na głów*; poległ. Potem na Prusaków, Szwedzką
stronę trzymających , zażył regimenlarzów swoich , przez któ-
rych wielką czę;sc tamecznego kraju w pustynią zamienił, a
tym czasem zabawiając nieprzyjaciół. Królowi z Gdańska do
Polski powracającemu , bezpieczną uczynił drogę. Gdy tak
szczęśliwie tryumfuje , nową, Siedmiogrodzanie zawzięli woj-
nę, ale taką porażką przytłumił ich Paweł, jakiej się oni, uni-
kając potyczki , albo obawiali , albo nigdy niespodziewali, nao-
statek po odejściu z obozu z domową kompanią, w drodze na
liczną chorągiew kopjiników z Brześcia do Siedmiogrodzkiego
ksiązęcla ciągnących, jak odważnie się uderzył, tak tez ją i
szczęśliwie zniósł. Po tak wielu zwyeięztwach, niesłychac źehy
Paweł miał czas przydłuźszy pauzować , ale znowu z wojskiem
obróciwszy się na Moskwę zamyślającego Jerzego Dołhoru-
kiego głębszej Litwy dociec, zastanowił; posiłkom z Moskwy
przychodzącym drogę pod Miednikami zamknął : samego zaś
wodza obozu Moskiewskiego do ucieczki przYuiusił. 3Iinsko z
nieprzyjacielskich rąk wyrwał. Kuronie od przyległego Szweda
przywłaszczone, jako od niesłuszneg'o Dzierżawcy roku 1659.
zręcznem swojem wojskiem odebrał, i Rzeczypospolitej inkor-
porował. Jędrzeja Chowańskiego dwudziestu i czterem tysięcy
swoich zbrojnych ufającego , zbił na głowę pod Polanką , w
ręcz się z nim potkawszy, za którym powodem tryumfalnym,
w obóz nieprzyjacielski od miejsca potyczki o kilka mil poło-
żony, zwycięzcą wjechał. Zaniku Lacłiowic, którA' przedtem
w żadnego niej)rzyjaciela ręku nie postał , Rzeczypospolitej,
pilnie dzielnością swoją dochował. Janów, Mielnik, i inne na
Podlesiu zamki oswobodził. Tak uspokoiwszy ojczyznę , ru-
szył się z wojskiem za Dniepr, tam drugiego Jerzego Doł-
horukiego przy rzece Basia obozem lezącego dociekł przez
swoich szpiegów , klórego gdy się do potyczki w pole z Pa-
włem wyniśe ośmielił, z całą jazdą jego trupem na płacu po-
łożył. Zgoła, cokolwiek, w wielkiem księztwie Litewskiem zo-
stawało w całości zachowanego, albo z nieprzYJacielskich rąk
odebranego, to cale Pawła Sapiehy dzielności, YYSzyscy przy-
pisują. Tryumfy i życie skończył w roku 1665.
Kazimierz Paweł Jan, pierwszy syn Pawła Jana wojewody
Wileńskiego. Pierwszy swój wiek młodości, to w szkolnych,
to w politycznych ćwiczeniach, tak pięknie wypolerował, ze
go z tego przymiotu wielce sobie upodobał Kazimierz Leo
Sapieha. 241)
Sapieha podkaiicicrzy Litewski , który pełną hojności rc^ką,
oprócz wspólnej substancji i w podziale równej braci innych
Kazimierzowych porcyi , zapisał mu prawo dziedzictwa na ob-
szerne niaj(^'tności i dzierżawy swoje, Iubo»5 on dobrowolnie
wyzuł się z tej łaski i do własnych na siebie samego dóbr , i
innych braci z alFektu swego ku nim, przypuścił. Był najprzód
podskarbim nadwornym w. ks. Lit. przy tern starosta Brze-
ściański, Wołpinski, ZdzitoMski, Borciański, potem wojewoda
Połocki , starosta Zmudzki , nakoniec wojewoda Wileński,
wielki hetman Litewski pod czterema Królami, w senacie po-
wagą, w domu ochotą,. z każdym łagodnością, rzetelną szcze-
rością , pamiętny senator. A jako był wielkiej godności Pan,
t^ik też i nicmniejszej dzielności w ojczyźnie, i za ojczyznę w
walecznych dziełach Marsowym duchem prawie żyjący. Doku-
mentem tego były różne expcdycye, w których własnym sum-
ptem, wiele wojskowych chorągwi podejmował, ale miano-
wicie je podczas wyprawy Moskiewskiej, Chocimskiej, Ukraiń-
skiej przy boku królewskim, dla wygodzenia Rzeczypospolitej,
z swego skarbu żywił. Hetmanił wojsku ordynowanemu na
\>^cgry, na Wołosze, na Budziaki , pod Kamieńcem Podol-
skim, gdzie przeciwko Turkom i Tatarom Janowi IIL Polskie-
mu Królowi stawił się doświadczonym wojownikiem. Posel-
stwo na stolicy 3Ioskiewskiej własnym kosztem odprawił. Dla
których i wielu innych zasług w ojczyźnie sławny, kawalerem
został Orła białego. Między innemi Pańskiej szczodrobliwości
Kazimierzowej wizerunkami, osobliwie ten oczy na siebie obra-
ca, który w bogatych wydaje się funduszasz i ozdobach na po-
mnożenie czci Boskiej i świętych Pańskich, to jest, w Wil-
nie, 00. Trynitarzów fundował, w Grodnie w kościele Soc.
Jcsu obraz cudowny najświętszej Panny sukienką szczerozłotą
przyozdobił, i do dokończenia fabryki tejże bazyliki, znacznie
się przyłożył. ^Vielką część gruntu , na którym pomieniona
stoi bazylika, na Snipizkach, 00. Soc. Jesu dla wygodnego
pomieszkania darował. Mało na tem , bo więcej na różne ko-
ścioły, zakonne domy, na ołtarze świętym Pańskim z hojności
swojej spendował. Trzy razy wkraczał w małżeńską ligę, pier-
wszy raz z Krystyną Montwidowną Cblebowiczownij wojewo-
dzanką Wileńską, z tą weszło w dom Sapieżyński i w dziedzi-
ctwo, księztwo na Zasławiu w województwie Mińskiem. Spło-
dził z niej Jerzego, Ale.\andra Pawła, i 31ichała , Katarzynę
wydaną za Branickiego wojewodę Podlaskiego. Drugi raz z
Teresą Gosiewską, podskarbianką w. ks. Litewskiego, która
pierwej była za Służką kasztelanem Wileńskim i hetmanem
polnym w. ks. Litewskiego, córką podskarbiego i hetmana pol-
nego w. ks. Litewskiego. Trzeci raz z Antoniną grafowną de
250 Sapieha.
AValsleiii , z wielce zacnej familji walecznych kawalerów w
państwie Cesarskiem, których tameczne kroniki dziełami rycer-
skienii naj»clnione. Z tą Antoniną, jako i z Gosiewską, nie
hyło źadneo^o potomstwa. Umarł Kazimierz w Grodnie roku
Pańskiego 1720. 3. dnia 3Iarca.
Jerzy na Bychowie, Zasławiti, Horyliorkaeli. Pierwszy
syn Kazimierza Jana wojewody Wileńskiego hetmana w. ks.
Lit. stolnik w. ks. Lit. starosta 3Iereeki , pułkownik husarski,
swoją dywizyą całości Rzeczypospolitej pilnujący, zaleca esty-
macyą jego potomnym wiekom zayyzi^ta od przodków i wro-
dzona domowi Sapieżyńskiemu pańska hojność^, tudziesz na
zadłużoną sohie ubog^ą szlachtę, respektująca łaska , nie tylko
kwitując z długu, ale tez nie skąpą r<^'ką szczodrobliwie ich
opatrując. Złączył się był obowiązkiem małżeńskim z Izabellą
Połuhińską marszałkowną w. ks. Litew. z tej miał Jerzy syna
Kazimierza, córki trzy: Benedyktę Pacowe pisarzowe w. ks.
Lit., Krystjnę Tyszkiewiczowę cy^yunow^ Wileńską, Ann*;
Szczuczynę starościnę AVIckszniańską.
Jerzy umarł wojewodą 3Iścisławskim r. 1732. córka jego z Pofu-
bińskiej spłodzona Pacowa , była Ido voto za Mikołajem Radzi-
wiłem wojewodą Nowogrodzkim. Po Polubińskicj ten Jerzy Sa-
pieha pojql Sołtanównę z której jedyna córka dziedziczka dóbr
Ruzamj, tirftyngi i części Dąhrowi/, wydana za Massalskiego pod-
czaszego Litewskiego. — Hrasicki.
Antoni Kazimierz na Bychowie, Zastawiu, Horyhorkach,
Łojowie , kasztelan Trocki, starosta Merecki, marszałek wielki
trybunału w. ks. Lit. Na tej g-odności zostając pięknie połą-
czył w sobie pańską powagę z pokorą, przychylność i skłon-
ność każdemu z powagą marszałkowską , układnośc obyczajów
z stateczną skromnością, zgoła żywym obrazem był cnót chwa-
lebnych, między któremi trybunalskiej sprawiedliwości władza
celowała. Dalszy do honorów wstęp śmierć prędka przerwała
W r. 1738. Zona jego llaeheł Wychowska , wdowa po Ogiń-
skim , kasztelanka Mińska z matki Sokołińskiej książęcej krwi
ozdoba.
Alexander Paweł, na Bychowie, Zasławiu , Dąbrowie,
Druci i t. d. starota ^Vołpiński i Rabsztyński , wielki marsza-
łek w. ks. Lit. drujri syn Kazimierza Jana wojewody i łietma-
na. Orła białego kawaler. Pojął Maryannę Katarzynę margra-
biankę de Bethune z margrabiów de Bethune lierbu złota Na-
łęcz na polu srebrnem ; Najjaśniejszej 3Iaryi Królowy Pol-
skiej, Jana IIL zony, rodzoną siostrzenicę, a siostrę rodz«mą
Jabłonowskiej wojewodziny Ruskiej, która Maryanna wprzód
l>yła za ksiązęcicm Kazimierzem Radziwiłem marszałkiem w.
ks. Lit. zostawił z niej Ale.\ander córkę Ludowikę Wielopoł-
skę, starościnę Opoczyńską, a potem Potockę wojewodzinę
Sapieha. 2S1
Bełzką , i synów : Kazlmieraa, Józela i 3Iicliała. Był Pan urody
pięknej i jakąś powagą tchnący, w obyczajach poniiarkowa-
neg^o ułożenia, ludzkości ku wszystkim Mielkicj. Nad to Uik
prędkiej i trwalej pamięci , ze w którym autorze raz co prze-
czytał, to i w dalszych leciech tak pomniał, ze i kartę , na któ-
rej to czytał, wspomniał. Ztąd przedziwna w nim biegłość,
tak kościelnych, jako tez i świeckich historyi , tak dalece, ze
z jego dyskursu, każdy mędrszym odchodził. Filozoficzna także
i matematyczna nauki, zdały się w nim prym trzymać, i mą-
drym ludziom przymila«5. Zszedł z żalem wszystkich wr. 1733.
Najprzód z laską nadworną majestatowi Polskiemu kredenso-
wał, potem z wielką; i luboc mu ją gwałto\vna w tej ojczy-
mie rewolucya, na jakiś czas odjęła była, atoli potem godność
tego wielkiego ministra zważywszy tron Polski, znowu mu zu-
pełnie przywrócona była. Z synów jego jeden Kazimierz sta-
starosta Wołpiński i Onikszteński w wojsku Saskiem pułko-
wnik, dalszym jego honorom śmierć prędka tamę rzuciła.
Umarł generałem artyleryi w. ks. Lit., zostawiwszy z Karoliną
ks. Radziwiłowną, kanclerzanką Litewską, córkę Annę, i
dwóch synów: 3Iichała I Alexandra.
Ta Anna córka Kazimierza Sapiehy z Radziwiłowny , wydaną
została za Jana Jabłonowskiego wojewodę Braclawskiego; z sy-
nów jego Micbał krajczy Litewski zszedł bezpotomnie, drugi
Alexander wojewoda Potocki, hetman polny Litewski r. 1763.
dalej kanclerz w. Litewski z Liihomirskiej córki Antoniego mie-
cznika koronnego wdowy po Józefie Lubomirskim zostawił potom-
stwo, córki: ło. Sanguszkowę wojewodzinę Wołyńską, 2o. Po-
lockę starościnę Smotrycką, 3o. Sołłohubowę. — Krasicki.
Józef biskup Dyocezaryński , sulTragan i proboszcz Wi-
leński, referendarz w. ks. Litewskiego, koadjutor biskupa Wi-
leńskiego. Drugi syn Ale.\andra marszałka , infułat i nauką I
pobożnością znakomity , w mądrych ludziach i księgach z
WTodzonej sobie chęci kochający się.
Michał łowczy w. ks. Lit. starosta Gulbiński i Rabsztyń-
ski, syn trzeci Alexandra marszałka. Złączył się dożj'wotnle
przy zachodzącej dyspensie Rzymskiej z Ludowiką Sapieżanką
starościanką Bobrójską, zrodzoną z Katarzyny Opalińskiej wo-
jewodzanki Łęczyckiej , generałownej Wielkopolskiej , miał z
niej syna Jana, ale ten w młodych leciech zniknął.
Michał łowczy Litewski byt później wojewod.-j Podlaskim, umarł
podkanclerzym Litewskim. Trzy razy ponawiał śluby małżeńskie
lo z Sapieżanką starościanką Jjobrójską (jak wyżej) 2o z Teklą
Radziwiłowną wdową po Michale książęciu Wiśniowieckim woje-
wodzie Wileńskim hetmanie w. Litewskim. 3o. z Alexandrą księ-
żniczką Czartoryską , ta po śmierci jego ponowiła śluby małżeń-
skie z Michałem Ogińskim hetmanem w. Litewskim. Umarł Mi-
chał podkancierzy żadnego uiezostawiwszy potomstwa. — Krasicki.
262 Sapieha.
Michał koniuszy I geiieraf artylleryi w. ks. Litewskiego
starosta Oszniiański, Gerauowski, Lipnicki, Onikszteński, Bor-
ciański, trzeci syn Kazimierza Jana wojevvo«ly Wileńskiego i
hetmana. Ksi^-znie de Sahnc Cesarzowej Leopoldowej skre-
wnionej zar^'czony, do godności ksiąz^-cej S. R. J. wyniesiony,
a to z respektu Leopolda Cesarza na wielkie zasługi jego. 3Iię-
dzy lysiącznemi albowiem innemi napatrzyła si<; ich kani])nnia
Węgierska, kiedy Belgrad odebrał Turkom, Temizwaru z ksi.-j-
z«^'ciem Sahaudyi dobywał, Peterwaradynu , przez różne obl^--
zenia nadwj^tlił znacznie, pod Tyssą i Begą nieprzyjaciół krzvza
świętego zniósł. Widziała podobne jego dzieła Franera, kiedy
dwie fortece Metynę i Bonę podbił i odebrał. Taz nieprzeła-
inana waleczność Michałowa wiadoma i ojczyźnie, pod czas
expedycyl w transylwanji przeciwko Turkom , razem z Ja-
nem IlL Królem Polskim, na której przeciwnej strony wy-
darłszy zwycięztwo, na swojej utrzymał. Ale niedługo się nim
cieszyć pozwolono ojczyźnie, bo na zjeździe pod Olkinikami
w tumulcie zabity. Śmierć, której mąż heroiczny w tak wielu
obcych kampaniach szukał , w domu znalazł.
Benedykt na Czerej ^Vysokim, Siemiatyczach, przedtem
nadworny , potem wielki podskarbi w. ks. Litewskiego , svii
drugi Pawła Jana wojewody Wileńskiego i hetmana; młodość
swoje wypolerowawszy w naukach , częścią w szkołach ojczy-
stych , częścią w cudzych krajach znacznie okazałą uczynił.
Dla czego zażywano go to do obrad na sejmikach i sejmach,
to do potajemnych ułatwienia interesów. Był na sejmie elekcyi
Jana trzeciego Króla Polskiego posłem i oraz marszałkiem.
Urząd ten roztropnie i według wrodzonej sobie na wszelkie
okoliczności przezorności, dla różnych na ten czas przeciwnych
stron i sporów odprawił. Dał tez dowody osobliwszego mę-
ztwa swego pod Złotą Górą, kędy choć się działa padały, on
przecie nie poruszony dostawał. Oprócz tego znaczny hojno-
ścią ku ojczyźnie, gdy swoim sumptem łudzi do l)oju na Turki
wyprawił i ojczyzny bronił, nie żałując dla niej i życia swego.
Będąc generałem artylleryi w. ks. Litewskiego. Skolligowa-
wszy się z Izabellą Tarlowną wojewodzanką Sendoinierską,
dwóch synów zrodziwszy, umarł 1707. roku w Berlinie. Z
tych jeden
Michał na Czerej , Wysokim , Siemiatyczach , wojewoda
Podlaski, a przedtem pisarz polny w. ks. Litewskiego, guber-
nator Droliski , Retowski , Kierśniński i Luboszański , był i
strażnikiem Litewskim, generałem wojsk Saskich, i Orła bia-
łego kawalerem, przeszedł na wieczność w rokn 1737. przy-
brał był sobie w dożywotnią przyjaźń Wielopolskę kanclerzankę
koronną, Królowej Polskiej siostrzenicę. Z tej był syn August
ISapieha. 2ł;,i
Benedykt, ale idIuJo wszedł do g;i'obu. Kazimierz (Iruylsyn
Benedykta, slarosta Olkinicki.
Franciszek trzeci syn Pawła Jana wojewody Wileńskiego
i hetmana koniuszy w. ks. Litewskiego, generał arlylleryi w.
ks. Litewskiego , z Anny Lubomirskiej marszałkowny w . ko-
ronnej małżonki swojej, szczycił się trzema synami , Janem,
Józefem i Jerzym, i córką Franciszką Jak(»l)a Henryka Krmiesa
S. B. J. Fłeminga, w. koniuszego w. ks. Litew. w cudzoziem-
skiej koronnej milicyi generała, a feltmarszałka wojsk Saskich
dożywotnim przyjacielem. Była i druga córka w klasztorze u
panien Wizytek zakonnicą, trzecia w panieństwie umarła. £fu-
nin w kazaniach swoich słusznie o tym Franciszku powiedział.
Omnium mililum amor , omnium armorum miles. Albowiem
wojna jak rozrywka to u niego była. W Węgrzech wyparł
nieprzyjaciela z pod Orawy , i rebellizantów obóz opanował.
Ten to był Sapieha, który na niebezpieczną i straszną z Tur-
kami wolał stawid się wojnę, niżeli zyskownej, o którą go
upraszano 1087. r. aby z Carami 3Ioskiewskienii wieczny był
pokój uczynił, łegacyi do Moskwy podjąć się. Ten to jest Sa-
pieha, który na pierwszym w Grodnie sejmie marszałkiem
obrany , tyle dokazał powagą , dzielnością i wsj)aniałym umy-
słem, ile na ten czas stan Bzeczypospolitej potrzebował, ile za
jego industryą I przezorem sejm szczęśliwie się zakończył. Na
inne zaś sejmy piętnaście razy posłował. Pod Chocimem za-
dana mu rana całego wojska zraniła serca, jako szczególnie
ukochanego sobie żałując wodza. Na tej esjtedycyi sam naj-
pierwszy leciał prawie nie szedł na nieprzyjaciela, takiej w ręku
przyrodzonej mocy, ze jako nici targał i przerywał żelazne
łańcuchy, któremi się opasał nieprzyjaciel, zęby był drogę na-
szym zagrodził. Daleki od prywaty, ale publicznego dobra
szczery syn ojczyzny upatrował, nie bez zazdrosnego swemu
szczęściu oka. Prędkąe wprawdzie śmiercią, ale Chrześcijańską
gotowością schodził z tego świata 1688. w Lublinie. O zej-
ściu jego Jan IlL Polski monarcha dowiedziawszy się , tak z
wielkim żalem zawołał : Heu magnum virum et necessarium
amisit Patria. P. Dunin. Conc. fun. fol. 123. Cały zaś na
ten czas Lubelski trybunał, kondolencyą, którą na sercu uczuł,
wyrazie nie mógł. Z synów jego Jan na Wieluniu, Koźminie,
Rawiczu , starosta Bobrójski , Zdzitowski , Sokołowski. Ten
lubo już yyielką buławę w. ks. Lit. miał w swych ręku, dla
uspokojenia jednak wnętrznych na ten czas w ojczyźnie kolli-
zyi , dobrowolnie jej ustąpił. Ztemwszystkiem chwalebnie na
marsowem polu obstawał , nietylko ojczyzny zdaniem, ale i sa-
mego Cara Moskiewskiego, gdy bowiem na pewnym kongressie
po uczynionym armistyclum w pokojach jego przed nim stanął,
234 ISapieha.
mając u boku kosztowny i sztuczny pałasz , uśmieclinąwszy się
Car, spyta go, tijześto przypasany bronią zołdatów moich tru-
pem pokładał? Odpowie Jan: ozdoby to i powagi, nie odwagi
i mij'ztwa szabla, jest inna droższa, której życiem nieprzyjaciele
przypłacać muszą. — Ztąd zaś najbardziej słynął, że żołnie-
rzów w karności wielkiej trzymał, jirzestrzegając między niemi
wszelkiej swawoli i drapieztwa, wbijał im w pamięć, że nie-
szczęśliwa to każda utarczka, w kiórej się ze krwią łzy ukrzy-
wdzonych mieszają, bo te albo szpecą zwycięztwa, albo do nieb
przeszkadzają. Miał za sobą dożywotnim kontraktem Ludwikę
Opalińskę wojewodzankę Łęczycką , generałownę Wielkopol-
ską, z której trzech synów zrodził. Piotra, Franciszka i Pawła,
Piotr stolnik Litewski , starosta Zdzitowski , żona jego Męży-
kowna córka feltmarszałka 3Ioskie\vskiego *) , i Paweł starosta
Sokołowski, w Ojcowskie wstępowali ślady. A Franciszek koad-
jutorem uczyniony opactwa Lendzkiego, córka zaś Ludowika,
wjdana za Mikołaja Sapiehę łowczego Litewskiego.
Józef na Boćkach , Rosi , i Trościenicy , podskarbi na-
dworny w. ks. Litewskiego, drugi syn Franciszka koniuszego
i g-enerała artylleryi w. ks. Lit. z Krystyną Branicką wojewo-
dzanką Podlaską, z matki Sapieżanki, której matka, bvła córką
Kazimierza Sapiehy wojewody Wileńskiego, ale z dyspensj-
papiezkiej, małżonką swoją, ku Bogu szczodry, której liojności
kościół w Boćkach wystawiony od nich , wizerunkiem jest.
Z tą Krystyną była córka Teresa , Hieronimowi Uadziwiłowi
książęciu , podczaszemu w. ks. Lit. zaślubiona**). Jerzy na
Lachowicach, starosta Wilkowski, trzeci syn tegoż koniusze-
go, dziedzic fortecy Lachowickiej , w cudzych krajach nauki
zaczął, potem w ojczyźnie kończył, z takim polerem dowcipu,
uwagi, rozsądku, do wysokiej przyszedł erudycyi. Marszałkiem
uczyniony trybunału w. ks. Lit. a w trybunale koronnym , był
pierwszym de])utatem. We czci Boskiej jak się pomnażał,
świadczy Lachowicki kościół, który on, będąc kollaforem, do-
statecznym r szczodrobliwości swojej nadał posagiem. Z Rado-
micką wojewodzanką Inowrocławską złączony, zrodził córkę. Ta
żyła z Ignacym Koźmińskim starostą Wscliowskim herl)n Poraj.
Jan, drugi syn Sunigajła kasztelana Trockiego, z maiki
księżny Hlińskiej , brat Bogdana wojewody Smoleńskiego, o
*) Ten Piotr stolnik Litewski później wojewda Sraoleiiski , nie z
Męii/kowny ale ze Skoivro?iskiej spłodził syna starostę Sokołow-
skiego , który młodo i bezpotomnie umarł. Po Skoicroiiskiej poj;(t
Piotr Joannę Sulkowską łowczankę koronne, z tą bezpotomny.
— Przypisek H)'asickiego.
") Rozwiódłszy się z Radziwilem poszła powtórnie za Joachima Po-
tockiego podczaszego koronnego. — P. IV.
Sapieha. 2.1.1
którym si<; wyzcj mówiło. Ten w niedojrzałym wieku swoim,
liyt na opiece Króla I*olskiej;'o Kazimierzu Ja<>'iellonowicza,
Zyg^munl I. Król Polski jak sobie szaeowal, do wszelkiej wspa-
niałości wrodzony w nim przymiot, ziffd dochodzie łatwo, ze
go kreował pisarzem w. ks. Lit. i kanclerzem swoim , do tego
Witebskim wojewod.j , naostatek Podlaskim w ojewodą , mar-
szałkiem najwyższym i sekretarzem, Brzeskim, Brańskim, Dro-
liiekim , Braelawskim, Kamienicekim , Kidiryńsklni , Nowo-
dworskim starost;}. Przy tem w roku 1512. dał mu przywilej
potwierdzenia lierim Lis. Jeszcze wielkie zasluj>i jej;-o koronu-
jj^c , dał mu siła włości, jako to d» ie Ikaźii, Kodeńskieli wsi
nie mało. Boeki , Wiśnic(;: , Pahost, Huełistat, i na sto wsi w
Smoleńskiem województwie, czego snadno w domowycli przy-
wilejach doczytać si(^^ może. Sześć czyli siedni razy walne po-
selstwo do Moskwy sprawował za Alexandra Króla Polskiego,
na których legacyach , Mosklew skie [)isane ukazy nazywały go
pisarzem i wielkim sekretarzem w. ks. Lit. ^V Rzymie raz był
posłem, k(;dy tez scliizmatyckie błędy odrzuciwszy, do jedności
wiary ś. przystąpił. Oprócz tego, ze roku 1514. z swojego
sumptu wyprawionem wojskiem , zbił Moskwę , siedm walnych
hatalji z l)ratem swoim Bogdanem, niezwyciężonego mąk serca
wygrał. Spiski na Rzeczposj)olitij i konfederacyą na Króla,
Glińskiego , wydał : o czem przywilej królewski w ten sens u
liiojałowicza: Profecto falo (juodam ita res Litvnnas agi,
ut inter domesticos motus, adoersus suprema pericuta e Sa-
pie/tana Dorno prima veniant praesidia. Graois olim Avo-
rtim memoria ex Glinsciana fhctione incubuerat tempestas^
xi ad destinatam perditionem Russortim defectio accessisset,
ex trem a futura. P^^erum consilia rebellium, maturę a Joanno
Sapieha deprehensa, ^^^^' indicata, contrariis artibus oppu-
gnata, eo ipso robur amłse?'unt , (juod antequam ex integro
coalutssent, in lucern fuissent protracta. Przez co Pańskie w
Zygmuncie Królu serce tak sobie ujijł , ze Król do domu jego
przyjechał. Rad w^ domu swoim tak wielkiemu gościowi Jan,
przez kilka dni u siebie go trzymał, od którego czasu, konser-
wują ów sławny i starożytny puhar szklanny, od imienia ocho-
czego gospodarza. Iwan nazwany. Konsens od tegoż Zygmunta
Króla otrzymawszy, niektóre dobra od Roszezyców Michała i
Anastazego braci, Cbaczka i O fanasa skupiwszy, miasto Ko-
deń założył w roku 1511. za herb Anioła mu z mieczem stoją-
cego przydawszy : kościół tamże^ nad Bugiem drewniany tym
czasem wystawił , pod tytułem S. Ducha, i lundacyą nadał.
Toż uczynił I plebanji Bodkowskiej : sprzysifjgł się dożywotnie,
najprzód z Anną Cbodkiewiczowną starościanką Grodzieńską,
2do z Cblebowiczowną, nakoniec z Elżbietą Korczewską ka-
2d6 ISapleha.
sztelanką Podlaską, z klórcj spłudził Katarzyiu; zakonnicę Ś.
Bazyleg^o. Tak zasług I lat pcfen roku 89. życia swego kresu
dopędził 1519. Ciało jego pochowane w Boćkach, leez po(en»
syn jego Paweł Sapieha wojewoda Nowogrodzki, przeniósł je
do cerkwi murowanej Kodeńskiej w zaniku, dawszy nui nagro-
bek, który znajdziesz u MistolUi in Hist. Sapieh. p. 3. /'. 10.
Z synów jego z Chlehowiezowny spłodzonych, hył jeden Pioir
i Michał sekretarz w. ks. Lit. zaślubiwszy sobie tak/.c ksi(;/.nc
31ontwidown(; Chlebowiezownę Zofią, wojewodzankę Wileń-
ską, jedyną z niej eórk(^> Ann<; z ksiąźt/ciem Pruńskini złączył,
a po jego śmierci ponowiła śluby znowu z 3Iikołajeni Sieniaw-
skim kasztelanem Kamienieckim , i hetmanem poltiym koron-
nym. Pomieniony Michał z szczodrego ku Bogu animuszu zna-
czny, wystawił z zoną swoją w Ikaźni kościół na cześć Boską,
a oraz na nieśmiertelną chwałę świętej swojej ku Bogu szczo-
drobliwości.
Fryderyk wojewoda Podlaski, a w przywileju 1515. wo-
jewoda NarewskI, ze się Podlasie do Narwy rzeki ciągnie, syn
trzeci Jana wojewody Podlaskiego z Chlehowiezowny. Jani
czytał ojca jego Jana wojewodą Naravyskim, w roku 151 4. w
książce Prawa i przywileje , fol. 25. (a ze ten Jan jako się
mówiło wvźej , umarł 1519. a Fryderyk syn jego juz w roku
1515. zasiadał na temze krześle, toć trzeba >ynieść jedno z tych,
ze albo ten Jan, ojciec Fryderyka, wyżej na insze krzesło po-
stąpił, albo go tez synowi koło roku 1515. ustąpił, sobie życie
spokojne obra\yszy) od Zygmunta Króla Augusta do Moskwy
wielki poseł trzy razy jeździł. Fedorem go Rusk'e kroniki na-
zywają fundował w dobrach swoich Drecia nazwanych, Cre-
ckiej religji plebanią, kędy tez i z dwiema svyemi dozywolnicmi
przyjacielami pocho\vany leży : to jest z Anną księżniczką Monl-
widoyyną Zahrzezińską , wojewodzanką No\yogrodzką, i z Anną
Luhartowiczowną księżniczką Sanguszkowną starościauką Wło-
dzimierską, miał dyyócb synów, z tych pierwszy, Dymitr syn
Fryderyka >vojewody Podlaskiego, którego w czterech synach
pamiątka została, pierwszy z nich.
Alexander Bazyli kasztelan Witebski, w roku 101.3. ko-
missarz do zapłaty wojsku. Constilut. fol. 3. Drugi Mikołaj
kucbmisti-zyy. ks. Lit. zona jego Petronella Korsakoyyna. Leo
sędzia ziemski Grodzieński , syn trzeci Dymitra , poprzysiągł
dożywotnią przyjaźń Haraburdzianee kasztelance Mińskiej (któ-
rej ojcu wiecznemi czasy dobra Swistocz i Ostrów od Króla
nadane). Łukasz hrabia Czarnobylski , czwarty syn Dymitra,
po różnych e.\pedycyach wojennych w 3Ioskwie i pogranicznych
chyyalebnie sprayyionych , z Zofji Kmicianki wojeyyodzanki
Smoleńskiej , syna Samuela w młodym wieku z wielkim wszy-
JSapielia. 2o7
stkicli żalem, śmierć mu zal)rahi. Ten za Zygmunta Augusta
w nadgrodł; dziedzicznych dóbr, siraconycii w Siewierskiem
ksicztwie , wziąt dobra Czarnobyl : miasto to było królewskie,
które żołnierzom w zasługach rozdano j)o ulicy w sukcessyą,
potem poszło do Sapiehów. Wystawił w pomienionem mieście
Łukasz z zoną swojćj konwent ()(). Dominikanom, k(;dy też
oboje pochowani, ostatniego dnia czekają. OAol. łiuss. Flor.
fol. 121. Z tego najbardziej chwalebni, ze wyprzysiągłszy się
schizmatyckich błędów, między schizmatykami i pustenii lasa-
mi błądzącym bez pasterza katolikom kapłanów opatrzyli.
Jan starosta Drogicki , syn drugi Fryderyka Jana woje-
wody Podlaskiego, a brat młodszy Dymitra, fuudator opactwa
Ś. Bazylego w Czerej , skolligowawszy się z Bogdana księżni-
czką Sokolińską Drucką, z którą księztwo Druckie w ten dom
weszło (przedtem była za ksiązęciem Lukomlskim). Z niej pa-
miętne potomstwo zostało, to jest cói-ek trzy, Maryanna knia-
ziowa Kurczowa, marszałkowa J. K. 3Ici, starościna Felińska.
Teodora Leńkowa kasztelanowa Derpska, starościna Nowo-
grodzka. Anna Frąckiewiczowa podkomorzyna Połocka , sy-
nów także trzech: to jest Lew, Jędi'zej i Grzegorz. Z tych
Grzegorz podkomorzy Orszański, młodszy brat Lwa wojewody
Wileńskiego , szczęśliwy w synach swoich dwóch , z którjch
pierwszy :
Alexander Dadzibog stolnik Litewski , starosta Propojski,
Orszański i Czeczerski , potem wojewoda 3Iścisławski. Dzie-
dzic to był na Ostrownie, znaczny wojownik przeciwko Mo-
skwie, Szwedom, i innym ojczyzny nieprzyjaciołom. Smoleńsk
oblężony swoją industryą posiłkował, przebiwszy się przez
wojsko, prowiant do niego wprowadził w roku 1614. Ta u
niego niaxima, przysługa ojczyzny i śmierć dla niej. Na po-
graniczu Moskiewskiem za Rygą, Połockiem i Smoleńskiem
konwenty i kościoły 00. Dominikanom fundował, i bogato
nadał, w Ostrownie dziedziczneni miasteczku Sapiehów, 00.
Dominikanom konwent i kościół drewniany wystawił, srebrem
i apparatem go ubogacił, trzy wsie do niego zapisał, Horodną,
Białą i Porzec, Okol. Russ. Flor. f. 134. w r. 1621. z sejmu
1613. r. komissarzem naznaczony do ordynowania prowincyi
Smoleńskiej, wziętej od 3Ioskwy, Constił. f. 37. l6l4. Żoł-
nierzy przez długi czas nie płatnych i chwiejących się, swoją
utwierdził hojnością i pieniędzmi, którym ze miała dojść za-
płata dalsza, na siebie i na dobra swoje dał ewikcyą. Z czego
chwali go Konstyt. 1616. /b/. 46. kędy mu tez wypłacić każą
10 tysięcy z swojej szkatuły na oblęzeńców wydanych. Tenże
w roku 1623. do pokoju z Szwedami traktowania komissarz, i
znowu w roku 1632. poseł na sejm i do traktatów z Moskwą.
Tom viii. 17
238 Sapieha.
Constit. fol. 2. Przybrawszy sobie w społeczność dozywolnij},
Elżbietę Chodkiewiczowiic , kasztelankę Wileńską, dwie córki
zostawił, Annę Aaruszewiezowę refercndarzowę i pisarzowe
w, ks. Lit. Krystynę Paeowę podstolinę w. ks. Lit.
Krzysztof Stefan, drug'i svn Grze^forza podkoniorzeg-o Or-
szańskiego, a brat Alexandra Dadziboga, także wojewoda Mści-
sławski, starosta Propojski i Lidzki; w Ruskiem kraju na wielu
miejscach cześć i chwałę Boską postarał się obficie pomnożyć,
na podobną usług'ę dla dobra pospoIiteg"o nie żałował siebie sa-
meg^o w r<5żnycli sprawach, jako to w roku 1616. komissarz z
sejmu naznaczony do rozg-raniczenia wojewtklztwa Braclaw-
skieg;o i Kurlandyi, Constit. fol. A^. roku 1623. poseł na scjnj
i z nieg^o komissarz do ti-aktatów ze Szwedami, Constit. f. 3.
już na ten czas pisai-z polny Litew. znowu w r. 1626. poseł na
sejm Warszawski , i deputat na trybunał skarbowy- Wileński,
Constit. fol. 6. roku 1636. deputat na trybunał skarbowy,
cale dla ojczyzny prace swoje i życie ofiarował. Poprzysiągł-
szy dożj-wotnie Annie Hołowczyńskiej księżniczce kasztelance
Zmudzkiej , syna z niej miał.
Mikołaja pisarza polnego >y. ks. Lit. sławny bvł szczodro-
bliwością na kościoły Boskie i SS. Pańskich, yy Łonnej upadłe
fundacye wyniósł do pierwszej piękności, i dochody rozebrane
przywrócił. W kontrakty małżeńskie wszedł z Zofią lub z Zu-
zanną Korwinowną Gosiewską wojewodzanką Smoleńską, a
córki z niej z różnemi spowinowacił domami : Maryannę z Ko-
morowskim na Żywcu, podkomorzym ^VołkowIskim, Katarzynę
z Tryzną Wołkowiskim i Blndzieńskim starostą. Elżbietę z Kor-
sakiem podkomorzym Połockim, a po nim z Kuncewiczem wo-
jewodą Brzeskim. Anna zaś w Panieńskim stanie w fraucymerae
Króloyyej Ludowiki zmarła. Synowie jego ci : Jerzy starosta
AYilkowiski, sławny do Hiszpanji poseł i Albae Taeniae kawaler.
Fryderyk Sapieha wojewoda 3Iścislawski starosta Gro-
dzieński, drugi syn Mikołaja pisarza polnego w. ks. Lit. fun-
dator 00. Dominikanów w Grodnie. Ten najprzód się złączył
z Krystyną Pociejowną kasztelanką Brzeską Lit. która wielce
pobożną będąc, całe życie swoje, na modlitwach, postach, jal-
mużnach trawiła. Potem z Anną Pacowną podkanclerzanką
Lit. umarł bez potomstwa. Paweł trzeci syn Mikołaja pisarza,
na którym męzkic pokolenie, pochodzące od Fryderyka Jana Sa-
piehy wojewody Podlaskieg^o na Kodniu dziedzica i Pana, ustało.
Jędrzej starosta Orszański, najpi-zód Miński, a potem Mści-
sławski wojewoda, syn Jana starosty Drohickiego, r. 1597. pa-
miętne jest jego znaczne poselstwo do Szwecyi. 3Iałżcński ślub
uczynił z Bogdana Szymkiewiczowną marszałkowną w. ks. Lit.
która mu trzy córki powiła, Zofią księżnę Połubieńską woje-
Sapieha. 239
wodzinc Parnawską , Konstancją Szemiotów*^' podkoniorzynę
W^ileiiski}, Elżbietę zakonnicę S. Klary : umarł nicmajijc syna
żadnego.
Leo, najstarszy svn Jana słarost*- Dro"ickic"o, brat Grze-
gorza podkomorzego Orszańskiego , za Króla Stefana był pisa-
rzem w. ks. Lit. wkrótce podkanclerzym, aź i kanclerzem, po-
lem za tegoż i Władysława IV. wojewodą Wileńskim i hetma-
nem wielkim w. ks. Lit. starosta Słonimski , Retowski , Błu-
dniewski , Mohylowski, Parnawski. Z rodziców heretjekich
urodzony, zęby się był tern bardziej utwierdził w ich błędach,
do Lipska jako do źródła i matki herezyi , prete.vtem szkół od
nich wyprawiony. Ztamtąd powróciwszy, pierwsze lata swoje,
na dworze Króla Batorego Stefana prowadził, klóry kiedykol-
wiek wejrzał na młodego Lwa Sapiehę , zwykł mawiać : Iste
adolescens evadet in mugiium virum in Republica. Dlaczego
w nim tak sobie korzystał , ze się zdał bez niego tęsknic , nie-
chcąc zęby był choć na krótki czas od boku Pańskiego uniknął.
Był bardziej pułkownik królewski, niz dworzanin, i sprawdziło
się przepowiedzenie o nim królewskie ; bo urósł Lew imieniem
i rzeczą w doskonałego między rycerzami najprzedniejszego ka-
walera, a z Rywoekim mówiąc, absoiutissiiiius Hei^os. Pier-
wszy jego experiment był z 3Ioskalem , przeciwko któremu na
wojnę sporządziwszy sumptem swoim pułk husarski, wyprawił
się w kompanji z Królem Stefanem , gdzie pod Toropeczem,
Zawołoeiem, i pr2.y dobywaniu zamków Ostrowa i Pieszkowa,
także pod Kiesą w Żmudzi, wspaniałemi czynami i odwagą ry-
cerską wsławiony, i od Stefana, kawalerów wielce sobie sza-
cującego, wychwalony, ^^ysłuzył sobie honor pisarza polnego
w. ks. Litewskiego od pióra do pieczęci postąpił na podkan-
clerstwo w. ks. Litewskiego. Z tej przyczyny , ze po uczynio-
nem między 3Ioskwą i Królem Stefanem za sprawą papiczką
przymierzu, gdy Król bawił się uwagą w obraniu posła do
Jana Bazylego wielkiego Cara 3Ioskiewskiego , Lew sam do-
browolnie naraził się na niebezpieczeństwo i poselstwo , we-
dług zamysłu swego pożądane szczęśliwie odprawił r. 1584.
Z jaką zaś cnót swoich estyniacyą tę legacyą na wiele lat pa-
miętną zakończył, wspomina A's. Dunin Conc. fun. fol. 139.
Tenże mów i, ze Litwa, przy Maxymilianie stała, jego perswazją
do Zygmunta się nakłoniła. Do katolickiej zaś wiary jakim
sposobem Lew nawrócił się, sam czynił ks. Janczyńskiemu S.
J. relacyą. Króla Zjgmunta, jako wielki kanclerz w. ks. Lit.
przy boku Pańskim w Krakowie przez czas niemały zostając,
z inszemi odieyalistami Polskiemi i Litewskiemi , zwykł co
święto do kościoła prowadzić w assystencyi, a odproyyadziwszy,
sam się do zboru swego z in^zemi dyssydentaml udayyał (który
17*
260 ISapieha.
Ijyl w Krakowie na ulic\ S. Jana) ztamtąd po swojem kazaniu.
Króla nazad odprowadzał. Trafiło się na ten czas w Sobotę
święto S. Jana, w który dzień zaprosił go do siebie na kolacyą
ktoś z lieretyckicli Panów , przeciągnęli ocliolę az do samego
świtu pijąc. JNazajutrz ledwo coś trochę przespawszy się, por-
wał się do zwykłego assystowania Panu do kościoła , a odpra-
wiwszy polityczną z majestatem ceremonią, do zboru swego
idzie, tym czasem zastaje w nim wielki nacisk swojej religji
Panów, przy zakrystyi tamecztiej, do pozpyania dyssydenckie-
go chleba, z którycli niejeden zachęcał go, aby i on z niemi
był uczestnikiem tego stołu. Po tak długim przepilku, jeszcze
dobrze nie strawionym, Lew mając to sobie za rzecz niegodną,
do stołu , jako on rozumiał, świętego przystępować, długo się
wymawiał, ze po wczorajszej ochocie przewlokłej, nie mógł
się na to odważyć. Ale predykant rezolwując go w tym pun-
kcie, powiada, ze to jest szkrupul próżny , gdzie sama wiara,
nie post, abo jakie przygotowanie potrzebne. Przerażony temi
słowy mądry Pan , począł powątpiewać o pewności tej wiary,
która tak zuchwałe, I zbytniego Ijezpleczeństwa podejrzała śmia-
łością z Panem Bogiem, w świętych, według zdania jego, ta-
jemnicach, postępuje. Wmówił jednak w niego predykant, i
po ceremoniacli odprawionych, podał mu swoje wieczerzą. Po
której przyjęciu, postrzegł kanclerz, ze rozdający komunią pre-
dykant, nie przy kazdem w szczególności podawaniu chleba,
wymawia słowa Pańskie : Hoc est corpim meum^ ale podawszy
trzem sakrament swój , dopiero czwartemu dając , pomienione
słowa, fiTTCTL trojaką komunią przeclągnione, kończy, spytał
się predykanta, coby była za tajemnica, ze nie przy każdym
podaniu słowa Pańskie mówi , zwłaszcza że one sprawują sa-
krament? I przydał te słowa: Ego Jam sumpsi Sacraiiientum,
et vos nondum finivistis verb(i. Zamilkł na to predykant, a
gdv żadnej odpowiedzi nie dawał, albo jeżeli którą dał, niedo-
stateczna była do uspokojenia w roztropnem wątpieniu , i
owszem bardziej pomieszał myśli i serce kanclerskie I w wię-
ksze szkrupuly uwikłał. Tak zalterowaiiy przyszedł do stancyl
swojej Lew , w nocy ze snu porwawszy się , gdy sam w sobie
rozważa, co uczynił, począł rzewliwie płakać, czera obudzona
żona, gdy na nim wymusiła przyczynę żalów, poczęła mu I
fałsz kalwińskiej wiary I prawdę katolicką przekładać. Nama-
wia przy tem, żeby się poradzić katolickiego księdza, snadno
bvto to wmówić w sercfe jego. Więc ks. Piotra Skargi do sie-
bie zaprasza, od którego przez dni 7. w wierze ugruntoMany,
tak kryjomo, że o tem nikt, prócz żony jego, niewiedział.
W Niedzielę tedy następującą, Króla do kościoła odprowadiił,
i kazania ks. Skargi z pilnością słuchał ; po kazaniu swojem, ze
iSapielia. 261
iiiszij wycliod/.i Skarg'.! przed Króla ,, Sapielia tir/, przy o[larz»i
klęka, z |)0(lzi\vieniem wszystkicli i sameg'o Króla Zyg-muiita,
który z niewypowiedziaiiij radością patrzał, kiedy się swoicli
błędów zarzekał; ile ze przedtem nic o tein nie wiedział. Tvin
swoim przykładem , wielom był powodem do porzucenia bcre-
zyi. Lwem się także stawił wszystkim lierezyom , synagogi im
w swoicb dobracb odbiei-at , ludzi z swego dworu beretyekieh
alieuował. Mawiał ci wprawdzie często owe S. Pawła słowa :
oportet esse vt haereses^ atoli jednak gdzie mógł, M'ykł)rzcnial
ten kijkol. Gdy się dowiedział, ze kto z kolligatów jeg-o nie-
bezpiecznie cborował, bieżał co prędzej do niego, i skutecznie
perswadował, aby się z kościołem Rzymskim pojednał. Scbi-
zmatykom jak l)ył nieprzyjaznym, lak tym którzy unią przyjęli,
osobliwszą swoje prolekcyą dawał. Zkąd skarb swój napako-
wał apparatein kościelnym , tak Greckicb obrządków jako i
Rzymskiib , który, przejeżdżając, różnym cerkwiom i kościo-
łom rozdawał. Gdy bowiem i w drodze i w dzień powszedni,
mszy S. nigdy nie opuszczał, a postrzcgł Albę na księdzu po-
dartą, albo łatany OT-nat, na ołtarzu prosty kielicb , na wybór
alby, ornaty, i kielicby dawał. Po nabożeństwie zaś do sieliie
wezwanym kapłanom, mawiał: Ego saecularis sum Domini/s^
brevis vitae et brevis honoris et tamen multutn succenseo meo
famiditio^ si vel calceum sordidałiim attulerit in conspectnni
meuin. Quam dtrpe vero et łiidecoruin es/, in conspectu lie-
gis Regum sordidatum uppnrere. Domum Domini decet san-
ctitudo et decor. Pacierzy kapłańskieb, katolickim księżom w
używaniu pospolitych, i w najpilniejszych sprawach mawiać
nigdy nieopuszczał. Jeźli co od publicznych interesów czasu
zbywało, łożył go na^ zmówienie godzinek, i koronki do naj-
świętszej Panny, i o S. Krzyżu. Zawsze o pół nocy na modli-
twę wstawał, i na krzyż ręce wyciągnąwszy, na ziemi leżąc,
owe powtarzał słowa: A^. Deus, S. Fortis , Sancte et Immor-
talis miserere met. I owszem dwoi'zanie, pokojo\ł i, stróże |)a-
łacu , o tern świadczyli , i o dyscyplinach od niego w skrytych
gabinetach czynionych , głosili. Z jakiem zaś nabożeństwem 1
gorącością i uczęszczaniem do najświętszego sakramentu przj'-
stępowal, obszernie naczytać się tego, w zebranem życiu jt'go,
które przy pogrzebowem kazaniu Stunisluus Łuszczewski^, i.
wyraził. Wkrótce, po wyrzeczeniu się kalwińskich błędów, od
Klemensa VIII. na ten czas Papieża, krzyżem srebrnym rega-
lizowany, który się kollegium Brzeskiemu S. J. po jego śmierci
dostał , i do tego czasu w konserwacyi zostaje tamże. Inskry-
pcya zaś do niego taka: Hoc signo salutis , Clemens VIII.
Pontife.r majcimus , Leonem Sapieha Supremum Magni Du-
cattis Lithvaniae Cancellarium, post ejttratam ab eo hacre-
262 Sapieha.
sim, ex Lrbe salutaint, innentam Ovem bonus Pasło?' Christi
brachiis ainptextts. Tenże Papież na ręce Leonowe, przysłał
1604. chorągiew z obrazem S. Kazimierza, od siebie poświę-
cona, litórą Lew niósł li^oło Wilna i Królowi oddał. Zonie zaś
jego zlolą różę, ręką swoją benedykowaną w ujiominku daro-
wał, którą ona na obrazie najświętszej Panny, cudami słyną-
cej w kościele zakonnice S. Klary, za woty\yę zawiesiła. Odtąd
Lew Sapieha prawie był rozrutny na kościoły, 24 ich w Litwie
z gruntu wyprowadziwszy. jNadto klasztor 00. Karmelitom i
Bernardynom wBialyiicu, 00. Bernardynom w 3Iohylowie,
Pannom Bernardynkom konwent i kościół w Wilnie, PP. Soc.
Jesu w Brześciu Litewskim kolleg^ium , nadawszy włościami.
Do bazyliki S. Kazimierza , w rynku Wileńskim położonej,
00. Jezuitów, znacznie przyłożył się, którą tez i srebrem i
dzwonem obdarzył. 3Iianowicie zaś miejsca, które się jego
fundacyą w kościołach i ozdobą szczycą, rachują się te: Wilno,
Brześć, Orsza, Bialyniec, Słonini , Roźana, Kosów, Siemia-
tycze, Zdzięcioł, Bereza, ZjTowice, 3Iohylów. Oprócz tego
w Wilnie wiele fundacyi i dobrodzieist\yom jego^ winni są,
jako to katedralny S. Stanisława kościół, S. Jana, S. Jerzego,
S. Trójcy, w których napatrzy*; się to kielichów, to krzyżów,
to rozmaitycli ozdób , po ścianach , po ołtarzach , od Leona
sprawionych. ^V Brześciu także prócz kościoła Jezuickiego,
kościoły 00. Bernardynów, 00. Augustyanów, Panieńskie
obu tych zakonów, i szpitale, Leonowe fundusze , łaski, do-
brodziejstwa, jałmużny, potomnym wiekom przypominają, tak
obfite, że na każdy rok więcej niż na 70 tysięcy zwykł był Lew
Sapieha Bogu ofiarować. Jeszcze po Białej Rusi siła bardzo
plebanji i kommendy, ale i kościołów na 60 powystawiał. Starał
się usilnie o unią schizmy z kościołem Rzymskim, osobliwie na
synodzie Brzeskim Litewskim. Zyrowicki i w Czerej klasztory
unitom Bazylianom oddał. Jedność Święta p. 3. cap. 6. A gdy
w r. 1623. Witebsk miasto, odważyło się na zabójstwo okru-
tne swego pasterza arcybiskupa Jozafata Kuncewicza ; on tam
z sejmu komissarzem zesłany, nietylko , że obwinionych spra-
wiedliwie pokarał , ale też w Witebsku , w Orsie , w 3Iobylo-
wie, w Wilnie schizmatyckie pozamykał cerkwie; ciału zaś
błogosławionego Jozafata, na trumnę 20 tysięcy talarów bitych
wjsypał. Podobnąż komissyą do Rygi z Sewerynem Bonar ka-
sztelanem Krakowskim z znaczną sławą odprawił , tumulty po-
uspokajał, hersztów bunlu w oczach ludu rebellizującego na
ścięcie skazał. Rajce i burgrabiego z miasta wa rzuconych , do
dawnej godności przywrócił, 00. Jezuitów wegnanych wpro-
wadził do swego kollegium. Odprawiał i inne komissarstwa,
to jest w r. 1590. l)ył naznaczony ad Consiłia bellica Con.
Sapieha. 263
fol, 5()4. A ze za dobra Suraż Zyginunt August, ua zamian
wziął był niektóre włości od Sapiehów dziedziczne , dlatego
Zygmunt III. w roiiu tym, za wszystkich stanów konsensem,
lenźe Suraż nazad powrócił. A Sapieliom Leonowi kanclerzo-
wi, i braci jego rodzonym Grzeg^orzowi , i Jędrzejowi, wrócił
ich dziedzictwo. Polną, Czereją , Lemnicc, Biejeszów, Ole-
xyiice, Biereczwiecz, Czeplaki, a w Bialyńsklm powiecie Skor-
wiiiskie dobra, Constit. jol. 587. W r. 1598. posłem był do
Cara Moskiewskiego Borysa Oduna , dla ugruntowania z nim
pokoju. W roku 1607. do ukojenia Rokoszanów wiele fatyg-i
podjął, a gdy jego perswazye płonnie uchodziły, 400 ludzi
przeciwko nim przy Zygmuncie Królu wjstawił. Const. f. 888.
W r. 1611. naznaczony do korrektury trybunału w. ks. Lit.
Constit. f. 40. do którego tez ułożenia, przedtem w r. 1584.
siła pracował. Na niepłatne, i o to skonfederowane wojsko
Litewskie, kilkakrod sto tysi(;cy, to z swego własnego skarbu,
to z pożyczanych spendował, i szczęśliwie uspokoił, za co wszy-
stkie mu cła w. ks. Litew. do y^^j trzymania puszczone, przez
Konstyt. 161.3. której summy dobrał w r. 1632. Constit. h.
An. fol. 7. W r. 1625. wielkim hetmanem w. ks. Lit. ogło-
szony, Inllanty w całości utrzymał, i co przedtem stracili an-
łecessorowie, odzyskał. Albowiem podczas powietrza panują-
cego po całej Litwie , z samym wyborem wojska , swemi pie-
niędzmi żywionym, 12. Października pod zanikiem Lewen, zbił
wiele Szwedzkich chorągwi , Dyncburg i Krytzhurg nieprzyja-
cielowi wydarł, 23. Października, Awikszt Szwedzką fortecę,
dzielnie opanował, zniósłszy presidium. Tudzież dawszy odpór
natarczyw'ości Gustawa Króla Szwedzkiego , Lutzen , Retzen,
Mariaebauzen , zamki , ze wszystkicmi gruntami poodbierał,
zgoła Szwedów do pokoju przymusił, i herczyi w Inllancieeh
rogów przytarł. Na ludzi żołnierskich był przyostrzejszy, spra-
wiedliwości wszędzie upatrując. Trafunkowym przypadkiem za-
bił żyda towarzysz , sprawa ta na sąd jego wytoczyła się , i już
dekret śmierci na niego stanął , wiele miał za sobą instancyi
powaźnycli obwiniony, ale gdy całe nieuchodzily , spowiednik
jego text pisma ś. de involunta7'io Aomicidio, na karcie napi-
sał , i w brewiarz Leona włożył. W nocy według- zwyczaju
swego, w stanie do pacierzy kapłańskich mówienia, napada na
kartę, czyta z wielką uwagą, pyta się chłopca, czy tu wczora
w pokoju moim nie był ks. spowiednik? powiada, był: na co
on, dobrze się stało, l)cdziemy przed Bogiem l)ez gTzecbu , a
wkrótce rzecze, ficisti Pater, quin pritdenter monuisti: i
lak go wolnym uczynił od śmierci. Tejże sprawiedliwości świą-
tobliwie przestrzegał, gdy marszałków al w trybunale Litew-
skim w r. 1630. i 1624. i 1604. Ubogim poddanym krzywdy
264 Sapieha.
czynie, albo oppressyi, nigdy nie dopuścił, skarg ich pilno
słuchał, gdy mu co w podarunku przynieśli chętnie przyjmo-
wał , a przez swego poufałego pokojowego , ubogim to rozdać
kazał. Mawiał wi(;c do swoich administratorów: u was elitop
cliłopem, a u mnie wielmożnym, jaśnie wielmożnym, bo kiedy
ja chłopa mieć nie będę, pewnie ani jaśnie wielmożnym będę.
O nim Potocki Cent. a Jol. 136. pisze, do którego odsyłam
czytelnika, tu tylko z niego to przytaczam. Spiknęli się w nim
piękne (mówi on) i do boju i do pokoju przymioty. W polu i
na dworze królewskim doświadczona cnota, na najwyższe w
Litwie wyniosła go suhsellia. Jego Zvg-munt III. młodemu na
len czas ^Yładysławowi , przydał, żeby 3Ioskiewskie Państwo
na osobę jego windykował. Jakoż za jego powodem Siewier-
skie i Czerniechowskie prowincye do Polski przyłączone. Śmierć
jego niespodziana zdała się być, bo gdy w Wilnie posłów We-
neckich pańsko u siebie częstuje , w tern Mstaje od stołu , na
miejscu swojem syna Kazimierza zostawuje, mówiąc: czas juz
nadcliodzi, niiejce moje, miejsce gospodarskie zasiądź, sam do
poblizszego pokoju idzie, modlitwą się przydłuzszą zabawia,
duszę swoje poleca Bogu, na łóżku się kładzie, krzyż ś. na
siebie włożywszy, i zaraz bez żadnych konwulsvi i śmiertelnych
bólów umiera, z wielkim wszystkich, ale osobliwie Włady-
sława IV. Króla Polskiego żalem, w kościele S. 3Iichała od
siebie fundowanym pogrzebiony, z małvm apparatem ; bo te-
stamentem zakazał większego, i z obiema żonami. Dwóch zaś
miał dożywotnich przyjaciół; pierwszą Dorotę Firlejownę ka-
sztelankę Luljelską, pozostałą wdowę, po śmierci książęcia
Zbarawskiego wojewody Trockiego. Drugą miał Elżbietę księ-
żnę Radziwiłownę wojowodzankę Wileńską, z niej synów,
Krzysztofa pisarza , i Kazimierza Lwa podkanclerzego w. ks.
Lit. córkę także Annę, Wojciecliowi Władysławowi Radziwi-
łowi , książęciu na Nieświeżu, kasztelanowi Wileńskiemu, za-
ślubioną.
Stanisław Jan, marszałek wielki w. ks. Liłew., przedtem
był marszałkiem nadwornym, stolnikiem w. ks. Litew. staro-
stą Słonimskim, 3Iarkowskim, Błudniewskim. Syn Leona z
Firłejowny, mąż i dowcipem i wjniową i wspaniałością umy-
słu nieporównany, ojcowskiej cnoty zelant. ZaAA ładyslawa IV.
odprawił dwa razy poselstwo do Cesarza Rzymskiego, tam mu
ofiarowanego Principatiim S. Re^ni Inip. nieprzyjął, ale mając
dosyć na książęcem urodzeniu przodków swoich , naprzyklad
obserwancyi praw , i równości obywatełów Rzeczypospolitej,
wielką wspaniałością serca, takowych postronnych uniknąwszy
tytułów, ledwo namówiony został, akceptować kawałeryą Klu-
cza złotego. O czem Sarl/iewsAi in Conc./un. i ffnjsznaro-
Sapieha. 265
wicz chwali go w ten sens. Prine/pis Imperii titulos , sed
cl(tve retenia sprevit. Mnjores aiirea linguti iledit : bo dla
wielkiej iakuiuKI aureuin os Sarmatiae nazwany. A zaś
Hurtknoch in Republica Polona folio GOS. w te słowa o nim
pisze: Et cum tempore fladislai If. liegis Poloniae, Im-
perator Germanorum Joanni Stanislao Sapieha Si/premo Jf.
D. Lit. J/areschafco siiique liegis ad Imperatorem Legato,
titultim Principis S. R. I. ohtutissety recusarit eum mode-
ste, sub suo nomine se omnes sibi convenientes titulos Vien-
num secum invexisse causatus. ^larszalkowal w trybunale Li-
tewskim , raz w r. 1612. dru"-i raz 1021. ze wszvstkitb ukun-
tcntowanieni , mając osobliwszy wzgfląd na sieroty , z czeu^o
tak o-o wychwala Sarhiewski. Justitiam prniarit. Justitiamne
tantum? imo et inclinatam in Judiciis liempublicam. Tej był
szczerości ten senator, ze o sobie często zw-^kl był mawiać,
Mało esse f^erouensis guam Placentinus. O Boską część i o
zbawienie swoje wielce się od niludości starał, częstokroć po-
tiijemnie przyłączał się do kompanji dyscyplinę w kapach czy-
niących na passyach. W Słonimiu, wielkiemi expensanii mu-
rowany i piękny kościół w"\stawił, tamże 00. Franciszkanom
do fundacyi Bazyliki i klasztoru znacznie przyłożył się. ^V
Wilnie tak/.e Pańską munifieencyą. Bazylikę S. Michała fun-
dował. Heroiczną odwagą między innemi tem się przysłużył
ojczyźnie : na wojnę Moskiewską pod Zyg^munlem III. cały
pułk swoją fortunną podejmował , drugą rażą na tegoż nie-
przyjaciela za Władysława Króla Polskiego z siedmiąset ka-
waleryi czuwał pod Drują, aby 3Ioskal ztamtej strony nie wa-
żył się czego. Pod czas Wołoskiej wyprawy przeciwko Tur-
czynowi , Karolowi Chodkiewiczowi sto dowodnych pieszych,
i tyleż lekkiego żołnierza podesłał; sam zaś z takąż kwotą bu-
sarzów ciągnął za Królem Zygmuntem. Xa Pruską i Inflanlską
kampanie, z tąż się ku ojczyźnie pokazał ochotą. Przeczuwa-
jąc to z instynktu Boskiego, to z przyrodzonego, ostatni życia
swego termin, w Żurowicach na śmierć się po katolicku dy-
sponował, przestawszy życ docześnie, życie wieczne zaczął
wieku swego 46. Pańskiego 1635. w małżeńskiej lidze miał za
sobą Annę Scholastykę , Jana Karola Chodkiewicza hetmana
wielkiego w. ks. Litew. jedyną córkę. Po niej śluby ponowił
z Gryzeldą Wodyńską wojewodzanką Podlaską, miał syna
Krzysztofa, który prędko zmarłszy i z ojcem i z jego dwie-
ma żonami w tymże kościele S. Michała pochowar^y leży.
Tak jego jako i ojca jego nagrobki wypisał Starowol. in
Monumen.
Krzysztof 3Iikołaj , najprzód krajczy Litewski , a potem
pisarz polny, starosta Markowski i Zdzitowski, syn Leona wo-
266 ISapieha.
jewody Wileńskiego i hetmana z Radziwiłowny, młodsze lala
polerując W różnych szkołach , a osobliwie w Lowaniuni pod
Erykiem Pulcaneni w r. 1627. pięknym stylem napisał narra-
cyą o Dymitrze Caru Moskiewskim , którego udano hyło, ze
go w kolebce zabito, a potem si«' zjawił ; tę sam Putean chwali
w listach swoich. Centiir. 4. Eptst. 38. Tamże publicznie
defendował Conclusiones politicas. Liwiusza history.-} na ję-
zyk Polski przełożył. Nie tylko zaś w naukach znaczny postę-
pek uczynił, ale tez i w 3Iarsowych dziełach. wielkie postępki
założył, pod najprzedniejszemi wtenczas w Europie wojowni-
kami, a potem do ojczyzny powróciwszy, i pod ojcem swoim
hetmanem. Nie długo się jednak ojczyzna cieszyła do wielu
funkcyi urodzonym synem, w roku życia swego 24. w r. Pań-
skim 1631. jeszcze za żywota ojca, przeniósł się na wieczność,
pogrzebiony u S. Michała w Wilnie z nagrobkiem, którv wypisał
Staruioolski in Monumentis , i Historya Sapiehana pa?', 3.
J'ol. 52. 3Iiał na jego pogrzebie kazanie ks. Olszewski S. J.
które podał do druku. To mu wszyscy przyznają, że się w nim
przeciwne rzeczy pogodziły : młody wiek i sędziwa cnota, dwór
i pobożność, żywość natury i niewinność, wysoki dowcip i
submissya, fortuna wielka i statek.
Kazimierz Leo, syn drugi Leona wojewody i hetmana z
Radziwiłowny , tzymał go do chrztu Władysław Królewicz, i
Konstancya Królowa. W^ szesnastu leciech wysłany do cu-
dzych krajów, ćwiczył się w naukach szkolnych, pod Puteanem
i ^\^ernuleuszem ; pod Spinolą wojennej experyencyi nabył.
Powróciwszy do ojczyzny z wielkim w umiejętności postę-
pkiem i biegłością w szczęściu językach, przypadł do serca
Zygmuntowi trzeciemu , od którego pisarzem w. ks. Lit. kreo-
wany, deputowany był do rewizyi metryki i kancellaryi Rze-
czypospolitej. Po zwycięztwie nad 3Ioskwą od ^Yładysława
otrzymanem , odprawił poselstwo do Moskwy z dostatnią oka-
załością: gdzie wszystko do myśli i ku sławie majestatu spra-
wiwszy; po pisarstwie marszałkiem nadwornym wjniesiony,
aż też i pieczęć mniejsza Litewska oddana mu , oraz Słonim-
ski, Grodzieński, ^Yołpieński , Luboszański , Orszański staro-
sta, na Czerei i Starosiole dziedzic. Był i administratorem eko-
nomji Brzeskiej. Prawda że wiele Królom Polskim powinien,
ale i Królowie jemu. Władysław czwarty wielką część chwały
w Moskwie, Król Jan Kazimierz koronę mu powinien , do
której nie tylko że mu pomógł, ale i potem pod czas inktirsyi
siła przy dostojeństwie J. K. Mości stawając, pracował. Od
dwóch majestatów śliczną wymową oracula dawał, a pod czas
elekcyi orator Władysława, imieniem jego prosząc o koronę.
Porządek elekcyi fol. 10. Ten Władysław umierając chciał
ISapieha. 267
go miec e.\ekutorem testamentu r. 1608. Po śmierci Włady- 1^
sława rebeliizującycli Kozaków Zaporowskich, raz pod Bucłio-
wem , drug^i raz na Polesiu, zebrawszy wojsko swoim kosztem,
zniósł szczęśliwie, i od zniszczenia szlachtę Litewską windyko-
wał. Za co imieniem całej Rzeczypospolitej roku IG-^iO. osta-
tnieg^o dnia Stycznia, dziękował mu na sejmie Adam Kazanow-
ski, ze w niehezpieczeiistwie Rzeczpospolitą Litewską zostają-
cą , nie podjazdami tylko , ale całemi wojskami posiłkował.
Podobną obronę pod Zborów, Beresteczko , Zwaniec , opa-
trzył, tysiąc ludzi z hojneg"o ku ojczyźnie animuszu. Za Króla
Jana Kazimierza, na którego usługach pod czas rozruchów,
przez które Litwa Moskalowi i Szwedowi wydana była, trwał
statecznie. Będąc jeszcze pisarzem polnym w. ks. Lit. był po-
słem na konwokacyą pod czas interregnum 1632. W r. 1638.
za swego marszałkostwa nadwornego, komissarz do ordynacyi
Smoleńskiej prowincyi, Consttt. Jol. 35. i do rozgraniczenia
między województwy Smoleńskiem i Czernicchowskiem, i znowu
w roku 1641. do rozgraniczenia międzv Podlaskiem wojewódz-
twem i ksiąźęcemi Prusami. Constit. fol. 20. Deputat na try-
bunał skarbowy w. ks. Lit. 1647. marszałkował w izbie posel-
skiej w r. 1637. jak zaś ojczyźnie przymilał się Me wszystkich
okazyach , tak dopieroź i jeszcze bardziej Bogu. W Nowo-
gródku kościół zakonowi naszemu darował, w Brześciu zaś,
naszym pod tytułem imienia Jezus, i S. Kazimiei-za, kościół
wspaniały, z fundamentów wyniósł, takiź w Słonimie kanoni-
kom regularnym. W Berczie Kartuzów pańską magnifiką fun-
dował, co approbowała Konstytucya 1653. fol. 27. jako i w
Sapieźynie 00. Bernardynów, a w Nowogródku 00. Boni-
fratrów. W^ Siemiatyczach i Zdzięeielu kościoły M^jstawił, i w
nich zęby kurs śpiewano, dochodami opatrzył. W Cymkowi-
cacb , Hockach , Biesiorkowicacli , przybytki Boskie z jego
szkatuły powstały, indziej zaś po Litwie na dwadzieścia Cer-
kiew, krom szpitalów po różnych miejscach hojnie uposażo-
nych. Przy Wileńskiej akademji Jus ulrumgue zęby uczono,
fundacyi przyczynił. Za duszę zony swojej Teodory hrabianki
Tarnowskiej wojewodzanki Inllantskiej , sto tysięcy złotych na
msze święte Mysypał, którą jego ofiarę Bóg' sobie miłą by<5
uznał, kiedy w trumnie jego w kościele Berezowskim zamuro-
wanej , rój pszczół miód robiących w nogach nienaruszonego
ciała, w kilka lat znaleziono. Zszedł z tego świata w czterj^
lata po zonie swojej, to jest 1656. Pan gorliwy o wiarę, co
w nim pochwalił Ale.\ander VIL Papież danym do niego li-
stem : bezpotomnym schodząc , część większą fortuny swojej,
inszej linji Sapiezyńskiej zapisał, jako się wyżej mówiło.
Paweł wojewoda Nowogrodzki, syn Jana wojewody Po-
268 iSapiełia.
(Haskiego, z -^""y Chodkiewitzowny slarośeiaiiki Grodzień-
skiej zrodzony , brat Fryderyka wojewody Podlaskiego , Pan
wielkich zasług, ozdoba « . ks. Lit. tego dział dóbr ojczystycli
z braciij, Król Zygmunt j)ot\vierdził. Nie mało miał trudności
ten Paweł o Kodeń , ale Zygmunt August Król , prawo nui
|)olwierdził na niego, w r. 154G. dnia 5. Kwietnia, wspomina-
jijc jego zasługi, i częste poselstwa do róznycb monarchów od-
prawione , ozdoł)ił go naj|)rzód starostwem Bracławskiem , po-
tem Rzeczyckiem , miecznikostwem w. ks. Lit. potem dał mu
marszałkostwo 3Iińskie, na koniec osadził go na województwie
Nowogrodzkieni. Byt ten Paweł posłem do Cesarza Ma.\ymi-
liana wtórego od Króla Augusta pierwszego, za którą legacyą
temu Pawłowi Cesarz przydał nowy lierl), rękę zbrojne-} w polu
ezcrwonem , i orła czarnego z koroną n.i hełmie. A Król zaś
August w nagrodę postrzału otrzymanego w Inflanciecli, przy-
czynił do herbu jego strzałę przez rękę przeszytą. Tenże wpro-
wadził używanie herbu HIppocentaura, o czem świadczy Okol-
ski. Fundował Cerkiew, jedne w dobrach swoich pod tytułem
S. Michała , a drugą wymurował w samym zamku Kodeńskim.
Przyczynił fundacyi do probostwa Kodeńskiego od ojca swego
zaczętej. Tenże rudy żelaznej w dobrach Kodeńskich dobył.
Miał za sobą \mo ł'oto księżnę Holszańską, stolnikownę w. ks.
Lit. powtórnem zaś małżeństwem , miał Ale.\andrę Chodkie-
wlczownę wojewodzankę Nowogrodzką. Z pierwszą wziął księ-
ztwo Holszańskie , z którą też miał synów czterech. Mikołaja,
Teodora czyli Bogdana, Akwandra, i Jędrzeja. Miał i córek
cztery według informacyi danej in MS. Z drugą zaś żoną miał
syna Jędrzeja wojewodę Smoleńskiego. Córki Pawła z księżny
Holszańskiej, pierwsza Teodora, była za Wołowiczem kasztela-
nem Wileńskim, druga 3Iaryanna Korsakowa wojewodzina Po-
łocka, trzecia Zofia Kmicina wojewodzina Smoleńska, czwarta
Bazylissa Piaseckicffc koniusze""o w. ks. Lit. żona. Umarł w
r. 1580. mając lat 1)9. pochowany w Kodniu.
Jędi'zej , syn Pawła wojewody Nowogrodzkiego , a brat
Bogdana, wojewoda Smoleński, starosta Kumliorski, Rzeczy-
cki , z Chodkiewiczowny zrodzony. Dla biegłości doM'cipu i
roztropności, do wielkich i trudnych rzeczy zdolnych sił , do
senatu od Zygmunta Aiigusta Króla zawołany. Jego Mikołaj
Radziwił hetman w. ks. L. na objęciu buławy swojej , jako
zwycięztwy sławnego, umiejętnością wypolerowanego, regi-
mentarzcm do Inłlant z ordvnansem wysłał; kędy on 3Ioskwy
24000. z Maciejem Dębińskim , nieniiijąc więcej swoich nad
4000., na głowę poraził; dwócli wojewodów 3Ioskiewsk!ch
pojmał, i do Króla StcFana przyprowadził, inni dwa pierzchnęli,
chorągwie żołnierskie, działa, i obóz z armatą i wielką korzy-
ISapieha. 2(i9
ścią zabrał; dawiu} karność wojenni} wni)^! do obozu i zacbo-
wał: naostatek pt-łen honorów, pozcg-naf świat w r. 1614.
Kolle<jium Lubelskie S. J. liczy <co mi(^'dzy pierwszenil bene-
faktorami. 3Iiaf za sob.j Itno voto Maryannę księżnę Czarlory-
skę Mojcwodzankę Wołyńskij. 2do vo/o miał Annę Krystynę
Dębiilskę slarościankę Chi/eiiisk;}, z którą miał trzy córki:
Annę Lasockę kasztelanowę Czerską, Maryannę Jasienskę pod-
skarbinę koronną, i Alexandrę, która była za Tryzną marszał-
kiem Słonimskim. Ilozyusz o nim pisze tom. 2.f. 452. Exi-
mius Christ i Cultor. f^^ir insigni pielale praeditus , quani
etiam Romae ., cum esset ibi ., mnltis documentis declarauit.,
i Annuae Societatis 1597. ze g;dy na województwo Połockie
wje/.dzał, nie do zamku, ale wprzód do kościoła naszego skie-
rował, ztamtąd do zamku, kędy krzyż z kościoła naszego przy-
niesiony, z wielkiem nabożeństwem uczcił, z podziwieniem
scliizmatyków na to patrzących. O Dębińskiej zaś zonie jego
świadczą, ze do kościoła S. Barbary w Krakowie, i monstran-
cyą , i wiele to w apparatach , to w pieniądzach , na ten dom
Boży wysypała.
Bogdan, drugi syn Pawła wojewody Nowogrodzkiego z
księżny Holszańskiej zrodzony, był wojewodą Mińskim; był
najprzód kasztelanem Brzeskim, potem Mińskim, potem woje-
wodą Brzeskim, deputatem na trybunał skarbowy w Wilnie
w r. 1591. Fundował 00. Bazylianów w Bogdanowie. Z Ma-
ryny Kapuścianki z książąt Pereasławskich idącej , kasztelanki
Braeławskiej, miał synów trzech : Mikołaja , Pawła i Jędrzeja,
i córek cztery: Barl)arę Wolowiczowę starościnę Koniawską,
Zofią Hajkowę starościnę AYiesiełowską , która powtórnem
małżeństwem żyła z Pacem podkomorzym Brzeskim , i Annę,
która się dostała w stan małżeński Tryznie marszałkowi Sło-
nimskiemu, czwarta Starszą rządziła klasztor u Panien Bazy-
lianek. Z synów jego Jędrzej starosta Homelski, Bielski, fun-
dator Różańca w Boczkach , sławny zwycięzca nad Moskwą w
r. 1578. znaczną pobożnością wsławił się w Rzymie pod czas
walnego jubileuszu. Miał za sobą Elżbietę księżnę Radziwił-
łównę marszałkownę w. ks. Lit. z której była córka jedynaczka
Eleonora Szyszkowska starościna Lelowska.
Paweł Stefan , drugi syn Bogdana , dziedzic na Holsza-
nach, najprzód koniuszy, a potem podkanclerzy w. ks. Lit.
starosta Oszmiański , Homelski , Gieranowski , Wasilkowski,
wojownik wielki z W^ładysławcm czwartym Królem Polskim
pod Smoleńskiem. Był marszałkiem trybunału Litewskiego w
r. 1598. Fundował wspaniały konwent 00. Franciszkanów
w Holszanaeh i kościół, do którego dał ornat, który ośmdzie-
siąt tysięcy był szacowany od pereł I kamieni drogich , dzwon
270 fSapiełia.
znacznej wielkości tamże do nieg^o nadany i podzi.śdzień znaj-
duje się , z takim napisem : Paulus Sapieha Dux in Holsznny
Procancellarius 31. D. L. 3Iarmuro\ve ołtarze i nagrobek
sobie wielkim kosztem wystawił , gdzie po śmierci le/.y , która
przypadła na rok 1633. Pannom Bazyliankom w Wilnie kla-
sztor fundował i wymurował. W Telszach także 00. Bernar-
dynom , a na wielu inszych niiejscacli przyl)ytki Boskie wysta-
wił. Do najświętszej Matki szczególniej nabożny, co dzień Go-
dzinki i Różaniec na cześć jej odmawiał. W Rzymie był na
jubileuszu 1600. r. , kędy od Klemensa VIII. mile przyjęty,
wiele z sobą do Litwy relikwji świętych i znacznych wyprowa-
dził. Rękę w Moskiewskiej expedycyi stracił. Zbór niegdy he-
retycki w Holszanacli sławny, wielkim kosztem z obalin ko-
ściół wystawiwszy, katolickim księżom oddał, apparalem ozdo-
bił i organami, znaczny dobrodziej Bazylianów. Miał naj|)rzód
za sobą Reginę Chaleckę siostrę podskarbiego w. ks. Lilew.
drugą żonę miał Katarzynę Gosławskę starościankę Będzińską,
trzecim małżeństwem miał Elżbietę córkę hrabi YS^esseliniego
wojewody Węgierskiego, czwartą żonę miał Zofią Daniłowi-
czownę podskarbiankę koronną. Córek miał trzy : Katarzyna
była w zakonie S. Bazylego, Tekla w zakonie S. Franciszka,
która w Słonimie klasztor i kościół wymuroMała. Krystyna zaś
była za Chodkiewiczem podstolim w. ks. Lit.
Mikołaj, trzeci syn Bogdana, najprzód był podkomorzym
Grodzieńskim w r. 1588. potem koniuszy w. ks. Lit. naosta-
tek wziął województwo Nowogrodzkie, był także komissarzem
do traktatu o pokój z Szwedami w r. 1623. i deputatem na
trybunał skarbowy r. 1626. Miał pierwszem małżeństwem Bo-
glewską wojewodzankę Mazowiecką, drugą żonę miał powtór-
nem małżeństwem Reginę Mondwidownę Dorohostajskę wo-
jewodzankę Połocką, córek miał dwie, z tych Helena była za
W^ojną Hreczyną, starostą Pieniańskim, Zuzanna za Tyszkie-
wiczem wojewodą Brzeskim. Synów miał trzech : Pawła staro-
stę Zyzmorskiego sterilem^ i drugiego
Tomasza , wojewodę Nowogrodzkiego , za którym była
Zuzanna Chreptowiczowna wojewodzanka Nowogrodzka, ale i
ten zszedł bezpotomnie: marszałkował w trybunale Litewskiem
w r. 1640. Kazimierz syn tegoż Mikołaja, starosta Niemonoj-
ski , miał za sobą Katarzynę Wojniankę podskarbiankę w. ks.
Lit. z którą miał córek dwie, Barbarę Wołowiczowę stolni-
kowę w. ks. Lit. i Annę Leśniowolskę starościnę Brańską,
która powtórnem małżeństwem była za Parysem kasztelanem
Lubelskim.
Mikołaj, pierwszy syn Pawła wojewody Nowogrodzkiego,
brat Bogdana wojewody Mińskiego, z Anny księżny Holszań-
.Sapieha. 271
skiej zrodzony, był wojewodij Mińskim, Wieliskim i Surazkim
slarostj}. Posłem od Zyg-munta Augusta Króla Polskiego do
Maxyniiliana wtórego Cesarza , od którego był kreowany hra-
bią państwa Rzymskiego, oraz kawalerem złotego runa, jako
[lisze JVarsx>ewicki^ potem wziął województwo Witebskie,
posłował od Stefana Króla do Iwana Cara Moskiewskiego , z
Krzyckim wojewodą Mazowieckim, o czem świadczy Heiden-
sztein i Okolski. Pałac znacznym kosztem w łymze okopie,
g-dzie zdawna zameczek bywał, wystawił wspaniały. Ciało
dziada swego i ojca , przeniósł z Bocków do cerkwi Kodcń-
skiej , umarł w r. 1 609. mając lat 80. Pojął pierwszem mał-
żeństwem Annę Sanguszkownę księżnę Koszyrską, starosty Łu-
ckiego córkę, która bezpotomnie umarła. Drugą miał żonę
Annę księżnę Wiśniowieckę wojewodzankę Wołyńską, z tą
miał synów pięciu: Mikołaja, Krzysztofa, Ale.\andra, Fryde-
ryka, i Jana w młodym wieku zmarłego, i córkę Elżbietę Wo-
łowiczowę kasztelanowę ^Nowogrodzką. Pochowany ten woje-
woda Witebski w Kddniu, z takim nagrobkiem. Legę et luge^
posteritas^ in unius fato succisas Palriae fortunas , auae
rotam eliam fregerant ^ ne iter facere ■possent^ cecidit ut
staret aeternitati. Magni illius Aeneae Pauli Sapiehi Pa-
latini Novogrodensis melior Ascanius , Magnus Joannis Pa-
latini Podlachiae Nepos Nicolaus Sapieha^ qui ul ex Du-
cissa Holszanensi natus, suam posteritati legaret glortam,
voto Sigismundi tertii ad lvanum Moschoviae Ducem Legu-
tum egit^ jamque Princeps Hymaeneas bis łestes transmis-
sae gloriae accenderat faces ^ postąuam semel Amazonem
Polonom^ Annam Sanguszkoimam , Lituanam deinde Lacae-
nam, Annam Visnioviccciam in sociale foedus assumpsisset^
et quia sublimes aniinas sublimi in sede morari est necesse,
Palatinatus Minscensis , Brestensis , f^itepscensis suffra-
giutn^ ud Capitaneatus Suraziensis Vieliscensis capitolium^
magno Scipioni anłeambulo Jlareschalcalis S. R. M. prue-
ivit Scipio , et nisi primum intrajines vitae, certę intra bo-
norum metam non stctisset. Jan , drugi syn Mikołaja woje-
wody Witebskiego , a brat Mikołaja kasztelana Wileńskiego,
z księżny Wiśniowieckiej zrodzony , wkrótce i młodo umarł.
Krzysztof, trzeci syn tegoż Mikołaja , był podczaszym y>\ ks.
Lit. Eques Hierosolimitanus^ probostwo Wisznickiego funda-
tor, pojął był Elżbietę Firlejownę wojewodzankę Sendomier-
ską, z którą niedługo żyjąc pobożnie, sterilis umarł w Padwie.
Alexander, syn czwarty tegoż wojewody, był podstolim w. ks.
Lit. i kawalerem 3Ialtańskim.
Mikołaj , pierwszy syn Mikołaja \yojewody Witebskiego,
z księżny W^iśniowieckicj zrodzony, najprzód starostą Molcza-
272 Sapieha.
ckiin i Zyzmorskim, potem chorjfzym w. ks. Lit., po clior."!-
ztwie wziął marszalkostwo nadworne w. ks. Lit. ztej^o postąpił
pierwej na województwo Glińskie, potem na Brzeskie, na osta-
tek umarł kasztelanem Wileńskim , temu si<; działem dostał
Kodeń, ofdzie kośeiół wspaniały wystawił, szpital fundował;
w cudzoziemskicłi wojskacli z wielką sławą stawał. Za co od
Ferdynanda Cesarza , kawaler złotego klucza kreowany , na
trybunale Litewskim marszalkował 1034. pod który czas witał
Króla Władysława z 3Ioskiewskiej zwyciczkiej kauipanji po-
wracająccg^o ; ta i insze mowy jeg"o , weszły do druku. Był i
komissarzcm do traktatów między Moskwą; ciała anteeessorów
swolcli z cerkwi do kościoła marmurowane^o przeniósł, oł)raz
najświętszej Panny od Urbana ósmego otrzymał i czterech
świętych relikwie, które w Kodniu są złożone; umarł w Lu-
blinie w r. 1644. pierwszem małżeństwem miał Annę Woj-
niankę podskarbiankę w. ks. Lit. drugim Helenę Prusinowską
podkomorzankę Belzką herbu Topor. Z pierwszą tylko miał
synów dwóch : Kazimierza starostę Krzepickiego, który z Da-
nilowiczowną Heleną, krajczanką koronną żyjąc bezpulomnie,
umarł w r. 1G54. mając lat 29. nagrobek jego te mu pochwały
daje, ze był in expe(Ulinne contra rebellis fortis^ piiis, reli-
giotiis j iritegritdtis piihlicae ^ et faunie defensor-. Drugiego
syna miał Jana Ferd\ lumda, czcśnika w. ks. Lit. starostę 3Iol-
czackiego , ten bezzennie umierając , zapisał Kodeńszczyznę
bratu swemu stryjecznemu, umarł w roku I()."i9. I)«ie chorą-
gwie kosztem swoim na usługę ojczyzny, w Tatarskich, Koza-
ckich, Szwedzkich, 3Ioskiewskich okazyach, trzymał, któreml
pod Toruniem i na inszych miejscacli jakie dał dowody heroi-
cznego serca, jeszcze do tych czas pamięta Polska. Siła w nim
była niezwyczajna: córki Mikołaja, a siostry tych dwóch braci
trzy, Joanna, Stefana Koryało\yicza Kurczą, wojewody Brze-
skiego: Helena, Tyszkiewicza wojewodzica Brzeskiego , a po
nim ksiązęcia Druckiego Sokolińskiego, kasztelana Mścisław-
skiego , i Teresa, Karpia podkomorzego Biclskiegtt małżonki.
Fryderyk Sapieha, podkomorzy Włodzimierski, piąty syn
Mikołaja wojewody Witebskiego , z księżny Wiśnio\yicckiej
zrodzony; ten kościół murowany z probostwem fundował w
Maciejowie, miał za sobą Ewę Kaszewskę podkomorzankę
Chełmską, synów miał czterech: J^na, Alexandra, Krzysztofa,
i Tomasza, i córkę Helenę Daniłowiczowę starościnę Czerwo-
nogrodzką. Umarł w roku 1626. w Maciejowie pochowany.
Ale.yander, syn Fryderyka, był biskupem Wileńskim,
pierwszy z Sapiehów stan duchowny sobie obrał. Sygnetem
szafirowym od Urbana ósmego udarowany , dobroczynnością
swoją to sobie zasłużył, ze go ojcem kapłanów i ubogich, po-
Sapieha. 275
spolicie zwano. W Rzymie na kapłaństwo |)oświ(;conv, uniait
w r. 1671. Był wprzód referendarzem Litewskim, sullraga-
nem ^Ylleńskim , kantorem Wileńskim , kustoszem Płockim,
scliolastykiem Sendoinierskini , kanonikiem ^Varszawskim, az
tez i l)iskupeni Zmudzkim , a z tej infuły j)rzcniósł się na Wi-
leńską. Z sejmów po (łwakroe komissarzem upi-oszony do wy-
płacenia żołdu Ałojsku Litewskiemu, jako to w roku 16G2. i w
roku 1670.
Tomasz, drugi syn Fryderyka, oboźny w. ks. Lit. po-
wróciwszy z cudzycii krajów , pojął w stan małżeński Zoiijj
Mondwidownę Droliostajskę, cześnikowne^' w. ks. Lit. z któi-ą
niedługie zyjt-je , zszedł bezpotomnie.
Jan , czwarty syn Fryderyka z Ewy Skaszewskiej zrodzo-
ny, pisarz połny koronny: hyl to Pan wielkiej wspaniałości
serca, pułki całe wojsk własnym swoim kosztem na usługę oj-
czyzny wystawiał, /.adnej nieopuścił kampanji : do jego uwol-
nienia z niewoli, nietylko Król Jau Kazimierz i Rzeczposjiolila,
przez naznaczoną przez Konsfytucyą sunimę przykładała się,
ale też i Ojciec święty pisał do Króla list, al)y się starał o win-
dykacyą tak odważnego za wiarę Clirystusową więźnia. Jakiej
zaś był e.\peryencyi ^vojennej, nietylko dobycie Torunia i in-
szycłi różnycłi fortec, są świadectwem, ale też najjaśniejszego
Jana trzeciejro wyznanie, że cokolwiek dzieł ryccrskicli mócł
mieć wiadomości , to zawziął od Jana Sapicliy. Do lej expe-
ryencyi siła mu pomogła per-egrynaeya , gdyż dla nabycia
cnej , siedm lat w wojsku Francuzkiem przy znacznyeli szar-
żacb służył, tyleż potem w łliszpańskiem. Król sam Kazi-
mierz, wielki ryccrskicb ludzi szacownik, cbeiał byt zasługi
jego polną bubn^ą po Gosiewskim zawdzięczye, dawszy mu
przywilej cum suminis enenmiis , gdzie go Fu/men Ae//^' nazy-
wa, ale mu się z tej pańskiej laski cieszyć niedostało, gdyż
przez całe półtora lata z zaparzonego kataru i podagry leżąc,
umarł w Zórawnie w r. 1664. w lat 74. pocbo\yany we Lwo-
wie u 00. Bernaidynów. Ten, z Konstancyą Herburtowną
kasztelanką Kamieniecką, miał synów trzecb: 3Iikołaja , Kazi-
mierza, i Pawła, i córkę Ludowikę Konstancyą, kniazia Szuj-
skiego pisarza w. ks. Lit. małżonkę. Fundował ojców Karme-
litów trzewikowych w Dorobostajacb , sukienkę srebrną dat
do obrazu Kodcńskiego. Potocki Cent. Vir. a fol. 127. w
ten sens o nim mówi. 3Iiędzy >vojennemi tumanami, na AVo-
łyniu, nieprzyjacielskim Inkursyom w blizkośei podległym, wy-
chowany, w pierwszej młodycb lat porze, do Belgium , rycer-
skich ludzi ojczyzny, udał się: kędy do Marsowjch przywy-
knąwszy dzieł, do Polski powraca, na złoty pokój za Włady-
sława IV. trafił, atoli choć w tak pieszczonym wieku, męzkiego
Tom viii. 18
274 Sapieha.
nie zmiękczył animuszu. Spędziwszy z granic najazdy i tlunn
Tatarskie, gdy chłopska wojna z rebellji głowę podnosiła, on
na pierwszy ogień od Mikołaja Potockiego kasztelana Krakow-
skiego i IiGtmana wielkiego koronnego, i z svnem jego Ste-
fanem Potockim wjsłany, pod Zóltemi Wodami z garsztką
szczupłą ludzi swoich , którzy ledwie pułk jeden wynosili. Ko-
zaków i Tatarów zgraje na sohie trzymał, a gdv Potocki tam
mężnie zginął on ztemwszystkiem niemałą klęskę w nieprzyja-
cielskiem wojsku uczyniwszy, po trudach dzień i noc wytrzyma-
nych , w niewolą wzięty: z której gdy się wy\yiklał, pod Bere-
steczkiem odważnie stanął : a gdy znowu po Zwanieckich tra-
ktatach niedotrzymawszy umówionych paktów Tatarzy , na
^Vołyn wtargnęli, od Jana Kazimierza Króla na poskromienie
pogańskich insultów wyprawiony , powtórnie w ręce się nie-
przyjacielskie dostał. Do Karola Króla Szwedzkiego, pod pła-
szczykiem protekeyi , królestwo najeżdżającego, z kwarcianemi
chorągwiami był wprawdzie przylegnął, atoli jednak drugiego
roku oderwawszy się zlamtąd, do Jana Kazimierza powrócił,
którego potem statecznie i heroicznie majestatu bronił.
Mikołaj, syn Jana hetmana polnego, był wojewodą Bra-
cławskim , ten róznemi bogatemi apparatami kościół Kodeński
ozdobił, miał za sobą Annę Charlęską miecznikownę AVołvń-
ską , z którą było synów dwóch : Jan i Adam ; córki dwie , ale
w młodym wieku z tego ŚM'iata zeszły.
Paweł, treci syn tegoż Jana, był biskupem Żmudzkim,
opatem Paradyjskim zakonu Cystercyeńskiego, w Polszczę ge-
neralnym komissarzem , i sekretarzem w. ks. Lit. umarł w r.
1715. ł^ir mngnae sanctitatis ^ Pater pauperum nazwany,
pochowany w Kodniu.
Kazimierz wojewoda Trocki, syn Jana pisarza polnego,
kilka lat strawiwszy na peregrynacyi w cudzych krajach, w oj-
czyźnie potem na różnych publicznych funkcyach szczególniej
się przymilał. Najprzód był starostą Brzeskim, dalej, podsto-
lim , stolnikiem , podskarbim nadwornym w. ks. Lit. , aż też
kasztelanem Trockim i wojewodą. Był to Pan nabożny i na
Boga szczodry. Fundacye w kościele Kodeńskim niemałe po-
czynił, organy znacznym kosztem wystawił, ustawiczny w
ksiąg czytaniu. Umarł 1703. leży w Kodniu. Z pierwszą mał-
żonką Franciszką Kopciowną, kasztelanką Trocką, powtórna
zaś małżonka jego Anna Wincencya Fi-edrowna wojewodzanka
Podolska, ta wprzód żyła z Michałem książęciem Czartoryskim
podkomorzycem Krakowskim , starostą Krzemienieckim, bra-
tem książęcia chorążego w. ks. Lit. z obiema sterilis.. Z Ko-
pciowną zostało dwóch synów: Jan i 3Iikołaj starosta Mści-
slawskl, ale len młodo świat pożegnał w r. 1716. i córki, Ju-
Sapieha. 275
styiif' Krasickę kasztelanowę Haliekij, Cecylię Chodkiewiczowę
starościnę Błudeńską, i Lutlowikę zakonnicę S. Benedykta w
Staniątkach.
Jan Fryderyk, syn Kazimierza wojewdy Trockiego. Po
skończonych szkołach w Brześciu, Lublinie i Warszawie, zo-
stawszy starostą Brzeskim , dalsze lata swoje polerował w cu-
dzych krajach, jako to w Niemczech, Holiandyi, Anglji, Fran-
cyi. Zkąd powróciwszy bywał na różnych funkcyach, najprzód
referendarzem w. ks. Lit. od Króla Augusta wtórego wziął
kasztelanią 3Iiiiską, z tej postąpił na kasztelanią Trocką, przy-
dał mu do tegoż tenże Król, order Orla białego, a w r. 1735.
wyniesiony kanclerzem wielkim w. ks. Lit., marszałkowa! w
trybunale w. ks. Lit. w r. 1729. Zacność Pańskiej jego hoj-
ności przeciwko Bogu sławie będą potomne wieki, bo i przy
publicznych interessach , ten godnością wysoki senator , nie-
mniejszęj pobożności, kiedy na ozdobę kościoła, probostwo
Kodeńskie wyniósłszy ad infulatam dignitatem^ z konsensem
Klemensa XI, uczynił aukcyą fundacyi dawnej, przez inkorpo-
racyą plebanji Huszczańsklej , o czem Konstytucya świadczy w
r. 1717. Nad to i kapłanów do tegoż kościoła przyczynił 10.
Missyą Soc. Jesu tamże dla pomnożenia chwały Boskiej fun-
dował; facyatę kościoła magnifico operę wystawił. Koronę na
koronacyą najświętszej Matki Boskiej obrazu Kodeńskiego od
Papieża Innocentego XIIL otrzymał, i historyą od siebie pi-
saną tak po łacinie, jako I po polsku wydrukować kazał, o
tymże obrazie najświętszej Maryl. Ołtarz wielki w Brześciu u
00. Jezuitów, i część kollcgium tamże wystawił, relikwijami
Ś. Kazimierza i B. Jozafata arcybiskupa Połocklego, tak Brze-
ski Soc. Jesu, jako I KodeńskI kościół przyozdobił, niemniej i
ołtarzami i znacznym apparatem. AYydał też do druku Anno-
tationes historicas de origine Orderu Polskiego białego
Orla, już po łacinie, Coloniae 1730. in 4^o, już po polsku,
także I Reioolucyą Rzymską., w JJ^arszawie 1736. infol. Te-
raz zaś Mowy różne w Lublinie pod prasę drukarską we-
szły. Pojął w stan małżeński Konstancyą księżnę Radziwiłłó-
wnę kanclerzankę w. ks. Lit. z Anny księżny Sanguszkowny
zrodzoną. Temu Panu nieśmiertelną wdzięczność powinna aka-
demia nasza Wileńska, jego dzielnością u majestatu I Rzeczy-
pospolitej, i u Benedykta XIII. Papieża, przy prawach i da-
wnych prerogatywach swoich utrzymana w roku 1741.
Pisał także: Swadę Polską i lacittską tuydaną pod imieniem Da-
nfijkowicsa. — Domine Palatii Regina liberlas. — Obserwacye
Jana Kiliana fłelatyńskieg-o. — Genealogia Domus Sapiehana. —
Umarł roku 1751. — Krasicki.
Krzysztof, drugi syn Fryderyka, krajczy w. ks. Lit. sta-
18-
276 Sapieha.
rosta Oszmiaiiski , chwali jego in<;zt\vo Konstijtucya 1062.
fi)l. 24. Ze 0(1 poezątku vvojny na len czas, tak w k(»i(iiiiiem
jako i w Litcwskieni wojsku stawająe, liczne roty swoim ko-
sztem \łystawil, i ze podczas Szewedzkiej inkursyi statecznie
pr7v Janie Kazimierzu Królu dostawał, więzienie cierpiał, z
którego się okupił 30. tysięcy i t. d. fol. 6. Z Heleny księżny
Sołomcreckiej kasztelanki Smoleńskiej , która pierwszem mał-
żeństwem była za Korycińskim kancicrzycem koronnym , nilal
synów trzech: Stanisława starostę Tr;jbskieg'o, Jędrzeja staro-
stę Czerwonogrodzkiego , za którym hyła Joanna Chodkiewi-
ezowna starościanka 3Iozyrska-
^Yładysław Jozafat Sapieha, syn Krzysztofa, pisał się
hrabią na Wiśnicacli i Niesuchojezach, był najprzód krajczyni
w. ks. Lit. starost;} Płockim, Czerwonogrodzkim, Trąbskim,
pułkownikiem, posłem na sejm w r. 1G89. i deputatem na try-
bunał skarbowy, potem wojewodą Mińskim, umarł wojewodą
Brzeskim w r. 1732. mając lat 80. Marszałkował I w trybu-
nale Litewskim 1713. trzy razy śluby małżeńskie ponawiał,
najpierwej z Urszulą Daniłowiczowną krajczanką koronną, z
Krystyny księżny Wiśniowieckiej zrodzoną, któi-a pierwej l)yła
za Potockim wojewodą Bracławskim , ztą miał córkę Joannę,
\mo voto Bajeckę kasztelanowę Brzeską, 2(lo voto Tyszkow-
skę podstolinę Brzeską. Drugi raz tenże Władysław ponowił
śluby małżeńskie z Ludowiką córką barona Gultza, marszałka
ziem Pruskich, pozostałą wdową po Krasińskim, wojewodzie
Mazowieckim, ale ta sterilis. Trzecicni małżeństwem pojął byl
Krystynę księżnę Sanguszkownę, Anny księżny Badziwiłłowej
kanclerzyny w. ks. L. siostrę, z którą zostawił trzech synów:
Karola , pisarza polnego w. ks. Lit. za którym była Firlejo-
wna ; Kazimierza, który nie dawno umarł, i Ignacego cześnika
w. ks. Lit. Pan ten wszelkiej ludzkości pełen, dobro ojczyzny
kocliający, wspaniałość Pańskiego animuszu z przykładną po-
bożnością połączywszy , żyje w dożywotnie przyjaźni z Anną
Krasicką kasztelanką Chełmską, pozostałą wdową po Cetnerze
staroście Korytnickim , która mu powiła synów dwóch : Jana,
który jeszcze niedorosły, ile dopiero w r. 1740. początek nauk
w szkołach naszych Lwowskich zakładający, od Karola VL
Cesarza, w wojsku swojem, przywilejem do Polski mu przysła-
nym, przy promocyl oflicyerów na wj'źszą szarżą, chorążym
kreowany; druklego Józefa, prócz tych wielkiej nadziei potom-
ków, o inszych wznieca się dalsza.
Karol Sapieha syn starszy Władysława wojewody Brzeskiego,
wprzód pisarz Litewski (jak wyżej) umarł wojewod.-j Brzesko-
Litewskim r. 1768. bezpotomnie. — Ignacy drugi syn Wlail^-
slawa wprzód cześnik , dalej podskarbi nadworny Litewski , na-
ISaporowski— Narliiewski. 277
koniec wojewoda Mścislawski z Anny Krasickiej kasztelanki
Chełmskiej wdowy po Cetnerze sptodzil lo. Jana pułkownika
wojsk koronnych, len z Elżbiety Bninickioj zostawił syna Ka-
zimierza młodo zmarłego. — 2o. J ózefa krajczego Litewskiego
złączonego z Teofilą ks. Jabłonowską wojewodzauką Nowogro-
dzką. — 3o. X a w i era złączonego z Teresą Siifczijiiską. —
4o. Kajetana, wielkiej nadziei młodzieńca, ten podczas kontede-
racyi generalnej obrany marszałkiem Połockim zginął w potyczce
pod Landskoronera r. 1771. wieku 21. — 5o. Córkę Maryannę
i 60. syna Antoniego młodo zmarłych. — Krasicki.
S§aporoivski herbu Junosza, na Pokuciu. Ci od Ko-
łów wyszli , o których w piątym tomie pisałem. Adam Koło
Saporowski, z Elżbiety Drohojewskicj, nie mając żadnego mc-
zkiej płci potomka , ostatni z tego domu wszedł do grobu , w
r. 1591). wieku swego 90., fundowawszy we Lwowie klasztor
Panien zakonnych pod regułą S. Benedykta , pod tytułem
W^szystkich Swi<^'tych , przy którym życie prowadził ])ogoboj-
ne, a nawet i córki swoje trzy, tamże na wieczną służbie' Bo-
ską poświ(;cił, które, jedna po di-ugiej , ksieniami tenże kla-
sztor rządziły, z tych Katarzyna zeszła z świata 1608. Anna
1638. Krystyna 1640. wszystkie wraz i z ojcem tamże pogrze-
bione. Siostra zda mi się Adama, żyła z Pawłem Strzemeskim
1592. N. była za Piotrem Fredrem. Katarzyna Saporowska,
Pawła Skotnickiego chorążego Halickiego małżonka.
Saporo%vsk.i herbu Korczak , w Chełmskiej ziemi.
Alexander Saporowski , którego córka była za 3Iarcinem Ła-
zowskim. N. miał za sobą Elżbietę Łazowską.
^.^ ISarbiewski herbu Praiodzic^ w województwie 3Ia-
zowieckiem. Balcer Sai-biewski , najprzód miecznik, a potem
sędzia ziemski Ciechanowski, poseł na sejm 1643. zŁamtąd ko-
missarz do ustanowienia ceł Conslitut. fol. 17. a w r. 1648.
pod inlerregnum^ sędzia kaptura generalnego Warszawskiego,
Porządek elekcyi fol. 1 . Maciej Kazimierz*) w zakonie na-
szym, wybornego we wszystkich naukach polcru. Iłeloryki,
filozofji, teologjl , w Wilnie, z taką u wszystkich imienia
swego sławą uczył, że gdy w oczach Władysława IV. Króla
Polskiego, doktorski brał biret: Król, sygnet swój zdjąwszy,
na palec go Macieja włożył, z osobliwszą umiejętności jego
*) Dziad Macieja Sarbiewskiego Adam, jako sam o nim w liście do
Stanisława Łubieńskiego biskupa Płockiego wspomina żył lat 109. —
Ojciec jego był 31ateusz Sarbiewski, matka Anaslazya Mileai-
ska — urodził się roku 1595. w Sarbicwie wsi dziedzicznej o milę
od Płońska w województwie Płockiem. — Był w blizkiem pokre-
wieństwie z Opackiemi , co znać z listów jego do wyżej wspo-
mnionego Lubieńskiego pisanych , gdzie wyraża , iź czas niejaki
przepędził w Kobyłce u brata swego Opackiego : znać ten Opacki
z Sarbiewskiej urodzony, ciotecznym był jego bratem. — Krasicki.
278 SSarbiewski.
j)oelivvalą, w r. 1636.; jtizedlem zaś Urban VIII. Papież, i
sam wielki poeta, szacujije sobie w Sarbiewskim i prętkość i
gładkość w pisaniu wierszów, laurem mu poetycznym <;low(,ł
ozdobił ; kaznodzieją polem królewskim u tegoż Władysława,
z żalem wszystkich na wieczne życie przeszedł w Warszawie
w r. 1640. 2. Kwietnia: pisze o nim A"*. liraszeuiski in Pro-
loqu. Domest. pa^. 321). że mu sI*; na jawie w nocy, na ten
czas w Wileńskiej akadcmji uczącemu teologji, pokazał ks.
Jakób Olszewski, wsławiony kaznodziejską funkcyą w zakonie
naszym , i kazaniami do druku podanemi kapłan , i założywszy
za thema owe eklezyastyka Pańskiego cap. 1. słowa: P^ani-
tas yanUatum^ el omnia vanitas. Długie na godzinę kazanie o
próżności świata powiedział , co o sobie samże powiadał ks.
Maciej , głęboko tedy to napomnienie roztrząsnąwszy , nieco
inszego musi bye, wnosił sobie, tylko że mię w krotce do sie-
bie Bóg wezwie, przetoż tem pilniej do niego się gotował : nie
mógł się jednak oprzeć usilnemu naleganiu Króla Władysła-
wa IV. wzywającemu go do siebie na ambonę królewską, ka-
zał tedy przed nim z niewypowiedzianą i imienia swego sławą,
i Boską cliwałą, wszakże uslawlcznie się ode dworu królew-
skiego wyłamywał , żeby się Ijył tem lepiej w komorze zakon-
nej do nieba przyprawił , clężkoc było i wspomnie«5 o tem
W ładysławowi Królowi , który w nim tak bardzo korzystał,
nakoniec jednak nakłonił się na prośbę ks. Sarbiewsklego, we-
sół tedy wyjeżdża z Warszawy , w tym nadjecbał do Króla
Pan znaczny, który że się przed W^ładysławem wydal, jak so-
bie życzył przynajmniej raz słyszeć każącego ks. Sarbiewskle-
go, Król chcąc ukontentować człowieka, wielklem naleganiem
wymógł to na Macieju, że się już z di'ogi Mrócił, i kazania
podjął, klóre nieporównanym powiedziawszy plauzem , tylko
co zszedł z ambony , na łóżko się położył , ciężką maligną do
trzeciego dnia strawiony : pi'zyczyną skwa|)liH ej śmierci była
kropla krwawa, która z czoła spadła Sarbiewsklego, z natęże-
niem myślącego o kazaniu. Po śmierci swojej pokazał się wi-
domle księdzu naszemu Szalabskiemu , na ten czas kaznodziei
Lubelskiemu, i mówił do niego. Pr. Szałabski et Regtam
Concionatorem , et Laureatum Poetom ; et Doctorem Theo-
logiae fuisse ^ vanitas est, co powiedziawszy zniknął, ten zaś
goręcej od tego czasu żyć w Bogu począł , a gdy przyszła ro-
cznica tego widzenia, i dzień ten, w rok potem świątobliwie
życie swoje zakończył. Urban VIII. Papież będącemu na ten
czas w Rzymie Sarbiewsklemu, cbcąc doznać jego cliybko-
ści w opisaniu wierszów, powiedział taką bistoryą. Ojciec
prawi jeden idąc przez most na Tybrze postawiony, czy z nie-
dostatku, czy też z gniewu, własnego syna wrzucił w pomie-
Sarliiewski. 279
nioną rzekę ; któreg^o gdy nurt bystrej rzeki , juz juz na dno
pogrążał, pies wskoczył w rzękę, i na brzeg' jej zdrowo go od
zguby wyniósł : kazał ją tedy we dwócli tylko wierszach i
z konceptem jeszcze wyrazie, co ks. Maciej bez zwłoki żadnej
teg-oź czasu tak opisał. Projicit in Tiherim puerum Pater, al
canis ejfcrt: Hic gerit ojjicium Putris^ at Ule canis. Są te
w druku jego pisma. Imo. Laska Marszałkowska ^ albo ka-
zania na pogrzebie Jana Stanisława Sapiehy flielkiego
Marszałka Litewskiego^ in kto w ff^ilnie 1635. 2do. Oratio
Panegyrica in solenni Corporis S. Casimiri translatione,
1636. in 4. f^ilnae. 3tio. Obseąuium gratitudinis ab Ap-
polline Crosensiy Joanni Carolo C/iodkiewicz, Palat. Vil-
nen. 1619. ink. Vilnae. 4to. Sacra Lithothesis , in prima
templi Collegii Crosensis a Chodkiewicio fundati inchoatio-
ae, f^ilnae 1622. in 4. 5to. Honor Sanctorum religuiis f^il-
nae ex!iibitus , Oratio so/uta, f^ilnae 1634. in 4. 6to. Ora-
tio y qua Antistitem f^ilnensem novum, Abraham Jf^ojna,
nomine Coli. f^ilnen. excepit. 7mo. Lyricorum libri 4., Li-
brum Epodon et allerum Epigrammaton inultoties impres-
sum ninae 1628. in 12. Coloniae 1625. et 1682. in 12.
Romae 1643. in 12. Antuerpiae 1646. in 16. et 1634. et
1632. in 4. Caliss. in 12. 1681., ałe Kaliska edycya ma in
libro 2do odas 28. in libro 3tio odas 32. , in libro kto odas
32. ; których niema Antwerpska. Krom tego zostawił kazań,
które miewał przed Władysławem IV. , tomów 4. Gotował
nadto druku. De Perfecta Poesi lib. 4. Orationum librum
unum Lechiados lib. 12. heroico earmine. De Physico con-
tinua lib. 4. De Deo Uno et Trino, et de Angelis ^ ad pri-
mam portem S. Thomae Aąuinatis. De Diis Gentium lib. 4.
soluta oratione , ale go w tem śmierć zaszła. Widzieć mnie
się dostało jego 3JS. in kto, pod tytułem: Dii Gentium,
seu Theologia Philosophiaąue tam naturalis , qxiam Ethica,
Polita, Oeconomia , Astronomia, caeteraegue arłes etScien-
tiae, sub fabulis Theologiae Ethicae, a yeteribus occultatae,
erutae vero opera P. Mathiae Sarbiewski 1627. in hoc
operę eruditissimo cap. 23. ostendit, ex anttguis historico-
rum argumentis petitis , fabulas Graecas et Aegiptias or-
tum traxisse a Noe, et ejus posteris. Znajdziesz niektóre
listy jego in Oper. Stanisława Łubieńskiego biskupa Płockie-
go. Stanisław wojewoda Mazowiecki starosta Grabowieckl i
Korylnicki , brat rodzony 3Iacieja Kazimierza , deputat na try-
bunał koronny w r. 1643. Jansonii elogia, marszałek izby po-
selskiej w r. 1647. poseł na sejm 1653. i deputat do namó-
wienia pewnej legacyi. Constit. fol. 9. Komissarz do uwol-
nienia zup Wielickicli z ręku Cesarskich. C.onst. 1661. y. 10.
280 ISarliski— Parnicki.
Potoc. Centur. Viror. fol. 466. tak o nim między inszcmi
mówi: /Vr liberne ingenuitatis ^ quae ad scopulos pr-ioatae
t/ti7/'fnfis, aut affectiis liaut ojfenderet Flexanima ejus suada
tu lingua, Consiis in pecfore, sparlacum illum Orbis Poloni
Chmielnicitim , Zamoscio immineiitem ai<ertit, imo terruil in
fugactm receptum. A Joannę Casimiro Regę, Suecis ad
aeguiores condifiones adigendis adhibitns cadiiceator, atque
ad 3Joschnin tempora?'io faedere illigandum , destinatus
Oratoi' ; córka jego Anastazja wydana za Franciszka 3Iy-
szkowskiejjo kasztelana Betzkieiro : syn zaś Rafał kasztelan Bra-
dawski , starosta Korytnicki, Pan bogobojny, kolleglo nasze-
mu Krasnostawskiemu chciał fundacyi przyczynie, ale ta jeg^o
intencya zupełnego skutku nie wzi«;la , przeniósłszy się na wie-
czność w r. 1715. pogrzebiony w kościele tegoż kollegium ;
jedna żona jego Maryanna z Borzynia Makowiecka łicrbu Po-
mlan, kasztelanka Kamieniecka, której postradał w r. 1691,
Druga 3Iaryanna Dembińska : trzecia Elżbieta Skotnicka, atoli
dzieci wszystkie jeg^o młodo poscbodziły. Stanisław chorąży
Ciechanowski, poseł na konwokacyą 1674. Cousłit. fol. 13.
Teresa i Elżbieta zakonnice S. Bryoitty w Lublinie w r. 1674.
Jakób wojewodzie 3Iazowiecki , poseł województwa Podlaskie-
go, podpisał eltkcyą Jana III. Króla.
I§arliski ^ w Pomorskiem \yojewództwie. Bernard Je-
rzy Sarbski sądowy ziemski Lemburski , poseł z województwa
Pomorskiego na konwokacyą 1696. N. deputat na trybunał
koronny. 3Ielchior na Sarbi Sarbski , miał za soIjji Zofią
Trembecką córkę Piotra 1576. Acta Casfren. Cracov.
f^arilieki herbu Slepowron, w Chełmskiej ziemi, do-
kąd się z Płockiego województwa przenieśli , i ^y Łukowskiej
ziemi, ale się ci Sarneckimi piszą. Pierwszy w Ruskich kra-
jach osiadł Jakób Sarnicki, (bodaj to nie on miał za sobą Po-
])zicdzinską herbu Gryf, Okol. sub Leliwa) był w Tatarskim
języku biegły, dla tego Jan Albrycht Król Polski w legacyach
go do tego narodu zażywał, syn jego Jan , dziedzic na Lipsku,
bodaj to nie temu Jano^yi , 1524. Mikołaj proboszcz Tarnow-
ski i Feli.\ wojski i sędzia Chełmski, Zamojscy, wójtostwo
Tworzyczów w zasługach nadali, o czem jest kopia listu ich
Paproć, o herb. Jol. 196. z Elżbiety Gorzkowskiej herbu
Tarnawa , spłodził syna Stanisława wojskiego Krasnostawskie-
go , ten młode lata polerując w akademji Królewieckiej na
naukach, a potem po różnych nacyach peregrynując, chwycił
się też byl przewoźnej Kalwińskiej wiary, której żwawo bro-
niąc, zasłużył sobie u swoich, że go superinlendentem obrali,
co poznać z listu Orzechowskiego do niego pisanego, potem
jednak porzuciwszy tę funkcyą, jednakże nie błędy, na zie-
tarnowski. 281
niiańskioj fortunce siedzifc, nadzieją sickarniit, ze za |)raec
swoje w ró/.nycli do druku jiodaiiych kslęyaeli j)odj«;te , miał
więcej i w honorze i fortunie profitowae. Są zaś w druku te
jeg^o księgi, Inio. Statuta i Melrijka Przywilejóio koronnych^
w Krakowie 1594. in ful. 2do. Annnlcs de otigine et rebus
gestis Polonorum ac Lttranorum ^ 1587. Cracor. in fol. a
lenii czasy świeżo u> Lipsku infol. 1711. wraz z Długoszem
fam. 2. kędy o nim iv prefaci/i fol. 32. ohszerną dysserlacyą
znajdziesz, i o księgach od niego spisanych, także zdania auto-
rów o nich , jako tez i błędy jego , Braun tez de Scriptor.
Polon, traktuje o nim fol. 12. i 40. 3tio. Ejcempla et for-
mulae electionum Pontificum Romanorum , Itnperntorum , et
Ducum f^enetorum^ kolo roku 1577. jako sam o sohie po-
wiada in Epist. Praelimin. fol. 345. namienia, ze napisał
Librum Campiductoriue a fol. 406. Commentarios de tota
Scienlia militari , ale icli do druku nie podał. Trochę przed-
tem, to jest f. 405. natracą coś o swojej w druku topografji,
która rozumiem ze nie insza jest tylko ta , która na końcu jego
Annalium jest położona. Historium Ecclesiasticam takie źe
pisał, świadczy lib. 6. cap. 6. ale podobno do druku nie we-
szła, I dobrze, bo duchem heretyckim trąciła, jako i insze jego
pisma. Wydał i Triumphum Regis Step/tani , o czem sam
lib. S. Annul. opowiada. Jan Sarnecki 1577. poborca w ziemi
Chełmskiej. Constit. fol. 321. i 1580. /o/. 36(5. Marcin Sar-
necki podstarości Łukowski , poborca w w ojewództwie Lubel-
skiem 1611. Swentosław Sarnecki wydał do druku Celcbris
JJarc/tionatus in introductione SS. Rcliquiarum ad Templum
PinczoiHense ^ infol. 1701. Cracov.
liariiowski /terbu Jastrzębiec , w Łęczyckiem woje-
wództwie. Prandota Sarnowski sędzia ziemski Łęczycki 1422.
podpisał list Władysława Jagiełłą u Łask. iv Stat. fol. 49.
W^ojciech chorąży Łęczycki , miał za sobą Annę Zadzikownę
siostrę biskupa Krakowskiego, z której syn Jakób, Krakowski
kantor i Sendomierski, ostatnią woła swoją wszystkie swoje
pieniądze na kościoły i ubogicli wysypał, zszedł z tego świata
w r. 1682. co opowiada nagrobek jego w katedrze Krakowskiej
z lierbem Jastrzębiec. N. chorąży Łęczycki , któremu Wilka-
nowska cztery córki powiła, jedna z nich poszła za Wierzbow-
skiego podstoiego Łęczyckiego, druga Imo roto za Karwickie-
go , z którjin spłodziła dwóch synów, 2do roto za Trębiń-
skiego , trzecia za Prze(II)orskicgo , czwarta za Szypowskiego
sterilis. Swentosław z Dałkowa Sarnów ski kanclerz (jnieznieii-
skl , kanonik Łęczycki i Łowicki, proboszcz Sieradzki, deputat
na lryl)unał koronny 1626. Szymon kantor Krakowski, umarł
1639. co wypisał z jego nagrobku w katedrze Krakowskiej.
282
(Sartai¥ski.
Starowol. in Monuin. Steraii podkomorzy Łt^-czycki, marszałek
izby poselskiej, na sejmie abdicationis Jana Kazimierza Króla,
jest jego Mowa w tomie drugim Moiocy Polskiego , którt^
upraszał tego Króla, aby nie osierocał swojem oddaleniem się
ojczyzny strapionej: jest i u Zatusk, t. \. Jol. 55. był wprzód
chorążym Ł<;czyckim , i posłem na różne sejmy , zkąd komis-
sarzem zapisany, juz na sądy fiskalne Radomskie, juz do dy-
strybuty hiberny, juz do granic od 3Iarcliji Brandeburskiej,
Conslit, lG76.yb/. 17. Stanisław z Janem Kazimierzem Kró-
lewiczem na ten czas Rzym odwiedził , sekretarzem potem
wkrótce królewskim , a dalej referendarzem koronnym urósł,
az tez na biskupstwo Przemysłkie posuniony , wjeżdżał na nie
1659. przy którem trzymał i opactwo Sulejowskie, z sejmu
1667. deputatem na trybunał Radomski naznaczony, Conslit.
fol. 6. Król Michał tak go sobie poważał, że go ostatniej woli
swojej exekutorem zostaAvil , z tej infuły posuniony na Kujaw-
ską, na którą miał nominaeyą jeszcze av roku 1676. jako się
podpisał na liście Króla Jana III. którą i z sobą w grobie zło-
żył, w roku 1680. Adam kanonik Warszawski, kustosz Sen-
domierski, proboszcz Łęczycki, o nim Konstytucya 1683.
fol. 15. N. była za Radolińskim kasztelanicem Krzywińskim.
1\. Sarnowska z Osiny za 3Iikolajera Romiszowskim.
SARTAWSKI
HERB.
Okolski tom. 3. fol. 340. tak ich herb położył, pod imie-
niem Zelberzdorff, a znać z informacyi sobie przysłanej, tarcza
na dwie części przedzielona linią wężykowatą, tak, że się cztery
anguły w niej znajdują, czyli raczej jak piorun kręcącą się,
tak, że się niby zdadzą dwa gradusy, od lewego boku tarczy
w górę w prawą idące , pole górne w niej powinno być białe,
niższe krwawe, na hełmie nad koroną dwa skrzydła orle, bar-
kami do siebie obrócone , między któremi takież dwa pola jako
Sartawski. 285
i na tarczy. Podobny temu herh kładzie Petrnsuncta cap. 22.
Atoli JIS. o Familiach Pruskich , lubo Okolskiego tu cytuje,
przecież inszym kształtem łierb ich odrysowany przytacza, to
jest tarczą w szerz, prosto na dwie części przedzieloną, z któ-
rycli niższa gfoła, na wyższej jest g;wiazda o sześciu promie-
niach, na hełmie nad koroną trąba mvśłiwa, w cvrkuł trochę
nie zupełny skr(,-cona, cieńszym końcem na dół, grubszym w
j^órę obrócona , tak , że z prawej strony tarczy cyrkuł jej nie
zakończony , pice dzwonków u niej widać. Z Oko/skini jednak
trzeba trzymać. Tym się herbem pieczętują Zejberzdorf Sar-
tawscy w Prusiech. Zejberzdorfami się piszą na pamiątkę, że
się kiedyś w Bawarskiej ziemi tak zwali, kędy nadany sobie
mając ten klejnot od Cesarzów Rzymskich , jeszcze za czasów
Okolskiego pod temże imieniem kwitnęli ; z których jeden był
infułatem Frisingiae., dobra ich Ryterzfert nazwane W' tamtych
krajach. Z tych Lenard miał pięciu synów, Wilhelma, Jana,
Bernarda , Zyg^munta , i Tomasza : z tych Bernard jeszcze za
Krzyżaków przyszedł do Prus, chwały rycerskiej szukając, któ-
remii dobra Sartawice w' zasługach nadano ; są Sartawice mila
od Świeca , kiedyś sławne , zamek znaczny nad rzeką ^Visłą
na wjsokiej gogrze , teraz tylko go ruiny , miał kiedyś u siebie
głowę S. Barbary Panny i męczenniczki , którą Krzyżacy nocą
dobywszy go , zabrali , i do Chełmna z Ayielką radością wpro-
\yadzili. MS. de Famil. Pruss. Kwitnął ten Bernard koło r.
1430. Jan Sartawski w r. 1493. będąc w Bawaryi u swoich
łamiliantów, otrzymał przywilej pewny od Cesarza , dzielił do-
bra niektóre z Oltą Zbrachlińskim w r. 1511. Jerzy Zygmun-
towi I. Królowi dobrze zasłużony, od którego wziął dobra ^Vą-
twie nazwane 1525. prawem dożywotniem sobie, żonie, synowi
i córce, służącym. Sebastyan Jerzemu Topolowskiemu chorą-
żemu Pomorskiemu, pewnych dóbr donacyą uczynił wr. 1531.
a drugie Piotrowi Bąkowskiemu 1534. puścił zastawą. Jerzy
syn Jerzeg^o , o którym Księgi Chełmińskie: siostry jego Ka-
tarzyna i Anna 1560. z Bąkowsklej spłodził Jerzego i Ludyyika,
którzy dóbr swoich Krąpiewic nazwanych , zamianę czynili z
Jerzym Niewieścińskim za Obiezierze I Terkułki, żona Jerzego
Bagnievyska, dóbr Krostkowa nabyła pod Swiecem, syn z niej
Rafał, któremu ^Vysocka sześć córek powiła, Krupocką, Kru-
szyńską, Kosso\yą, Ostrowicką, Siecińską, szósta Panną umarła.
Ludwik brat Jerzego w cudzych krajach wychowany , z Anny
Lisowskiej spłodził dwóch synów, Jerzeg-o dziedzica In Rckein,
którego z 3Iilewskicj syn Wojciech , Krzysztof drugi syn Lu-
dwika w województwie Sendomierskiem osiadł , dziedzic na
Chodczy, z Grocholskiej Zuzanny, miał syna Jana Karola.
Maryanna Sartawska była za Kazimierzem Kitnowskim chorą-
284
Sas.
7.ym Poinorskiin , z którym wraz fiindowawszy kuściuł nasz w
Chojnicach, życie swoje skończyła w r. 1736.
SAS
HERB.
Miesićjc żółty na tarczy jak na nowiu, rogami t»biema pro-
sto do góry obrócony, nu każdym rogu jeg^o gwiazda o sześciu
graniach , we środku jego strzała źełeźceni prosto do góry wy-
rychtowana, w polu hłckitnem , na hełmie nad koroną pawi
og-on , który strzała |)rzeszyvva z prawej strony tarczy w lewą;
tak g^o opisują Paproć, o /terbach Jol. 547. Okol. tom. 3.
Jol. 195. Z tych drugi, początki tego herbu z Saxonji zasląga,
zkąd się tez Sasem zowie, z Saxonji do >\ cgier zaszedł, zkąd
hrabia Hujd , według- świadectwa ffo/ciecAa Slrepy , z nie-
niałem wojskiem do Lwa ksiązccia Ruskiego przybywszy , i
związawszy sic^; z Litwą, Mazowsze spustoszywszy, gdy w nad-
grodę swoich rycerskich dzieł, krom inszych podarunków, je-
szcze mu i krewną swoję blizką w małżeńską ligę oddał, osiadł
\v Ruskich krajach , i w potomkach swoich , różnych familji,
które się tym herbem pieczętują, stał się ojcem. Paprocki i
zląd dochodzi, jak to kiedyś możny bvł dom w Węgrzech, ze
czerwone złote z tym herbem ich \\ybitym widziano, znać kiedy
superintendentami będąc przodkowie ich, w mennicach taką
monetę ])ic kazali. Niektórzy ten herb cały z góry na dół prze-
wróciwszy noszą, jako się mówiło pod Garczyńskiemi, Mści-
szewscy podobny do Sasa herb noszą, tylko ze strzały nie kładą,
jiatrz Mściszewski\ a gwiazdy ti-zy u nich rzędem idzie. Dzie-
dzielowie także inszym kszłaltem tego herbu zażywają, patrz
w trzecim tomie yb/. 465.
Herbowni.
Baczytiski, Bereznicki., Bojarski,
Bandrołvsh\ Biliński, Bratkowski,
Baraniecki, Błazowski^ Bi-ijliński,
Sasie%vicz —Sasin.
28ii
Brze.śctuńsAi,
Bucliowski^
Chodkowskt.)
Czoihańskii,
Dani/uwtcz,
Długopolskie
Dobrzańskie
Dubrawskie
Dziedoszyckie
Dziedzie/y
Hoszowski,
Jlrebnieki,
Dubernicki,
Jamińskie
Jasiński,
Jaworski,
Kłodnicki,
Homanticki,
łCropiwnieki,
Kruszelnicki, Tutoinir,
Lityński, Terlecki,
Łucki, Tesiner,
Miińczak, Tyssaro wski,
Munesterski, L iiiutycki.
Mścisz e wski, U ^in n icki,
JSowosielski, ff^islocki,
Odrzec/iowski, Jl ^it wieki,
Orłowski, Jtolkowicki,
Podwysocki, ff'^olosiecki.
Raszkowski, U^ori/ski,
Ro źn iafowski, Zap lałyński.
Rudnicki, Zawisza,
Siemiasz, Zeliborski,
Skotnicki, Zesteliński,
Strutyński, Zuruko wski,
Sulatycki, Zukotyński.
Swistelnicki,
Tarnawski,
Duiiczewski, liuropntnicki , Małachowski i lVielądek następujące
familie do herbu tego dołączają :
Brzuski, Nechrebecki, Popiel,
Charmuics, Obertyhski, Sasimowski,
Hi/sarzewski, Olew/iicki, Sasowski,
Kumarnicki, Pochorecki, Tyzdrowski.
Jasiewicz herbu Jastrzębiec, w województwie Tro-
ckiem , ale z tij odmianą, ze w podkowie kładą dwie strzały, i
krzyż w pośrodku. Hieronim Sasiewicz wojski i podstarości
Kowieński, skarbny Litewski, synowie jego w wojsku. Kazi-
mierz podjtisał w Trocklem elekcyą Jana Kazimierza Króla.
lionslytueye 1G70. fol. 3. wspominają Sasiewicza wojewodę
Smoleńskieffo , którego pozostała małżonka, ponowiła śluby z
ffenerałem Podolskim.
!$asiii herbu Jastrzębiec , w Mazowieckiem wojewódz-
twie, a potem i po inszych. Niektórzy z nich na yY^^ołyniu
osiadłszy, od dóbr Bylce Byleckiemi nazwani. Sasin kasztelan
^Vyszogrodzki, z synem swoim Rolandem, w r. 1395. w woj-
sku Zygmunta Cesarza wielkiem sercem potykając siczBajaze-
tem, poległ na placu. Długosz. Piotr Ludwik Sasin, dziekan
Dynowski 1641. Bernard kanonik Chełmiński, dobrocz\nny
na nasze rezydencją 3Ialborską, świat pożegnał w r. 1681. Se-
bastyan pisarz grodzki Halicki , miał za sobą Zofią Kuberską,
z tej si(^* zostały dwie córki, i dwaj synowie, Józef i Antoni.
Petronella Sasinowna była za Wojciechem Dąbrowskim pod-
stolim Nowogrodzkim. Sasinowskich wspomina Laudum Łom-
żyńskie 1607. Są i Sasinowie Kaleczycki.
286 Slaszor— Sawicki*
liaszoi* herb ^ patrz Orla: od tego-i lierhu nazwani
Saszowscy w Zatorskiem ksi(j'ztwie I Oświeciniskiein.
I§awicki herbu Cholewa^ w Brześciańskiem wojewódz-
twie. Jan Sawieki w zakonie naszym mąi uczony, pierwsze po-
czątki zakhidat rezydcncyi naszej w Drog-Iczynie w Podlaszu,
umarł 1657. Brat jeg^o rodzony Melchior wojewoda Brzeski
Litewski, m.-jz uczony, w akadeniji ^Ylleńskiej z teologji do-
ktorskim laurem uczczony, są jego niektóre pisma w druku:
Imo. Cienie żałobne po Jnsnijch promieniach wierszem ^ nu
pogrzebie Katarzyni/ z Sokolińsktch hiszczyny wojewodzimj
Potockiej ^ in kto 1040. iv ffilnie. 2do. Primitiae honorwn
B. Josaphato Kuncewicz Archiep. Poloc. in kto 1643. f^il-
nae, fest Oracya o tym Btogostuwiomjm którą miał w JVil-
nie. Niemniejsza si(; w nim dzielność wydawała, we wszystkicli
którekolwiek na siebie wziął funkcyacłi, najprzód Icdy łowczym
Mielnickim urost , dano mu potem starostwo Grodzieńskie,
ale się wkrótce wyzuł z nieg'o, widząc sobie mniej życzliwe
serca braterskie; nadgradzając mu to Jan Kazimierz Król, ka-
sztelanią mu Brzeską konferował, w którcm mieście kommendę
mając, długo go i mężnie przeciwko Szwedom bronił, ale w
r. 1657. niemogąc dłużej wytrzymać potencyi , Szwedowi go
Karolowi i Rakoccmu w pewne poddał kondycyc, z sejmu 1662.
był komissarzem do uznania krzywd od wojska poczynionych,
Constit. fol. 17. zostawszy potem wojewodą, gdy dla obrady
publicznej na sejmik zjechał, tam od zawziętych na siebie za-
bity: z synów jego , dwaj w zakonie naszym kwitnęli, Antoni
i Karol , pierwszy rządził kolleglum Brześciańskie , umarł w
Krakowie u Ś. Piotra 1733. wieku 77. Drugi rządził kollegia
Gdańskie i Krakowskie u S. Piotra, umarł we Lwowie 1733.
jest w druku jego Prawdziwe zwierzciadło niewinności, to
jest Zycie S. Aloizego Gotizagiy w Poznaniu 1725. Trzeci
Dominik Kazimierz kasztelan Brześciański 1691. zona jego Sa-
dowska. Czwarty^ Krzysztof 3Iarcin, którego z Eufrozyny Kra-
sowskiej herbu Slepowron , podkomorzanki 31ielnicklej , syn
Karol został: siostry zaś ich, jedna Katarzyna była za Janem
Szujskim, druga Emerencyanna zakonnica S. Brygitty w Brze-
ściu : wszystkie te dzieci spłodził Melchior wojewoda z Zofjl
Pikarskiej Brześciańskiej w ojewodzanki , której nagrobek wi-
dzieć w Białej na Podlaszu. Wprawdzie^ ich Kojał. in 3JS.
pod herbem Nowina położył , alem ja w Brześciu herb ich wi-
dział Cholewa. Jan Sawicki w zakonie naszym missyonarskie
życie skończył 1709. w Bydgoszczy. Niewiem czy nie ta Ka-
tarzyna wojewodzanka Brześciańska , co była za Janem Szuj-
skim, była takie za Piotrem Piekarskim miecznikiem Brze-
ściańskim.
ISAtricki* 287
liawicki herbu Lubicz , w Podlaskieni województwie,
do których Okol. naciąga 3Iaeieja kasztelana Po(llaskieg;o, któ-
rej^o syn Wojciech hył starostą 3Iielnickim , zona jego Dłuska
herbu Kolficz. Synowie jeg-o , Mikołaj i Krzysztof. Paweł za
czasów Baronów. Jakób Sawicki Lubicz , hurgrabia Inowro-
cławski 1700. Stanisław najprzód komornik ziemski Drohicki
1616. potem stolnik Podlaski, poseł na sejm 1627. zkąd depu-
tatem stanął na trybunał Kadomski , Constit. fol. 5. syn jego
Władysław 1633. N. miał za sobą Zofią Lipską podezaszankę
Bełzką. N. Barbarę Rudnicką. 3Iichał i Jcdi-zej bracia rodzeni
tego lierbu 1691.
Sawicki herbti Nowina, w ziemi Mieinicklej. Jan Sa-
wicki skarbnik Podłaski , spłodził dwóch synów , Stanisława
Jana chorążego Mielnickieg^o 1674. stertlem., i Wojciecha,
który z Joanny Biskupskiej zostawił ci wprawdzie syna Jana,
ale bezpotomnego, córek zaś teg^oz skarbnika było trzy, pier-
wsza Felicyanna za Wojciechem Bełczyckim , z którym miała
córkę Annę Sobolewskę, i syna Kazimierza, od klóreg-o był
syn Adam, i córka Barbara Tomaszewska. Druga Elżbieta po-
szła za Wierzbickiego. Trzecia Teofila za Jędrzeja Jawoza, z
której synowie Gabryel i Rafał bezpotomni, i córka Maryanna,
Pawła Swiętkowskiego małżonka. Do tych zda mi się należał
ks. Kasper Sawicki, w zakonie naszym, rektor niegdy kolle-
gium Kaliskiego, mąż wielce uczony, są jego niektóre książki
W druku. Imo. ylnatomia Consilii editi de stabilienda pace
Poloniae, Jesintis pulsis^ 1611. in Ato^ sub nomine Gasp.
Cichocki Canon, latine, Polanice vero sub nomine Lunotoski.
2do. Alloąuia Osiecensia^ lib. 6. in Ato , 1616. sub nomine
Cichocki. 3tio. Dialogus Curforis et nautae ^ in quo, de
f^iolenta Gedanensium Monialium S. Brigittae^ per haere-
ticos facta proscriptione, narratio instituitur. 4to. Replica
na Nowiny z Poznania , które Minister jeden rozsiał po
Prusiech. Cracov. 1614. in kto. Sto. Tryplika na duplikę
Niedoperza Ministra Toruńskiego^ in kto Cracoy. 1615.
6lo. Foremna zgoda, albo istna wrzawa między Ewangeli-
kami^ Cracou. in kto 1616. sub nomine Joan. Gołubski.
7mo. O wiecznem Błogosławieństwie i szczęściu Ks. Bellar-
tnina Kardyn. przełożył na Polski język, 1617. w Krak. in
kto. Nad to, zostawił do druku Indicem Biblicum omnium
matcriariutn. Dwa razy do Rzymu jeździł prokurator od pro-
wincyi Polskiej, trzeci raz z Legatem królewskim, biskupem
Łuckim. Podjął się mąż apostolski, missyi Moskiewskiej, kędy
w połowie dyssydentów i schizmatyków. Bóg mu znacznie po-
szczęścił. Jednego z Ewangelików w Anglji i Francyi, w błę-
dach heretyckich nad innych lepiej wypolerowanego, raz i drugi
288 ISawicki— iSchak.
w dyspucie złamał, co sobie za Itonłuzy.-j ten iiiaJ!}c , cłicial się
jej śmiercią Kaspra zemście, atołl go ten, tak swoją łagodnti-
śeią powściągnął , ze się z liośeioleni i^atoliekini pojednał.
Więcej o nim znajdziesz in Biblioth. Scriptor. Societ. 311-
kołaj Sawicki, miał za sobą Tyszkiewiczownę. Maciej cborą/.y
MIełnicki. Ałcxander, prowincyał Litewskiej j)rowine>i w za-
konie naszym, potem proboszcz /^o7««* /^/o/t^MAe w Wiłnie
1724. Teodor, Paweł 3Iarciu 1648. w Brześclańsklem.
liawicki herbu Slepowron , w Wileńsklem m ojewódz-
twle. MIcbał Sawicki pisai-z ziemski Wileński, poseł na sejm
\T2k. i komissarz do sprawy Toruńskiej. NIewiem czv tu, czv
do inszego domu należą, Stanisław i Chryzostom Sawiccy; w
zakonie naszym, bracia rodzeni, ale podobno należą do herbu
Lubicz.
I§ttn'icz herbu Sulima^ z których jedni się piszą Saw łez
Ryezgorski , drudzy Sawicz Zabłocki, niewlem, czv oba do
tegoż herbu należą. Jan Sawicz Ryezgorski, mąż wujenny,
syn jego ^Vaw rzeniec sędzia ziemski Trocki *) , tego syn Jan,
tego Alexander, z Sapiehą Pawłem liełmaneni ryeeisko trakto-
wał. Tomasz Sawicz Zabłocki , 1048. deputat do pisania ^a-
cta conventa, między Rzeczypospolitą i Janeu] Kazimierzem
Królem elektem. >Vojeiech w Wileńskiem w tymże roku.
Bartłomiej w Znuulzi 1G21. Stanisław w 31ińsklem 1G74. r.
Wojciech zaś Sawicz Zabłocki , dworzanin królew skl , w
Osznilańskiem.
^cliaff§:ocz« herbu Gri/f, na Szląsku, Trebnicz haza-
nie. Z tych Adam Scliawgotz w r. 1592. za sto dziewięćdzie-
siąt I pięetyslęcy lale!'ów , kupił dobra Tracheml)erg Prauznilz.
N. Schaffgolsch oslaluicli czasów (1793.) biskup \\'rocla\yski , brat
zaś jego ^yielkim koniuszym Króla Pruskiego. Familia ta znacznie
rozrodzona w Priisacb. — Krasicki.
Scliairter herbu Chomąto. Michał SchalTter 1.394. r.
leży w Piasecznie w kościele, św iadklem grabsztyn , ale trudno
napisu WĄ czytać. MS. de Famil. Pruss.
Scliak. herbu Szachotvnica, atoli .t^kim kształtem, jako
go opisuje iJJS. o Famil. Pruskich. Tarcza tego Iierbu w piił
przedzielona, po lewej jej stronic, powinna hyc szachownica
o sześciu przedziałach, pola u niej czerwone I modre, z której
wilk w prawą wyeliodzi modry, w czerwonem polu, nogę
przednią do góry podniósłszy, na hełmie wilk modry, nogi
przednie do góry od kolan spuszczone mający. Tym się herbem
Schakowle w Prusiech pieczętują , dom w tych tam krajach
") W r. 1589. na sejmie Warszawskim w ralyfikacyi tranzakcyi Ben-
dziiiskich miaan^yany Jan Sawicz poseł z województwa Trockie-
go. — Przypisek Krasickiego.
fSchaiiipacłi. 289
starożytny; bo jeszcze w r. 1298. gdy Litwa niespodzianie, w
sam dzień S. Michała, na Strazburg' napadła, i ludziom nie
folgując , którycli , do kościoła na ten czas zgromadzonych
siła trupem położyła, i kościołom, które bałwochwalską zu-
chwałością sprofanowała, wszystko pustoszyła; Konrad Schak
Chełmińskiej prowincyi komendę mając sobie powierzoną, tak
nag"le z wojskiem swoich przypadł, ze i jeden żywo z pod jeg-o
oręża nie uszedł. Tenże Golub założył w Prusiech , a w r.
1301. został według Pr ae tor. Orb. Gol. 3Iagister Proinn-
ciulis in Prussia, wspomina go także Stryjków, fol. 374.
Długosz, Sarnicki lib. 6. fiojat. p. 1. /ib. 6. Był rodem
Trewirczyk , zkąd znać do Prus z sobą ściągnął krew swoję
blizką i tamże osadził, pannom zakonnym Benedyktynkom w
Chełmnie fundacyi przyczynił. Trzymali potem Schakowie
Szynwald, Wydrzno, Btomów i święte, królewskie dobra w
zasługach sobie nadane: od Kostków na łrymark wzięli Sztem-
berg'. Nabyli potem różnych possessyi w Kurlandyi , Szląsku,
i Prusach książęcych. Jeden z nich miał za sobą Pilawownę,
był sędzia Malborskim , drugi był posłem na sejm z Mall)or-
skiego 1623. zkąd komissarzem zapisany do taxy rzeczy, Con-
stit. fol. 10. pojął Rauszkownę, z którą spłodził trzech sy-
nów, jeden z nich, był deputatem z województwa, Malbor-
skiego , drug'! w Niderlandzie ożeniwszy się osiadł, trzeci na
Sztemberku dziedzic. Sacken f^ladislai If^. Cubiculariiim,
et nnlitiae Prnefectus , rebus contra Turcas et Moschos
praeclare gestis clarus ohiit 1635. mówi nagrobek jego w
Toruniu, u Starotvoł. in Monum. Wacław Schak kanclerz
książęcych Prus, legacye sprawował do Królów Polskich, od
Kurfirszta Brandeburskieo-o. Fabian a Schak. Consiliarius
Proińncialis Ducatus Prussiae, deputatus 1620. fid recogni-
tionem juris Prorincialis Prussine, a 1600. podpisał dekret
komissyi królewskiej. Jan Schniak kanonik Chełmiński. Al-
brycht starosta Szuski , miał za sobą Małgorzatę Sakinownę
roku 1677.
Schak (Szak) generał w wojsku Rzeczypospolitej, miał za sobą Go/-
tsownę starościankę Waleck;}, z niej syn jedynak kapitan w re-
gimencie ojca zabity w Piotrkowie r. 1748. — ■ Krasicki.
SCHAMPACH HERB.
Lew w lewą tarczy obrócony , na dwóch tylnych nogach
stojący, w koronie na g'łowie, z og'onem na grzbiet zadartym:
we dwóch przednich łapach w górę wzniesionych trzyma różę.
Okol. tom. 2. fol. 105. ani koloru tarczy, ani hełmu nie opi-
sawszy. Petra sanct. de Tesser. gentilit. cap. 53. powiada,
Tom viii. 19
290
Schaiupaełi.
SCHAMPACH
H E R B.
ze Davideoruin Familia w Wenecji, na tarczy szafirowej Lwa
złoteg-o nosi z lili.j złotą, w Rzymie zaś Rnisiorum familia
Lwa ma na czerwonej tarczy złotego, z srebrną lilią, (jcklryi
herb Lew zólty w polu niebieskim. Braun lib.k. Civit. f. 16.
Ten herb do Polski wniesiony za Zygmunta 111. Króla od Zden-
kona Scliampacli , któremu indygenatu pozwoliła przez s\\ oj\'
ustawę Rzeczpospolita , nie inaczej jednak według- Adama
Grodzieckiego ^ w Przestrodze o Tytułach-, tylko ze musiał
wyprzedać swoje dobra, które miał w cudzych krajacli. Dłu-
gosz pod rokiem 1400. wspomina, Zanipach zamek w Moraw-
skiej ziemi, tak ł)ym rozumiał, ze był kiedyś dziedzictwem
tego domu. Przywilej Ferdynanda 11. Cesarza na pargaminie,
długą genealogią wywodzi, ród Szampachów od dawnych Le-
szków, niegdy książąt i monarcliów Polskicli*) , otrzymał ten
przywilej wspomniony Zdenko Schampach , len w młodym
wieku, dany na dwór Maxymillana ksiązc^^cia Austryi, nad lata
swoje seice i mcztwo wielkie pokazał, gdzie tegoż Maxymi-
liana na tron Polski, pod rozerwaną clekeyą obranego, wpro-
wadzał. Rudolfowi Cesarzowi przeciw^ko Turkom tak ludźmi
do boju, jiiko i pieniężnym ratunkiem, sita dopomagał. Ma-
tyasz także Cesarz, na mądrej radzie jego |)olegał. Ferdynand
zaś II. Cesarz któremu się tez nie mniej jak i drugim przysłu-
żył, gdy państwo jego od nieprzyjaznego Gabora obronił, za
co senator Austriae zawołany był ; orła mu cesarskiego do
jego lierbu pizydał , na którego piersiacli złotemi literami imię
jego wyrażone było Ferdinandus. Po tych jednak tak wielkich
*) Szampachowie wynikli z Pokolenia Leszków książąt Polskich od-
miennym się herbem pieczęliij.-j , to jest : w polu zielonem lew na
tylnyi'h łapach stojący, bez korony, w pniwą tarczy obrócony,
z zadartym na grzbiet ogonem, w przedniej łapie prawej trzyma
miecz goły wprost do góry, w lewej kwiat róży z szczypulką,
której koniec od koloru pola ciemniej zielony niżej łapy widoczny.
W Lelmienad koroną pół jednorożca, jako w herbie 5o«c^a. — P. fr.
Scheuliiii^— ^cheie. 291
faworach cesarskich , stęsknił się do Polskiej wolności , przc-
toź indygenat wyjednawszy sobie na sejmie, Zygmuntowi Kró-
lowi wiernemi się zasług-ami zaszczycał, jako, gdy do Prus
znaczną liczbę jazdy niemieckiej wyprawił, az go tez śmierć w
Krakowie zastała, kędy w kościele 00. Franciszkanów po-
g^rzebiony od syna 1039.; był to Henryk Buryan na Hodonl-
nie i 3Iilolyce hrabia Schamj)ach , w wielu cudzoziemskich ję-
zykach biegły, i serca mężnego. Malicki Camil. Francis z/c an.
kazanie j Złota wolność śmiercią i Okol.
Scheuliing herbu Trąby. Okol. tom. 3. /. 233. tak
ich herb opisuje. S;j trzy trąby myśliwe czarne, z dzwonkami,
w polu czerwonem, między dwiema liniami ułożone, jedna po-
dle drugiej, które jednak linie na ukos id.-}, z lewego boku
tarczy z góry, na prawy na dół, i każda z nich jedna od dru-
giej co raz mniejsza. Dorota Schenckinowna była za Hugo-
nem z Ranzowa grafem koło r. 1530. Ten zaś herb miał pier-
wszy wnieść do Polski, Otlo Schenhing biskup Inllantski, jako
się wyraźnie Okolski świadczy Kalendarzem Fontana , co je-
dnak tak się ma rozumieć , że jak Inflanty Szwedzka potencya,
od tego Królestwa oderwała, tak Schenhingowie starożytny
dom w Inflanciech, smakując sobie swobodę tej ojczyzny, do
w. ks. Lit. wyniósłszy się, tamże osiedli. Otto tedy Schenhing
po podbitych do Królestwa Polskiego , przez Stefana Batorego
Inflantach , i erekcyi nowego biskupstwa Inflantskiego czyli
Wendeńskiego , drugim infułatem zasiadł na tej katedrze, i
miejsce mu w senacie i jego sukcessorom naznaczone , zaraz
po Kamienieckim biskupie, przez Iionstytucą 1593. Constit.
fol. 647. nie mógł jednak, dla ustawicznych od Szwedów wo-
jennych rozruchów, spokojnie rządzie: to pewna, że był pa-
sterz osobllwszego w obyczajach ułożenia i życia przykładnego,
w r. 1597. ponieważ senat Rygski zakazał był, żeby nikt stu-
dentom naszym , gospód nie najmował , Otto dom dostatni
skupił, dla ich rezydencyi , gdzie pięciu ich swoim kosztem
chował. Annuae Societ. tęż dobroczynność i w Derpcie na-
szym 00. świadczył, mąż w naukach się kochający. Synod
dyecezański w naszym kościele Rygskim 159.5. odprawił. Jan
Schenhing z \yojewództweni Trockiem podpisał elekcyą Wła-
dysława IV. Króla.
Sclieve herbu Sternherg. Ta familia najprzód w Cze-
chacti swoje i początki i wzrost wzięła, jako się mówiło pod
herbem Sternherg, z tych był Zdenko z Szternherka na Kono-
piszczu, którego Matyasz Król Węgierski, h yprawił do Czech,
aby był na niego tę koronę przeciągnął. Papr. Ogród. f. 196.
koło r. 1480. Nawet niektórzy twierdzą, że i na tronie Cze-
skim zasiadła hrabianka z Szternherka kanclerzanka Czeska,
19*
292
8cliiliii{3:.
z Jerzym Królem Czeskim dożywotnie złi^ezona, ale Paprocki
wyraźnie pisze , że ten Król miał za sobą Joaunt; Lwowni; z
Rozmitala : dopiero/, to jawna omyłka, ze siostra tej kancle-
rzanki była za Janem Tarnowskim kasztelanem Krakowskim i
iietmanem wielkim koronnym : bo Jerzy Król Czeski , żył koło
r. 1470. Tarnowski umarł 1561. Ze też w Franeuzkiem Kró-
lestwie Sztei-nberkowie de Sehevc kwitn(/łi, dowodem jest na-
orobek w Lasku, który bratu swemu rodzonenui Sabina de
Scheye, Olbrycłita Łaskiego wojewody Sieradzkiego małżonka,
w r. 1611. wystawiła, z tyni napisem, f^iucentii de ScAeue,
Łascensis, Łoviciensis Praepositi Arcliidiuconi Gnesnensis^
mortales exuviae^ qui cum ex Gallus in liegnum Poloniae^
cum velusta Łaskorum affhiilate domicilium transtulissef^
alaue a saeculari , sacrae militiue animuni consecrasset,
plurimum onini vita , de Ecclesia Dei totoąue dero Regni^
non paucłs ad Sedem Apostolicam, cum laude expeditis le-
gat ionibus , meritus , anno 1611. aetat. 54. Łovicii morbo
extinctus ^ deposifue per II. Dnam Łuska de Scheve Pala-
tinam Siradiensem, sororem tllius charissimam. WPrusiecb
też dawniej przedtem : ])o w r. 1466. pierwszy zasiadał krze-
sło województwa Cbełmińskieg-o , Augustinus u Scheve , a to
w nagrodę zasług swolcb , że najwięeej pracował , do przyłą-
czenia Pruskiej prowincyi do Korony. Małg-orzata de Scłieye
była za AIexandreni Geschavyem.
W r. 1454. w hołdzie uczyuionym Kazimierzowi Jagiellończykowi
iuź pisał sip Augustyn de Schewe wojewoda Chełmiński. —
Cod. Dipl. Fol. IV. fol. 153. — Krasicki.
SCHILING
HERB.
Na krwawej tarczy cyrkuł srebrny, w któregfo środku g^a-
łązka lipowa o trzecb listkacb, z którycb dwa z boku, a ti-ze-
cie nad niemi we środku , w szystkie zielone , na belmie dwa
Schliclitiil^. 295
skrzydł.T orle roz('iQŁ;iiione do góry, na kazdeni z nicli takież
cyrkuły z listkami , jak i iia larczy: tak go opisuj;}, Paproć, o
herb. fol. 701. Okol. tom. 3. fol. 208. gdzie powiada, ze
Ma.\yinilian Cesarz Camili;} Sciiilliugów w r. 1507. przywile-
jem swoim danym w Konstaueyi , zdawua w Niemczech szla-
chetną, dla wielkich zasług, tym herbem ozdobił. Zygmunt
zaś I. Król Polski w r. 1543. indygenalu im w tem Królestwie
pozwolił. Jan Schyling w Samhieiiskiej prowincyi w Prusiecli
ziemianin, w r. 14(50. podpisał pokój Brzeski, n Łask. w Sta-
tut, fol. 150. Dechis de Sigism. I. teniporibus wspomina,
ze Fryderyk, Jan, Jodoeus i Mikołaj Schilingowie z Wyssen-
burga do Polski się przenieśli, gdzie według Paproć, kwilnęli
Mikołaj w r. 1509. Jan 1534. Erazm 1539. Justus 1540. Je-
rzy 1551. Jan Schiling J. U. D. Wrocławski S. Floryana
proboszcz , Wrocławski i Krakowski kanonik , Pleban Bo-
cheński, gdy się z Rzymskiej drogi do ojczyzny powraca , w
Karyntji umarł 1518. jego nagrobek na zamku Krakowskim,
brat jego Augustyn, oba z ojca Fryderyka, urodzeni , miał za
sobą Krupezankę, tej był syn Erazm, dziedzic na Koezano-
wie, ten zostawił syna Zygmunta, i córek sześć. Mikołaj Schi-
ling z Szpaczkowny spłodził Jana, kanonika Krakowskiego i
Wrocławskiego , zmarłego r. 1552. któremu Jędrzej Prze-
eławski , i Piotr Myszkowski , kanonicy Krakowscy, nagrobek
w katedrze Krakowskiej wystawili z tą pochwalą, f^iro pio.,
literata, et qui in rebus humanis traiKjuiltitatem antmt, sum-
mum bontim esse pulabat, ea de causa alienus ab omni ambi-
tione, ita semper vixłt, ut nemtni moles/us , omnibus grutus
ac juctindus esset. Erazm syn Krzysztofa dziedzica, na 3Iino-
dze, miał za sobą Ewę Chrząstowskę, sióstr jego pięć było.
Jeremiasz dziedzic na Ilendrykowie i W^ieprzu , córka jego
Elżbieta była za Maryanem Przyłęckim kasztelanem Oświęcim-
skim, żyła jeszcze 1046. pani pobożna, w Hendrykowie ko-
ściół wymurowała, i panny zakonne z Szląska do Polski skło-
nione, cały rok szczodrobliwie w dobrach swoich żywiła. Jan
pisarz skarbowy; którego syn z książęciem Koreckim mężnie
z Turkami i z Tatarami ścinając się, poległ; Jan w pieszem
wojsku Polskiem znacznej szarży , pod expedyeyą Moskiewską
za Króla Stefana, w okazyi zabity. Paproć, o herb. fol. 417.
Zuzanna córka Krzysztofa , najprzód żyła z Gerałtowskim , po-
lem z Adamem Jordanem.
S C H L I C II T I N C. HERB.
Jelenie rogi trzy, dwa z nich jeden podle drugiego, trzeci
zaś nad niemi, w polu czerwonem powinny być, w hełmie
294
SScliliclitin^T— Nchlieben.
SCHLICHTIAG
II K K Ii.
zaś trzy pióra strusie, tuk g;o opisuje Kojat. in MS. który po-
wiada, że ten herb do ksi(^'zt\va Zmudzkiego od jednego z
SchlichtMł^ów z Wielkiej - Polski przyniesiony. Jan Jerzy
Schłielitinji- z Bukowca, sędzia ziemski Wscliowski ; z woje-
wództwa Poznańskiego poseł na sejm 1633. zktjd zapisany na
trybunał skarbowy Radomski , Conatit. fol. 20. i znowu w r.
1635. Constit. fol. 17. w r. 1638. komissarz do granie od
Szl;iska,/o/. 2Ó. i 1645. do Królewca , /o/. 17. i 1653. de-
putat na trybunał skarbowy Lwowski, /b/. 2. podpisał także
konfederacyą generalną Warszawską, poseł na konwokacyą
1632. Wojciech u Bogusława Leszczyńskiego generała Wielko-
polskiego w wielkich respektach. Samuel rotmistrz królewski,
z sejmu 1683. komissarz do granic od Szląska. Const.fol. 12.
j\. miał dwie córki , z tych jedna poszła za Bukowieckiego,
druga Zuzanna za Kczewskiego , matka Samuela wojewody
3Ialborskiego. Jan Szymon wojski Inflantski w księzfwie Zmu-
dzkicm r. 1674. svn jego Stefan młodo umarł. Anna Elżbieta
z Bukowca Sehłichlizank.i , Jerzego Franciszka Gołcza mał-
żonka. Dwaj Schłichtyngowie mieli za sobą dwie siostry ro-
dzone 3Iorsztynowny Barbarę i Bogumile; , córki Gabryela,
trzeci lakze Gryzellę Morsztynownę, córkę Bogusława. Kazi-
mierz w Poznańskiem, Ale.\ander w Krakowskiem 1697. ^
Jonasz Schlictiting z Bukowca sławny Socyniaiiista, umarł w Ze-
lecho\vie 1. Listop. 1695. r. wieku 74. pisa! komentarze na Ewan-
gelię Ś. Jana, na listy do Rzymian, Hebrajczyków, Koryniyan,
w bibliotece Fratrum Polonorum pisma jego znajdują się. — Jo-
nae Schlichtingii a Bukowiec mertio disputata, luim ad Regrium
Dei possidoidum necesse sit in nullo peccato Erangeiicae doctri-
nae adrerso manere , Racoiiae , Ti/pis Pauli Sternacii 1635.
in %vo. — n/'asicki.
IS clili el) en . m Inflanciech. Jan Teodor grafa Schlie-
ben, czy jak drudzy piszą a Schluben , wojewoda Inflantski w
r. 1681. syn jego Wilhelm posłem był z Prus na sejm 1730.
Sclinieliiig— ISclioiiIiergr. 293
córka Joanna , Kazimierza Zawadzkiego kasztelana Clielniiń-
skiego , starosty Puckiego i Lipińskiego, małżonka.
scH3iELiivr. /a!Xi!!^iMMkŁmk herb
w polu blalem na ukos od prawego boku tarczy na dół
na lewy krata z balasam! pięciu prosłemi nie loezonenii czer-
wona, jaka więc na gankach bywa, na hełmie pól Panny, albo
po pas bez obudwu ręku, jakby po ramię obiedwie odcięte
miała, głowę jej binda związała, której końce daleko na bok
lewy tarczy wy ciągnione , takem go odrysowany ten herb wi-
dział między inszemi herbami Pruskiemi. Pieczętują się nim
Schmelingowie, z których 3Iclchior von Schmelling miał za
sobćj 3Iagdalenę Urtclłę , z tej syn Henryk pojął Dorotę von
Kresen, która mu urodziła syna Hartwika , w wojsku koron-
neni Zygmunta HI. Króla Polskiego majora, ten się złączy!
dożywotnie z Gertrudą Wittinghoffowną , z której córka Ger-
truda Golardowi Bystramowi zaślubiona, umarła 1649. Ję-
drzej Schmelling miał swoje rotę w wojsku Polskiem , co po-
znać z Konstytucyi 1631. /b/. 49. Henryk starosta Orleński
podpisał pacia conventa Władysława IV. Porząd. Elekc.
Władysław koniuszy koronny, starosta Orleński 1674. Const.
fol. 21. N. była za Felixem Pacem podkomorzym Litewskim.
Melchior w zakonie naszym , rządził prowincyą Litewską od
r. 1646. i na tym urzędzie umarł w Nieświeżu w r. 1648.
Sclioulierg herbu Leiv , według świadectwa Okol.
tom, %. fol. 103. takiz Lew we wszystkiem powinien hyc, ja-
kiegoś widział pod Schampach , tylko ze w przednich hipach
nie różą, ale miecz dobyty i zaniesiony, nad głowę swoje trzy-
ma. Petra sancta cap. 53. inaczej Schonbergów w Misnji
herb opisuje, to jest, ze powinien hyc Lew ale bez korony na
głowie, nie w lewą tarczy, ale w prawą całym sobą obrócony,
w pół od głowy cisawy, w pół od ogona zielony, na złotej tar-
296 Schoiilierg:.
czy. Dom ten po Europie dziełami swemi wsławiony, a naj-
przód Mikołaj Schonberg- syn Teodoryka, w Misnji urodzi-
wszy si(* , świ<;tą do Rzymu pcregrynacyą odprawiwszy wstą-
pił do domu powracając do Flurencyi, kc^^dy iiabit Ś. Dominika
na siebie przyjął w r. 1497. gdzie wkrótce tak wysoką umie-
jętnością zajaśniał, ze go Juliusz Ii. i Leo X. Papiezowie,
wielce sobie poważali, pokazał dowcipu swego i nauki dowo-
dy , gdy róznemi pisnuimi błędy Lutrowe , dopiero wszczyna-
jące się łamał , j)okazał , gdy zakonu swego prokuratoryą ge-
neralną sprawował, gdy nuucyusza papiezkiego urząd, juz w
Hiszpanji juz w Węgrzech, na ten czas arcybiskup Kapuański
piastował, gdy Franciszka Króla Francuzkiego z Cesarzem po-
godził, czeni nieporównaną sobie u wszystklcli stanów ludzi i
miłośd i estymacyą zjednał, tak dalece, ze po Klemensa Pa-
pieża ba i Adryana śmierci, lubo jeszcze nie })ył kardynałem,
na stolicę go papiezką tłumem promowowano, Paweł trzeci za-
sługi jego w kościele Bożym, zważywszy, między purpuratów
go Rzymskich policzył pod tytułem S. Syxta ; na tej godności,
nic nie ubliżając z powinności zakonnej, stał się drugim, wi-
dowiskiem cnót nie poślednich ; wyzuł się z śmiertelności w r.
1535. Spondan. in Annal. Pancinius ^ Purpura doda. Cu-
reus fol. 237. i 238. ale go szczypie heretyk. Przedtem zaś
kwitnął Piotr Schomberg' kardynał, umarł r. 1464. Purpura
docta. Teodoryk Schomberg rajtaryi Niemieckiej , w wojsku
Henryka IV. Króla Francuzkiego, mężny wódz i dzielny, w
r. 1590. poległ w poti'zebie pod Juryakiem. Busl. hist. Franc.
lib. 22. Kasper Nantolji hrabia, rodem Sas, ale do Francyi
affcktem przylgnął, i dla Henryka Walezyusza Króla Francu-
zkiego, ludzi do boju w Niemczech zbierał. Spondan. 1589.
num. 12. Tenże w r. 1593. z katollckiemi deputatami trakto-
wał, aby za Króla przyjęli Henryka Nawarra , a gdy widział
ze do tej korony nie mógł przyjść inaczej, tyłko zęby był przy-
jął wprzód wiarę katolicką , on mu do tego najpierwszym był
powodem. Spondan. num. 12. Henryk Schomberg Francuzki
marszałek, albo hetman, 1627. Anglików z w>spy Raca na-
zwanej i od oblężenia zamku Martyniańskiego z klęską w nich
odpędził, czego mu przez list swój winszował Urban YHI. Pa-
pież. Spond. num. 5. Książęcia Aureliańskiego Królowi bratu
rebellizująeego poraził 1632. Spondan. mim. 7. umarł na apo-
plexyą w tymże roku. Clurer fol. 790. Hallring Schomberg
Ocitaniue Praefectus Leueatę od Hiszpanów oblężoną, nie-
tylko że od gwałtownego szturmu i impressyi oswobodził, ale
też Hiszpanów znaczną klęską złamał, obóz im, działa i wielką
zdobycz odjął, za co go Król Ludwik marszałkiem Francuzkim
kreował 1637. Spondan. num. 2. Katalonią spustoszył 1639.
Schonbergr. 297
wspomina '^o Cluver jeszcze w r. lGi)0 /ol. 879. W Polszczę
naszej, ile docliodzę, pierwszy si«; z tego domu gnieździe po-
czjjł Teolll Seliomberg, któremu i biegłość w cudzoziemskich
językach, i poler w rycerskim kunszcie, do tego pomogły, ze
mu generalstwo artyleryi koronnej powierzono : pod Smoleń-
skiem podziemne miny on zasadzał, na prędsze lego miasta do
Zygmunta III. Króla nakłonienie. Pod Cecora mężnie i nie
raz natarczywe Tatai-skie liufce odganiał. Pod Chocimem wal
na wysokiej górze ufortyfikowawszy, wielij Turkom, gęsto
ztamt;}d dajjjc ognia, był lalalnym. Ptasec. fol. 347. Bel-
luardę j)od Kamieńcem Podolskim wystawił. W roku potem
1638. w legacyi do Perskiego Króla od Władysława IV. wy-
słany , szczęśliwie dotarł przymierza między Persyą i Króle-
stwem Polskiem , aby zjcduoczonemi siłami \\'raz Turecką po-
teneyą obarczyć. Ztamtijd powracając , gdy do Astraclianu
przybliża, ze z jego łudzi ktoś gwałtowniej wyciągającemu cło
od nicli Astrachańczykowi oparł się, w zwadzie, ile ze z nich
żaden języka tamtej krainy nie umiał , na obronę albo na uko-
łysanie grubego narodu: bo konwój Perski dla obstalowania
gospody w pobliźszem miasteczku odłączył się był od nieb, i z
życia i ze wszystkich apparencyi , także donatyw Króla Per-
skiego, Schombcrg, i jego drogi towarzysze wyzuci. Pinseclii
C/irun, fol. 502. Potoc. Ceittur. f. 93. kędy tez o tym domu
napisał , Schonbergia domus in Republica iiosirn merifis cu-
mulatior (junin annis. Zostawił dwóch synów, 3Iichała (ja go
czytam rotmistrzem j)ancerncj cliorągwi w kompucie wojska
1658.) ten gdy zblizka fossy Kijowskie objeżdża, pojmany i do
Ulciuchy większej w głąl) 3Ioskwy zaprowadzony, długą nie-
wolą jedyną nadzieją salwowania się z niej ucieczką cieszył,
jakoż i uszedł, atoli dogoniony, gdy się mężnie Moskwie broni,
raczej sobie śmierć chwalebną obierając, niżeli pęta Moskiew-
skie, od wielu jeden zamordowany, przecież nie bez klęski w
nieprzyjacielu poległ. Potne. fol. 95. i Jacka kasztelana Ka-
mienieckiego, całe prawie życie swoje Marsowi poświęcił , w
Szwedzkich, Tatarskich, 3Ioskiewskich, Kozackich, Siedmio-
grodzkich e.\pedycyach , życie swoje za całość ojczyzny na
hazard puszczając ; jakoż i rany z nich liczne wynosił i łyka Ta-
tarskie cierpiał, przecież w nim nie ostygła chęć nigdy do boju,
którą w nim uważając najwyżsi wojsk Polskich Moderaloro-
wie, komendy mu częstokroć nad całem wojskiem powierzali,
którą nietylko czułością pilną , ale i biegłością nabytą wielu
lat godnie piastował, tak zaprawiwszy się, przyszło do tego,
że nie na łóżku , ale na koniu śmier«5 go zastała , a co bolało
wszystkich , że sukcessora żadnego chwały swojej rycerskiej
nie zostawiwszy, ostatni z tego domu w Polszczę wszedł do
298
Scliiveryii.
o^robu. Putoc. Cenlur, fol. 93. Kochów, clim. I. /ib. 1.
Pastor. Okol. Rnss. Flor. fol. 114. 3Iiał zaś za sobą Kata-
rzyna Htiinicokjj , córkę kasztelanlca Kamienieckiego , która
j)o jfgo zejściu poszła za Łuzecklego.
SCHWERYN
HERB.
Szyba albo okno do miner , kwadratowe , przecież trochę
spiczaste , białe , w ])olu czerwonem byc powinno , na liełmie
pice piór strusich, z jednego boku jedna szyba, z drugiego
boku druga, takiinzc kształtem jako i na tarczy, tak go opi-
sują, Okol. tom. 2. fol. 343. J/^". o Fumil. Pruskich, MS.
Ks. Kojał. Hurtman. in Hepub. Pomer. powiada, ze Schwe-
rynów familia, która się tym lierhem szczyci, jest najdawniej-
sza w Pomeranji, co i z tego poznać, ze Mikołaja Schweryna
córka Elżbieta, była za Ottonem I. ksiązęciem Szczecińskim
koło roku 1345. zkąd się znać niektórzy do Inilant przenieśli,
gdzie Jan Schweryn był arcybiskupem Rygskim , o którym
Długosz pisze pod rokiem 1299. ze gdy długą oppressyą, i
cięzkiem panowaniem krzyżacy Inflantczykom naprzykrzali się,
mężnie się Im jak był powinien oparł, atoli od nich pojmany,
tak źle był od nichze traktowany, ze w r. 1300. I z życia go
wjzuli. 3IS. Cracoi'. de Livonia. Facies Her. Sarmat, przy-
daje , ze w Rzymie u Papieża szukał folgi od Krzyżackiej nie-
lltości, ale mało co zyskał. Krzysztof Schweryn generalissimus
nad jazdą Cesarską, syn jego Jakób najwyższy « ódz wojsk Ce-
sarskich podkomorzy Pomorski, Jan Felix, syn Jakóba, guber-
nator Pomorski, którego syn Liryk pułkownikiem był w wojsku
Cesarsklem , spłodził syna Jana konsyllarza Cesarskiego, ten
zaś Jakóba , administratora Kurlandyl , od którego syn Jan
Ulryk, dziedzic na Alszwangu, ten młodsze lata w 3Iarso\ł-Ącb
dziełach polerował pod Janem Karolem Chodkiewiczem, wy-
stawiwszy swoim kosztem znaczny komput ludzi \yojennych,
IScibor-ISoipion. 290
z którym w różnych okazvach, osobliwie jeiliiak j)rzcci\vko Szwe-
dom w Inllanciech, lieroicznie sta« al. Piei'\vszv z domu swego,
herezyi sił^' wyrzekłszy, kościół w ojczyźnie swojej Alszwang^u
katołickim kajitanom przywrócił, ozdojjil i uposażył, umarł
1637. z Barłjarv z Konarzyna Konarskiej iuibu Koło, trzech
zrodził synów , Jana , Jerzeg^o , dworzanina królewskiego , któ-
rego zona Eufrozvna księżniczka na Kowlu Sanguszkowna 1644.
i Samuela proboszcza katedralnego Zmudzkleg-o , który część
swoje ojczYstij obrócił na fundacyą tej prelatury. Herby ojca
icli Jana Llrvka, widziałem cztery, pierwszy Szvba albo Okno,
drugi Trydent, trzeci Wręby, czwarty Wieniec, z gałązki dę-
bowej zielonej , skręcony- Zofia Sabiua Schwerynowna , była
za Janem Zawadzkim wojewodi} Parnawskim 1614. Otto Scliwe-
ryn Minister .lulae Brandeburgicae 1655. Piifendorf ł. 2.
§. 56. Baro a Sweryn Excuhiaruin Generalis Praefecfus
1660. Dameler. in Lutcran. Revoc(i(. ') Podobny do tego
heib kładzie Petrasaitcta cap. 26. Szwerynowie dwa zaniki
wystawili, jeden Landskron, drugi Schweryn. Krzysztof Schwe-
ryn, chorąży Parna\\ski, Jerzy, Jan Alexander dworzanin kró-
lewski, w księztwie Zniudzkiem 1674. N. była za Hieronimem
AVazyiiskini , starostą Wiekszniańskim. Ostatni z tego domu
w Polszczę (bo indziej jeszcze i podziśdzień kwitną w znacznych
honoracłi) dwaj Iti-acia rodzeni bezzcnni pomai'li. Katarzyna
Schwerynowa była za Stenbockini grafem Erykiem koło r. 1650.
ScibOP herbu Ostoja., patrz Ostoja*
licierski herbu Leliwa. "JL tych był Jan Ścierski pro-
boszcz Ołomuuiecki.
SCIPION HERB.
Cztery laski błękitne, w czerwonem polu, na krzyż na
ukos złożone , z którycłi dw ie na jedne stronę idą , dwie na
drugą, \\ chełmie zaś pelikan, krwią z rozdartych piersi, dzieci
troje ożywiający. Takeni go widział na domowej pieczęci: ba
i Hs. Iiojnłouicz- in MS. tak go opisuje. Początku tego herbu
>\iedziec nie można, domyślają się tylko niektórzy, że te cztery
laski ułożone są, na pamiątkę czterech niegdy wsławionych tak
wielu tryumfami Scipionów, którzy od zawojowanych Rzymo-
wi prowincyi no«ych imion ntdjyli, to jest, Scipio Africunus
major, Scipio Asialicus, Scipio Nusica^ Scipio JStimanti-
nus albo Africanus Minor, co to za wojownicy byli, jak
■) Temu Ottonowi baronowi de Schwenn podkomorzemu Elektora
BramJeburjjskiegn , i jeco potomkom , nadanv został indygenat na
sejmie r. 1658. — lot. If^. fot. 565. — Krasic/>i.
300
IScipio.
S C I P I o
HERB.
szczęśliwa woliiośe Rzymska l)vła pod ich opiek.-}, jak świat
drżał j)od ich orężem, czytać histor>kuw Rzymskich. To tylko
pisze Jis. Kojałowicz in MS. że z Włoch do Polski wnie-
siony, w ten czas, kiedy i Knilowa Bona Zyjrmunta I. Króla
Polskiego małżonka , z ksicztwa Barskiego do Polski zawitała,
wniesiony zaś od Piotra Scipiona dc Campo, w r. 1518. mar-
szałka dworu tejże Królowy, i guhernatora ksicztwa Barskiego,
żona jego hyła Liyla de Leonardis , zacnego domu w Króle-
stwie Ncapolilańskicm, herbu, który się po Włosku Sbarra zo-
wie, to jest krokiew srebrna w czerwonem polu, z któreg^o
małżeństwa syn Fabryey , został się we \N'łoszech , drugi w
księztwie Litcwskicni gnieździe się począł; dziedzic na Ku-
drawcc, miał za sob.-j Annę Dusiackę Rudominownę, z tej były
córki jego dwie, Regina zaślubiona JakóboM i 3Iicucie chor;jży-
cowi Litewskiemu, i Anna Józefowi Pohibińskiemu , podsędko-
\yi Słonimskiemu, synowie zaś, Jeremiasz, Jerzy, Jan, Alc-
.\ander. Piotr, Krzysztof i Stanisław. Ojciec ich w krwawych
zasługacłi swoich podWielkiemi Łukami, wziął był dobra kró-
lewskie Harasimowicze , Steckie Sioło, Horodiszcze, Rienie-
wicze , Stoczne, i w księztwie Zmudzkiem dobra Pozuszwy ; o
czem jest przywilej Króla Stefana, w r. 1582. Ruskim języ-
kiem pisany. Z tych synów jego , których dział fortuny opo-
wiada, siib acta w ff^ilnie 1591. 18. Jinn'/\ Jeremiasz i Piotr,
jeżeli jakich mieli sukcessorów, nie wiedzieć. Stanisław mię-
dzy bracią najmłodszy, \vojskim był Grodzieńskim , umarł bez-
potomny, co się pokazuje : Prolestaoji w Grodzie Grodzień-
skim 1642. i z przywileju Kancellaryi mniejszej Litewskiej.
Czwarty Ale.\ander, który osobą swoją, i liczncmi pocztami,
na wojnie Inflantskiej , Rzeczypospolitej służył, osobliwie pod
Kircholmem , dał wielkie dowody odwagi swojej , za co mu
Król Zygmunt III. w tychże Intlancicch dał dobra lenne Uszl,
Scipio. 501
Pappcn, Nadom, 3IujtPii i inne, na co jest przywilej królewski
1605.^27. Paźdz. w Metryce Iior-onnej. Piijty Krzysztof za-
konu S. Franciszka Ordin. Minor, byt pro«'ineyaleni Bcrnar-
dyńskinii, w r. 1C12. jeździł do Ilzvmu, był koniissarzeni Sedis
slpostolicae na Jasną Górc," Cz^-stochowską. Szósty Jerzy, |)od-
komorzy Grodzieński , dziedzic na Repli , z lyni tytułem posło-
wał na sejm 1623. zkijd komissarzem zapisany do g^ranic mii;-
dzy województwy Podlaskiem i Brześciańskiem, Conslił. J'. 11.
wziijł zaś ten honor po Eustaebim Kurczu w r. 1619. co się
pokazuje z listu Zygmunta III. w Metryce huncellaryi ff^iel-
kiej Litewskicj\ approbujące<;o t«; jego elckey<|, w którym mię-
dzy inszeml tak mówi. Consideruntes nos egregin et prae-
clara gestu et merita G. Georgii Scipionis Campo , ejusque
antiguae fainiliae; tam pote ^/vi et Parentis sui, qni Jldem
et integritatem suam Seren. o/im Bonae Reginae Aviae iio-
strae desideratissimae , sntis ahunde simt testati, rei ma-
aime is idem Purens ipsius^ Serenis. o/im Antecessoribus
nostris , Regiius Połoninę, Sigismundo Augusto Avunculo
l\'ostro, et Stephuno, toto ipsorum Jelicis gubernalionis tem-
pore, in oppugnatione castr i ad ff'iefkiełuAu\ necnon et a/iis
expeditionibus bel/icis , non sine insigni militum manu ^ ac
sumptu, strenue ac de.rtre militlae nomen dcdit suague ope-
ram et inuictum animi robur , luculenter declararit. Cujus
vestigiis praenominatus etc. Oźcnil się ten Jerzy z ZoHą z
Lewiczyna Lewick.-j , ehoni/.ank.-j Podlaską, urodzoną z >Voło-
wiezowny, siostry Hieronima ^Vołowicza starosty Zmudzkieg-o.
Fundował i nadał kościół w Repli, w dobrach swoich dziedzi-
cznych, w powiecie AVołkowiskim. Potomstwo jego, córka
Anna wydana za Krzysztofti Kopcia, synowie zaś, Gabryel bez-
potomny, podpisał elekcyą Władysława IV. z ziemi Wyszo-
grodzkiej , i Matyasz dziedzic na Repli i Olekszycach, którego
córka dziedziczka jedynaczka, poszła za Wołowicza, i wniosła
w ten dom pomienione dobra , ale się •znowu po ^Yolowiczo-
wnie dostały w dom Massalskicli. Trzeci syn tegoż Jerzego pod-
komorzego, 3Iikołaj dziedzic, na Puszkarowczyźnie , ten pojął
Halszkę ^Yybranowską, z której był syn Jerzy, temu Jadwiga
Byszlajowna powiła tych synów: Józefa, 3Iarcina , Włady-
sława , 3Iikołaja , i Kazimierza. Z tych Kazimierz dziedzic na
Jlutkacli, z Katarzyną Olędzką spłodził córkę Teresę, synów,
Jędrzeja, Jana i Józefa, bezpotomnych, i Krzysztofa nieda-
wno zmarłego , którego z Anny Ordyńcowny synowie , Józef,
Adam i Jan.
Siódmy Jan wojski Grodzieński, (Kojał. in MS. i Jerzego
i Jana podkomorzymi Grodzieńskiemi pisze,) dziedzic na Ku-
drawce, deputat na trybunał Litewski 1603. z powiatu Gro-
302 Scipio.
dzieńskicg-o, konfundator i z bratem swoim 00. Bernardynów
I Panien Bernardynek w Grodnie , gdzie tez i grób jest te'>o
domu, kędy pierwszy z Seipionów ten Jan pugrzebiony koto
r. 1620. na ktiirego pogrzeltle miał mowę Piotr Wiesiołowski,
na ten czas podskarbi nadworny Litewski, złączył się był z
Anną Brześeiańską z ziemi Przemysłkiej, z której synowie dwaj,
jeden z nieb Mikołaj Euslaclii starosta Merecki, na dwórWła-
dysłavya Królewicza na ten czas Połskiego oddany, z nimze
cudze kraje zwiedził, kędy i wierną usługą i [)rzymi(ilanil swe-
mi , tyle sobie uskarbił laski jego , ze g'o najprzód j)odkomo-
rzym swoim , a wstąpiwszy na tron Połski , starostą 3Iereckim
uczynił, i pewnieby posunął go respekt królewski wylej, gdyby
była śmierć wkrótce nie zaszła 1637. in coe/iba(u żyjącego;
jest jegfo pamiątka u 3Iatki Boskiej w Sierpcu, tablica wielka
srebrna 1035. Łuc. Papr. Łaski fol. 60. i przywilej Włady-
sława IV. Króla w kancellaryi wielkiej Litewskiej, dany 1633.
Drut"! Krzysztof dworzanin i sekretarz królewski , dziedzic na
Szczucinie małym , albo Szczuczyńku , w powiecie Lidzkim,
zona jego Symłoroza Syrucianka, z tej córka poszła za Adama
Baranowicza dziedzica na Oleszewicach , od której zmarłej
1673. zostało potomstwo, synowie zaś jeg-o Jan, Olbrycbt,
Alexander i Stanisław, żyli steriles ; Jędrzej tylko syn tegoż
Krzysztofa , dziedzic na Szczuczyńku i Sukkurczacłi , wprzód
podczaszy Grodzieński, potem cliorązy W'endeński , z którym
tytułem podpisał elekcyą Jana IIL z powiatu Grodzienskieg-o,
i 3Jicbała Króla z powiatu Lidzkieg'© z tymże tytułem komis-
sarzem był do ekononiji Grodzieńskiej z sejmu 1678. Constit.
fol. 22. wziąwszy w nadgrodę dóbr swoich zawojowanych, do-
bra Bebrowice w powiecie 3Iozyrskim, a pojąwszy w małżeńską
ligę Eleonorę Suchodolską, z Zofji Jundziłowny, urodzoną
pisarzownę ziemską ^Vołkowiską, \mo i<o(o (bo 2do voto miał
za sobą Annę Podehocimską, z której był syn Józef, a w za-
konie S. Franciszka Ordin. Min. Observ. Fortunat, i córka
Joanna, Jana Korkueia pisarza g-rodzkiego Lidzklego małżonka,
z którym zostawiła potomstwo) spłodził dwie córki , Katarzynę
Jerzego Hlebickieg-o Józefowicza podstoleg'o Witebskiego, Kon-
stancyą Alexandra Kasperowicza ^Ylnczy, strażnika i sędzieg^o
Lidzklego, małżonki, i synów dwóch, Jana i Kazimierza. Z
tych Kazimierz , podstoli , podkomorzy a na koniec marszałek
Lidzki, trzy razy deputat na trybunał Litewski z tegoż powiatu,
dwa razy marszałek w nim, raz /b;v' composili, drugi raz koła
wielkiego , komissarz na komissyą Brześciańską , i przez hon-
stytucyą 1726. do renowacyi traktatów z Moskwą. Poseł na
sejm 1724. i 1726. marszałek kapturu Lidzkiego pod interre-
gnum 1733. w którjm z światem się rozstał. Dwa razy pona-
Scipio. 305
wiat śluby małżeńskie, pierwszy raz z Anną Gutowski}, drugi
raz z Zofiij Ju(Jvcką, marszałków ną Rzeczycką , z obiema po-
tomstwa nie było.
Jan , kasztelan Smoleński , starosta Lidzki , Boreiański,
syn starszy Jędrzeja chorążego Wendeńskicgo, w r. 1699. de-
putatem zasiadał na trybunale Litewskim, w r. 1702. rotmis-
trzem obrany chorąg^wi powiatu Lidzkiego : którą \łTprawił
tenże powiat na wojnę Szwedzką w r. 1703. na ten czas pisarz
grodzki Lidzki, marszałkowa} w trybunale Litewskim, i znowu
1709. posłował do Króla Szwedzkiego od prowineyi Litewskiej,
na rózue sejmy i walne rady siedm razy. Komissarz i plenipo-
tencyarz do traktatu zaczętego w Lublinie , a skończonego w
Warszawie, między Królem Augustem IL i skonfederowaną
Rzecząpospolitą, kędy przez dziewice miesięcy na tej usłudze
pracując, szczęśliwie go zakończywszy, podpisał 1717. wkrześle
kasztelanji Smoleńskiej zasiadlszy 1720. z sejmu 1726. komis-
sarzem naznaczony do traktatu z elektorem Brandeburgskim,
na komissyą zaś skarbową tak z rycerskiego stanu, jako i z se-
natu ustawiczny prawie komissarz. Pod interregnum na elekcyą
prowadził województwo Smoleńskie, umarł 1738. fundował
kollegiura i szkoły 00. Piarum Schołurum w dziedzicznych
dobracb swoich ^Yerenowie w powiecie Lidzkim , 00. Domi-
nikanów w Koniuchach także w dziedzictwie swojem, w powie-
cie Wołkowiskim : małżonka zaś jego siostry miłosierne w Sztu-
czynie w j)owiecie Lidzkim, była la Teresa Illebicka Józefowi-
czowna, podstolanka Witebska, herbu Leliwa, która mu krom
córki Anny, i synów Franciszka , Józefa, Antoniego, Domi-
nika, Jędrzeja, młodo zmarłych, powiła syna Józefa Lidzkiego,
i 3Iukarowskiego starostę, ten z szkół wyszedłszy, deputatem
obi-any na trybunał Litewski 1717. posłem z. Smoleńskiego i
deputatem do Konstytucyi 1724. i 1726. z którego drugiego,
komissarzem zapisany do renowacyi antiquorum foedenim z
Cesarzem Rzymskim, i do inkorporacyi Kurlandyi , na której
funkcyi pięć miesięcy pracował; w r. 1728. 1729.-1730. 1732.
1733. poseł, a na dwóch sejmach Grodzieńskich, i na konwo-
kacyi Warszawskiej , kandydat do laski sejmowej , ale te dwa
sejmy Grodzieńskie, przed elekcyą marszałka zerwane, na kon-
wokacyi zaś dobrowolnie swej konkurrencyi ustąpił in perso-
nam tertii, niechcąc dac z siebie okazyi, do jakichkolwiek dys-
sensyi w tej osierocialej na ten czas ojczyźnie. Pojął w mał-
żeństwo Werenę z Dąbrowicy Firlejownę kasztelankę Kamień-
ską, z Anny Lanckorońskiej kasztelanki Radomskiej urodzoną,
po zeszłym bracie swoim w r. 1730. Jakóbie Firleju staroście
Mukarowskim, ostatnią fortun i domu jedynaczkę i dziedziczkę,
z którą potomstwo, córki, Anna, Magdalena, i Teresa, i syn
504 ISczaiiieeki.
Ignacy de Campo Scipion, starosta Borciański : 2Jo luilo y(iji\\
ksi<;/.inczk^" Rad/iwiłowuc wojewodzankę Nowogrodzki}.
W knik'u wymieniony Józef Scypion starosta Borciańsiii , pnźiii<*j
podstoli Litewski z H^odzickioj kasztelanki iS;ideckiej zostawił po-
tomstwo. Siostry jego Anna za Szaniawskim starost;} INlalogoskim,
• — N. za Jabłonowskim kasztelanem Wiślickim, zmarła inlotlo i
bezpotomnie. — Krasicki.
liczauiecki herbu Osoria, w Wielkiej-Polszcze. N.
Sczaniecki , miał za sob.-j, Cielecka, drugi Zofi,-} Koczorowską,
trzeci Szoldrską, ta mu spłodziła prócz córek, synów eztereoli :
z tycli pierwszy Ale.\andcr, od tego zostali syno\łie, (jal)ryel,
Alexy, i Józef, i córka Magdalena Taczanowska. Drugi Stefan
w zakonie naszym, rządził Kaliskie, Poznańskie, Lul)elskie,
Lwowskie kollegia , Domum Professam w Krakowie , i pro-
wineyą Polską, do Rzymu od prowincyi swojej jeździł dwa
razy, ośmdziesiąty rok życia swego zacząwszy , umarł w Po-
znaniu 1737. są w druku niektóre jego pisma. Imo. Frngiuenta
Philosophiae universae, 1694. in Svo Calissii. 2do. Pro-
J'essio circa ptteroritm in rirtute, sapientia et politia insfitu-
tionem , Caliss. 1715. in 12. 3tio. JStida f^eritas, de terra
puri J^erhi Dei pridem exorta^ contra palliatam falsitatem^
Posnan. 1727. in kto. 4to. Toi sumo po Polsku pod tytu-
łem, Sczera prawda przeciw obłudnemu fałszowi, iv Pozna-
niu 1719. in kto. 5lo. Protrepticon ad Mugistros. 6to. Re-
monstratio contra cujusdatn Luterani meUite maledicam de
Benedicto XIII. Pontifice demonstrationem. Posnan. 1727.
in kto . 7mo . Trój kapitolium albo kazanie na pogrzebie Zojji
z Łubieńskich 3Iqczyńskiej' Starościny Klonowskiej , 1692.
Caliss. infol. 8vo. Godziemba, kazań, na pogrzeb. Teresy
z Dąbskich Łąckiej Kaszłelanicoivej Kaliskiej , w Poznań.
1700. in fol. 9no. Kazanie na S. Tomasza z Aąuinu 1699.
Posnan. in fol. lOmo. Pierwsza zapowiedź kazanie na B.
Jana Franciszka liegis, 1716. infol. Cracov. Wmo. Księga
Żywota, kazanie na Niepokalane Poczęcie Matki Boskiej',
1716, infol. Crucov. 12mo. Kazanie na prymicyach Józefa
Gutkowskiego Opota Przemęckiego 1662. Posnan. in fol.
i3tio. Serce Sercu oddane kazań, na pogrz. infol. Leopol.
1730. Trzeci Franciszek, dziedzic na Oporowie, ten z Wil-
czyńskiej zostawił córki , Franciszkę Skorzewskę , Katarzynę
Morawskę , i Wiktoryc. Synów zaś dwócli, Pawła towarzysza
usarskiego , złączył się dożywotnie z Taczanowska. Hermene-
gilda, ten źył najpizód z Teresą Twardowską, z której spłodził
tylko córkę jedne, a gdy mu ta zona umarła, stan sobie du-
cłiowny obrał. Czwarty Mikołaj, dziedzic na Nojowie, ten
tylko zostawił jednego syna Franciszka towarzysza pod usarską
cborągwią, i córkę Annę Świaarskę. NIewiem, czy nie odje-
Sczawiiiski. 30o
dnego z tych braci, idzie Józef, temi czasy w zakonie naszym,
i N. Sczaniecki starosta Gnieźnieński, cześnik Wschowski. N.
Sczaniecki podczaszy Dobrzyński, z Woźnickiej zostawił córkę
zda mi się Zofią.
W roku 1778. Prokop Sczaniecki kasztelan Kamiński — Józef
podkomorzy koronny. — Franciszek podczaszy Poznański. —
Przypisy Krasickiego.
fScza^riuski herhu Prawdzie ^ w Mazowszu i w Łę-
czyckiem województwie. Dom starożytny, z których jedni pi-
sali się z starego Sczawina, drudzy z wielkiego, inni z Scza-
wina nowego, który, za czasów Okolskiego Borowa zwano.
Jan z starego Sczawina, któremu Bolesław książę Mazowie-
cki, w r. 1299. w zasługach puścił wiecznem prawem Scza-
win wielki i Włosczanów; kładzie Okolski VoT^ii\ tej donacyi,
której data w Trojczynie w dzień Ś. ff^atwzeńca. Dadzibog
Sczawiński dzielny kawaler, któremu Władysław książę Łę-
czycki i Dobrzyński ile sobie w ielcc zasłużonemu , nadał
zamek Ozorków, z młynem i z innemi przyległościami , czego
dowodem w tym domu jest przywilej tegoż książęcia, dany iv
r. 1344. w dzień S. Katarzyny. Dadziboga potem marszałka
u książęcia Mazowieckiego , i Dobiesława wojewodę Rawskie-
go, wspomina dział fortuny ojczystej między niemi, który czynił
Ziemowit książę Mazowiecki w r. 1355. data in Gostyń w
fVigilią ŚŚ. Apostołów Piotra i Pawła ^ Dobiesławowi do-
stał się Sczawin wielki , Dadzibogowi stary. Jan wnuk Dobie-
sława, O kolski go Pincerna Lanciciensis napisał, ale MS.
z którego sobie przysłanego on też familią wypisał , zow ie go
wojewodą Łęczyckim, i Acta jakieś na to przywodzą iv roku
1468. tego z Grodzianowskiej było córek pięć: Zofia, Bielaw-
skiego herbu Zaręba: Anna, Chotowskiego: j\. Wierzbowskie-
go : N. Ryboskiego , małżonki, piąta zakonnica w Płockim
klasztorze, i syn Piotr, i tego tenże MS. wojewodą Łęczyckim
pisze, ale roku, którego na tem krześle siedział, nie wyraził,
mąż wytwornego rozsądku i powagi u w szystkich , ten z A
Wolskiej Duninowny, Pawła kanclerza koronnego córk
syna Jana kasztelana Socliaczewskicgo , który spłodził
córki, Jadwigę Bartłomiejowi Szamowskiemu , Annę Star
wowi Uchańskiemu kasztelanowi Rawskiemu , Zofią najpr^
SJerpskiemu Jędrzejowi, kasztelanowi Ripicńskiemu , 2do An
zelmowi Gostomskiemu 1573. wojewodzie Rawskiemu (kaplicę
w Płocku przy 00. Dominikanach wymurowała, w której po
śmierci złożona , pani pobożna , i wielkiego rozsądku , zkąd ją
pasierbowie jej chocci dyssydenci wielce sobie szacowali) za-
ślubione: to Okolski, ale Ks. Sitśllga w życiu Elibietij zGn-
stomskich Sieniawskiej córki tej Z,ofji ^ powiada , że Piotr
Tom viii. 20
306 ISczai¥iiiski.
kasztelan Sochaczewski , miał za sobą Annę Wolską kancle-
rzankę, i z niej były te dzieci spłodzone, co miarkując czas,
kiedy zyl kanclerz Wolski, jest pewniejsza: nawet sam się tu
z sobą Oko /sk i nic zgadza, bo jednegoż juz Janem, juz Pio-
trem zowie, dla lego lepiej Pajtrocki mówi, ze Piotr cześnik
Łęczycki z Grodzanowskiej spłodził te córki wzwyż wspo-
iiinione, i syna Piotra kasztelana Sochaczowskieg-o , którego z
Wolskiej kanclcrzanki były te trzy córki, i syn Paweł, najprzód
kasztelan Sochaczowski 15G5. Jakom go czytał na liście Au-
gusta I, danym Miastu Lwowskiemu, potem kasztelan Brze-
ziński, starosta Socbaczowski 1576. Conslit. Jol. 271. dalej
kasztelan Łęczycki , Bełzki , Warecki starosta 1587. Conslit.
fol. 454. ocbmistrz dworu Królowy Anny, zony Stcfima Króla,
ten wszedł w kontrakty matźeiiskie z Anną Duninowną stolni-
kowną Łęczycką jedynaczką, która z sobą w dom Sczawińskicb
wniosła dobra Ujazd, która mu powiła córki, Katarzynę z Kra-
sińskim podkomorzym Ciechanowskim Genealogia KrasińskicA
Petronellą ją zowie, i |)owiada, że była za 3Iikołajeni podko-
morzym Różańskim : Annę z Herburtem Janem z Bruchnala,
Zofię z Grabskim starostą Kruświckim, Barbarę z Michałem
Sokołowskim kasztelanem Gostyńskim, starostą Brzeskim i Ro-
gozińskim, zmówione, i synów czterech, Samuela, Jędrzeja,
Pawła i Jana, o pierwszych dwóch nie mogłem się nigdzie nic
doczytać. Paweł był wprzód kasztelanem Brzezińskim, potem
wojewodą Podlaskim 1032. zona jego Anna Gostomska kaszte-
lanka Rawska, z której trzech synów było , Jan kanonik Po-
znański , Franciszek sterilis i Tomasz, który się ożenił z Spin-
kowną, z niej miał tylko córkę Maryanuę Imo voto Kalinkie-
wiczową, 2do Rokitnicką i to sterilem. Córki zaś tego Pawła
były te: Ewa Zofia Szydłowska, Dorota Jakóbowa Łeśniow-
ska, Barbara Wojciechowa Kurzenicka, ale bezpotomne, Anna
zakonnica, i Maryanna Marcina Chrząszcza małżonka, z którym
miała to potomstwo: \mo Zygmunta Łukasza Chrząszcza, któ-
rego z Jadwigi Wróblewskiej, syn Fiaziniierz podczaszy Staro-
wski, '2do Władysława Chrząscza,s/e/'i7eA«, ^tio Katarzynę
Cłuiaszcm Rosochackim sterilem., kto Helenę Krzysztofa Te-
iskiego małżonkę. Jan Sczawiński, czwarty syn Pawła ka-
szt^ana Łęczyckiego , któremu się działem dostał Ujazd , i w
Podlaszu miasteczko Waniewo, ten najprzód żył z Wilkanow-
ską, po niej z Urowiecką, z niej był syn Paweł pisarz ziemski
Podlaski, który z Trąbkowny zostawił potomstwo , a między
tem był syn Alexander.
Dadzibog albo Bogdan, marszałek książąt Mazowieckich,
brat rodzony Dobiesława wojewody Rawskiego wzwyż wsjio-
mnionego , zostawił dwóch synów , Nasiegniewa i Sieciecha,
»
Sczawiiiski. '"^o:
»
którzy przed Ziemowitem ksifjzęciem 3Iazo\vieckim dział for-
tuny swojej ojczystej uczynili w Gostyniu 1380. Nasiegniew
wziął Sezawin nowy, Sieciecli Sczawin stary, atoli od tego
Sieciecha mało co sukcessorów zostało , kwitnęli jednak ci,
Marcyan syn Stanisława, a od Krzysztofa skarbnika Gostyń-
skiego była córka z Koryciiiskiej , ta poszedłszy za Adama Zel-
skiego, starego Sczawina rezygnacyjj uczyniła, na osobę Ja-
kóba Sczawiuskiego wojewody Brzeskiego Kujawskiego, tenże
Jakób nabył i Sczawina wielkiego, od Stanisława Sokołowskie-
go , którego byli niegdy ustąpili 3Iicbałowi Sokołowskiemu,
Samuel i Jędrzej Sczawińscy, synowie Pawła kasztelana Łę-
czyckiego i ochmistrza, o klórycb mówiło się wjźej. Kazimierz
z starego Sczawina w Litwie osiadł, gdzie się w województwie
Trockiem podpisał na elekcyą Jana Kazimierza Króla. Nasie-
gniewa dwócb było synów , Jędrzej , któremu gdy się działem
Brochów dostał, od niego potomków jego Brochowskiemi na-
zwano , drugi JNiemierz skarbnik Gostyński , dziedzic na Scza-
winie no^\'\'m , nabył do niego i innych dóbr, to jest Kamin,
Guzów i Rybie, od 3Iarcina Rogali kasztelana Włocławskie-
go, o czem Jest list Ziemoivłta Ksinięcia Mazowieckiego^
dany w Sochaczewie w roku 1415. i od Dadziboga brata ro-
dzonego kantora Płockiego , części w dobrach W aliszew na-
zwanych 1414. zszedł z tego świata 1417. zostawiwszy syna
Sasina, najprzód łowczego Gostyńskiego; co poznać ex Actis
Gostin. 1420. potem sędziego ziemskiego Gostyńskiego, z któ-
rym tytułem podpisał pokój Brzeski, u Łask. w Stat. J". 140.
w r. 1436. az tez i kasztelan Płocki, w tern krześle zasiadał,
na zjeździe Czerwieńskim książąt Mazowieckich, Statut Mazor .
fol. 94. z Barbary Oporowskiej spłodził czterech synów. Pio-
tra, Jana, Mikołaja i Sasina; z tych dwaj ostatni bezdzietni
zeszli, Acta terrestr. Gąbin. 14G5. kędy się piszą synami Sa-
sina, syna Niemierzy skarbnika Gostyńskiego. Jan, trzeci ich
brat, był kasztelanem Płockim, którego według MS. tego do-
mu, dwóch się synów zostało, Jakób i Wawrzeniec, Jakóbowi
działem dostały się te dobra w województwie Łęczyckiem, mio,-
steczko Krośniewice i z przyległościami , Perna, Kajewo^ Ło-
sosin, Ostrowy i Wołodrza, był kasztelanem Płockim po ojcu
swoim, a po nim brał toz krzesło Wawrzeniec brat jego, (tylko
ze ani roku, którego kto z nich siedział na tern krześle, ani
dowodu żadnego ten 3IS. nie przywodzi) który z Grudzińskiej
spłodził syna Adama , z Komorowskiej zaś Kaspra wojskiego
Łęczyckiego, a ze, tak dziad jako i ojciec, jako i synowie ka-
sztelanami Płockiemi zagęścili parentelę swoje, dlatego pospól-
stwo zwało ich Płockiemi , czego się i w księgach Łęczyckich
napatrzyć, Płocki Sczawiński , i Gregor. Sambor, elog. 3.
20"
308 Sczawiiiski.
wspomina Jana Płockiego Garwolińskiego i Osieckiego probo-
szcza koło r. 1570. Piotr, czwarty brat, podkomorzy Gostyń-
ski 1473. zona jego 3Iałgorzata Gulczewska, spłodził Irzecli
synów. Mikołaja sterilem^ A\ ojciecha, który się dla sławy ry-
cerskiej wyniósł na Podołe, i tam osiadł, atołi syn jego Jędrzej
Sieciech wojski Kamieniecki , tyłko córkę zostawiwszy Zofią
Kalinowską, matkę Walentego, Kalinowskiego, generała Po-
dolskiego , tę linią wkrótce na Podolu zakończył ; i Jana pod-
stolego Gostyńskiego , (ci wszyscy trzej bracia nabyli dóbr,
Bronno, Wyczalków, Karlów o nazwanych, w r. 1487". od 3Ii-
kołaja z Bronna Brońskiego , o czem świadczy jego rezygna-
cya) rotmistrza królewskiego na Moskiewskiej i Maltańskiej
e.fpedycyi , złączył się I)ył dożywotnie z Katarzyną Szubską
chorąźanką Łęczycką, z którą wziął dobra Szubsko, kędy jako
i w Ozorkowie wystawił dwa zamki: ta mu powita te córki,
Wysockę sędzinę Łęczycką ziemską, Macieja zonę, Małgo-
rzatę Jana Zieleniewskiego, Katarzynę Jana Biernackiego pod-
sędka Halickiego, i Zofią pannę, synów zaś czterech, Piotra,
ten sobie obrał był stan duchwny, w którym prędko zycla do-
konał; Krzysztofa, ten z Sieniawskim lietmanem pod Szeretem
Tatarów bijąc i Wołochów, i sam mężnie poległ w r. 1538.
Stanisława, ten z Jadwigi Trąbskiej herbu Prawdzie, córki Fe-
iixa, miał cztery córki, Jadwigę, najprzód Borzewskiemu , po
nim Piotrowi Łassockiemu cześnikowi Dobrzyńskiemu , Annę
Erazmowi Zieleńskiemu , Agnieszkę Jerzemu Garwaskiemu,
staroście Gostyńskiemu, zaślubione, i Katarzynę przeoryszę w
Strzelnie, i synów dwóch : z tych jeden Piotr krajczy Królowy
Anny, w wielu językach biegły, bezzenny przeniósł się na wie-
czność w r. 1598. Drugi Mikołaj , najprzód kasztelan Brze-
ziński, potem Łęczycki, dziedzic na Szubsku, rycerskiemi dzie-
łami wsławiony, i poscistwy do obcych monarchów, ale i po-
bożnością , kiedy z Agnieszką z Glewa Lasocką żyjąc bezpoto-
mnie. Boga fortuny swojej dziedzicem zostawił, fundowawszy
w r. 1603. w Łęczycy panny zakonne S. Norberta, kościół im
i klasztor wymurował , Szubska im oboje i z przyległościami
na wieczne czasy zapisał , od złota i srebra kościół ubogacił,
kędy po śmierci , która przypadła na rok 1620. zwłoki ciała
jego złożone , z nagrobkiem , który mu Jan Szymon Sczawiń-
ski, starosta na ten czas Łęczycki, wystawił.
Szymon kasztelan Inowrocławski , starosta Gostyński , syn
Jana podstolego Gostyńskiego z Szubskiej, z tym tytułem 1587.
był z konwokacyi W^arszawskiej , deputatem naznaczony do
kwarty Bawskiej , Constit. fol. Ali. a w r. 1589. do korre-
ktury praw koronnych. Constit. fol. 516. Komissarz 1569.
do uspokojenia kłótni Gdańskich , Biel. od Króla Augusta Ł
ISczawiiiski. 300
jeździł w legacyi do Danji, we wszystkich funkcyach dzielny,
przybrał był sobie w dozywolnii} przyjaźń Puczkownę Stani-
sława z Przecławic córkę, której reformacya w księgacli Łę-
czyckich, w r. 1541. zapisana, drug;ą według Paprockiego
Boruckę, trzecią Annę Uchańskę Arnolfa wojewody Płockie-
g'0 , starosty WyszogTodzkiego córkę, z tą zrodził trzv córki:
Helenę przeoryszę w Strzelnie , 3Iałgorzatę Pawła Betdow-
skiego kasztelana Brzezińskiego ; Dorotę Mikołaja Krzvkow-
skiego, małżonki, isynaJakóha, przeniósł się na wieczność
w r. 1589. wieku swego 74. Jakób marszalkował izbie posel-
skiej raz 1616. drugi raz w r. 1620. gdzie gdv się ojczyźnie
z swoją wytworną radą popisał, osiadł krzesło województwa
Brzeskiego Kujawskiego , przy któreni trzvmał starostwa Łę-
czyckie, Błońskie, i Gąbińskie, z sejmu 1631. delegowany
do uspokojenia kontrowersyi, między stanem duchownym i ly-
cerskini, Constit. fol. 5. a w r. 1635. komissarz wojenny do
boku królewskiego, I do traktatów o pokój z Szwedami, Con-
stit. fol. 2. złączył się był dożywotnie, \mo voto z Anną Jana
Karnkowskiego , kasztelana Lędzkiego , starosty Łęczyckiego
córką , a wnuczką Stanisława Prymasa koronnego , z tej był
syn Jan Szymon, i córki, Maryanna wydana za Jędrzeja z Ru-
dnik Biskupskiego, na Kempuie i Ruszowie dziedzica, kaszte-
lana Spicimierskiego , starostę Wieluńskiego , Katarzyna za
Stanisława Krasińskiego kasztelana Płockiego, starostę Nowo-
miejskiego, Annę za Stanisława Ciosnowskicgo kasztelana War-
szawskiego ; i Agnieszkę zakonnicę S. Norberta w Łęczycy.
2</o roto z Zofia 3Iichała Sokołowskiego kasztelana Gostrń-
skiego , starosty Brzeskiego i Rogozińskiego córką, urodzoną
z Barbary Sczawińskiej , Pawia kasztelana Łęczyckiego córki,
wdową po Walentym Rudnickim kasztelanicu Sieradzkim , z
lej było trzech synów: Paweł Ludwik, Samuel Konstantyn, i
Jakób Olbrycht, córek dwie: Teresa zaręczona Janowi Zawa-
dzkiemu staroście Świeckiemu i Olsztyńskiemu, podkomorzemu
Parnawskiemu. 2do roto Janowi Konarskiemu podkomorzemu
Parnawskiemu. MS. de Famil. Pruss. Konstancya Marcinowi
AV^alewskiemu , ale z nim sterilis : życie to śmiertelne w nie-
śmiertelne zamienił w r. 1637. wieku swego 60. w Łęczycy
pogrzebiony, kędy kaplicę dla swego, i swoich sukcessorów
pogrzebu , wymurował i uposażył ; zaczął był w Sczawinie ko-
ściół stawiać, ale go zona pozostała po śmierci jego kończyła.
Młodsze lata to w cudzoziemskich szkołach , to na dwoi-zc
Anny infantki Polskiej , to na Wołoskich i Multańskich expe-
dycyach przepędził ; podkomorzym , a wkrótce starostą Łęczy-
ckim będąc, sławę imieniowi swemu czynił, gdy swawolne ku-
py, grassujących zhrodniów poskromił, i pokój tamtym kra-
310 Sczawfńskl.
jom uczynił. Zamek Łęczycki własną swoją szkatułą restauro-
wał, i w obszerniejszy przcłormował. Na potrzeby ojczyzny,
kochający matkł^' syn, przeciwko Tatarskim inkursvom, okrytą
chorągiew swoim sumptem wyniósł, i z synem swoim do obozu
postał, tęz pomoc i przeciwko Gustawowi Królowi Szwedzkie-
mu, gdy Prusy najecliał , wyświadczył. Jan Szymon, najprzód
kasztelan, a potem wojewoda Brzeski Kujawski 1643. starosta
Łęczycki , i Gołubski , syn Jakóba wojewody także Brzeskiego
z Karnkowskiej , posłował na różne sejmy; jako to 1627. zkąd
deputatem stanął na trybunał Radomski, Const. f. 5. i 1633.
fol. 21. i 1635. deputat do kwarty Rawskiej, Const. fol. 57.
z sejmu 1638. komissarz do zapłaty \yojsku , Constit. fol. 3.
lakże do odebrania kościoła S. Jana w Toruniu dyssydentom,
który katolikom oddawszy, pewną g;o coroczną prowizyą opa-
trzył. Pod Martynowem i Krukowem rebellizujących gromił
Kozaków i Tatarów, przeciwko Gustawowi Królowi Szwedzkie-
mu, w stu pięćdziesiąt, zaciągnionych swoją expensą ludzi do
boju , Królowi drogę zaszedł , gadzie tez pod Gniewem nacie-
rając na nieprzyjaciela, kulą yr ramię był postrzelony. AV r.
1648. pułkownik województw Kujawskich , w r. 1645. mar-
szałek trybunału koronneg-o, wszystkie te funkcye tak utrzymy-
wał, żeby były z sławą imienia sweg^o. Zmówił sobie kontra-
ktem małżeńskim, Reginę z Bogusławie Sierakowską, kaszte-
lankę Lędzką, Łukasza córkę , z której Barbara Domicella,
najprzód żyła z Konstantynem Lubomirskim podczaszym ko-
ronnym, potem z 31ikołajem Grudzińskim starostą Golubskim,
pewną summę oddała matce Bolesnej w Jarosławiu na jej
ozdobę.
Paweł Ludwik, wojewoda Inowrocławski, a przedtem ka-
sztelan tegoż miejsca , i starosta Brzeski Kujawski , syn drugi
Jakóba wojewody Brzeskiego Kujawskiego, ale z Sokołow-
skiej ; jak z Bogiem sercem złączony, czego dał dowody, kiedy
komissarzem wjsłany z sejmu 1667. do Torunia, kościół S.
Jakóba pannom zakonnym od berezyi wjdarty, przywrócił,
Constit. fol. 39. a do rugowania Arryańskiej sekty z Króle-
stwa tego, i zatamowania takim drogi do niego przez sejmowy
warunek, siła się przyczynił, na ubogich i domy zakonne
hojne sypał łaski , w Ostrowie kościół wystawił i przyozdobił,
w Łubrańcu od Szwedów zrujnowany restaurował , tak od
obrony miłej sobie ojczyzny, nigdy nieoderwany, bronił jej
radą , ręką i fortuną , pod Beresteczkiem i Zbarażem w zna-
cznym kompucie ludzi s>yoich stawając : praeciwko Szwedom
niemniejszą liczbę ludzi \yojeunych do obozu odesłał, i owszem
na każdą potrzebę Rzeczypospolitej , umarł 1679. Dwa razy
śluby małżeńskie ponawiał, pierwszy raz z Zofią Duninowną
8cza\viiiski. "^1*
Modliszewśk.i , drugi raz z WIktoryą Trzebuuliowską, kaszte-
lanką Kowalską, z tej się syn został Jakób rotmistrz królew-
ski, którego zona Łącka herbu Korzbok, kasztelanka Kaliska
1700. Samuel Konstantyn, kasztelan Kruświcki, syn trzeci
Jakóba wojewody Brzeskiego Kujawskiego z Sokołowskiej,
rotmistrz pamiętny na Kozaków , na których chorągiew okrytą
wystawił, miał za sobą Koniecpolską kasztelankę Chełmską,
podobno miał i drugą Elżbietę Herburtownę kasztelankę Ka-
mieniecką, z której córka Konstancya, Samuela Lipskieg-o,
stolnika Kijowskiego żona , ale sterilis. Jakób Olbrycht ka-
sztelan, a potem wojewoda Inowrocławski , starosta Łęczycki
i Gąbiński, fundator 00. Reformatów w Sczawinie pod ty-
tułem Nawiedzenia P. Maryi w r. 1661. czwarty syn Jakóba
wojewody Brzeskiego, bywał deputatem na trybunały koronne
i posłem na sejmy, zył jeszcze 1683. w którym roku pieszo
peregrynacyą z całym dworem swoim podejmował do Często-
chowskiej Góry. Pierwsza zona jego Zuzanna Konstancya z
Jazłowca Jarmolińska, ale sterilis, druga Katarzyna Dunino-
wna Modliszewska, siostra Zofji, o której się wyżej mówiło, z
tej były dwie córki, Zofia i 3Iaryanna, ale ta Panną umarła.
Zuzanna wojewodzanka Inowrocławska, była za Stanisławem
Potockim herbu Pilawa, kasztelanem Kijowskim, i synów
trzech, Stanisław sterilis. Mikołaj starosta Łęczycki, poseł
na konwokacyą 1674. Constit. fol. 13. i ten sterilis, i Kazi-
mierz starosta Gąbiński, tego z Otrębusowny, dwaj synowie
temi czasv, Tomasz starosta Gąbiński, deputat na trybunał
koronny 1722. poseł na sejmy 1724., 1726. i 1729. sprzysiągł
się doź^^^yotnie z Anną Sołłohubowną, Jana łowczego Litew-
skiego, podkomorzego Gostyńskiego, a teraz podskarbiego wiel-
kiego Litewskiego, córką, teraz podkomorzy Gostyński; i Mi-
kołaj podczaszy Rawski , ten zaślubił sobie Jasińskę łowczankę
Rawską. Krom tu wyliczonych , jeszcze ci kwitnęli. A naj-
przód Sasina kasztelana Rawskiego w r. 1377. wspomina .^^rt-
tut Mazowiecki Jol. 67.; kombinując lata, rozumiałbym ze to
syn Dobiesława wojewody Rawskiego , ojciec Jana cześnika
Łęczyckiego. Jakób Sczawiński sędzią był ziemskim Gostyń-
skim 1564. Constit. fol. 76. Rosłaniec, w ziemi Gostyńskiej
o klórym Konsti/tucya 1576. /. 261. Walentyn kanonik War-
miński i Chełmiński olficyat 1610. Goldon. Bractwo. Anna
starościanka 3Iirachowska Jana ^Vejhera wojewody Chełmiń-
skiego małżonka, zeszła z tego świata 1627. Starów, in Mon.
fol. 745. Wojciech z wielkiego Scząwina Sczawiński , Łę-
czycki, Łowicki kanonik, proboszcz Zychliński, świat poże-
gnał 1686.; co jego nagrobek w Łowiczu opowiada. Jan sę-
dzia grodzki Radziejowski 1674. Elżbieta Alcxandra Sczawiń-
312 Nc%avriiiskf — Sczcpanowskt.
ska , była za Hieronimem Grochowskim , z którym fundowała
1 688. nasz nowicyat w Nieświeżu , Konstancya za Bandrow-
skim. N. za Stanisławem Brodowskim. Jam pisał w pierwszym
tomie Tomasza Sczawińskiego wojewodą Brzeskim Kujawskim
w r. 1653. z Konstytuciji Jol. 2. ale to błąd drukarni w imie-
niu, ze go tam tak ochrzczono. Mikołaj kasztelan Kruświcki,
miał za sobą Nowomiejską, synów z nią czterech: Alexandra,
Konstantego , Józefa i Jakóba. Ałexander pojął Konstancya
Chojnacką wdowi; po Grabi, Józef Humnicką. Anna Sczawiuska
była za Stanisławem Garczyiiskim kasztelanem Inowrocławskim.
W roku 1778. Jan Sczawiiiski wojski Orłowski. — Wojciech
cześnik Gostyński. — N. cześnik Gąbiuski. — Wojciech łow-
czy Inowlodzki. — Krasicki.
l§CzaYviiiski herbu Topor ^ w Pruslech. Stanisław
Sczawiński kanonik Kujawski, był na synodzie prowincyalym
Piotrkowskim 1568. ylcta Synod, ze był herbu Topor poka-
zuje si«; z jego nagrobku w katedrze Włocławskiej. Maciej w
zakonie naszym 1616. Kaspra z Tarnowa Sczawińskiego, osta-
tniego łierbu swego i familji potomka, zmarłego w r. 1617.
opowiada, na